Osmanlı Bankası-Bank-I Osmanî-İ Şahane

Osmanlı Bankası

Bank-ı Osmanî-i Şahane

Bank-ı Osmanî-i Şahane, uzun yıllar Osmanlı İmparatorluğu'nun resmi bankası ve hazinedarı olarak görev yaptı İmparatorluk genelinde birçok altyapı yatırımını destekleyen Banka, yaygın şube ağı sayesinde piyasa ile ilişkilerini artırarak ticari bankacılıkta kendisine önemli bir yer edindi Aynı zamanda banknot emisyonu imtiyazına da sahip olan Bank-ı Osmanî-iŞahane;mevduat, emanet, kredi ve iskonto gibi hizmetleriyle günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçası haline geldi

Bank-ı Osmanî-i Şahane'nin kuruluşu,

4 Şubat 1863 günü imzalananbir sözleşmeyle gerçekleştirildi1856'da İngiliz sermayesiylekurulan Ottoman Bank'in İngiliz ortakları, şirkete yeni katılan Fransız ortaklar ve Osmanlı makamları tarafından imzalanansözleşme, Kırım Savaşı'ndan beri süregelen mali krize sonvermeye kararlı Sultan Abdülaziz tarafından kısa bir süreiçinde onaylandı Böylece Ottoman Bank'in mirasını devralan Bank-ı Osmanî-i Şahane, 1 Haziran 1863 tarihinden itibaren yeni kimliğiyle hizmet vermeye başladı

Para sisteminin sağlıklı hale getirilmesi ve Bank-ı Osmanî-iŞahane'nin kurulması, Tanzimat'ın maliye alanındaki icraatlarınınbaşında yer alıyordu Banka, Osmanlı İmparatorluğu'na borçkaynağı yaratacak, borçlanmalarda aracı rolü üstlenecek vedevlet bankalarının en önemli imtiyazlarından biri olan parabasma hakkını kullanacaktı

17 Şubat 1875'te imzalanan yenibir sözleşme ile

Banka, imparatorluğun hazinedarı konumunagetirildi Böylece, artan mali desteğine karşılık, bütçeninhazırlanmasında ve uygulamasında söz sahibi olarak, hazineişlemlerinde de tekel durumuna geldi

Osmanlı İmparatorluğu'nun mali krize girmesi sonucunda, Banka,bu duruma çare olarak görülen Düyun-ı Umumiye İdaresi'nin1881'deki kuruluşunda aktif rol aldı Devletin borçlanma yükününönemli bir kısmını Düyun-ı Umumiye'nin devralmasıyla yenidenyapılanma sürecine giren Bank-ı Osmanî-i Şahane, ticaret veyatırım bankacılığına yöneldi O yıllarda, Müşterek-ül MenfaTütün Rejisi (1884), Rumeli Demiryolları bağlantıları (1885),Beyrut Limanı Şirketi (1888), Selanik İstanbul Demiryolu bağlantısı,İzmir-Kasaba Demiryolu'nun uzatılması (1984), Ereğli KömürMadenleri (1896), Beyrut-Şam-Havran Demiryolu ve uzantısı(1892-1900) ile Bağdat Demiryolu (1903) yatırımlarına iştiraketti Altyapı girişimlerinin yanı sıra giderek genişleyenmüşteri portföyüne de kavuşarak, bir ticari banka kimliğinebürünmeye başladı Bu doğrultuda 1890 yılından başlayarakşube sayısını artırmaya önem veren Banka, 1910'dan sonra iyiceçoğalan şubeleri sayesinde piyasa üzerindeki etkisini dahada güçlendirdi

1 Dünya Savaşı, Bankanın faaliyetlerini oldukça etkilediOsmanlıların savaşa girmesiyle,Fransa ve İngiltere'nin gözündeOsmanlı hukukuna bağlı bir şirket olarak "düşman kuruluş"niteliği kazanan Banka, Osmanlı İmparatorluğu tarafından da İngiliz ve Fransız sermayesi sebebiyle aynı derecede güvenilmezkabul ediliyordu Bu dönemde, Fransız ve İngiliz müdürleringörevlerini bırakması ve para basma imtiyazından vazgeçilmesişartıyla, Bankanın faaliyetlerine devam etmesine izin verildi

Bank-ı Osmanî-i Şahane, savaştan sonra 10 Mart 1924 tarihindeimzalanan bir sözleşmeyle para basma imtiyazını

Türkiye Cumhuriyeti'ne devrettiyse de,Merkez Bankası'nın kuruluşuna kadar hazine işlemlerini sürdürmeye ve Devlet Bankası statüsünü korumayadevam etti Bu dönemde, yeni siyasal rejime uygun olarak "Osmanlı Bankası" adını aldı

1933 yılının Haziran ayında imzalanansözleşmeyle özel bir ticaret bankası olarak yapılanan OsmanlıBankası, 1952'de imzalanan bir başka sözleşmeyle, 1990'laradek süren yeni statüsüne kavuştu

1914 yılında, 37'si Anadolu'da, 11'i Suriye ve Filistin'de,5'i Mısır'da, 3'ü İstanbul'da, 5'i Trakya'da, 6'sı Makedonya'da ve diğerleri Kıbrıs, Mezopotamya, Arabistan ve Arnavutluk'ta olmak üzere 80'i aşkın şubesi bulunan Osmanlı Bankası; gereksavaş boyunca, gerekse hemen sonrasında şubelerinin çoğunukapatmak zorunda kaldı Buna karşılık, 1920-1930 yılları arasındaİngiliz sermayedarların isteği doğrultusunda, Ortadoğu'dahızlı bir şubeleşmeye gidildi 1956 yılında Mısır şubelerinin millileştirilmesi ve el konulması sonucunda Ortadoğu'daki faaliyetlerinde önemli bir kayba uğradı Aynı dönemde Kenya, Uganda, Tanzanya, Rodezya, Katar, Abudabi, Sudan ve Katar'da, İngiliz sermayedarlara bağlı olarak çalışmalarına devam etti1969 yılında ana sermayedar Grup Paribas'in isteği doğrultusunda; Avrupa, Ortadoğu ve Afrika'daki şubelerini Grindlays Bank'edevreden Osmanlı Bankası, bu tarihten itibaren yalnızca Türkiye sınırları içerisinde hizmet vermeye başladı 1993'e gelindiğindeanonim şirket statüsüyle yeniden yapılanan Bankanın hisseleri, Haziran 1996'da Garanti Bankası'na ait Clover Investments tarafından satın alındı ve Banka, Doğuş Grubu'na katıldı31Ağustos 2001 tarihi itibarıyla Doğuş Grubu bünyesindekiKörfezbank ile birleşen Osmanlı Bankası, 21 Aralık 2001'de ana hissadarı Garanti Bankası'nın bünyesine dahil oldu

Osmanlı Bankası şubelerinin kronolojik listesi

(A Autheman, La Banque impériale ottomane,Comité pour l'Histoire économique et financière de la France,p: 274-275)

1856 Londra,İstanbul, İzmir, Kalas (kap 1866), Beyrut (kap 1921)

1861 Bükreş(kap1921)

1862 Selanik,Aydın, Afyon Karahisar (kap 1880), Manisa, Larnaka

1865 Isparta

1867 İskenderiye

1868 Paris

1869 Antalya

1872 Port-Said

1875 Rusçuk(kap1880), Edirne, Bursa, Şam (kap 1880)

1878 Filibe(kap 1899)

1879 Lefkoşe,Limasol

1880 Varna(kap 1882)

1881 Nazilli(kap 1898)

1886 İstanbul- Yeni Cami

1889 Adana,Konya

1890 Sofya(kap 1899), Denizli, Muğla

1891 İstanbul- Beyoğlu, Balıkesir, Uşak, Samsun, Trabzon

1892 Rusçuk(tekrar, kap 1921)

1898 Midilli(kap 1921)

1899 Kastamonu,Sivas

1903 Manastır(kap 1914), Üsküp (kap 1914)

1904 Dedeağaç(kap 1914), Kavala, Eskişehir, Akşehir, Trablusşam (kap1921),Kudüs

1905 Nazilli(tekrar), Bandırma, Bilecik, Yafa

1906 İskeçe(kap 1914), Erzurum, Giresun, Kütahya, Antep, Silifke (kap1907), Mağosa, Hayfa, Trablusgarp (kap 1912)

1907 Adapazarı,Musul, Minye

1908 Tarsus,Humus (kap 1921)

1909 Gümülcine(kap 1914), Tekirdağ

1910 Sufli,Drama (kap 1921), Seres (kap 1921), Yanya (kap 1921), Kayseri,İnebolu, Ordu, Geyve, Bolvadin, Mansure

1911 Manchester,İşkodra (kap 1914), Rodos (kap19031921), Diyarbekir, Harput/ Mamuret-ül-Aziz, Bitlis, Van, Ceyhan, Sayda (kap 1921),Hüdeyde (kap 1921), Bingazi (kap 1912)

1912 Bolu,Urfa, Sandıklı, Söke, Cidde (kap 1916)

1913 İskenderun(kap 1921)

1914 Çanakkale,Zahle (kap 1921)

1915 Marsilya

1919 Hama(kap 1921)

1920 Kerkük,Aşar, Tunus, Kirmanşah

1921 Baf,Troodos

1922 Beytüllahim, Ramalla, Nablus, Hamedan, Tahran