Ege'nin İşgali

Bilindigi gibi Izmir, 15 Mayıs 1919′da sabahın erken saatlerinden itibaren

Yunan kuvvetleri tarafından işgal edilmiştir Bu aynı zamanda Ege Bölgesi

işgalinin fiili başlangıcı sayılır Karaya çıkmak için hukuksal gerekçe Mondros

Mütarekesi’nin yedinci maddesinde bulunmuştur Bu maddeye göre: Itilâf

Devletleri, kendilerinin güvenligini tehdit eden bir durumun ortaya çıkması

halinde, stratejik noktaları işgal edebilirlerdi

Venizelos’un bunu kullanması için fazla düşünmesine gerek yoktu Nitekim

Izmir’e çıkan Yunan kuvvetlerini yerli Rumlar çılgınca tezahüratlarla, kilise

çanlar çalarak, papazlar askerleri öperek, takdis ederek, kadınlar ve erkekler

kurtarıcılarının önünde diz çökerek karşılamışlardır Karaya çıkmanın ardından

Türk halkının kıyıma ugratılması başlamıtır

Yunanlılara karşı münferit bazı karşı koymaların dışnda örgütlü ve özellikle de

bir kumandaya baglı askeri bir direniş söz konusu olmamasına ragmen, Izmir’de

katliam yaşanmış , evler soyulmuştur Özelllikle subayların evleri her türlü

taarruza maruz kalmış , şahsi eşyaları, levazım ve techizatlar gaspedilmiştir Aile

fertlerinin hayatlarına, ırz ve namuslarına taarruz vuku bulmuştur

Işgal günü durumu ögrenen Istanbul hükümeti, şaşkınlık yaşamış ve olayın

mahiyeti kesin bir açıklık kazanıncaya kadar, panige meydan vermemek ve

kontrol dışı olaylara engel olmak için Istanbul’da, Izmir’in işgali ile ilgili

haberleri yasaklamış ; bu sayede 16 Mayıs’a kadar Izmir’in işgali, Istanbul’da

hemen duyulmamıştır Daha sonra, olayın duyulmasından itibaren Istanbul’da

protesto mitingleri düzenlenmiştir

Izmir’in ciddi bir direniş olmaksızın işgal edilmesi üzerine, işgali Izmir

ile sınırlamayı asla düşünmeyen Venizelos, Yunanistan’ın bekledigi tarihi fırsatın

dogdugunu düşünerek, itilâf devletlerinin izni olmamasına ragmen, karaya çıkan

(Izmir’de ilk kurşunun Gazeteci Hasan Tahsin-asıl adı Osman Recep Nevres tarafından atıldıgı

ifade ediliyorsa da konu tartışmalıdır Celâl Bayar’a göre Izmir’de ilk kurşun Aziz Efendi tarafından

atılmıştır(Bayar, 1965: 1796)

Yunan kuvvetlerine işgali Ege Bölgesi’ne yaymalarını ve Anadolu’nun içlerine

dogru ileri yürüyüşlerine devam etmelerini emretmiştir

Venizelos’un istegi dogrultusunda Anadolu içlerine dogru ilerlemeye

başlayan Yunan ordusu, Izmir’den sonra Urla’ya saldırmış 16 Mayıs 1919 ve ilk

defa burada (küçük çapta da olsa) düzenli birliklerin direnişi ile karşılaşmıtır

173 Alayın yirmiyi bulmayan kuvveti ile Urla halkından silahlandırdıkları 120

kişilik bir milis kuvveti ile akşama kadar direnilmişse de Urla’yı muhafaza

mümkün olmamıştır Benzer bir durum Ayvalık ta’da yaşanmı tır 28/29 Mayıs

sabah karaya çıkmak isteyen Yunan birliklerine 172 Alay Komutan Ali Çetinkaya’nın

kuvvetleri direnmiştir Ancak bütün çabalara ragmen Yunanlılar,

29 Mayıs’ta Ayvalık’ı işgal etmişlerdir Ayvalık, resmi Türk silahlı kuvvetlerinin

Ege’de ki ikinci direniş noktasıdır

Urla ve Ayvalık’ta ki bu duruma karşın bir taraftan Büyük ve Küçük

Menderes, diger yandan da Gediz vadisini izleyerek ilerleyen Yunan kuvvetleri,

birçok önemli yerleşim birimini hiçbir direnişle karşılaşmadan işgal etmiştir 22

Mayıs’ta Menemen’i işgal eden Yunan birliklerini, Menemen istasyonu nda

kaymakam, memurlar ve ahali birlikte Yunan bayrakları ve çiçek buketleri ile

karşılarlar Işgal sırasında Menemen’de ki mevcut cephane ve makineli tüfekler de

hiçbir direniş gösterilmeden Yunanlıların eline geçmiştir 27 Mayıs 1919′da Aydın’ı işgal

eden Yunan kuvvetleri, burada direniş görmediler Direnmeye karşı çıkanlar: Müslüman ahalinin

Izmir’de oldugu gibi burada da zarar görecegini ileri sürmüşlerdir

Manisa’da aynı akibete ugramıştır 25 Mayıs 1919′da Kaymakam

Kostantinos Cakolos kumandasında bulunan bir Yunan alayı , yollarda hiçbir

direniş görmeksizin Manisa’yı işgal etmiştir 48 bin silah, 8 kamalı , 80 kadar

kamasız top, milyonlarca cephane Yunanlıların eline geçmiştir

Akhisar ise daha Yunanlılar gelmeden işgalcilerin begenisini kazanacak bir tavır

sergileyerek milli direnişe davet edenleri soguk karşılamış , hatta reddetmiştir

Bu durum çok büyük bir tehlikeyi ve son derece ciddi ve önemli bir

sorunu ortaya koymuştur: Tehlike istenilen direnmenin görülmemesi, sorun

da bunun nedenlerini çözümlemek, milli direniş bilincini tabana yayarak milli

direniş hareketini başlatmaktır

Başlangıçtaki bu pasifligi tamamen vatan sevmemek veya Yunan işgalini

benimsemek, hele de vatan hainligi ile açıklamak yanlış olacaktır Zira bu pasif

tutumda Yunan işgalinin geçici olduguna dair yerli Rumların propagandaları ,

Ingiliz ve Fransız irtibat subaylarının yaptıkları yogun desenformasiyonun

önemli etkileri vardır

“Itilâfçı” “Ittihatçı” partizanlıgının toplum yaşamında dogurdugu uzun

süreli bölünmüşlük de bir fikir etrafında birleşmeye engel olmuştur

Daha da önemlisi mütareke imzalayarak savaş haline son veren devletin yeni

durum karşısında açık, kesin ve net bir tavır almayarak kararsız davranması

giderek Kuvay- Milliye yi illegal bir hareket olarak sunmasıdır

Ayrıca uzun süren savaşların, milletin maddi ve manevi bünyesinde

meydana getirdigi çöküntünün zihinlerde oluşturdugu savaşı dışlayıcı çevrenin

psikolojisi de bu tavırların sergilenmesinde rol oynamıştır Işgalcilerin begenisini

kazanarak veya en azından onları kızdırmayarak geçici oldugunu sandıkları işgali

mümkün olan en az kayıpla geçiştirebilmek ümidinin de etkili oldugu söylenebilir

KAYNAK:

Ege’de Milli Direniş Bilincinin Uyanmasında ve Milli Direniş Hareketinin

Başlamas nda Celâl Bayar’ın Katkıları

Okt Burhanettin Bilmez

Celal Bayar Üniversitesi Rektörlügü,Manisa