Özgül Fobiler

**Prof. Dr. Sinsi** · 10-10-2012

Bir tehdit ya da tehlike karşısında yaşanan endişe duygusu, korku olarak tanımlanmaktadır

Korku normal bir duygudur; ancak korkunun aşırı olması fobi olarak isimlendirilmektedir

Özgül fobi (ÖF) ise, sosyal fobi ve agora fobi için tanımlananlar dışındaki nesne ya da durumlardan, mantıksız olmasına karşın aşırı ve sürekli korku duyma halidir (Cansever, 2007)

Bu korku türünü hayvanlar ya da böcekler başlatabilir; fırtına, yüksek yerler ya da su gibi doğal çevredeki olgular başlatabilir ve bunların tamamı çocuklukta başlar

Korku, kan ya da yara görme, enjeksiyon, köprüler, tüneller, toplu taşıma araçlarında, asansör de, uçakta bulunma; hatta araba kullanmada ortaya çıkabilir ve genellikle aileseldir

Adından da anlaşılacağı gibi özgül durumlarda ortaya çıktığı için, birey o ortamlardan kaçınarak fobinin ortaya çıkmasını önleyebilir ve bütün yaşamım bu kaçınma davranışı nedeniyle fazlaca sıkıntı çekmeden geçirebilir

O nedenle de yaygın olmasına karşın tedaviye başvuru oranı düşüktür

Hemen belirtelim ki tedaviye yanıt oram da son derece yüksektir

Fobi, öğrenilen bir duygudur

Bazıları yaşantı yoluyla (köpek saldırısı sonucu köpekten, araba kazası sonucu araba kullanmaktan korkma) öğrenilir

Bazıları gözlemleyerek öğrenilir

Örneğin ebeveynin yüksekten korkmasını gören çocuğun yükseklik korkusu geliştirmesi, görerek öğrenmedir

Yaşanan korkunun nasıl fobiye dönüştüğü henüz bilinmiyor

Ancak örneğin köpeklerle temas halinde büyüyen çocuklarda, köpek ısırsa bile, ÖF gelişme olasılığı düşüktür

Yine korku nesnesiyle yüzleşmekten kaçınanlarda risk daha fazladır

Özgül fobisi olanlar, dikkatlerini korku duyulan nesneye odaklarlar

O nedenle örneğin bir odadaki hamam böceği ya da örümceği ilk görenler, onlara özgül fobisi olanlardır

Bu insanlar, fobik nesne ya da durumla ilgili olayları abartırlar

Sözgelimi, yükseklik fobisi olanlar düşeceklerini, asansör fobisi olanlar asansörden çıkamayacaklarını düşünürler

Korku duyulan nesneden sürekli kaçış, onları düşünüldüğü kadar korkutucu olmadığını öğrenme olasılığını engellemektedir

10-10-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Özgül Fobiler Bir tehdit ya da tehlike karşısında yaşanan endişe duygusu, korku olarak tanımlanmaktadır Korku normal bir duygudur; ancak korkunun aşırı olması fobi olarak isimlendirilmektedir Özgül fobi (ÖF) ise, sosyal fobi ve agora fobi için tanımlananlar dışındaki nesne ya da durumlardan, mantıksız olmasına karşın aşırı ve sürekli korku duyma halidir (Cansever, 2007) Bu korku türünü hayvanlar ya da böcekler başlatabilir; fırtına, yüksek yerler ya da su gibi doğal çevredeki olgular başlatabilir ve bunların tamamı çocuklukta başlar Korku, kan ya da yara görme, enjeksiyon, köprüler, tüneller, toplu taşıma araçlarında, asansör de, uçakta bulunma; hatta araba kullanmada ortaya çıkabilir ve genellikle aileseldir Adından da anlaşılacağı gibi özgül durumlarda ortaya çıktığı için, birey o ortamlardan kaçınarak fobinin ortaya çıkmasını önleyebilir ve bütün yaşamım bu kaçınma davranışı nedeniyle fazlaca sıkıntı çekmeden geçirebilir O nedenle de yaygın olmasına karşın tedaviye başvuru oranı düşüktür Hemen belirtelim ki tedaviye yanıt oram da son derece yüksektir Fobi, öğrenilen bir duygudur Bazıları yaşantı yoluyla (köpek saldırısı sonucu köpekten, araba kazası sonucu araba kullanmaktan korkma) öğrenilir Bazıları gözlemleyerek öğrenilir Örneğin ebeveynin yüksekten korkmasını gören çocuğun yükseklik korkusu geliştirmesi, görerek öğrenmedir Yaşanan korkunun nasıl fobiye dönüştüğü henüz bilinmiyor Ancak örneğin köpeklerle temas halinde büyüyen çocuklarda, köpek ısırsa bile, ÖF gelişme olasılığı düşüktür Yine korku nesnesiyle yüzleşmekten kaçınanlarda risk daha fazladır Özgül fobisi olanlar, dikkatlerini korku duyulan nesneye odaklarlar O nedenle örneğin bir odadaki hamam böceği ya da örümceği ilk görenler, onlara özgül fobisi olanlardır Bu insanlar, fobik nesne ya da durumla ilgili olayları abartırlar Sözgelimi, yükseklik fobisi olanlar düşeceklerini, asansör fobisi olanlar asansörden çıkamayacaklarını düşünürler Korku duyulan nesneden sürekli kaçış, onları düşünüldüğü kadar korkutucu olmadığını öğrenme olasılığını engellemektedir