Çanakkale Savaşindaki Kisiler

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK (1881 - 1938)

Milli mücadelenin önderi Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu, çağdaş Türkiye'nin yaratıcısı, askeri ve siyasi dehası, uluslararası alanda da kabul edilen asker ve devlet adamı Osmanlı Ordusu'nda özellikle 1915 yılında Çanakkale Zaferi'yle ön plana çıktı

Türkiye'nin işgali üzerine 1919'da Milli Mücadele'yi başlatmak üzere Samsun'a gitti Hedefi ulusal egemenliğe dayanan bağımsız bir Türk devleti kurmaktı Erzurum ve Sivas Kongrelerini topladı 23 Nisan'da Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni açtı 29 Ekim 1923'de Cumhuriyet ilan edildi İlk Cumhurbaşkanı seçildi

Cumhuriyet yönetimine hukusal, siyasal ve toplumsal içerik kazandıracak devrimleri gerçekleştirdi Devletçiliği temel alan ekonomik kalkınma hamlesi başlatıldı Hilafet kaldırıldı Öğretim birleştirildi Tekke ve zaviyeler kapatıldı Harf devrimi gerçekleştirildi Şapka yasası çıkarıldı

Montreux Sözleşmesi'yle Boğazlar sorunu, ardından da Hatay sorunu çözüldü CHP I Olağanüstü Kurultayı, ölümünden sonra 26 Aralık 1938'de Atatürk'e "Ebedi Şef" unvanını verdi

MEHMET REŞAT V (1844 - 1918)

1909-1918 yılları arasında hüküm süren Osmanlı padişahıdır 2 Kasım 1844'de İstanbul'da, Sultan Abdulmecid'in oğlu olarak doğdu Annesi Gülcemal Kadınefendi idi Babasının yenilikçi düşünceleri ile yetişti Sarayda özel eğitim gördü Arapça, Farsça ve İslam ilimleri öğrendi Mevleviliği benimsedi Ağabeyi II Abdülhamid'in tahta çıkmasıyla veliaht ilan edildi 31 Mart olayından sonra tahtan indirilen Abdülhamid'in yerine geçti

27 Nisan 1909'da, 65 yaşında iken padişah olan Mehmet Reşat'ın saltanatının ilk dönaminde Doğu Anadolu'da ayaklanmalar çıktı V Mehmet, olayları yatıştırmak ve siyasal birliği korumak amacıyla Rumeli'de bir geziye çıktı Bu sırada Arap ülkelerinde de bağımsızlık hareketleri baş göstermeye başlamıştı Bu karışıklıklardan yararlanan İtalya, 1911'de Trablusgarp ve Bingazi'ye asker çıkardı Ardından 1912'de, 12 adayı işgal etti V Mehmet'in savaşı önleme çabaları sonuç vermedi Trablusgarp savaşı olarak bilinen Osmanlı İtalyan Savaşına son veren Uşi (Ouchy) Antlaşması ile 15 Ekim 1912'de Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakıldı

V Mehmet, 23 Ocak 1913'deki Babıali baskınından sonra, devlet yönetimindeki tüm denetimini yitirdi Bu tarihten sonra devlet yönetimi tamamen Enver Paşa ve Talat Paşa'nın eline geçti 1909 Kanuni Esasi değişikliklerinden sonra Meşruti bir kimlik kazanan Osmanlı Devletinde, V Mehmet, parlamento, monarşi kurum ve kurallarına genellikle saygılı davrandı Bu yeni düzenin sonucu, sorumlukları dolayısıyla da yetkisi bulunmayan simgesel bir devlet başkanı oldu İttihat ve Terakki Fıkrasının, özelikle 1913'den sonra, Heyeti Mebusan ve Hükümetin en yetkili gücü haline gelmesinde V Mehmet'in payı büyüktür V Mehmet Reşat, 3 Temmuz 1918 yılında İstanbul'da öldü

CEMAL PAŞA (1872 - 1922)

Tam adı Ahmet Cemal olan, Paşa 6 Mayıs 1872'de Midilli'de doğdu 1890'da Kuleli Askeri İdadisini, 1893'de Harbiye Okulunu bitirdi 1895'de Kurmay yüzbaşı olarak orduya katıldı Önce, Genelkurmay I Şubesinde görev aldı 1896'da 2 Orduya bağlı Kırklareli İstihkam İnşaat Şubesine atandı Ertesi yıl Kolağası (ön yüzbaşı) oldu 1898'de Selanik'teki 3 üncü Orduya, Redif Fırkası (Tümeni) Kurmay başkanı olarak atandı İttihat ve Terakki Cemiyetine girdi Cemiyetin askeri kanadının örgütlenmesi görevini üstlendi 1905'te Binbaşı oldu Ertesi yıl Rumeli Demiryolları Müfettişliğine getirildi Bu görevi sırasında, İttihat ve Terakkinin Rumeli'de örgütlenmesinde etkin rol oynadı Cemiyetin "bölük" adı verilen yerel birimlerini oluşturdu 1907'de 3 Ordu Kurmay Heyetine atandı Burada Binbaşı Fethi ( Okyar ) ve Kolağası Mustafa Kemal ile birlikte çalıştı

Babıali Baskını (23 Ocak 1913) olarak bilinen, hükümet darbesinin ardından İttihatçılar başa geçince, İstanbul Muhafızlığına getirildi Fransız yanlısı olarak bilinen Cemal Paşa, I Dünya Savaşına girerken, Fransız desteğini kazanmak amacıyla Fransa'ya gitti Ama siyasal ittifak sağlayamadı ve bunun üzerine, Alman yanlısı Enver ve Talat Paşalarla birlikte, 2 Ağustos 1914'de yapılan Osmanlı-Alman İttifakını destekledi Osmanlı Devletinin I Dünya Savaşına girmesi üzerine Bahriye Nazırlığının yanı sıra, II Ordu Komutanı olarak görevlendirildi Cemal Paşa 1908-1918 döneminde İttihat ve Terakkinin önde gelen yöneticilerindendi Özellikle "Üç Paşalar İktidarı" olarak ta bilinen, 1913-1918 arasında Osmanlı Devleti'nin iç ve dış siyasetinin belirlenmesinde etkin rol oynadı

1917 yılı Aralık ayında İngiliz Generali Allenby'nin ilerlemesi karşısında, Osmanlı ordusunun peş peşe yenilgiye uğraması üzerine, Dördüncü ordu komutanlığı görevinden ayrılarak İstanbul'a geldi Cemal Paşa, İttihat ve Terakki Fırkasının 1917 yılındaki son olağan kongresinde, merkez-i umumi azalığına getirildi Talat Paşa kabinesinin istifasından sonra 1-2 Kasım 1918 tarihinde İttihat ve Terakki'nin yedi lideriyle birlikte ülke dışına kaçan Cemal Paşa, önce Berlin, daha sonra da Münih ve İsviçre'ye giderek İttihatçıların yurt dışı faaliyetlerinin düzenlenmesinde önemli roller oynadı Osmanlı'da yaşayan Arap unsurlarının isyanına sebep olmakla suçlanan Cemal Paşa Divan-ı Harb-i Örfi tarafından gıyaben idama mahkum edildi Daha sonra Rusya'ya giden Cemal Paşa, Afgan ordusunun modernleştirilmesi için Afganistan'a gitti Bolşeviklerin siyaset değişikliği ve Hacı Sami Beyin aleyhindeki propagandası sonucu Tiflis'e gitti Burada yaverleriyle birlikte 21 Temmuz 1922 günü öldürüldü Naaşı Erzurum'a getirilerek bu şehirde defnedildi

İttihat ve Terakkinin spor ve kültür etkinliklerini yürüten Türk Gücü Cemiyeti ve Müdafaa-i Milliye Cemiyetinin kurucuları ve yöneticileri arasında yer alan Cemal Paşa'nın, Plevne Müdafaası (1898), Alte Denkmaeler aus Syrien, Palastina und West Arabien (1918; Suriye, Filistin ve Batı Arabistan'daki Eski Anıtlar) ve Cemal Paşa Hatırası 1913-1922 (ö 1923 / Hatıralar, vb 1959,1977) adlı eserleri yayımlanmıştır

ÇOBANLI, CEVAT (1870 - 1938)

Çanakkale müdafaasındaki yararlığı ile meşhur bir asker olan Orgeneral Cevat İstanbul'da doğdu Babası Maiyeti Seniye Erkanı-ı Harbiye Reisi Müşir Şakir Paşa'dır

Galatasaray Lisesinde okuduktan sonra Harbiye'den Kur-may Yüzbaşı rütbesiyle mezun oldu Saray maiyetinde ve muhtelif memuriyetlerle Avrupa'da görev yaptı Hassa Ordusu'nda Fırka Komutanı ve Ferik (Korgeneral) oldu 1908 inkılabından sonra çabuk ilerleyenlerin rütbeleri tasfiye edildiği zaman, o da Kaymakamlığa (Yarbaylığa) indirildi Erkan-ı Harbiye Mektebi Müdürü, Balkan Harbinde Şark Ordusu Erkan-ı Harbiye Reisi, Birinci Dünya Harbinde Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı yaptı 5-18 Mart zaferinin kazanılmasında büyük etkisi oldu Bundan dolayı kendisine 18 Mart Kahramanı unvanı verildi

Daha sonra Galiçya ve Filistin cephelerinde görev yaptı 7 inci Ordu Komutanı oldu Mütarekede Malta'ya gönderildi, oradan dönüşte Adana ve Di-yarbakır mıntıkasında Komutanlık yaptı Sonra Yüksek Askeri Şura Azalığına tayin edildi Bu görevi sırasına İstanbul'da öldü ve Erenköy'e gömüldü

ENVER PAŞA (1880-1922)

1880’de İstanbul’da sıradan bir memurun oğlu olarak dünyaya gelen İsmail Enver için, yaşadığı dönemden bugüne kadar pek çok yorum yapılmış, her yönüyle inceden inceye işlenmiştir “Enver Paşa” adlı eseriyle bu konuda inceleme yapan Şevket Süreyya Aydemir, Enver Paşa’yı 1908-1914 arası döneme bakarak “1908’in Hürriyet Kahramanı Binbaşı Enver Bey, işte bu kısa devrede Enver Paşa, daha doğrusu imparatorluğun tek söz sahibi olan, genç, inançlı, muhteris, daha doğrusu hem kaderci hem de kaderini yaratan adam olarak sahnededir” tanımlar

1908’de Genç Türkler İhtilali ile yıldızı parlayan Enver’in hızlı yükselişi 1913’te Yarbayken yine aynı senenin sonlarında Albaylığa, 19 gün sonra 1 Ocak 1914’te Paşalığa yükselmesi ile başlar Kabineye Harbiye Nazırı olarak girer; Genelkurmay Başkanlığı’ndan bir süre sonra da Başkumandan Vekilliği yetkilerini de elinde toplar Naciye Sultanla evlenip, saraya, Padişaha damat oluşu da bu safhaya rastlar Enver Paşa kendini zirveye ulaştıran basamakları yine kendi elleriyle döşemişti

Enver Paşa’nın vatanseverliği ve bu topraklara olan bağlılığı gerçektir Bunun yanısıra hayal gücünün genişliği ve gerçeklerle bu hayallerin zaman zaman birbirine karıştığı da inkar edilemez Hayallerini süsleyen İran, Hindistan, Turan ve Kafkasya’ya hakim olmak düşünceleri o günün şartlarında gerçek temeller oturmaz Örneğin Cemal Paşa anılarında “Hakikati söylemek gerekirse, bu birinci Kanal Seferi yaptığımız zaman hiç kimse bu Kanalın nasıl geçileceğini bilmiyordu” der

Halbuki Enver Paşa bu görevi, IV Ordu Kumandanlığı’nı, Cemal Paşa’ya teklif ettiğinde, Suriye’deki asayiş sağlama ve Kanal Seferini her ikisi de inanarak imzalamışlardı Bu sefer gerçekleştiğinde ise Kanal Türk cesaretiyle dolmuştu

Kanal’dan önce Sarıkamış’ta yaşananlar ise tam bir felaketti 90000 askerden10000’in sağ kalabildiği, özellikle de donmaktan ve açlıktan kurtulabildiği bu sefer, sonuçları açısından korkunçtu Hayatında Alay kumandanlığı dahi yapmamış olan Enver Paşa tecrübeden ziyade gençliğinin getirdiği coşkuyla kumanda edecekti ordusunu Amaç 1878 Berlin Antlaşması’nda kaybedilen toprakları geri almaktı ve başarılı olacağına inanıyordu

Enver Paşa Ordu Kumandanı Hasan İzzet Paşa’nın hava şartları, soğuk, karın şiddeti gibi uyarılarına kulak asmaz ve taarruz emri verir III Ordunun ölüm emridir bu

Enver Paşa Sarıkamış’ta “Hükümete” başlıklı bir vasiyet bırakır

Hükümete

“Planım, Ruslara, hemen iki misli faik iki Kolordu ile arkalarına düşerek ricata mecbur etmek ve bu suretle XI Kolordu ve Süvari Fırkasıyla takibolunan düşmanı karşılayıp, tamamıyla mahvetmekti IX Ve X Kolordu ve Süvari Fırkasını bekliyorum Gelir de yetişirse, düşmanı bozacağım Fakat gelmeden düşman zayıflamış kıtaatımıza taarruz eder ve taarruzda muvaffak olursa o vakit Ordu mahvolmuş demektir

Şimdiye kadar asker ve zabitler hiç kusursuz harbettiler Her manevrayı yaptılar Eğer Allah da yardım ederse, muvaffakiyet katidir Eğer muvaffak olmazsam, son neferimle beraber öleceğim Bu halde vasiyetim: Ben vazifemi yaptığımı sanıyorum ve öyle ölüyorum Yaşasın dinim, vatanım, Padişahım

Eğer geride kalanlarıma yardım etmek isterseniz, refikam Sultan Efendi hazretlerinin muhassısatı kafi değildir Kendisinin müreffehen yaşaması için hiç olmazsa, Başkumandanlık muhassısatımın kendi muhassısatına zammı ve ebeveynimin temini refahı ile, rahmeti ilahiyeye mazhariyetim için birkaç hayır yapılmasını rica eder ve tealisine çalışmaktan başka bir maksat beslemediğim din ve milletimin tealisine dua eder, tanıyanlara selam ederim Yaşasın Müslümanlık ve Osmanlılık ve Osmanlıların Padişahı Sultan Mehmet Han!”

Enver

“Servet namına bir şeyim yoktur Mamafih ne varsa, Refikam Sultan Efendi hazretlerine bırakıyorum”

Enver

Sarıkamış felaketinden sonra orduya katılıp görev almak için Sofya’dan gelen M Kemal ile Enver arasında şu konuşma geçer :

“Biraz sonra Enver Paşa ile karşı karşıya bulunuyorduk Enver Paşa, zayıf düşmüş, rengi solmuş bir haldeydi Söze ben başladım :

Biraz yoruldunuz

Yok, o kadar değil

Ne oldu?

Çarpıştık O kadar

Şimdi vaziyet nedir?

Çok iyidir!

Enver’i daha fazla üzmek istemedim Kendi işime sözü getirdim :

Teşekkür ederim Numarası 19 olan bir tümene beni kumandan tayin buyurmuşsunuz Bu tümen nerdedir Hangi kolordu ve ordunun emrinde bulunuyor?

Ha, bunun için belki Genelkurmayla görüşürseniz daha kati malumat alabilirsiniz

Pekiyi, o halde siz daha fazla rahatsız etmeyeyim Genelkurmayla görüşürüm”

Enver Paşa için söylenebileceklerin başında onun duygusal ve aceleci kişiliği bulunur Ama şu gerçeği de belirtmek gerekir: Enver Paşa yetkili olduğu andan itibaren kimilerini de küstürerek bir çok subayı emekliye ayırmış ve orduya genç ve dinamik bir ruh getirmiştir Gerek siyasi hesaplaşmalar nedeniyle, gerekse yeniden teşkilatlanma çalışmaları amacıyla yapılan bu işlemde yaklaşık 2000 asker ordudan ayrılmıştı Balkan harbinden yenik çıkmış olan Ordu, tüm yetersizliklere karşın başarı ve inançla mücadele etmiştir Osmanlı Ordusu bütün bu şartlara rağmen tam 4 yıl 10 ayrı cephede aynı güçle savaşı sürdürmüştür Zaten bunun içindir ki yorumcular Enver Paşa’yı Büyük Kumandan olarak değil, güçlü bir Ordu teşkilatçısı olarak değerlendirirler

1Dünya Savaşı ardından, Almanya’nın yenilgisi ve Osmanlı’yı Sevr Antlaşması’na sürükleyen çöküşün ardından Kasım 1918’de Enver Paşa ülkeyi terk ediyordu 1911 yılının 4 Ağustosu’na kadar yurt dışında çalışmalarını sürdürdü Ve son gün Orta Asya’nın Pamir eteklerinde Çegan tepesinde vurularak öldürüldüğünde 42 yaşında yenik ve yalnız bir adamdı

ESAT PAŞA (1862 - 1952)

1862 yılında Yanya'da doğdu Harbiye'yi 1890 yılında kurmay yüzbaşı olarak bitirdi Almanya'ya gönderildi ve orada dört yıl staj yaptı Dönünce Goltz Paşa'nın yardımcılığına getirildi Osmanlı - Yunan Savaşı'nda (1879) Yanya Kolordusu kurmay heyetinde görev aldı Harbiye'de ders verdi III Kolordu komutan yardımcısı olarak gönderildiği Selanik'te İttihat ve Terakki'nin etkinliklerini önlemediği düşüncesiyle İstanbul'a çağrıldı Yıldız'da yargılandıysa da II Meşrutiyet'in ilanıyla affedildi 1911 yılında Gelibolu fırkası komutanlığına atandı Balkan Savaşı'na katıldı ve Yanya Kalesi'ndeki savunmasıyla ün yaptı Çanakkale Savaşı'nda Kuzey Grubu komutanıydı IDünya Savaşı'ndan sonra Askeri okullar ve II Ordu müfettişliklerinde bulundu Salih Paşa kabinesinde kısa süre Bahriye Nazırı olarak görev yaptı Anılarının bir bölümü "Esat Paşa'nın Çanakkale Anıları" adıyla 1975 yılında yayımlandı 1952 yılında İstanbul'da öldü

NAZMİ BEY (1875-1940)

Nazmi Bey 1875 yılında İstanbul, Yeniköy'de doğdu 14 Mart 1894'te Harbiye'ye girdi ve 19 Şubat 1896'da mezun oldu Çanakkale Savaşı başlamadan önce Çanakkale Müstahkem Mevki Komutanlığı Mayın Komutanıydı 18 Ocak 1915'te Karanfil Burnu-Kepez ve Nara Burnu-Eceabat arasına döşediği mania ağı, 8 Mart 1915'te karanlık limana döktüğü 26 mayın ve 17 Mart gecesi Nusret Mayın gemisi ile Boğaza teşkil ettiği mayın hatları müttefiklerin 18 Mart saldırısında Boğazı geçmesini engelledi Ayrıca, 12-13 Mayıs gecesi İngiliz Goliath gemisini batıran muaveneti-milliye muhbirimizin kılavuzu idi

Nazmi Bey,19 Temmuz 1915'te binbaşılığa terfi etti 20 Kasım 1923'te emekli oldu ve 5 Mayıs 1940'ta ölümüne kadar İstanbul Boğazında Sivil Kılavuz Kaptanlık yaptı

SEYİT ONBAŞI

Seyit Onbaşı, 1889 yılının Eylül ayında Havran İlçesi Çamlık (Manastır) köyünde dünyaya geldi Babasının adı Abdurrahman, annesinin ki Emine idi

Seyit, 1909 yılının Nisan ayı başlarında askere alındı 1912'de Balkan Savaşları'na katıldı Savaş bitiğinde terhis edilmedi ve topçu eri olarak Çanakkale Cephesi'nde görev aldı Çanakkale Savaşları'nda gösterdiği kahramanlıkla adını Türk tarihine yazdırdı

18 Mart Deniz Savaşı sırasında, Rumeli Mecidiye Tabyası'nda ayakta kalabilen tek top vardı onun da mermi kaldıran vinci bozulmuştu Seyit Onbaşı büyük bir güçle 215 Okkalık mermiyi üç kez kaldırarak namlunun ucuna sürmüş ve bu kahramanlığı ile Ocean gemisi büyük bir yara almıştı

Seyit Onbaşı 1918 sonbaharında köyüne döndü sanatı olan ormancılık ve kömürcülüğe devam etti

1934 tarihinde yürürlüğe konan soyadı yasasıyla "Çabuk" soyadını aldı 1939 yılında akciğerlerindeki rahatsızlık nedeniyle vefat etti

TALAT PAŞA (1874-1921)

Osmanlı devlet ve siyaset adamı, Talat Paşa 1874 yılında doğdu İttihat ve Terakki Fırkası önderlerindendi 1917-18 arasında sadrazamlık yaptı

İlköğrenimini Vize'de, ortaöğrenimini Edirne Askeri Rüştiyesi'nde tamamladı Edirne Posta ve Telgraf İdaresinde katip olarak çalışmaya başladı Genç yaşta Jön Türk hareketine ilgi duydu ve İttihat ve Terakki Cemiyeti Edirne Şubesi'ne üye oldu Meşveret Gazetesi ile cemiyet bildirilerinin dağıtımını üstlendi Bu çalışmalarından ötürü kovuşturmaya uğrayarak 1895'te tutuklandı 1903'te Selanik Telgraf İdaresi başkatipliğine getirildi

II Meşrutiyet'in ilanı sırasında önemli görevler üstlenen Talat Bey, 1908'de İttihat ve Terakki'den Edirne Mebusu seçildi Meclis-i Mebusanın birinci reis vekili oldu 1909'da İngiltere'ye giden mebuslar heyetinin başkanlığını üstlendi İttihat ve Terakki'nin en etkili yöneticisi oldu 1908 kongresinde seçildiği Merkez-i Umumide, Vekil-i Umumiliğe getirildi (1912)

Balkan Savaşları (1912-13) sırasında, bölgedeki karışıklıkları önlemek amacıyla Doğu Anadolu'daki Ermenileri topluca göç ettirdi Bu uygulama nedeniyle Batı kamuoyunda "soykırım yapmak"la suçlandı ve "bir numaralı Ermeni düşmanı" ilan edildi Said Halim Paşa 1917'de görevinden ayrılınca vezirlik verilerek sadrazamlığa getirildi Gene aynı dönemde İttihat ve Terakki Fırkası'nın Reis-i Umumiliğini üstlendi Savaşın Almanya ve müttefiklerinin yenilgisiyle sonuçlanacağının anlaşılması ve Almanya'nın İtilaf Devletleri'nden ateşkes istemesi üzerine, Talat Paşa hükümeti de istifa etti(Ekim 1918) Yeni kurulan Ahmed İzzet Paşa hükümeti savaşı sona erdiren Mondros Mütarekesini (30 Ekim 1918) imzalarken, İttihat ve Terakki Fırkası da 1 Kasım 1918'de son kongresini yaptı Talat Paşa bu kongrede yaptığı konuşmasında savaşa nasıl girildiğini ve savaş sırasındaki gelişmeleri anlattı ve siyasetten çekildiğini açıkladı Daha sonra Ahmed İzzet Paşa'ya bıraktığı mektupta, millete karşı hesap vermek üzere geri geleceğini, gerekirse mahkemeye de çıkacağını bildirerek Almanya'ya gitti

15 Mart 1921'de bir Ermeni tarafından Berlin'de öldürüldü ve Berlin'deki Türk Mezarlığına gömüldü 1943'te kemikleri İstanbul'a getirilerek Şişli'de Hürriyet-i Ebediye tepesinde toprağa verildi Talat Paşa'nın Meşrutiyet ve I Dünya Savaşı yıllarını ele alan anıları ölümünden sonra "Talat Paşa'nın Hatıraları"(1958), "Talat Paşa'nın Anıları" (1986, 1990) adı altında yayımlandı

BIRDWOOD, William Riddell (1865-1951)

İngiliz askeri ve feldmareşali olan Birdwood, 1865 yılında Hindistan'da doğdu, 1951 yılında Hampton Court'ta (Middlesex) öldü Önce, Clifton College sonra, Sandhurst'teki Royal Military College'de (Kraliyet Harp Akademisi) okudu Mesleğinde yavaş yavaş yükselerek, 1917'de general, 1925'te feldmareşal unvanlarını aldı

Birdwood, Hindistan'da, Hazara (1891), Isazai (1892), Tirah (1897-98) seferlerine, Chagra Kotal, Dargai, Samphagha savaşlarına ve Bazar Valley'deki askeri harekatlara katıldı Güney Afrika Savaşı (1899-1902) sırasında, Natal'daki atlı tugaya komutanlık etti, sonra başkomutan Lord Kitchener'in askeri katipliğini yaptı 1908'de, Mohmand seferinde kurmay başkan görevinde bulundu ve aynı yıl "Distinguished Service Order" (Seçkin Hizmet Rütbesi) nişanını kazandı

Birinci Dünya Harbi'nde, Akdeniz Seferi Kuvvetleri'nde görev aldı Önce Avustralya ve Yeni Zelanda Ordusu (Anzak) komutanı olan Birdwood, sonra bütün ordunun başkomutanlığına atandı 1915 ve 1916'da Gelibolu yarımadasının boşaltılmasında Çanakkale ordusuna, sonra Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerine, arkasından da Fransa'da 5 Orduya komutanlık yaptı

Anzak askerlerini iyi idare etmesiyle büyük bir şöhret kazandı Bu kuvvetlerin kendisine besledikleri güven, batı cephesinde elde edilen zaferin başlıca sebebi olarak adlandırıldı ve Birdwood'a, "Soul Of Anzac" (Anzaklar'ın Ruhu) unvanını kazandırdı Savaşın sonunda baronet olan Birdwood, 10000 sterlinlik bir para mükafatı da aldı

1920'de Hindistan kuzey ordusuna komutan olarak atandı, 1925-30 yıllarında da bütün Hindistan ordusunun başkomutanlığını yaptı 1938'de Anzak ve Totnes Baronu unvanını aldı 1921'de, Peterhouse fahri üyesi olan Birwood, 1931-38 yılları arasında bu kolejin yöneticiliğini yaptı 1935'te, Clifton College'in müdürü, yine aynı yıl içinde Deal Castle'in başkanı oldu Grand Cross ve Fransa Legion d'honneur nişanına ek olarak, Fransız Croix de Guerre ve birçok başka yabancı nişanlarla mükafatlandırıldı

Kasım 1938'de, Atatürk'ün cenaze törenine İngiltere hükümetinin baş temsilcisi olarak katıldı Ayağı incindiği için töreni Halkevi (şimdiki Türk Ocağı) binası balkonundan izleyen Birdwood, Atatürk'ün naşını, bir miktar toprak getirtip üzerine basarak, Türk toprağı üzerinden selamlamış ve böylece Çanakkale'de karşılaşmış olduğu bir kahramana son hürmetini ifade etmişti

CARDEN, SIR SACKVILLE HAMILTON (1857-1930)

İngiliz amirali Carden, İrlandalı deniz albayı Andrew Carden'in oğlu olarak 1857 yılında doğdu 1882 Mısır harbine katıldı 1894'te Suakim harekatında ve Doğu Sudan'da görev yaptı 1897'de Sir Harry Rason'ın maiyetinde Benin seferine katıldı ve 1908'de amirallik rütbesine yükseldi 1914'te Malta deniz kumandanlığına atanan Carden, Sir Berkeley Milne ayrıldıktan sonra Akdeniz Filosu Başkumandanlığına getirildi

Çanakkale seferinin başında, 18 Mart deniz harekatının planlarını yaptı ve başarısızlıkla sonuçlanan bu harekata kumanda etti Hastalığı sebebiyle bu mevkiden ayrılan Carden görevini Sir John de Robeck'e devretti 1916'da şövalyelik ("Sir" unvanı) ile taltif edildi ve 1917'de büyükamiralliğe terfi ettirildi

CHURCHILL, WINSTON (1874-1965)

İngiliz devlet adamı ve yazarı Wisnton Churchill, Oxfordshire’da, 30 Kasım 1874’te, Lord Randolph Churchill’in oğlu olarak dünyaya geldi 1895'te Kraliyet Harb Okulunu bitirdi ve orduya girdi Boerler savaşında esir düştü ve kaçarak milli kahraman haline geldi On ay sonra, Muhafazakar partiden milletvekili seçildi

1904’te Liberal Partiye girdi 1911’de Bahriye Nazırı oldu Başarılı siyasi kariyeri 1916 Gelibolu yenilgisinden sonra düşüşe geçti Sadece donanmayla Çanakkale Boğazının geçilebileceği, ardın da rahatça İstanbul’a ulaşılabileceği konusundaki ısrarcı tavrı, Türklerin umulandan çok daha başarılı bir savunma yapması; müttefik ordusunun tarihi yenilgisine yol açtı Bu başarısızlığın mimarı olarak nitelendirilen Churchill, İngiliz halkı karşında çok zor bir durumda kaldı ve muhaliflerinin de zorlamasıyla görevinden ayrıldı Ancak 1917’de Cephane Bakanlığına ve Harbiye Bakanlığına getirildi 1924'te tekrar Muhafazakar Partiye girdi Maliye Bakanı oldu (1924-1929)

1939'da bir kez daha Bahriye Nazırlığına ve 1940'ta N Chamberlain'ın yerine Başbakanlığa getirildi İkinci Dünya Savaşında izlediği savaş politikası ve Roosevelt ile kurduğu iyi ilişkiler onu İngiliz tarihinin en önemli devlet adamları arasına soktu Gene bu dönemde Müttefik Devletlerin Balkanlar'a kaydırmağa çalıştığı strateji konusunda Ruslarla çalıştı Ancak SSCB'nin burada hakim duruma geçmesinden de çekiniyordu Bu yüzden savaşın başından itibaren stratejik önemi büyük olan Türkiye'yi savaşa sokmağa çalıştı Kahire ve Adana'da Türk yöneticileriyle bu konuda yaptığı görüşmelerde, Türkiye'nin istediği askeri yardımı vermeğe de yanaşmadı Savaş sonrası Avrupa ülkelerinin birleşmesini sağlayan Kuzey Atlantik Paktı, Avrupa Konseyi gibi kurumların oluşması için büyük çaba gösterdi 1951 seçimlerinde tekrar iktidara geldi 1955'te görevlerini AEden'e bırakarak siyasetten çekildi

Son yıllarını daha çok yazarak ve resim yaparak geçirdi 1953 yılında Nobel Edebiyat Ödülünü kazandı 1963’te Amerikan Devleti, kendisine onursal vatandaşlık verdi 1965 yılında, 90 yaşında öldü ve Blenheim Palace’a gömüldü

DE ROBECK, AMİRAL SIR JOHN (1862-1928)

John de Robeck Ocak 1915'te Akdeniz Seferi Kuvvetler Komutanı Carden'in yardımcısı olarak atandı O zamana kadar çeşitli görevlerde bulunmuş tecrübesiz bir subaydı, ancak Şubat 1915'te Çanakkale dışındaki tabyaların bombalanmasında başarıya ulaştı

Amiral Carden'in sağlığının bozulması sebebiyle 17 Mart 1915 günü onun yerine geçti Ertesi gün 18 Mart Müttefik saldırısına kumanda etti ve büyük bir yenilgiye uğradı

Daha sonra yapılan kara harekatlarına deniz desteği sağladı ve ilk çıkarmalara kumada etti 1916'da Müttefik yenilgisinden sonra De Robeck, İngiltere'de 3 Savaş Filosu komutanı olarak görevine devam etti 1928 yılında öldü

FRANZ FERDINAND, ERZHERZOG VON ÖSTERREICH-ESTE

Fransis Ferdinand, İmparator Fransis Joseph'in erkek kardeşi olan Arşidük Charles Lous'in en büyük oğlu olarak dünyaya geldi 1889 yılında veliaht Arşidük Rudolf ölünce, Franz Ferdinand imparatorluğun varisi oldu

Franz Ferdinand, Almanya yanlısı dış politikalar yerine, Avusturya'nın Rusya ile ilişkilerini canlandırması gerektiği, fikrini savundu İçişlerinde ise, tahtın özellikle, Macaristan'da baş gösteren isyanlara karşı kuvvetlendirilmesi gerektiğine inanıyordu İmparator Franz Joseph üzerinde etkisini giderek artıyor ve ona azınlıklara karşı kendi hükümdarlığını koruması konusunda baskı yapıyordu 1906 yılından itibaren imparator üzerindeki etkisini daha da arttırdı ve 1913 yılında Ordu Başmüfettişliğine atandı

Temmuz 1914'te eşi ile birlikte resmi bir ziyaret için gittiği Saraybosna'da bir Sırp milliyetçisi tarafından öldürüldü Franz Ferdinand'ın suikastından bir ay sonra Avusturya Sırbistan'a savaş ilan etti ve Birinci Dünya Savaşı başlamış oldu

GREY, Viscount Edward

Sir George Grey'in torunu olan Edward Grey 1862 yılında Northumberland'da doğdu Siyasete Liberal Parti üyesi olarak 1885'te atıldı 1905-1916 yılları arasında dışişleri bakanlığında bulundu İngiltere ile Fransa arasındaki Entente Cordiale'in ve Rusya'nın da katılmasıyla meydana gelen Üçlü Antlaşmanın (İttifak-ı Müselles) kurucusu olduğu halde Almanya'nın askeri gücünden çekinerek bu antlaşmayı işlemez hale getirdi Bununla beraber, İngiltere'yi Fransa ve Rusya'nın yanında savaşa girmekten alıkoyamadı (4 Ağustos 1914) Lloyd George ile siyasi muhalefette olduğu için, 1916'da görevinden ayrıldı 1933 yılında Fallodon'da öldü

HAMILTON, IAN (1853-1947)

Asker bir babanın oğlu olan Ian Standish Monteith Hamilton 16 Ocak 1853’te Hamilton, 1853'te Yunanistan’a bağlı Korfu Adası'nda doğdu Gordon İskoç Alayı'nda görev yapan babası Hint birliklerinden oluşan alayın komutanlığına atanınca aile Hindistan'a gitti Fakat Hamilton çocukluğunun büyük kısmını Argyllshire'da geçirdi Cheam ve Wellington'da tahsilini tamamladıktan sonra asker olmaya karar verdi Hamilton, askeri eğitimini tamamladıktan sonra orduya katıldı Altı ay süreyle Hanoverli sürgün bir generalin Dresden'deki eğitimine katıldıktan sonra, Hindistan'a gitti (1872 - 1879) Güney Afrika (1881), Mısır (1884-1885) ve yeniden Güney Afrika'daki İngiliz birliklerinde (1899-1902) çeşitli görevler aldı Güney Afrika Savaşı'nda gösterdiği başarılardan dolayı Hamilton'a korgeneral rütbesi verildi

Daha sonra İngiltere'ye dönen Hamilton önce Lord Kitehener'ın Kurmay başkanlığı sonra da Saray Süvarileri Muhafız Alay Karargah komutanlığı görevine getirildi 1904 Rus-Japon Savaşı sırasında gözlemci olarak Japonya'ya gönderilen Hamilton, savaş sonrasında hatıralarını yayınladı 1910 yılında ise Akdeniz Orduları başkomutanlığına atandı 1915'de Çanakkale'de Fransız ve İngiliz Kara Kuvvetleri başkumandanlığına tayin edildi 13 Mart'ta, Anadolu kıyılarına kara kuvvetleri çıkarma göreviyle Londra'dan hareket etti 16 Mart'ta Mondros'a geldiğinde emrindeki sefer kuvveti 17000'i Fransız 75056 asker, 132'si Fransızlara ait 140 top ve 8 uçaktan oluşuyordu İan Hamilton'ın emriyle, Boğaz'ı geçmek isteyen Müttefik donanma Çanakkale'de başarısızlığa uğrayınca Gelibolu'ya asker çıkarma kararı alındı Ancak çıkarma 25 Nisan’da bu karardan bir ay sonra gerçekleştirilebilmişti Ne varki bu girişim de başarısızlıkla sonuçlanınca ağır eleştirilere hedef olan Hamilton, görevden alınarak İngiltere'ye çağrıldı (Ekim 1915) Bundan sonraki askerlik yaşamında geri hizmetlerde görev yapan İan Hamilton 1947 yılında Londra'da öldü

KEYES, Roger John Brownlow

Zeebrugge ve Douvres I Baronu ve İngiliz amiralidir 1914 Ağustosunda Helgoland muharebesine katıldı 1915'te Çanakkale'de amiral Robeck'in kurmay başkanı oldu Douvres'da karakol gemileri kumandanı iken 23 Haziran 1918'de Zeebrugge ve Ostende limanlarını tıkamak amacıyla düzenlenen bir akımı cesaretle yönetti Tümamiral rütbesiyle 1925-1928 arasında parlamentoda çalıştı İkinci dünya savaşında tekrar görev aldı Komandolara verilen düzenli harekatları yönetti

KITCHENER, Horatio Herbert (1850-1916)

Hartum ve Aspell kontu, İngiliz feldmareşali Protestan bir ailenin çocuğuydu Özel öğrenim gördü Wowlwich Krallık Askeri Akademisi'ni bitirdi Fransız Alman savaşlarında, Fransızlar safında gönüllü olarak savaştı Ocak 1871'de devlet memuru olarak çalışmağa başladı 1874-1882 arasında Filistin, Anadolu ve Kıbrıs'ta gizli serviste çalıştı 1883 başlarında Kahire'de bir Mısır süvari birliğinde görevlendirildi Nil'de general C G Gordon'u kurtarmak için yapılan operasyona katıldı Harekatın başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Zanzibar'a gitti Kızıldeniz kıyısındaki Suakin'de genel vali olarak bulundu Başbakan Lord Salisbury'in tavsiyesi üzerine Mısır ordusu başkumandanı oldu

Kitchener hiç evlenmedi, sadece görevini düşündü Kitchener ve arkadaşları 1896 da savaşı başlattılar; 2 Eylül 1898'de Omdurman'dan Araplara karşı geniş bir katliam düzenlediler Vahşetin zaferi İngiltere'yi heyecana boğdu Kitchener'e 1898 kasımında soyluluk unvanı, 1899 haziranında parlamentonun teşekkürleriyle büyük bir para verildi Kitchener'in bir başka başarısı da, Faşoda'da (Kodok) bulunan bir Fransız birliğinin Sudan'ın bazı kısımları üstünde hak iddia etmesiyle ortaya çıkan durumu ustalıkla çözümlemesi oldu Kitchener Sudan'da bir yıl genel vali olarak kaldı Bu arada Güney Afrika'da savaş çıkmıştı Kitchener kötüye giden durumu düzeltmek üzere 1899 aralığında Lord Roberts ile Güney Afrika'ya gönderildi, orada Roberts'in yerine başkumandan oldu, aşağı yukarı iki yıl süren gerilla direnişini vahşi metotlarla kırdı Tarlalar ateşe verildi, kadınlar ve çocuklar salgın hastalıkların kol gezdiği toplama kamplarına kapatıldı Sonunda Boerler dize geldi

Kitchener, 1902 temmuzunda İngiltere'ye dönünce şeref madalyaları aldı, ayrıca vikontluğa yükseltildi Savaş bakanlığında çalışmayı kabul etmeyince başkumandan olarak Hindistan'a gönderildi Burada orduyu bir içi isyanı bastıracak şekilde değil de dışarıdan gelecek bir saldırıyı karşılayacak şekilde yeniden teşkilatlandırdı Fakat Hindistan ordusunda böylece ortaya çıkan çift kumandan düzeni yüzünden genel vali ile arası açıldı Kitchener askeri konularda genel valinin değil başkumandanın daha yüksek yetkiye sahip olması gerektiği görüşünü savundu İngiliz kabinesinin Kitchener'i tutması üzerine genel vali istifa etti 1909 eylülüne kadar orada kalan Kitchener aynı yıl savunma siyaseti konusunda tavsiyelerde bulunmak üzere Avustralya ve Yeni Zelanda'ya gitti

Hayatının en büyük hayal kırıklığı belki de Asquith'in liberal hükümetinin kendisini Hindistan genel valisi yapmaya yanaşmaması oldu, fakat mısır valiliği teklif edilince teselli buldu 1911-1914 arasında Kahire'de bulundu, Mısır ve Sudan'ı yönetti Kitchener 1914 Temmuzunda başbakan Asquith'in verdiği bir görevi hiç istemeyerek kabul etti Buna göre mareşal olarak kabineye girecek ve tarafsız bir savaş bakanı olacaktı Kitchener İngiliz ordusunu küçük buluyor, savaşın üç haftada biteceğine inanan meslektaşlarına 'savaş en az üç yıl sürecek' diyordu Kitchener'a göre İngiltere'nin savaşı kazanabilmesi için daha bir milyon kişilik bir ordu gerekirdi Kitchener savaşın ilk aylarında tam bir önderdi, halkın zafer tutkusunu temsil ediyordu Yeni birlikler kurdu bu birliklere bazı ayrıcalıklar tanıdı ve ülke sanayiinin savaş sanayisine dönüşmesini sağladı

Kitchener'ın hatası grup çalışmasını ve yetkilerini paylaşmayı hiç sevmemesiydi Sürekli olarak birbirine karşıt baskılar altında kalıyordu ve bu durumda yerinde ve etkili kararlar vermesi güçleşiyordu Mayıs 1915'te sanayi ile ilgili yetkileri elinden alındı Kitchener'ın Kasımda tahliye için tavsiyelerde bulunmak üzere Gelibolu'ya gitmek istemesi bütün iş arkadaşlarına rahat bir nefes aldırdı Yokluğu sırasında strateji konusundaki bütün yetkileri elinden alındı Kitchener'ı istifa etmekten alıkoyan yalnızca görev aşkı oldu Halkın kabineye güvenini sarsmamak, kabinenin düşmemesine çalışmak zorundaydı Halkın hayranlığı ile kabinedeki arkadaşlarının ilgisizliği arasında bocaladı ve bu durum onu bunalıma sürükledi

1915 sonlarında Kitchener kura ile askere almanın sırası geldiğine inanmıştı, ama Asquith, siyasi açıdan bunun henüz imkansız olduğu görüşünü savunuyordu, Kitchener bu durumda susmak zorunda kaldı Haziran 1916'da bir görevle Rusya'ya gitti 5 Haziran 1916'da Hampshire kruvazörü Orkney adası açıklarında bir Alman mayınına çarparak battı Kitchener boğularak öldü

KONSTANTİN (1868-1923)

1913-1917 ve 1920-1922 yıllarında kesintili olarak hüküm süren Yunan Kralıdır Almanya İmparatoru II Wilhelm'in kız kardeşi Sophia von Hohenzollern ile evlendi Birinci Dünya Savaşı'nda Almanlarla olan dostluğu, onu, 1917'de, oğlu Alexandros lehine tahttan vazgeçmeğe zorladı ama Alexandros ölünce 1920'de tekrar tahta çıktı

Türk Kurtuluş Savaşı sırasında Anadolu'ya asker çıkararak, Türkiye'yi işgal etmek istedi ve kendisini başkomutan ilan etti Fakat Yunanlıların yenilgisinden sonra yine tahttan indirildi ve krallığı büyük oğlu Yorgos'a bıraktı Bir yıl sonra da öldü Başbakanlığa getirdiği Venizelos'un tüm isteklerini kabul ettiği için yeteneksiz bir kral olarak Yunan tarihine geçti

LIMAN VON SANDERS, OTTO (1855 - 1929)

17 Şubat I855’te Stolp’da (bugün Polonya’da Slupsk) doğdu, 22 Ağustos 1929’da Münih’te öldü 1874’te Essen muhafız birliğinde subaylığa başladı1911 ‘de generalliğe yükseldi

IDünya Savaşı yaklaşırken, Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri liderleri ateş hattında sağ kalabilmenin çarelerini arıyorlardı Ordunun ıslahı düşünülüyordu Osmanlı ordusunda yenilik yapmak için Almanya’dan istenen kurulun başkanı olarak 14 Aralık 1913’te İstanbul’a geldi Önce, Osmanlı Ağustos 1914’te I Kolordu komutanı oldu 1914’e kadar Osmanlı ordusunda bazı reform çalışmaları yaptı Almanya ile yapılan anlaşma gereğince mareşallik rütbesine yükseltilen Sanders, Mart 1915’te de Çanakkale’de V Ordu komutanı oldu Bu atanma ile Çanakkale’deki tüm idari yetkiyi eline alan von Sanders, düşmanın çıkarma yapacağı noktaları tahminde yanıldı ve yaklaşık dokuz ay süren bu savaşlarda komutanlık görevini sürdürdü

1917-1918 yıllarında bu kez Filistin Cephesi’nde IV, VII ve VIII ordulardan oluşan Yıldırım Orduları Grubu komutanlığına getirilen Liman Von Sanders, İngiliz generali Allenby’nin saldırılarına karşı koyamadı Eylül 1918’de Filistin Cephesi yarılınca kuvvetlerini Halep’e kadar çekti Bundan sonra Yıldırım Orduları Grubu Komutanlığı’nı Mustafa Kemal yürüttü

Mondros Mütarekesi’nden sonra bir süre İstanbul’da gözaltında tutuldu Alman askerlerinin geri gönderilmesi çalışmalarını üstlendi ve daha sonra kendisi de Almanya’ya döndü Son yıllarını anılarını yazarak geçirdi

Sanders, Mondros Mütarekesi'nin imzalanmasından (30 Ekim 1918) hemen sonra Türkiye'den ayrıldı Sanders'in Türkiye ile ilgili iki eseri vardır, Malta’da savaş suçlusu olarak bulunduğu süre içinde yazdığı "Türkiye'de Beş Sene" ve "Milleti Müselleha" 1929 yılında Münih'de öldü

LLOYD, D GEORGE (1836 - 1945)

İngiliz devlet adamı olan David Lloyd George, 1836 yılında İngiltere'nin Manchester kentinde doğdu Hukuk öğrenimi gördü 1890 yılında Liberal Parti'den milletvekili seçildi 1905-1908 yılları arasında Campbell Bannerman Kabinesi'nde Ticaret ve Maliye Bakanlığı yaptı 1916 yılında başbakanlığa getirildi ve 1922'ye kadar bu görevde kaldı Birinci Dünya Savaşı'nda müttefik harekatını Balkanlara ve Ortadoğu'ya kaydırmağa çalıştı Yunanlıların Ege'ye asker çıkarmasını destekledi Türk Kurtuluş Savaşı'nın başarıya ulaşmasıyla siyasi çıkmaza giren Lloyd George, Sinn Fenierler'in bağımsız bir İrlanda Devleti kurma isteklerini onaylamak zorunda kalınca Muhafazakarların sert tepkisiyle karşılaştı ve görevinden ayrıldı 1945 yılında Llaynstumwy Caernarvonshire'de öldü

WILHELM II (1859 - 1941)

Viktorya'nın büyük kızının oğlu olarak, 1859'da Berlin'de doğdu İyi bir öğrenim gördü İki sene Bon Üniversitesi'nde ekonomi, politika ve hukuk okudu Burayı bitirdikten sonra ordu hizmetine girdi

IWilhelm'in 1888 yılında ölümü üzerine Prusya Kralı ve Almanya İmparatoru oldu İmparatorluğu tek başına idare etmek istiyordu Bu yüzden Alman İmparatorluğunu kuran Bismark'la arayı açtı ve onu başvekillikten istifa ettirdi (1890) Bundan sonra memleketin idaresini bir elden idare etmeye başladı II Wilhelm, bazı ülkelere ziyaretlerde bulundu Bu arada İstanbul'a da geldi Gelişinin hatırası olarak Sultanahmet'teki çeşmeyi yaptırdı

İlk olarak Wilhelm, politika yüzünden ihmal edilen orduyu ele aldı ve kısa sürede düzene soktu Devlet adamlarının, iktisatçılarının ve endüstricilerinin geceli gündüzlü çalışmaları sayesinde, Avrupa krizler içinde kıvranırken, Almanya'yı gerilikten kurtardı, dünyanın en ileri memleketi haline soktu Sonra bu "Savaş kralı" "İtimadım parlamentoya değil, imparatorluğu ayakta tutan orduyadır" diye beyanat vermekten çekinmedi "Almanların istikbali sular üzerindedir" diyerek, denizciliğe büyük ölçüde önem verdi Kısa zamanda büyük bir ticaret ve savaş filosu meydana getirtti Avusturya veliahdının, bir Sırp tarafından öldürülmesi üzerine, Avusturya yanında savaşa girerek, Birinci Dünya Savaşı'nın çıkmasına sebep oldu Savaşın kötü gitmesi üzerine, halk ayaklandı, Kayser Berlin'den Hollanda'ya kaçtı (1918) Alman İmparatorluğundan ve Prusya Krallığından istifa etti İlk olarak Amerongen, daha sonra Doorn'a yerleşti 1921'de eşinin ölümünden sonra, 1922'de prenses Hermine ile evlendi 1941 yılında öldü

Alinti:Canakkalegenc

NOT:Yukarida yazili olan kisilerden bazilari CANAKKALE savasinda bulunmamis olabilirlerFakat sunu unutmamak gerekirki CANAKKALE savasi 1Dünya savasi esnasinda yasanmis bir savastirBu yüzden yukarida ismi yazili olupta CANAKKALE savasinda bizzat yer almiyanlarinda bu savasin olusmasinda önemli rolleri olmustur