Kurtuluş Savaşı'na Katılan Üst Kademelerdeki Komutanlar

Kurtuluş Savaşı'na katılan üst kademelerdeki komutanlar




Mustafa Kemal Atatürk

(Nüfus kağıdında Kamâl Atatürk)

(d 1881, Selânik – ö 10 Kasım 1938, İstanbul)

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı olan Türk mareşal ve devlet adamı
1919 yılında başlattığı Ulusal Kurtuluş Mücadelesi'nin önderliğini yapmış; daha sonra, modern Türkiye'yi oluşturan devrim ve reformları gerçekleştirmiştir Mustafa Kemal Atatürk Cumhuriyet Halk Partisi'ni kurmuş ve ilk genel başkanı olmuştur[3] Osmanlı ve Türk Ordusu'nda subay olarak görev yapmış; 1921 tarihli Sakarya Meydan Muharebesi'nden sonra "Gazi" unvanını almış ve mareşalliğe yükselmiştir 1938 yılındaki vefatına kadar arka arkaya 4 kez cumhurbaşkanı seçilen Atatürk, bu görevi en uzun süre yürüten cumhurbaşkanı olmuştur



Muhittin Akyüz, Muhittin Paşa

d1870, İstanbul - ö 3 Ekim 1940),

Türk asker, diplomat, siyasetçi
Kurtuluş Savaşı'na katılan üst dereceli komutanlardan birisidir Savaştan sonra diplomat ve milletvekili olarak görev yapmıştır

1870 yılında İstanbul'da dünyaya geldi Babası, Edirne Evkaf Muhasebecisi Şevki Bey, annesi Fatmatüzzehra Hanım'dır 1885-1888’de Harp Okulu'nu bitirdi Teğmen rütbesiyle askerliğe başladı 1888 yılında Harp Okulu'nda öğretmen yardımcılığına başladı 1897'deki Türk-Yunan Harbi'ne de katıldıktan sonra tekrar Harp Okulu'nda öğretmenliğe döndü ve 1905'te sürgüne gönderilene kadar bu işi sürdürdü Öğrencilere padişah I Abdülhamid aleyhinde görüşler aşıladığı gerekçesiyle 1905'te rütesi geri alındı ve önce Fizan'a, ardından Diyarbakır'a ve Erzurum'a sürüldü

1908'de II Meşrutiyet'in ilanı ile gelen af dolayısıyla rütbelerini geri aldı ve önce Deniz Mektebi'ne müdür oldu, sonra Harbiye Bakanlığı Piyade Dairesi 1 Şube Müdürlüğü'ne atandı 1909'da Mahmut Şevket Paşa’nın yaveri oldu, aynı yıl Beyoğlu mutasarrıflığına atandı Beyoğlu mutasarrıflığı yaptığı dönemde İttihat ve Terakki üyesi Fuat Bey'i (Fuat Balkan) bir spor külübü kurmaya teşvik etmiş, kuruluşunu hızla onayladığı Beşiktaş Osmanlı Jimnastik Kulübü'nün kurucuları arasında yer almıştı

Muhittin Bey, Balkan Savaşları ve I Dünya Savaşı'na katıldı 1912'de albay, 1916'da mirliva (tümgeneral) oldu I Dünya Savaşı sırasında Aralık 1916-Şubat 1919’da Hicaz Kolordu Komutanı olarak görev yaptı Savaşın sonunda İngilizler tarafından tutsak edilip Mısır'daki esir karargahına götürüldü 9 Eylül 1920'de esaretten döndü ve milli mücadeleye katılmak üzere Ankara'ya geçti

Kurtuluş Savaşı'nda Kasım 1921'e kadar Kastamonu ve Bolu havalisi komutanı, 1 Kasım 1921 - 7 Ekim 1922 arasında Adana ve havalisi komutanı olarak savaşta rol aldı Adana ve civarını Fransızlar'dan teslim aldıktan sonra şehrin kumandanı ve valisi oldu 7 Ekim 1922'de Tahran büyükelçisi, 1925'te Kahire büyükelçisi olarak görevlendirildi 7 Ekim 1928'de askerlikten emekliye ayrıldı ve Dışişleri Bakanlığı kadrosuna geçti 1931'de Kars milletvekili olarak seçildi

İstiklal Madalyası sahibi olan Muhittin Akyüz, 3 Ekim 1940 günü hayatını kaybetti Ölümünde milletvekili olarak bulunuyordu Ankara Hava Şehitliği'nde gömülüdür



Org İsmail Cevat Çobanlı

(d 1870, İstanbul Türkiye) - (ö 13 Mart 1938 Kadıköy, İstanbul Türkiye),

Türk asker
Babası Genelkurmay Başkanlığı'na kadar yükselmiş bir asker olan Müşir Şakir Paşa’dır Öğrenimini 1888-1891 Harp Okulu'na devam etti Harp okulu bitiminde teğmen, üsteğmen rütbelerine sahip oldu 1892-1894’te Harp Akademisi’ni birincilikle kurmay yüzbaşı olarak bitirdi 1894-1900 yılları arası Padişah Yaveri sıfatıyla Maiyeti Şeriye Erkanı Harbiyesi (Saray Kurmay Kurulu)’unda görev aldı Bu sırada depremden zarar gören askeri binaları onarımında hizmet etti 26 Ağustos 1895’te Orleans’ta yapılan Fransız Ordusu Manevraları’nda bulunmak üzere Paris’e gitti Burada dört yıl kaldıktan sonra 7 Şubat 1899’da Babası Şakir Paşa’nın refakatinde görevle Bulgaristan’a ve sonra aynı yıl Lahey’de toplanan Silahların Yasaklanması-Silahsızlanma Konferansı’na gönderildi 1905’te Edirne’nin tahkimi için Tophane-i Amire’de teşkil eden kurumda görev aldı 1907’de ise yeni örgütlenmenin süratle uygulanması için dört ay 2 Ordu’da çalıştı 1909-1910’da Harp Akademisi Komutanı oldu Görevi gereği Temmuz 1910’da Alman Ordularının geçit resminde bulunmak üzere Almanya’ya gitti Askeri yeteneği sayesinde devlet idaresi ve ordu yönetiminde hızla yükselen Cevat Bey Ocak 1911 ve 1912’de 1 Ordu Kurmay Başkanı oldu Bu sıfatla Mayıs 1911’de İngiltere Kralının taç giyme töreninde padişah adına bulunan Yusuf İzzettin Efendi’nin eşliğinde Londra’ya gitti Dönüşünde (Eylül 1912-1913) Şark Ordusu Kurmay Başkanı, Çatalca Ordusu Topçu Komutanlığı Kurmay Başkanı oldu Şubat 1913-1914’te 9 Tümen Komutanı ve burada iki defa Osmanlı-Bulgar Sınır Komisyonu Başkanlığında bulundu 1 Ferik (Orgeneral) rütbesine kadar yükseldi Ancak 1908 devrimiyle yönetime gelenler, daha önce çok çabuk ilerleyenlerin rütbelerini 1909’da Tasfiye-i Rütep kanunuyla geri alınınca, O'nun da rütbesi kaymakamlığa (yarbay) indirildi

Çanakkale Muharebelerindeki Faaliyetleri

Cevat Bey 10 Ağustos 1914’te Çanakkale Boğazı Müstahkem Mevkii Komutanı oldu ve hayatının geri kalan kısmında kendisine şanlı şerefli bir askeri hayat sunacak olan görevine başlamış oldu Bu görevi Mirliva Emin Paşadan aldı Kurmay Albay olan Cevat Bey daha sonra tekrar 1Ferik (Orgeneral) oldu Zaten daha önceden de bu rütbeye yükselmişti Ama 1909’da Tasfiye-i Rütep kanunuyla rütbesi yarbaylığa indirilmişti Çanakkale muharebelerinde Müstahkem Mevki Komutanı olan Cevat Bey boğazın kıyı savunmasında sorumluydu Deniz savaşlarındaki yeri tartışmasız olan Cevat Bey 18 Mart Çanakkale Deniz Savaşındaki başarılarından dolayı 18 Mart Kahramanı ünvanını aldı Zaferin ertesi günü ise Albay olan Cevat Bey artık Cevat Paşa olmuştur

Anekdot 1

18 Mart gününü bizzat Albay Cevat Paşa şöyle anlatmaktadır: İlk gün Mustafa Kemal ile beraberdik O kara yönüne bende deniz yönüne bağlıydım Seddülbahir’e gittik Oradaki kıtaları teftiş edecektik Yolda kıtaların teftiş için hazırlanmış olmalarını anladık Uzakta düşman donanmasının ciddi bir savaş kararıyla ilerlemekte olduğunu görünce geriye dönüp Alçıtepe yolunu tuttuk O sırada ilk düşman mermisi başımızın üstünden geçerek Alçıtepe’ye düştü İşte 18 Mart böyle başlamıştı Bu saldırı sırasında bizim çok işimize yarayan bir mayın hattı vardır ki anlatmaya değer: 18’e kadar elimizde bulunan mayınları denize atarak mayın hatlarını düzenli olarak korumuştuk Her iki tarafı bu hatların korunması için bataryalara erleştirmiştik 17 Mart’ta kala kala elimizde 8 mayın kalmıştı Bu mayınları da karanlık limana paralel yerleştirme emrini verdim Düşman donanması karanlık limanda böyle bir mayın hattının kıyıya paralel olarak bulunmasına ihtimal vermeyerek manevralarını çoğunlukla ateşten bir derece korunmuş olan o alanda yapardı Yine öyle yaptı Ve son sekiz mayınımızın 18 Mart günü pek büyük yardımını gördük

Anekdot 2

Teftişe çıktığı zamanlarda komutayı devrettiği Çanakkale Müstahkem Mevkii Kurmay Başkanı Selahattin Adil Bey, Cevat Paşa hakkında 18 Marta kadar yaşadıklarından şöyle bahseder: Cevat Paşa artık geceleri erken yatıyor sabahları çok erken kalkıyordu Karargahta kendi kendimize eğlendiğimiz gecelerde ve birazda gürültü çıkardığımız bir gecede öfkelenmişti ve azar işitmiştik Oldukça gergin günler geçiriyorduk

Anekdot 3

İngiliz ve Fransız kuvvetleri, İstanbul'a ulaşmak için son bir girişimde bulunmaya karar verdi Bu nihai hesaplaşmada tüm filoyu sürdüler (Queen Elisabeth, Agamemnon, Lord Nelson, Inflexible, Prince George, Triumph, Suffren, Bouvet, Gaulois, Charlemagne, Iresistible, Albion, Vengeance, Swiftsure, Majestic, Cornwallis isimli savaş gemileri bunlardan bazılarıdır) 17 Mart gecesi, Çanakkale Müstahkem Mevki Mayın Grubu Komutanlığı'nın telefonu çaldı Komutan Binbaşı Nazmi açtı Karşısındaki ses kendini tanıttı:

- Burası Müstahkem Mevki Karargâhı, ben Cevat Buraya gelebilir misiniz Nazmi Bey?

- Emredersiniz! dedi ve karargâha koştu Cevat Komutan onu bekliyordu:

- Karanlık Liman'da bu akşam da aynı oyun tekrarlandı Gemilerini sürdüler, ama hatları yaramadılar Galiba yarın vargüçleriyle zorlayacaklar Sonra sordu:

- Kaç mayınımız var binbaşım?

- 26 adet komutanım

- Onların hepsini bu gece Karanlık Liman'a bir hat boyunca dökebilir misiniz Nazmi Bey?

- Derhal komutanım

- Güzel Ben zaten mayın döşeme gemimiz Nusret'ı hazırlattım bile Ne zaman hareket edebilirsiniz?

- Geceyarısı demir alırız efendim Ve saat geceyarısına birkaç dakika kala 280 tonluk Nusret mayın gemisi altı subay ve 54 erle denize açıldı Saat 0320'de 26 mayın da döşenmişti Nusret, sahile doğru süzülürken sancaktan belirli aralarla yanıp sönen üç yeşil ve bir kırmızı ışıkla "Operasyon tamam!" mesajını verdi Cevat Albay da müjdeyi ulaştıran gözcüye, bir mecidiye bahşiş verdi Müttefik savaş gemilerinin o mayınlara çarpıp havaya uçmaları, mayınlardan ve bataryaların top ateşinden kurtulabilenlerin Ege'nin ufkunda kaybolmaları, karadakilerin Mustafa Kemal komutasındaki kuvvetler tarafından denize sürülmeleri

Anekdot 4

18 Mart 1915 Müstahkem Mevkii Komutanlığının o günkü emri bu günkü dille:

Bu gün 4’ü Fransız olmak üzere 16 zırhlı 3 kruvazör çeşitli torpidolardan oluşan düşman filosu öğlenden evvel saat 1130’dan akşama kadar bataryalarımızı bombardıman etmiş ve karşılık verilmiştir Düşmanın bir torpidoyla Bouvet zırhlısı batmış ve Irraistible zırhlısı bir tarafa yatarak savaş yeteneğini kaybetmiştir Ayrıca Afrika sisteminde bir zırhlı dahi yan yatmış olup uzaklaşmaya çalışmıştır Aralıksız düşmanla mücadele eden bataryalarımızdan henüz rapor alınamamış ise de kayıp ve hasarımızın önemli olmadığı anlaşılmıştır

Bu günkü bombardımandan bataryalarımızın atış bakımından gösterdiği ustalık ve değerlilik her türlü beğeniye layık olup bütün subay ve er kardeşlerimize memnuniyetlerini bildirir ve her zaman böyle başarılar vermesini dilerim 5 Mart 1331 (18 Mart 1915) Mirliva Cevat

Çanakkale Muharebeleri sonrası

Çanakkale'deki bu üstün başarılarından sonra 18 Mart Kahramanı unvanı alan Cevat Paşa 9 Ekim 1915'te 14 Kolordu Komutanı 1916'da 15 Kolordu Komutanı olarak Galiçya cephesinde bulundu Dönemin Avusturya basınında çıkan bir anekdota göre Viyana sarayında, imparatorun basın dairesi genel müdürü Oskar Montiong, devletin özellikle Slav tebaası tarafından çok sevilen 18 yüzyılda yaşamış Ukraynalı kâhin Mosij Wernyhora'nın kehanetini sık sık hatırlatıyordu O tuhaf kehanette, Türk atını Dinyester'den suladığında Polonya ayağa kalkacaktır deniyordu Cevat Paşa atını Dinyester'de suladı Savaşın sonunda Polonya devleti doğdu Bu anlamda onun ile bu kehanet ilişkilendirilmiştir

Yıldırım Orduları Grubuna bağlı 8 Ordu komutanlığına atanarak Filistin cephesine gönderildi Burada Yıldırım Grubu komutanı Mareşal Liman von Sanders, 7 Ordu komutanı Mustafa Kemal Paşa ve 4 Ordu komutanı Mersinli Cemal Paşa ile birlikte çalıştı Ordusuyla Şeria nehrinin batısında, sahil kesiminde konuşlandırıldı 29 Eylül 1918'de başlayan genel düşman taarruzunda ilk darbeyi yiyen ordusu kendisinden on misli güçlü olan İngiliz Orduları karşısında kendi cephe hattını tutamadı ve cepheyi yaran düşman süvarisi ikmal hatlarına kadar ilerleyerek ordunun geriyle bağlantısını kesti (Blitzkrieg) Yıldırım fırkaları ardı ardına çekilmeye başlarken Cevat Paşa ve kurmay heyetinin amacı Şeria nehri istikametindeki Bisan'a doğru doğu yönünde çekilmek oldu Ordusuna bağlı unsurların tamamı imha yahut tutsak edilen Cevat Paşa yanındakilerle birlikte kendini Şeria nehrinin doğusuna atabildi Kısa süre sonra cephede yapılacak işi kalmadığı gerekçesiyle Liman Paşa tarafından İstanbul'a yollandı Burada önce Genelkurmay karargâhına çağrıldı Mondros Mütarekesi'nin imzalandığı sırada Genelkurmay Başkanlığı görevini Fevzi Paşa'nın vekili olarak yürütüyordu Fevzi Paşa, İngiliz Ordusu'nun İstanbul'u işgal edeceği belli olunca, onları karşılamamak için 20 gün hastalık izni almıştı Daha sonra Yunanlıların İzmir'e çıkmalarından hemen önce (14 Mayıs 1919) Fevzi Paşa, görevden alınmıştı

I Dünya Savaşı Kronolojisi

Cevat Paşa ve Mustafa Kemal Bey Tasvir-i Efkâr gazetesinin 29 Ekim 1915 tarihli sayısında

29 Kasım 1914'te Çanakkale Müstahkem Mevki Kumandanı oldu

19 Mart 1915'te Mirliva (Tuğgeneral) oldu

19 Ağustos 1917’de 14 Kolordu Komutanı

8 Kasım 1917’de 8 Kolordu Komutanı

24 Kasım 1917’de 2 Ordu Komutan Vekili

2 Aralık 1917’de 8 Ordu Komutanı

3 Kasım 1918’de Genel Karargah Başkanı

19 Aralık 1918 - 13 Ocak 1919’da Harbiye Nazırı

14 Mayıs 1919 - 2 Aralık 1919 Erkân-ı Harbiye-i Umumî Reisi (Genel Kurmay Başkanı)

Malta Sürgünü

İsmail Cevat Paşa 145 Malta Sürgünü'nden biridir 16 Mart 1920 tarihinde İstanbul'u işgal eden İngiliz kuvvetleri tarafından tutuklandı, Bekirağa Bölüğü'nde bir hafta alıkonulduktan sonra 22 Mart'ta bir savaş gemisiyle Malta'ya nakledildi Kayıtlara '2773 no'lu sürgün' diye geçildi 23 Ekim 1921'de imzalanan takas anlaşması ile 15 Ocak 1922’de yurda ger döndü ve hemen Ankara'ya geldi

Cumhuriyet Dönemi

9 Şubat 1922’de Karargâhı Diyarbakır'da olan El-Cezire bölgesinin komutanlığına atandı 21 Ekim 1922’te 3 Ordu Müfettişi oldu 31 Ekim 1922’de bu görevinden istifa ederek Elaziz (Elazığ) Milletvekili oldu Cevat Paşa, o sırada hem milletvekili olarak görev yapıyordu hem de Orgeneral rütbesinde bulunuyordu 17 Kasım 1924'te hem ordudaki görevlerini sürdüren hem de Meclis'te bulunan yüksek rütbeli subaylara birini tercih etmeleri istendi 25 Aralık 1924’te milletvekilliğinden istifa ederek Askeri Şura Üyeliği’ne atandı Mısır Sorunu ve Irak Sınırı Sorunu sırasında Milletler Cemiyetine Mümessil olarak gönderildi 1932’de Cenova Silahları Sınırlandırma Konferansı’na delege olarak gönderildi 14 Eylül 1935’te Askeri Şûra Üyeliği’nden yaş haddinden emekli oldu

İstanbul, Kadıköy'deki evine çekildi 13 Mart 1938'de 68 yaşında vefat etti Erenköy Mezarlığı'nda toprağa verildi Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ve Atatürk'ün silah arkadaşları için Atatürk Orman Çiftliği arazisinde oluşturulan Devlet Mezarlığı'na kemikleri nakledildi

Katıldığı Savaşlar

1911-1912 Osmanlı-İtalyan Savaşı

1912-1913 Balkan Harbi

1 Dünya Savaşı

İstiklal Harbi

Nişan, Madalya ve Takdirnameleri

1Rütbeden Kılıçlı Mecidi Nişanı (1917) ve Gümüş Liyakat (1894)

Altın Muharebe (1915) ve Altın Muharebe İmtiyaz (1915) Madalyaları

Bulgar Liyakat (1898) ve 2 Rütbeden Sent Aleksandr Nişanı(1911)

Alman Prusya Taç Nişanı (2 Rütbeden ve Kılıçlı, 1903, 1917)

Alman Demir Salip Nişanı (1 ve 2 Rütbeden, 1915)

Alman Kırmızı Kartal Nişanı (2 Rütbeden, 1916)

Avusturya-Macaristan Demit Taç Nişanı (1 ve 2 Rütbeden, 1917)

İstiklal Madalyası ve Takdirname (1923)

Notlar

Mustafa Kemal Atatürk, diğer tüm muvazzaf general milletvekillerinden istediği gibi İsmail Cevat Çobanlı ve Tayyar paşaya iki görevden birisini tercih etmesini bildirmiştir Tereddüt göstermeleri üzerine ikisininde ordudaki görevlerine son verilmiştir(Nutuk)



Cemil Conk

(1873; Üsküdar, Istanbul, – 1963; İstanbul)

Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı

Kitapları

Cemil Conk, Hatıraları: Balkan Harbi 1912–1913 [Çanakkale Seferi 1915], Türkiye Yayınevi, 1947

Cemil Conk, Çanakkale Conkbayırı Savaşları, Erkânıharbiyei Umumiye Basımevi, 1959

Madalya ve nişanlar

3 sınıf Kılıçlı Mecidi Nişanı

Gümüş Liyakat Madalyası

Harp Madalyası

Gümüş İmtiyaz Madalyası

Kırmızı şeritli İstiklal Madalyası

Mustafa İsmet İnönü
(d 24 Eylül 1884; İzmir - ö 25 Aralık 1973; Ankara)

Osmanlı döneminde albay, Türkiye döneminde orgeneral ve eski Genelkurmay Başkanı olan, cumhuriyetin ilanından sonraki Türkiye'nin ilk başbakanı, ikinci cumhurbaşkanı olan, İstiklal Madalyası sahibi Türk asker ve siyasetçidir Atatürk'ün vefatından sonra Genel Başkanı olunca, CHP Kurultayı tarafından kendisine "Milli Şef" ünvanı verilmiştir Mevhibe Hanım'ın eşi, Ömer İnönü, Erdal İnönü ve Özden Toker'in babasıdır
İnönü, Kurtuluş Savaşı'na katılmış ve Lozan Antlaşması'nı imzalamış, birçok defa başbakanlık görevini üstlenmiştir



Ali Sait Akbaytogan
(d 1872; Manyas - ö 1950; İstanbul),
Çerkes asıllı Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyetinin askeri
1896 yılında Harp Okulunu bitirdi 1896'da Teğmen, 1897'de Üsteğmen, 1898'de Yüzbaşı, 1901'de Kıdemli Yüzbaşı, 1907'de Binbaşı 1911'de Yarbay, 1913'de Albay oldu
Trablusgarp, Balkan ve I Dünya savaşlarına katıldı 1915' te Tümgeneral oldu 1918'de Yemen'de İngilizlere esir düştü 1919'da serbest bırakılınca İstanbul' a döndü 12 Kolordu Komutanlığına atandıysa da İstanbul'a geri döndü ve 25 Kolordu Komutanlığına atandı
16 Mart 1920'de İngilizler tarafından tutuklanarak Malta'ya sürüldü 31 Ekim 1921'de Malta'dan dönerek Kurtuluş Savaşına katıldı 20 Aralık 1921'de Elviye-i Selase Soruşturma Kurulu Başkanlığı, 10 Ağustos 1922'de Askeri Yargıtay Başkanlığı, 2 Eylül 1922'de Doğu Cephesi Komutan vekilliğine atandı 1923' te Korgeneral oldu 4 Ekim 1924'te 4 Kolordu Komutanı, 13 Kasım 1924'te 1 Ordu Komutanı oldu 1927'de Orgeneral oldu 22 Kasım 1933'te 3Ordu Müfettişi, 24 Ağustos 1935'te Yüksek Askeri Şura üyesi oldu 14 Temmuz 1937'de emekli oldu
5ve 6dönem Kocaeli Milletvekilliği yaptı 1950 yılında İstanbul'da öldü



Ali Fuat Cebesoy,
(d 23 Eylül 1882, İstanbul – ö 10 Ocak 1968, İstanbul),
İstiklal Savaşını fiilen başlatanTürk asker ve siyaset adamı

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı Mustafa Kemal ile Harp Okulu yıllarında sınıf arkadaşı idi Türkiye'nin işgali sırasında İzmit'ten Ankara'ya ilerleyen İngiliz birliklerine ateş açma emrini vererek, şimdiki adı Alifuatpaşa tren istasyonu olan mahalde durdurması nedeniyle Kurtuluş Savaşı'nı fiilen başlatan ilk komutan oldu ve savaş boyunca önemli görevler üstlendi Yine Kurtuluş Savaşı yıllarında üstlendiği Moskova Büyükelçiliği görevini başarıyla yürüttü ve Türkiye'nin kuzeydoğu sınırlarını belirleyen Moskova Antlaşması'nı imzaladı Milletvekili olarak başladığı siyasi yaşamında Türkiye'nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'nın kurucularından birisi oldu, ve sonrasında İzmir suikastı sanığı olarak yargılandı

1939'dan sonra siyasete dönerek TBMM başkanlığı, Bayındırlık bakanlığı yaptı 1948'den itibaren siyasete Demokrat Parti'de devam etti 27 Mayıs Darbesinden sonra Yassıada Mahkemeleri'nde yargılandı



Ali Hikmet Ayerdem,
(d1877, Yenişehr-i Fener - ö 21 Mart 1939, İstanbul),
Türk asker, siyasetçi

Savaşı'na katılan üst dereceli komutanlardan birisidir Savaştan sonra milletvekili olarak görev yapmıştır

1899'da Harp Okulu'nu, 1902'de Harp Akademisi'ni bitirdi 31 Mart Olayı’nı bastırmak amacıyla oluşturulan Hareket Ordusu'nda görev aldı Balkan Savaşı’na ve I Dünya Savaşı’na katıldı 28 Ocak 1921’de Anadolu'ya geçerek Millî Mücadele'ye katıldı Mart - Mayıs 1921'de 12 Tümem komutanlığını yaptı Daha sonra Millî Müdafaa Vekâleti müsteşarlığına atandı Büyük Taarruz'da 2 Kolordu’ya komutanlık yaptı 19 Ocak 1923’te İkinci TBMM’ye Bursa milletvekili seçildi 1924 yılında milletvekilliğinden istifa ederek yeniden ordu saflarına katıldı 1935 yılında isteği üzerine korgeneral rütbesiyle emekliye ayrıldı 1935-1939 arası Gaziantep milletvekili olarak parlamentoda yer aldı İstanbul Zincirlikuyu'daki mezarı, 29 Kasım 1988’de Ankara’daki Devlet Mezarlığı’na nakledildi



Mehmet Nihat Anılmış
(d1876 Filibe - ö 31 Mayıs 1954)
Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı, milletvekili

1896 yılında Harp Okulu’nu bitirmiştir Balkan Savaşları, I Dünya Savaşı ve Kurtuluş savaşı'na katılmıştır Kurtuluş savaşında Adana valiliği de yapmıştır Korgeneral rütbesiyle emekli olmuştur VII ve VIIIdönem Ankara Milletvekilliği yapmıştır Naaşı, 1988 yılında Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir

Ömer Lütfi Argeşo

(d1880, İstanbul - ö16 Kasım 1942, İstanbul)

Türk asker, siyasetçi

Osmanlı Meclisi Mebusanı 4 Döneminde (son) ve TBMM 1 Dönem'de Karahisarı Sahip (Afyonkarahisar) milletvekilliği, ve ilk TBMM tarafından teşkil edilen hükümette Nafia Vekilliği (Bayındırlık Bakanlığı) yapmış asker ve siyasetçidir

1880 İstanbul doğumludur Harp Akademisi'ni bitirdikten sonra Hamburg'da Askerlik Okulu'na gitmiştir Yunan işgalinin ilk dönemlerinde Salihli, daha sonra Afyon'da konuşlanan 23 Tümen'in komutanlığını yürütmüştür Son Osmanlı Meclisi Mebusan'ında (12 gün) mebusluk yaptıktan sonra Ankara'ya geçerek TBMM 1 Dönem'e Afyonkarahisar temsilcisi seçilmiştir İlk hükümette sağlık nedenleri ile ayrılan İsmail Fazıl Cebesoy'un yerine Nafia Vekilliği yapmış, bu görevini II İcra Vekilleri Heyeti'nde de sürdürmüştür

Cumhuriyet'in ilanından sonra siyasetten çekilmiş, emekli hayatı yaşamıştır 16 Kasım 1942'de vefat etmiştir Dört çocuk babasıdır (Fikret Argeşo, Samiha Argeşo, Sait Semih Argeşo ve Mehmet Sait Argeşo) Eşi Fatma Saide Argeşo 20 Ocak 1975'de vefat etmiştir



Aşir Atlı

(1881 - 23 Ekim 1957)

Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı, milletvekili

Büyük Çerkes sürgününde (1864) önce Balkanlara, daha sonra da Anadolu'ya göçetmek zorunda kalan bir adıge ailesinden olup Mehmet Bey'in oğludur 1881'de Kilis'te doğmuş, 1903'te Harp Okulu'nu, 1906'da Harp Akademisi'ni Mümtaz Yüzbaşı olarak bitirmiş 1911'de Kurmaylığı onanmıştır I Dünya Savaşı'nda Irak cephesinde kurmay görevlerinde, tümen komutanlıklarında ve ek görevle Süleymaniye Mutasarrıflığı'nda bulundu

27 Haziran 1918'de 2 Tümen, 14 Aralık 1919'da 23 Tümen, Ağustos 1921'de 16 Tümen Komutanlıklarına atanmıştır 23 Tümen Komutanlığı sırasında İzmir Doğu Cephesi Kuvayı Milliye Komutanlığı yapmıştır Bu cephede birlikle savaştığı Kuvayı Seyyare güçlerinin Marmara ve İç Anadolu'daki karşı ihtilal hareketlerini bastırmaya gönderildiği bu devrede Kuvayı Seyyare Komutanı Çerkez Ethem Bey'le bazı anlaşmazlıkları oldu Yunan saldırısı ve ilerlemesi üzerine ve kendisinin de çerkez asıllı olması sebebiyle Bekir Sami Günsav'la birlikte Bursa'nın Yunanların eline düşmesinden sorumlu gösterilmek istendi Fakat hizmetlerini bilen ve takdir eden Mustafa Kemal Paşa'nın araya girmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde onları savunması üzerine cephe gerisinde Antalya Valiliği ve Bölge Komutanlığı'na atandı (Kasım 1920 - Ağustos 1921) Bu görevi sırasında İtalyanlarla politik ve askeri işbirliğini sağladı Kütahya-Eskişehir Muharebelerinde TBMM Ordusunun yenilgiye uğraması üzerine tekrar cepheye çağırıldı ve Sakarya Savaşı devam ederken, gösterdiği kahramanlıklardan dolayı Albaylığa terfi etti

1914'de Binbaşı, 1916'da Yarbay, 1921'de Albay olmuş 19 Eylül 1923'te 2 ve 3 Ordu Kurmay Başkanlıklarında bulunmuş ve 1925'te Generalliğe yükselmiştir Büyük Taaruz'da ve Başkomutanlık Meydan Savaşı'nda 6 Kolorduya bağlı 16 Tümen'in komutanıydı Zaferden sonra 2 ve 3 Ordu Kurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı Müsteşar Yardımcılığı yaptı (1925-1928) Tümen komutanlıklarında bulunduktan sonra, 1931 yılında kendi isteği ile Tümgenerallikten emekliye ayrıldı 1939'dan itibaren 6, 7 ve 8dönemlerde Kütahya, Bursa ve Antep milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görev yaptı Türkçe ve Adıgece'den başka Almanca ve Fransızca biliyordu 23 Ekim 1957'de İstanbul'da öldü ve Karacaahmet Mezarlığına gömüldü Naaşı 1988'de Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir



Mürsel Bakü

(1881-1945)
I Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı'nda önemli görevler üstlenmiş, Bakü ve İzmir şehirlerini düşman işgalinden kurtarmış, sonrasında bir dönem milletvekilliği yapmış Kafkasya asıllı Türk askeri

9 Eylül 1922 sabahı, 1 Süvari Tümeni'nin komutanı olarak İzmir'e ilk giren Türk generalidir

1881 yılında Erzurum'da doğdu 1904'de Harp Akademisi'ni bitirdi ve mümtaz yüzbaşı oldu I Dünya Savaşı sonundaki dönemde Batum'da 5 Kafkas Piyade Tümeni komutanlığı yaptı Eylül 1918'de Nuri Killigil Paşa'nın komutasındaki Kafkas İslam Ordusu ile Bakü Muharebesi (1918)'ne katılarak Bakü'nün Ermeni Taşnak'larından ve Bolşevik'lerden kurtulmasını ve 28 Mayıs 1918'de kurulmuş olan Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükümetinin Gence'den Bakü'ye taşınmasını sağladı

Birinci Dünya Savaşı'nın bitiminde İngilizler tarafından tutuklandi ve Malta sürgünleri arasında yer aldı Dönüşünde Anadolu'ya geçerek Kurtuluş Savaşı'na katıldı Büyük Taarruz'da 1 Süvari Tümeni'ne komuta etti ve Mirliva olarak generalliğe terfi etti

15 Eylül 1918'de Bakü'de Osmanlı sancağını göndere çeken Mürsel Bakü Paşa, 4 sene sonra İzmir'e giren ilk Türk generali olarak Türk bayrağını Hükümet Konağına çeken Yüzbaşı Şerafettin'e komutanlık etti

7 Kolordu Komutanlığına bir süre vekaleten baktı Bu sürede Şeyh Said İsyanının bastırılmasında hizmetleri oldu

TBMM 8 Dönem'de Kocaeli milletvekilliği yaptı 1945'de İstanbul'da vefat etti



İbrahim Refet Bele

(d 1881, Selanik – ö 2 Ekim 1963, İstanbul),

Türk asker ve siyasetçi

Kurtuluş Savaşını başlatan beş komutandan birisidir (diğerleri Mustafa Kemal Paşa, Ali Fuat Paşa, Kâzım Karabekir ve Rauf Orbay) Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında İçişleri Bakanlığı, Milli Savunma Bakanlığı görevlerinde bulunmuştur

Gazze Savaşı kahramanı olan Refet Paşa, 19 Mayıs 1919’da Mustafa Kemal ile Samsun’a çıkarak Kurtuluş Savaşı’nı başlatanlar arasında yer almış ve Atatürk’ün çalışma arkadaşları arasına girmiştir

Kurtuluş Savaşı'nı sonlandıran Mudanya Mütarekesi'nin imzalanmasından sonra Ankara hükümetinin İstanbul'daki temsilcisi sıfatıyla Saltanatın kaldırıldığını Sultan Vahdettin'e tebliğ eden, 4 Kasım 1922'de İstanbul'un idaresine TBMM namına el koyan, Vahdettin'in İstanbul'dan kaçışından sonra Abdülmecit Efendi ile görüşen ve TBMM tarafından halife seçilmesi üzerine ona uyması gereken şartları tebliğ eden kişi Refet Bey olmuştur

I dönem İzmir, II Dönem İstanbul milletvekilliklerinde bulunan Refet Bele, cumhuriyet döneminde Mustafa Kemal Paşa ile görüş ayrılıklarına düşmüş ve Türkiye'nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurucuları arasına yer almıştır İzmir suikastı sanıklarındandır Suikast girişimi nedeniyle yargılanıp beraat ettikten sonra Atatürk’ün sağlığında tekrar milletvekili olabilen iki kişiden biridir (diğeri Ali Fuat Paşa) V dönem İstanbul bağımsız milletvekilliğinin ardından üç dönem Demokrat Parti milletvekili olarak mecliste yer almıştır

Cavit Erdel

(d 1884, Edirne - ö 5 Mart 1933)

Türk Kurtuluş Savaşı komutanlarından

Türk asker ve TBMM üyesi

1905’te Harp Akademisi’nden mezun oldu 1910-1911’de Fransa’da mesleki öğrenim gördükten sonra; Balkan Savaşı’nda çarpıştı I Dünya Savaşı’nda değişik cephe ve birliklerde Kurmay Başkanlıkları ile Tümen Komutanlıklarına vekillik yaptı

Kars Müstahkem Mevki Komutanlığı yapmakta iken 1921 yılında Kars milletvekili seçildi Aynı görevle Büyük Taarruz Harekatı’na katılarak, 1922’de albay oldu

Ağustos 1923’te milletvekilliği görevi devam etmek üzere Milli Savunma Bakanlığı Personel Daire Başkanlığı’na getirildi 1924 yılı sonlarından itibaren izinli sayılmak suretiyle, 1926 yılına kadar Kars milletvekilliğine devam etti 1926-1927’de 7 nci Tümen Komutanı olarak görev yaptı 1927’de tümgeneralliğe yükseldi ve 1933 yılına kadar 16 ncı Tümen Komutanlığı yaptı

1933 yılı başlarında Askeri Yargıtay üyeliğine atandı ve bu görevde iken 5 Mart 1933 tarihinde öldü Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ve Atatürk'ün silah arkadaşları için Atatürk Orman Çiftliği arazisinde oluşturulan Devlet Mezarlığı'na kemikleri nakledildi



Cevdet Sunay

(d 10 Şubat 1899 – ö 22 Mayıs 1982)

Türkiye'nin asker ve devlet adamı, Türkiye Cumhuriyeti'nin beşinci cumhurbaşkanı

Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 12 Genelkurmay Başkanı

Sunay, 1899 yılında Trabzon'da doğdu (Çaykara) İlk ve orta öğrenimini Erzurum, Kerkük, Edirne ve Kuleli Askerî Lisesi'nde yaptı

I Dünya Savaşı sırasında, 1917 yılında subay adayı olarak eğitim kampına katıldı Aynı yıl Filistin cephesinde görev aldı 1918 yılında Mısır'da İngilizler'e esir düştü Esaretten döndükten sonra, Kurtuluş Savaşı'na katılarak, Güney cephesinde görev aldı Sonradan Batı cephesinde görevini sürdürdü

1927 yılında Harp Okulu öğrenimini tamamladı 1930 yılında Harp Akademisi'ni bitirdi Silahlı Kuvvetler'de çeşitli görevler almıştır 1949 yılında Tuğgeneralliğe terfi etmiştir Tuğgeneral rütbesi ile 3Zırhlı Tugay Komutanlığı ve Genelkurmay Harekât Daire Başkanlığı yapmıştır 1952 yılında Tümgeneralliğe terfi etmiştir Tümgeneral rütbesi ile Genelkurmay Harekât Daire Başkanlığı ve 33Tümen Komutanlığı görevlerinde bulunmuştur 1955 yılında Korgeneralliğe terfi etmiştir Korgeneral rütbesi ile 9Kolordu Komutanlığı, Genelkurmay Harekât Başkanlığı ve Genelkurmay IIBaşkanlığı görevlerinde bulunduktan sonra 1958 yılında Orgeneralliğe terfi etmiştir Orgeneral rütbesinde Genelkurmay IIBaşkanlığı, Kara Kuvvetleri Komutanlığı görevlerini yürütmüştür 2 Ağustos 1960 yılında Genelkurmay Başkanlığı görevine atanmıştır 15 Mart 1966 tarihinde kendi isteği ile emekli olmuş ve aynı yıl Cumhurbaşkanlığı kontenjan senatörlüğüne seçilmiştir Cemal Gürsel'in rahatsızlığı sebebiyle görevden ayrılması üzerine, 28 Mart 1966'da Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye'nin beşinci Cumhurbaşkanı seçilmiş, yedi yıllık görev süresini tamamladıktan sonra 28 Mart 1973'te Cumhurbaşkanlığı'ndan ayrılmıştır

1929 yılında Atıfet Hanım'la evlenen ve üç çocuğu olan Cevdet Sunay 22 Mayıs 1982'de vefat etmiştir



Ahmet Derviş

(d1881 Selanik) – (ö7 Ocak 1932)

Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı

1906 yılında Harp Okulu'nu bitirmiştir 1920 yılında Anadolu'ya geçmiştir 1930 yılında Korgeneral olmuştur 1Kolordu Komutanlığında ve Milli Savunma Bakanlığı Müsteşarlığında bulunmuştur 7 Ocak 1932 tarihinde görevde iken ölmüştür Naaşı, 1988 yılında Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir

Atatürk, Nutuk'ta

“ Derviş Paşa, geceleri de yürüyerek, Afşar'da özellikle Gediz'de Ethem Kuvvetlerinin gerilerine doğru yönelttiği korkunç vuruşlarla Ethem, Tevfik ve Reşit kardeşleri bocalattı Kuvvetlerinin toplanmasına zaman bırakmadı” demektedir



Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet

(1883, Gazze - 1958, Ankara)

Türk subay ve siyaset adamı



Mehmet Sabri Erçetin

(d1876 Bursa) – (ö1956),

Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı

1898 yılında Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn'u bitirmiştir 1918 Yılında Filistin cephesinde İngilizlere esir düşmüştür 1920 yılında Anadolu’ya geçmiştir 1933 yılında emekli olmuş ve 1956 yılında ölmüştür Naaşı, 1988 yılında Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir



Fahrettin Altay

(12 Ocak 1880 İşkodra, Osmanlı İmparatorluğu– 25 Ekim 1974, Emirgan, İstanbul, Türkiye)
Türk Kurtuluş Savaşı kahramanlarından asker ve politikacı Başkomutanlık Meydan Savaşı’nda Yunan Ordusu’nu kovalayarak İzmir’e giren ilk Türk süvarilerinin komutanıdır



Mustafa Fevzi Çakmak
(d 12 Ocak 1876 İstanbul – ö 10 Nisan 1950 İstanbul, lakapları: Müşir, (Mareşal),

Osmanlı paşası ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ikinci ve son mareşalidir

Türkiye'nin Mustafa Kemal Paşa'dan sonraki ikinci Başbakanı, ilk Milli Savunma Bakanı ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Cumhuriyet dönemindeki ilk Genelkurmay Başkanı'dır

Mareşal Fevzi Çakmak, 12 Ocak 1876'da İstanbul Anadolu Kavağı'nda Çakmakoğullarından Topçu Albayı Ali Sırrı ile Hesna Hanım'ın oğlu olarak dünyaya geldi İlk ve orta öğrenimini Kuleli Askeri Lisesi'nde tamamladıktan sonra 29 Nisan 1893'te Harp Okuluna kaydolarak 28 Ocak 1896'da Piyade Teğmen rütbesiyle mezun oldu (1311-c-P7) Akabinde "Mekteb-i Erkân-ı Harbiye"ye girerek 25 Aralık 1898'de Kurmay Yüzbaşı rütbesiyle bitirdi

Bir süre Erkan-ı Harbiye (Genelkurmay) 4 Şube'de görev yaptıktan sonra 1899'da 3 Ordu'ya bağlı Metroviçe'deki 18 Fırka'nın kurmay heyetinde görevlendirildi Balkanlar'daki Sırp ve Arnavut çetelere karşı verilen mücadeleye katıldı Kısa aralıklarla terfi ederek 1907'de miralaylığa (albay) yükseldi 1908 yılında İkinci Meşrutiyet ilan edildiğinde 35 Fırka Komutanı ve Taşlıca Mutasarrıfıydı 1910'da Arnavutluk'ta çıkan ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Kosova Kolordusu'nun kurmay başkanlığı'na atandı 1911'de Trablusgarp Savaşı başlayınca Rumeli'nin savunmasıyla görevli Garp (Vardar) ordusunun kurmay başkanlığına getirildi Balkan Savaşı (1912-1913) sırasında 21 Fırka Komutan Vekilliği ve Vardar Ordusu 1 Şube (Harekat Şubesi) Müdürlüğünü yaptı

Fevzi Çakmak'ın, Balkan Savaşları çıktığı dönemde 21 Yakova Nizamiye Fırkası K Vekilliği 'nde; 6 Ağustos 1912'de Kosova Kuvay-ı Umumiye Kurmay Başkanlığ ı'nda; 29 Ekim 1912'de de Balkan Harbi Seferberliği'nin başlangıcında Vardar Ordusu K I Şube Müdürlüğü 'nde görevlendirildiğini daha öncede belirtmiştik Sırp Cephesi'nde Vardar Ordusu Harekât Şube Müdürü olarak bulunan Fevzi Paşa'nın başarılı askerî faaliyetlerine rağmen, Garp Vilayetleri'nde 10 Mayıs 1913'den itibaren Türk Hakimiyeti sona ermiştir

Şükrü Naili Gökberk

(1876, Selanik -1936, Edirne)

Türk asker

Kurtuluş Savaşı komutanlarından ve siyaset adamı
Bursa, Eskişehir ve nihayet İstanbul'un düşman işgalinden kurtuluşu sırasında Türk ordusunun başında şehre giren Kurtuluş Savaşı kahramanıdır

1876'da Selanik'te Mustafa Bey ile Hasibe Hanım'ın oğlu olarak dünyaya geldi Edirne Lisesi'nden mezun olduktan sonra 1899'da Harp Okulu'nu 1902'de Harp Akademisi'ni Kurmay Yüzbaşı olarak bitierek kurmay stajı için Selanik'te bulunan 3Ordu'nun emrindeki Görice ve Avlonya 2 Sınıf Redif Taburu'na atandı

1904'de Priştine Redif Fırkası'nda kurmay, 1905'te Rumeli'de eşkıyaları tenkili için Kuvve-i Takibiye Tugayı'nın Selanik Alayı 2 Avcı Tabur Komutanlığına, 1908'de 3 Ordu Nizamiyet 22Alay Komutanlığına atandı 1910'da 3 Ordu 10 Köprülü Redif Fırkası Kurmay başkanı, 1911'de 5 Kolordu Nizamiye 14 Fırka Kurmay Başkanı oldu Bu görevdeyken Balkan Savaşı’na katıldı 1913'te 8 Fırka Kurmay Başkanlığına, ardından Redif Fatih Fırkası Kurmay Başkanlığına getirildi 1914'te 7 Fırka Kurmay Başkanıyken I Dünya Savaşı'na katıldı ve 1915'de 50 Fırka Komutanı oldu 1918'de 49 Fırka Komutanı oldu ve Temmuz 1920'de aynı fırkayla Kırklareli'de Yunan Ordusu'na karşı savaştıysa da birliğiyle Bulgaristan'a sığınmak zorunda kaldı

Aralık 1920'de Bulgaristan'dan memleketine dönerek 25 Nisan 1921'de Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere Anadolu'ya geçti 15 Fırka Komutanı olarak Kütahya ve Sakarya savaşlarına katıldı Eylül 1921'de Ankara Komutanlığına, Kasım 1921'de Adana Böglesi İşgal ve Tesellüm Heyeti Başkanlığına, Ocak 1922'de Mersin Bölgesi Komutanlığına getirildi Temmuz 1922'de 3 Kolordu Komutanlığına atanarak Ağustos 1922'de bu kolorduyla Başkomutanlık Meydan Muharebesine katıldıktan sonra Mirliva (Tümgeneral) lığa yükseltildi Eskişehir ve Bursa'yı düşmandan temizledikten sonra Bandırma'yı da geri alan Naili Paşa, Lozan Barış Antlaşması'nın yürürlüğe girmesinden sonra 6 Ekim 1923'te Kolordusuyla birlikte İstanbul'a girdi

1923'da TBMM 2 Döneminde Kırklareli'den milletvekili seçilerek Kasım 1924'te askerliğini tercih ederek milletvekilliğini bıraktı 1926'da Ferik (Korgeneral)liğe yükseltildi 1934'te 3 Kolordu Komutanıyken emekliye ayrılan Gökberk, 1935'te İstanbul'dan milletvekili seçilerek tekrar TBMM'ye girdi 23 Kasım 1936'da Edirne'nin kurtuluş bayramına katıldığı sırada hayatını kaybetti Kabri İstanbul'a getirilerek Edirnekapı Şehitliğine defnedilmiş ve kabri halen orada bulunmaktadır

Şükrü Naili Bey’in Nazire Hanım ile evliliğinden Turgut, Macit (d:1908), Saadet (d:1909) adlı üç çocuğu olmuştur



İsmail Hakkı Tunaboylu

(d 1895 Rahova/Bulgaristan – ö 28 Ekim 1958)

Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 8 Genelkurmay Başkanıdır

1914 yılında Topçu Asteğmen rütbesi ile Harp Okulu'nu bitirdi 1924 yılına kadar çeşitli birliklerde Batarya Takım Komutanlığı, Yaverlik ve Refakat Subaylığı yaptı Kuleli Askeri Lisesi öğretmeni iken, 31 Temmuz 1921 tarihinde Anadolu'ya geçerek Milli Ordu'ya iltihak etti 1924 yılında girdiği Harp Akademisi'ni 1927 yılında bitirerek Kurmay oldu 1945 yılına kadar çeşitli karargâh ve birliklerde görev yaptı

1945 yılında Tuğgeneral, 1947 yılında Tümgeneral, 1950 yılında Korgeneral ve 1955 yılında Orgeneralliğe yükseldi Tuğgeneral rütbesi ile Yedek Subay Okul Komutanlığı, Tümgeneral rütbesi ile 65 ve 28 Tümen Komutanlığı ve Kara Kuvvetleri Harekât Başkanlığı, Korgeneral rütbesi ile Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanlığı, 3 ve 15 Kolordu Komutanlığı, 1 Ordu Komutan Vekilliği ve Genelkurmay Harekat Başkanlığı yaptı 6 Haziran 1955 - 25 Ağustos 1955 tarihleri arasında idareten Kara Kuvvetleri Komutan Vekilliği, Orgeneral rütbesi ile 25 Ağustos 1955 - 17 Eylül 1955 tarihleri arasında idareten Genelkurmay Başkan Vekilliği görevlerinde bulundu

17 Eylül 1955 tarihinde asaleten Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na atandı Bu görevde iken, 6 Haziran 1956 tarihine kadar Genelkurmay Başkanlığı görevine de vekâlet etti 6 Haziran 1956 tarihinde atandığı Genelkurmay Başkanlığı görevinden 3 Ekim 1957 tarihinde kendi isteği ile emekli oldu ardından DP'den Yozgat milletvekili seçildi Bu görevindeyken 28 Ekim 1958 tarihinde öldü



Halit Akmansü

(1884 – 1953)

Türk asker ve siyaset adamı

Dadaylı Halit Bey olarak da tanınır

1884 yılında Kastamonu'nun Daday ilçesinin Kelebek köyünde doğdu Kastamonu Askerî Rüştiyesi ve Bursa İdadîsinden sonra 1903-1906 Mekteb-i Harbiye'yi başarı ile bitirdi 1906'da sınıfının ikincisi mülâzım olarak orduya katıldı Erkân-ı Harbiye Mektebini bitirerek kurmay yüzbaşı oldu I Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi çarpışmalarına katıldı Mondros Mütarekesi imzalandığında Diyarbakır’daki 13 Kolordu’nun kurmay başkanıydı İstanbul Hükümeti tarafından Sivas Kongresi’ni dağıtmakla görevlendirilen Ali Galip’in engellenmesinde büyük rol oynadı

1921’de Sakarya Savaşı’nda 3 Kafkas Tümeni’ni, 30 Ağustos 1922’de Başkomutanlık Meydan Savaşı’nda 5 Kafkas Tümeni’ni yönetti 2 Eylül 1922’de Küçük Asya Ordusu başkomutanı Yunan General Trikopis’i ve ikinci Kolordu Kumandanı General Dijennis ile On Üçüncü Tümen Kumandanı Albay Vandelis'le 39l subay, 4385 eri Karacahisar köyü yakınlarında teslim aldı Bu subaylar arasında İzmir’in işgali sırasında şehre ilk giren Efzun Alayı’nın komutanı da vardı Esirleri ordu karargahına götürmeden Trikopis’e, “İsteseydiniz İzmir’e ulaşır, oradan da gemilerle Yunanistan’a geçebilirdiniz Bunu yapmayarak niye bize teslim oldunuz?” diye soran Albay Halit Bey, şu cevabı aldı; “Evet, biz bunu yapabilirdik Subaylarımızla bir toplantı yaptık Saatlerce ne yapacağımızı tartıştık ve kaçıp Yunanistan’a dönmektense, Türk askerine teslim olmayı yeğledik Çünkü Atina’ya vardığımızda bizi derhal idam ederlerdi Oysa biz, Türk askerinin bize iyi davranacağından emindik!"

Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Mustafa Kemal’in isteğiyle askerliği bırakıp siyasete girdi 1923’de TBMM 2 Dönem Kastamonu milletvekili seçildi Ertesi yıl kurulan muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’na katıldı Hilafetin siyaseten sürdürülmesini savundu 1927’de siyasal yaşamdan çekildi, 1953’de vefat etti Naaşı bugün 3 Cumhurbaşkanı ve 61 İstiklâl Harbi Komutanı ile beraber Ankara’daki Devlet Mezarlığı’ndadır



Halit Karsıalan veya Deli Halit Paşa

d 1883 - ö 13-14 Şubat 1925) tümgeneral

1883 yılında Çerkes Ahmet Bey'in oğlu olarak doğdu Harbiye'yi bitirdi (1903) ve Yemen'e gitti (1908) Bundan sonraki bütün hayatı cephelerde geçmiştir Mondros'tan sonra Kâzım Karabekir Paşa ile 15 Kolordu komutanlığına gelerek İslam Tümeni'nden kalan kuvvetlerin bir savunma çekirdeği haline getirilmesini sağladı

Milli mücadele dönemi başında Erzurum Kongresi'nde Trabzon delegelerinin Mustafa Kemal'e karşı çıkmalarını, aldığı yıldırma tedbirleriyle önledi[kaynak belirtilmeli] Kurtuluş Savaşı'nın ilk yıllarında Kafkas Cephesinde komutanlık yapan Halit Paşa, Ardahan, ve Artvin'in gürcü ve ermeni çetelerin işgalinden kurtulmasını sağladı

Gümrü Anlaşmasından sonra Batı Cephesinde görev verilen Halit Paşa, Sakarya Savaşı'nda 12 Gruba komuta etti Bu sırada gösterdiği cesaretten ötürü "Deli" lakabıyla anılmaya başlandı Özellikle cephenin biraz gerisinde yüksekçe bir yere oturup tabancalarını dizlerine koyarak "Geri çekileni vururum" mesajı vermesi ve birkaç sefer geriye kaçan askerler üzerinde bunu bizzat uygulamasıyla ün yaptı Büyük Taarruz'da Kocaeli Grubu komutanlığı yaptı ve yaptığı mezalimi ile ünlü Yunan 11 Tümenini Komutanı General Kladas ile beraber esir aldı

İkinci Büyük Millet Meclisi'ne Ardahan milletvekili olarak katıldı Bu dönemde Paşalar Meselesi yüzünden Meclis'te sert tartışmalar yaptı Ali Çetinkaya tarafından meclis koridorunda, sırtından tabancayla vurularak yaralanmış ve sonrasında da ölmüştür Mahmut Goloğlu'nun aktardığına göre, Ali Çetinkaya, 'Halit'in kendisine saldırdığını, kendisini savunmak için onu öldürmek zorunda kaldığını' söylemiştir Ayrıca Ali Fuat Cebesoy’un hatıralarında aktardığına göre, olay hakkında ciddi bir soruşturma yapılmamış ve olayın gerçek sebebi hiçbir zaman kanıtlanamamıştır Doktor raporu da açıklanmamış, Halit’in ifadesi de alınmamıştı Bu cinayet hadisesi, muhalefetteki TpCF tarafından genişletilmeye çalışılmışsa da iktidar tarafından engellenmiştir



Hüseyin Nazmi Solok

(d 1876 Balıkesir - ö 1956 İstanbul)

Türk Kurtuluş Savaşı'nda görev yapmış komutan

1 Mart 1896'da girdiği Harp Okulu'nu 13 Ocak 1899'da bitirdi 16 Temmuz 1903'de Gerede Redif Alayı 2 tabur 2 bölük Takım Komutanı, 12 Mart 1918'de Bağımsız 50 Tümen ve Fırat Grubu komutanı oldu

27 Mart 1918'de Bağdat Han Muharebesi'nde birliğiyle tutsak oldu 12 Haziran 1920'de esaretten kurtuldu 20 Haziran 1920'de Mudanya'dan Anadolu'ya katıldı ve 27 Haziran 1920'de 56 Tümen Komutanlığı'na atandı 12 Temmuz 1920'de 57 Tümen Komutanı ve Denizli Mutasarrıfı, 7 Aralık 1920'de 1 Süvari Tümen Komutanı ve Konya Vali Vekili, 16 Aralık 1920'de Menderes Grubu Komutanı, 15 Haziran 1921'de 6 Tümen Komutanı, 27 Haziran 1925'de 1 Kolordu Komutan Vekili oldu 2 Ekim 1925'de 7 Kolordu Komutanı, 8 Ocak 1930'da 5 Kolordu Komutanı, 1 Ocak 1933'de MSB Müsteşarı, 30 Ağustos 1935'de 4Kolordu Komutanı, 30 Kasım 1936'da MSB Müsteşarlığı görevinde bulundu

2 Ekim 1939'da emekli oldu 1956 yılında İstanbul'da öldü Naaşı 29 Kasım 1988 yılında Zincirlikuyu Mezarlığından, Devlet Mezarlığına nakledildi

Mehmet Suphi Kula
(d1881 Manastır) – (ö19 Ekim 1948)
Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı

1901 yılında Harp Okulu’nu bitirmiştir 1920 yılında Anadolu'ya geçmiştir 1927 yılında generalliğe terfi etmiştir 1931 yılında emekli olmuştur 19 Ekim 1948 tarihinde ölmüştür Naaşı, 1988 yılında Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir



Rüştü Paşa
(d1872 Erzurum - ö 13 Temmuz 1926),
Türk asker
1893’de Harp Okulu’nu topçu subayı olarak bitirdi Balkan Savaşları'na katıldı I Dünya Savaşında Kolordu Topçu Komutanlığı, 9 Kafkas Tümeni Komutanlığı yaptı Türk Kurtuluş Savaşı’nda 3 Kafkas Tümen Komutanlığı görevinde bulundu ve 1921 yılında generalliğe yükseldi Daha sonra 9 Kafkas Tümeni Komutanlığına atandı Bilahare 9 Kolordu Komutanlığına atana Rüştü Paşa, bu görevdeyken Ağustos 1923 tarihinde Erzurum milletvekili seçildi Halk Fırkası meclis grubunda yer alan Rüştü paşa adının İzmir Suikastı'na karışması dolayısıyla 1926 yılında idam edildi



Nurettin Paşa (veya "Sakallı" Nurettin Paşa)
(d 1873, Bursa - ö 18 Şubat 1932, İstanbul)
Kurtuluş Savaşı'nın önemli komutanlarındandır
Kurtuluş Savaşı'nı gerçekleştiren kadro içinde sakallı tek kişi olduğundan bu lakapla anılagelmiştir

Müşir (Mareşal) İbrahim Paşa'nın oğludur 1893'de Harbiye'yi bitirmiştir 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı'na gönüllü olarak katılmıştır Daha sonra, Balkan Savaşı'nda 9 Piyade Alayı komutanlığı yapmıştır I Dünya Savaşı'nda Irak Cephesinde bulunmuştur

29 Ocak 1915'de vekaleten atandığı İzmir ve Aydın valiliklerinin yanı sıra 17 ve 25 Kolordu komutanlıklarını da yürütmüştür Vali Vekilliği sırasında İzmir'in Sevr Antlaşması uyarınca Yunanlılara verilmesine karşı çıkan “İzmir Müdafai Hukuki Osmaniye” cemiyetini desteklemiş, işgal devletlerinin taleplerini sert bir şekilde reddetmiştir Nurettin Paşa'nın işgali kabul etmeyeceği, direneceği, hatta mani olacağı anlaşıldığı için İstanbul'daki Mütareke dönemi hükümeti tarafından, 15 Mayıs 1919'da gerçekleşen Yunan çıkartmasından kısa bir süre önce 22 Mart 1919'da buradaki valilik görevinden alınmıştır

TBMM'nin kurulmasıyla, önceleri çabalarını Ankara ve İstanbul hükümetleri arasında uzlaşma sağlamak üzerinde yoğunlaştıran Sakallı Nurettin Paşa, 1920'de Kurtuluş Savaşı'na katılmak üzere Anadolu'ya geçmiş ve Yunan cephesinin güneyinde, Konya dolaylarına komutan olarak atanmıştır 1920 yılının sonlarına doğru Pontus Rum çetelerine karşı Amasya'da kurulan Merkez Ordusu Komutanlığı'na atanmış, daha sonra bu görevden alınmıştır 1922'de Ali İhsan Sabis Paşa'nın görevden alınması sonrasında 1 Ordu komutanlığına atanmıştır Bu görevinde Büyük Taarruz'a katılmış, İzmir'e Mustafa Kemal ile birlikte girmiştir Zaferden sonra korgeneralliğe terfi eden Nurettin Paşa Mudanya Mütarekesi'nin ardından 1 Ordu ile İzmit'te konuşlandırılmıştır Lozan Anlaşması imzalandıktan sonra, 1 Ordu'nun lağvedilmesi üzerine 1924'te Yüksek Askerî Şura üyeliğine atandıysa da, TBMM 2 Dönem içindeki bir ara seçimde Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası listesinden Bursa milletvekili seçilmesiyle üyelikten çekilmiştir 1925'te askerlikten istifa etmiş, 1932'de vefat etmiştir



Nureddin Paşa ve Gazi Mustafa Kemal Paşa, Gebze (17 Ocak 1923)

Koçgiri İsyanı'nı bastırma şekline ve Kurtuluş Savaşı'nın son günlerinde İzmit'te yazılarıyla milliyetçi cephenin tepkisini çeken gazeteci Ali Kemal'i linç ettirmesine ilişkin tartışmalar sürmektedir Linç olayı İstanbul'daki İstiklal Savaşı'na muhalif çevrelerin bir anda çözülmesi sonucunu vermiştir Hatta Vahdettin bu olaydan sonra İstanbul'dan ayrılmıştır Bazı kaynaklar, bu eski ekole mensup (Kurtuluş Savaşı'nı gerçekleştiren kadronun yaş ortalamasının yaklaşık on yaş üzerindedir), ancak dirayetli komutanı 1922 İzmir Yangını sorumluluğu ile de bağlantılandırmaktadır Eylül 1922'de İzmir'deki karışık ortamda bütün olası sorumluluklar üzerinde durulmalıdır Bilinmelidir ki Yunanlılar Balkan Savaşı sonunda ellerine geçirdikleri Selanik şehrindeki nüfusun büyük çoğunluk ve şehrin içindeki binaların çoğu Türklerin elinde bulunmakta idi; fakat 1917'de çıkan (veya çıkartılan) bir büyük yangın şehrin Türk bölgesini neredeyse tamamen yok etmiştir Diğer taraftan Yunan ordusu Uşak'tan itibaren (sırasıyla, Alaşehir, özellikle Turgutlu ve Manisa) Türk şehirlerinin neredeyse tamamını yaka yaka kaçmıştır İzmir'in geri alınmasından sonra ise, İzmir Körfezi'nde varlığını sürdüren yabancı donanmaların ayrılmaya ikna edilmesinin de büyük önem arzettiği anlaşılmaktadır Ayrıca, bazı kaynaklar yangında İzmir'in altıda beşinin yandığı gibi abartmalı ifadeler kullanmaktadır Çok uzaklardan görülebilen ve şüphesiz görenleri etkilemiş olan yangının alanı bugünkü İzmir Enternasyonal Fuarı'nın biraz daha geniş çizilebilecek bir çerçevesini kapsamıştır

İzmir'in geri alınmasından sonra kurulan askeri mahkemede, Milli Mücadeleyi sabote eden, düşmanla müşterek hareket eden bazı yerli ve Rum asıllıları muhakeme ettirmekten çekinmemiştir Bunlar arasında Islahat Gazetesi sahibi Süreyya ve Efes Metropoliti Hrisostomos da bulunmaktadır İşgal döneminde gazetesinde işgal kuvvetlerini metheden ve Milli Mücadeleyi kötüleyen gazeteci Süreyya mahkemece idama mahkûm edilmiş ve cezası infaz edilmiştir Osmanlı tebasından olmakla, Yunan işgali sırasında Türklere karşı bariz bir nefret ve bir din adamına yakışmayacak tavırlar sergilemiş olan Hrisostomos ise, Nurettin Paşa'nın makamına çağırılmasını takiben gevşek bir koruma ile Türk mahallelerinin ortasından geçirilmiş ve halk tarafından linç edilmiştir

Hasan Mümtaz Çeçen
(d1874 İstanbul) – (ö3 Kasım 1941 İstanbul),
Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı

1893 yılında Harp Okulu'nu bitirmiştir 1923 yılında Tümgeneral olmuştur 1931 yılında emekli olmuştur Naaşı 1988 yılında Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir



Osman Nuri Koptagel
(d 1874 Erzincan - ö 1942 Ankara)
Harbiye'de Mustafa Kemal'in sevdiği hocalardandı
'Sıradan 5 kişi Kop ta gel' şeklinde emrettiğini iyi hatırlayan Mustafa Kemal tarafından Koptagel soyadı verildi 1919 - 1923 yıllarında katıldığı Türk Kurtuluş Savaşı’nda, Büyük Taarruz’da Albay rütbesi ile 12’inci Tümen Komutanlığı görevinde bulundu

Fransızca bilen Osman Nuri Koptagel; 8 Mayıs 1934'de emekliye ayrılmıştır Emekliliğinden sonra, siyasi hayata atılmış, 5 ve 6 Dönem Malatya'dan Milletvekili seçilerek parlamentoya girmiştir 22 Kasım 1942'de Ankara'da vefat etmiştir
Katıldığı Savaşlar
1912 — 1913 Balkan Savaşı'na Tabur Komutanlığı
1914 — 1918 I Dünya Savaşı'na Tümen Komutanlığı
1919 — 1922 Kurtuluş Savaşı'nda Tümen Komutanlığı

Nişan ve madalyaları
Dördüncü Rütbeden Mecidi Nişanı
Gümüş Liyakat ve Gümüş İmtiyaz Madalyaları
Alman Demir Salip Nişanı
İstiklâl Madalyası

Hacı Mehmet Arif Örgüç

(d1876 İstanbul) – (ö1940 İstanbul),

Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı

1896 yılında Harp Okulu’nu bitirmiştir 25 Ağustos 1921'de 1 Süvari Tümen Komutanlığı'na atanmıştır 27 Şubat 1925 tarihinde, Şeyh Said İsyanı'na karşı yapılan harekette sevk ve idaresi hatalı bulunmuş, 1 Süvari Tümen Komutanlığı'ndan açığa alınmıştır 9 Şubat 1926 tarihinde emekliye ayrılmıştır 1940 yılında İstanbul'da ölmüştür Naaşı, 1988 yılında Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir

Katıldığı Savaşlar

1911 — 1912 Osmanlı — İtalyan Harbi

1912 — 1913 Balkan Harbi

1914 — 1918 Birinci Dünya Harbin

1919 — 1922 İstiklâl Harbi

Nişan ve Madalyaları

Beşinci Rütbeden Mecidi Nişanı,

Harp Madalyası,

Gümüş Liyakat ve Gümüş İmtiyaz Madalyaları

İstiklâl Madalyası



Reşat (Çiğiltepe)

(1879, İstanbul - 27 Ağustos 1922, Çiğiltepe, Sandıklı)

Türk asker

Büyük Taarruz sırasında Çiğiltepe’yi söz verdiği saatte alamaması üzerine intihar etmiş ünlü komutandır

Osmanlı Devleti’nin ünlü devlet adamı ve şair Ziya Paşa’nın oğludur I Dünya Savaşı’nda olağanüstü kahramanlıkları ile dikkat çeken Reşat Bey, Kurtuluş Savaşı sırasında yarbay rütbesi ile I ve II İnönü ve Sakarya muharebelerine de katılmış; son olarak 57 Tümen Komutanlığı görevine atanmıştı Büyük Taarruz’un ikinci gününde Çiğiltepe’yi düşmandan temizlemesi emrini söz verdiği sürede gerçekleştiremeyince hayatına son verdi Ölümünden sonra İstiklal Madalyası ile onurlandırılmış ve Atatürk tarafından ailesine “Çiğiltepe” soyadı verilmiştir

Yaşamı

1879'da İstanbul'da doğdu Babası ünlü devlet adamı ve şair Ziya Paşa, annesi Şevkiye Hanım’dır Babası, doğumunun ertesi sene hayatını kaybetti

Reşat Bey, 1893 yılında girdiği Harp Okulu'nu 1896’da bitirerek Türk Ordusu'nun farklı komuta kademelerinde görev yaptı Trablusgarp ve Balkan Savaşları'na katıldı, Yanya savunmasında yaralandı; bu görevdeki başarısından ötürü binbaşılığa terfi etti 1915 yılında seferberliğin ilanından sonra Çanakkale Cephesi’ne gönderildi

I Dünya Savaşı

I Dünya Savaşı'nda Çanakkale Cephesi'nde olağanüstü kahramanlığı ile dikkatleri çektikten sonra 17 Alay Komutanlığı görevine getirildi Bu görevdeyken Muş'un Rus işgalinden kurtarılmasında da önemli rol oynadı ve XVI Kolordu Komutanı Mustafa Kemal Paşa'nın takdirlerini kazandı; ayrıca 5 ve 4 rütbeden mecidi nişanları, gümüş muharebe, liyakat, tahsiliye, Alman ve Avusturya harp, demir salip nişanlarıyla taltif edildi 53 Tümen Komutanlığı'na getirilerek Suriye Cephesi'nde görevlendirildi

1918'de İngilizlere esir düşen Reşat Bey, Aralık 1919'da bir yıllık esaretten kurtulduktan sonra İstanbul İkinci Sıkıyönetim Askeri Mahkemesi üyeliğine verildiyse de dilekçe verip Millî Mücadele'ye katılmak üzere İnebolu'dan İstiklal Yolu üzerinden Ankara'ya geçti

Kurtuluş Savaşı

Reşat Bey, Mustafa Kemal Paşa tarafından 11 Kafkas Tümeni (sonradan 21 Tümen) Komutanlığı'na getirildi

Yarbay rütbesi ile I ve II İnönü ve Sakarya muharebelerine de katıldı; 1 Mart 1922’de rütbesi miralaylığa yükseltildi; son olarak 57 Tümen Komutanlığı görevine atandı

Bizzat Başkomutan Mustafa Kemal Paşa tarafından, Büyük Taarruz'un ikinci gününde, muharebenin ve de ülkenin ulusun kaderini etkileyecek en kritik mevkilerden olan Sincanlı Ovası'ndan Dumlupınar'a kadar tüm yolların önündeki en stratejik engel olan Çiğiltepe'yi düşmandan temizlemesi emredildi Ne var ki, bu tepenin önemini çok iyi bilen Yunan Başkomutanı Trikopis başarılı bir direniş gösterdi Reşat Bey, 27 Ağustos 1922 sabahı Mustafa Kemal’e telefonda kuşattıkları tepeyi yarım saat sonra alacaklarını bildirmesine rağmen bunu başaramayınca intihar ederek hayatına son verdi Çiğiltepe, Reşat Bey’in intiharından 45 dakika sonra düşmandan temizlendi

Ölümünden Sonra

Reşat Bey’in cenazesi, bir gün sonra Sandıklı Hastanesine getirildi ve yıllarca bu ilçedeki anıtlı kabristanında yattı Naaşı, 1988 yılında Ankara Devlet Mezarlığı'na nakledildi Sandıklı halkı şehidin nakline karşı çıkmış, ancak o günün şartlarında fazla direnememişti Sandıklı'daki mezar boş olmasına rağmen hala muhafaza edilmektedir

Şahadetinin sonrasında TBMM kendisi adına ailesine İstiklal Madalyası takdim etti Soyadı Kanunu çıktığında ailesine “Çiğiltepe” soyadı Atatürk tarafından verilmiştir

Reşat Bey’in şehit düştüğü Çiğiltepe’de 57 Tümen komutanı Reşat Bey ve o çevrede şehit düşenlerin anısına yaptırılan şehitlik, 22 Haziran 1996’da hizmete açılmıştır Girişte, Reşat Bey’in bronz bir büstü bulunur

Hayatı, emekli tümgeneral Cihangir Akşit tarafından “Çiğiltepe / Miralay Reşat Bey ve Vatan Savunmasında 27 Yıl” adıyla romanlaştırılmıştır

Yusuf İzzet

(d1875, Yozgat - ö 1922)

Türk asker Kurtuluş Savaşı'na katılan üst dereceli komutanlardan birisidir

I Dünya Savaşı'nda ve Kurtuluş Savaşı'nın özellikle ilk aylarında (Bandırma 14 Kolordu Komutanı sıfatıyla) önemli askeri görevler üstlenmiş, TBMM 1 Dönem'de 1922'de ölümüne kadar Bolu milletvekilliği yapmış Türk asker ve siyasetçisidir

Kafkasya kökenli bir ailenin çocuğu olarak 1876 yılında Yozgat'ta doğdu Darüşşafaka Lisesi'nden ve 1900 yılında Harp Akademisinden kurmay yüzbaşı olarak mezuniyetinin ardından uzun süre tümen kurmay başkanlığında bulundu (1901-1913) Trablusgarp ve Balkan Savaşlarına katıldı 1915 yılında da general oldu ve Birinci Dünya Savaşında çeşitli kolordulara komuta etti Bunlardan özellikle Kafkasya cephesinde 10 Kolordu Komutanı, 1 Kafkas Kolordusu Komutanı ve 14 Kolordu Komutanı olarak üstlendiği görevlerde dikkati çekti Rusya'da 1917 Bolşevik İhtilali'nden sonra, sürgündeki Kafkasyalıların ve Osmanlı Devleti'nin aktif desteğiyle kurulan "Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti" (11 Mayıs 1918) Hükümeti bünyesinde Kuzey Kafkasya Kolordusu Komutanı ve Askeri Temsilcisi oldu Mondros Mütarekesi imzalandığında Dağıstan'da bölgeyi Rus hakimiyetinden çıkarma çabaları sürdürmekteydi

Bandırma 14 Kolordu kumandanı iken Yunan işgaline karşı vurulan ilk darbelerden biri olan Bergama Baskınını gerçekleştirdi Ahmet Anzavur Ayaklanmasının başlamasıyla Anzavur kuvvetleri Bandırma'ya yaklaşırken Bursa'ya geçti Oradan Ankara'ya çağrıldı ve TBMM 1 Dönem'e Bolu mebusu olarak seçildiSakarya Savaşı' na hazırlık evresinde İhtiyat Grubu Komutanı, savaş sırasında ise 3Grup Komutanı olarak görev aldı Sakarya Meydan Muharebesinin kazanılmasından sonra tekrar TBMM' ye döndü 14 Nisan 1922'de vefat etti

Kuzey Kafkasya tarihi ve kültürü hakkında çeşitli kitap çalışmaları bulunmaktadır

Mehmet Şefik Aker

(d1877, Manastır) - (ö 1964)

Türk asker
Kurtuluş Savaşı'na katılan üst dereceli komutanlardan birisidir Savaştan sonra milletvekili olarak görev yapmıştır I Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Savaşları'nda, Ortadoğu ve Kuzey Afrika'da, daha sonra da Kurtuluş Savaşı'nda görev yapmış bir Osmanlı - Türk subayıdır

Mehmet Şefik, 1877 yılı Manastır doğumludur 28 Mayıs 1894 tarihinde giridiği Harp Okulu'ndan 17 Ağustos 1896 tarihinde Teğmen rütbesiyle mezun oldu 8 Mart 1900'de Yüzbaşı, 18 Temmuz 1908'de Binbaşı, 29 Kasım 1914'de Yarbay, 14 Aralık 1916'da Albay rütbelerini almıştır Binbaşı rütbesiyle 1912- 1913 yıllarında Balkan Savaşı'na tabur komutanı olarak katılmıştır

Şubat 1914'de Çanakkale'de görev yapan 9 Tümen, 25 Alay, 3 Tabur komutanı olan Mehmet Şefik Bey, Ekim 1914'de aynı tümenin 27 Alay komutanlığına atanmıştır 25 Nisan 1915 tarihinde Gelibolu Yarımadası'na yapılan çıkartmalarla başlayan Çanakkale Savaşları sırasında emrindeki 27 Alay'la pek çok çatışmaya katılmıştır 8 Ağustos 1915 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk'ün Anafartalar Grup Komutanlığı'na atanması üzerine boşalan 19 Tümen komutanlığını üstlenmiştir 1964 yılında vefat etti



Mehmet Sabri Erçetin

(d1876 Bursa) – (ö1956)

Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı

1898 yılında Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn'u bitirmiştir 1918 Yılında Filistin cephesinde İngilizlere esir düşmüştür 1920 yılında Anadolu’ya geçmiştir 1933 yılında emekli olmuş ve 1956 yılında ölmüştür Naaşı, 1988 yılında Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir

Katıldığı Savaşlar

1912 — 1913 Balkan Harbi,

1914 — 1918 Birinci Dünya Harbinde çeşitli kıta komutanlıklarında,

1919 — 1922 İstiklâl Harbinde Tümen Komutanlıklarında bulunmuştur

Nişan ve Madalyaları

Harp ve Gümüş Muharebe Liyakat Madalyaları,

Alman Demir Salip Nişanlan

Avusturya-Macaristan Üçüncü Rütbeden Askeri Liyakat Madalyası,

Afgan İstiklâl Nişanı

İstiklâl Madalyası ve Takdirname



Hüseyin Nurettin Özsu

(d1879 İstanbul) – (ö1937)

Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı

1898 yılında Harp Okulu’nu bitirmiştir 1921 yılında Anadolu’ya geçmiştir Kurtuluş savaşının batı cephesindeki tüm savaşlar ve Başkomutanlık Meydan Muharebesi'ne katılmıştır 1922 yılında Tümgeneral olmuştur 1932 yılında emekli olmuştur Naaşı 1988'de Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir



Şükrü Naili Gökberk

(1876, Selanik -1936, Edirne)

Türk asker

Kurtuluş Savaşı komutanlarından ve siyaset adamı
Bursa, Eskişehir ve nihayet İstanbul'un düşman işgalinden kurtuluşu sırasında Türk ordusunun başında şehre giren Kurtuluş Savaşı kahramanıdır

1876'da Selanik'te Mustafa Bey ile Hasibe Hanım'ın oğlu olarak dünyaya geldi Edirne Lisesi'nden mezun olduktan sonra 1899'da Harp Okulu'nu 1902'de Harp Akademisi'ni Kurmay Yüzbaşı olarak bitierek kurmay stajı için Selanik'te bulunan 3Ordu'nun emrindeki Görice ve Avlonya 2 Sınıf Redif Taburu'na atandı

1904'de Priştine Redif Fırkası'nda kurmay, 1905'te Rumeli'de eşkıyaları tenkili için Kuvve-i Takibiye Tugayı'nın Selanik Alayı 2 Avcı Tabur Komutanlığına, 1908'de 3 Ordu Nizamiyet 22Alay Komutanlığına atandı 1910'da 3 Ordu 10 Köprülü Redif Fırkası Kurmay başkanı, 1911'de 5 Kolordu Nizamiye 14 Fırka Kurmay Başkanı oldu Bu görevdeyken Balkan Savaşı’na katıldı 1913'te 8 Fırka Kurmay Başkanlığına, ardından Redif Fatih Fırkası Kurmay Başkanlığına getirildi 1914'te 7 Fırka Kurmay Başkanıyken I Dünya Savaşı'na katıldı ve 1915'de 50 Fırka Komutanı oldu 1918'de 49 Fırka Komutanı oldu ve Temmuz 1920'de aynı fırkayla Kırklareli'de Yunan Ordusu'na karşı savaştıysa da birliğiyle Bulgaristan'a sığınmak zorunda kaldı

Aralık 1920'de Bulgaristan'dan memleketine dönerek 25 Nisan 1921'de Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere Anadolu'ya geçti 15 Fırka Komutanı olarak Kütahya ve Sakarya Meydan Muharebesi'ne katıldı Eylül 1921'de Ankara Komutanlığına, Kasım 1921'de Adana Böglesi İşgal ve Tesellüm Heyeti Başkanlığına, Ocak 1922'de Mersin Bölgesi Komutanlığına getirildi Temmuz 1922'de 3 Kolordu Komutanlığına atanarak Ağustos 1922'de bu kolorduyla Başkomutanlık Meydan Muharebesi'ne katıldıktan sonra Mirliva (Tümgeneral) lığa yükseltildi Eskişehir ve Bursa'yı düşmandan temizledikten sonra Bandırma'yı da geri alan Naili Paşa, Lozan Barış Antlaşması'nın yürürlüğe girmesinden sonra 6 Ekim 1923'te Kolordusuyla birlikte İstanbul'a girdi

1923'da TBMM 2 Döneminde Kırklareli'den milletvekili seçilerek Kasım 1924'te askerliğini tercih ederek milletvekilliğini bıraktı 1926'da Ferik (Korgeneral)liğe yükseltildi 1934'te 3 Kolordu Komutanıyken emekliye ayrılan Gökberk, 1935'te İstanbul'dan milletvekili seçilerek tekrar TBMM'ye girdi 23 Kasım 1936'da Edirne'nin kurtuluş bayramına katıldığı sırada hayatını kaybetti Kabri İstanbul'a getirilerek Edirnekapı Şehitliğine defnedilmiş ve kabri halen orada bulunmaktadır

Şükrü Naili Bey’in Nazire Hanım ile evliliğinden Turgut, Macit (d:1908), Saadet (d:1909) adlı üç çocuğu olmuştur

Ali Hikmet Ayerdem

(d1877, Yenişehr-i Fener - ö 21 Mart 1939, İstanbul)

Türk asker, siyasetçi
Kurtuluş Savaşı'na katılan üst dereceli komutanlardan birisidir Savaştan sonra milletvekili olarak görev yapmıştır

1899'da Harp Okulu'nu, 1902'de Harp Akademisi'ni bitirdi 31 Mart Olayı’nı bastırmak amacıyla oluşturulan Hareket Ordusu'nda görev aldı Balkan Savaşı’na ve I Dünya Savaşı’na katıldı 28 Ocak 1921’de Anadolu'ya geçerek Millî Mücadele'ye katıldı Mart - Mayıs 1921'de 12 Tümem komutanlığını yaptı Daha sonra Millî Müdafaa Vekâleti müsteşarlığına atandı Büyük Taarruz'da 2 Kolordu’ya komutanlık yaptı 19 Ocak 1923’te İkinci TBMM’ye Bursa milletvekili seçildi 1924 yılında milletvekilliğinden istifa ederek yeniden ordu saflarına katıldı 1935 yılında isteği üzerine korgeneral rütbesiyle emekliye ayrıldı 1935-1939 arası Gaziantep milletvekili olarak parlamentoda yer aldı İstanbul Zincirlikuyu'daki mezarı, 29 Kasım 1988’de Ankara’daki Devlet Mezarlığı’na nakledildi



Hüseyin Nazmi Solok

(d 1876 Balıkesir - ö 1956 İstanbul)

Türk Kurtuluş Savaşı'nda görev yapmış komutan

1 Mart 1896'da girdiği Harp Okulu'nu 13 Ocak 1899'da bitirdi 16 Temmuz 1903'de Gerede Redif Alayı 2 tabur 2 bölük Takım Komutanı, 12 Mart 1918'de Bağımsız 50 Tümen ve Fırat Grubu komutanı oldu

27 Mart 1918'de Bağdat Han Muharebesi'nde birliğiyle tutsak oldu 12 Haziran 1920'de esaretten kurtuldu 20 Haziran 1920'de Mudanya'dan Anadolu'ya katıldı ve 27 Haziran 1920'de 56 Tümen Komutanlığı'na atandı 12 Temmuz 1920'de 57 Tümen Komutanı ve Denizli Mutasarrıfı, 7 Aralık 1920'de 1 Süvari Tümen Komutanı ve Konya Vali Vekili, 16 Aralık 1920'de Menderes Grubu Komutanı, 15 Haziran 1921'de 6 Tümen Komutanı, 27 Haziran 1925'de 1 Kolordu Komutan Vekili oldu 2 Ekim 1925'de 7 Kolordu Komutanı, 8 Ocak 1930'da 5 Kolordu Komutanı, 1 Ocak 1933'de MSB Müsteşarı, 30 Ağustos 1935'de 4Kolordu Komutanı, 30 Kasım 1936'da MSB Müsteşarlığı görevinde bulundu

2 Ekim 1939'da emekli oldu 1956 yılında İstanbul'da öldü Naaşı 29 Kasım 1988 yılında Zincirlikuyu Mezarlığından, Devlet Mezarlığına nakledildi

Katıldığı Savaşlar

1912-1913 Balkan Savaşı

1914-1918 I Dünya Savaşı

1919-1922 Kurtuluş Savaşı

Nişan, Madalya ve takdirnameleri

Katıldığı harplerde Osmanlı, Afgan ve Alman Devletleri'nce çeşitili nişan ve madalyalarla; TBMM tarafından da İstiklal Madalyası ve Takdirname ile ödüllendirilmiştir



Bekir Sami Günsav

(1879, İstanbul - 9 Eylül 1934, İstanbul)

Türk asker

1900'de Harp Okulu'nu 1902'de Harp Akademisi'ni bitirdi Balkan ve I Dünya Savaşı'nda çeşitli cephelerde görev yaptı 1916'da rütbesi Albay'lığa yükseltildi Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra İzmir'in Yunanlılar tarafından işgali üzerine, Bursa'daki 56 Tümen Komutanlığı'na ve ardından 17 Kolordu Komutan Vekilliği'ne atandı Kurtuluş Savaşı başlarında Batı Anadolu'da düzenli orduyla Kuvayı Milliye arasında işbirliğinin sağlanmasında önemli rol oynadı Bursa'nın Yunanlılar tarafından işgalindan sorumlu tutularak TBMM'de haksız yere suçlandı 20 Kolordu Komutanlığı'ndan alınıp Antalya ve Muğla Bölgesi Komutanlığı'na atandı 1922'de 6 Depo Alay Komutanlığı'na atandı ve daha sonra 9 Temmuz 1924'te emekliye ayrıldı

Askerlikten emekli olduktan sonra İstanbul'a yerleşti ve 9 Eylül 1934'te öldü



Kâzım İnanç,

(d 1881, Diyarbakır, Osmanlı Devleti) - (ö 21 Eylül 1938 Ankara, Türkiye)

Türk asker ve siyasetçi

Harp Akademisi'nden mezun olmuştur Balkan Savaşları ve I Dünya Savaşı'na katılmıştır 1920 yılında Anadolu’ya geçerek, Kurtuluş Savaşı'na katılmıştır 1928 yılında askerlikten emekli olmuştur 1926 ile 1931 yılları arasında Samsun valiliği yapmıştır Daha sonra IVve Vdönem İzmir milletvekilliği yapmıştır



Mehmet Kazım Dirik

(d 1881 - ö 3 Temmuz 1941),

Türk asker ve politikacıdır

1880 yılında Makedonya'nın Manastır (Bugünkü Bitola) şehrinde doğmuştur

1899'da Harp Okulu'nu, 1912'de de Erkân-ı Harbiye'yi bitirerek kurmay yüzbaşı oldu I Dünya Savaşı'nda Çanakkale ve Suriye cephelerinde savaştı Mustafa Kemal'in ordu müfettişi olarak Samsun'a gönderilmesini, o sırada kurmay başkanı olan Kazım Dirik sağlamıştır 1922'de generalliğe yükseldi

Kurtuluş Savaşı'ndan sonra askerlikten ayrılan Kâzım Dirik, Bitlis ve İzmir'de valilik yaptı İzmir'de valilik yaptığı dönem Mustafa Kemal'e İzmir suikastı teşebbüsünün düzenlendiği dönemdir 1935'te atandığı Trakya Bölgesi Genel Müfettişliğini ömrünün sonuna kadar sürdürdü Bu görevleri sırasında köy kalkınması ve eğitim konularında yaptığı çalışmalar bölge halkının yaşam düzeyini yükseltmiştir Kabri İzmir Kokluca Mezarlığı'ndadır

Selahattin Adil Paşa

(19 Ocak 1882 - 26 Şubat 1961),
I Dünya Savaşı'nda Osmanlı Ordularında görev yapmış, Kurtuluş Savaşı komutanlarındandır

1902'de kurmay yüzbaşı oldu; 1905'te Şam'daki 5 Ordu'ya, ardından Selanik'teki 3 Ordu'ya atandı1906'da İstanbul'da Mekteb-i Harbiye'de (Kara Harp Okulu) öğretmen yardımcısı olarak görev aldı 31 Mart Olayı (1909) sırasında Hareket Ordusu'nda görev yapmıştır Bükreş ateşeliğinden (1910-1911) sonra Trablusgarp ve Balkan savaşlarına katıldı I Dünya Savaşı'nda Çanakkale ve Doğu cephelerinde bulundu

Çanakkale Savaşlarında, savaş öncesinde Çanakkale Müstahkem Mevkii'nde kurmay başkanı olarak görev yapmıştır Savaş sırasında, Üçüncü Kirte Muharebesi'nde 12 Tümen'e komuta etmiştir Birinci Kerevizdere Muharebesi'ni yönetmiştir Anafartalar Grup Komutanı Mustafa Kemal'in emrinde 12 Tümen komutanlığını üstlenmiştir

1920'de Fransız işgal bölgesinde Kuvayımilliye'yi yapılandırmak ve Fransız yayılmasını önlemek üzere Adana Cephesi komutanlığına atandı1921'de Batı Cephesi'nde 2 Kolordu komutanı olarak Sakarya Savaşı'na katıldı Daha sonra Müdafaa-i Milliye Vekaleti müsteşarı ve İstanbul komutanı (Kasım 1922) oldu Mudanya Mütarekesi'nden sonra İstanbul'un askeri denetimi kademeli olarak Selahattin Adil Paşa komutasındaki 81 Alay'a geçti 1923'te tümgenerallikten emekliye ayrıldı 1950-1954 arasında Demokrat Parti'den Ankara milletvekili olarak TBMM'de bulundu

Anllarını 1923 yılında "Hayat Mücadeleleri" adı altında yayımlamıştır

Vefatında, Devlet Mezarlığı'nda toprağa verilmiştir



Âsım Gündüz

(1880; Kütahya – 14 Ocak 1970; Ankara)

Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı
1880 yılında Kütahya’da doğdu Kütahya Rüştiyesi'ni bitirdikten sonra Kuleli Askeri Lisesi'ne girdi Harp Akademisini 1905'de tamamladıktan sonra, 1909 — 1911′de Alman Harp Akademisi'nde okudu ve Alman Genelkurmayı'nda staj yaptı 22 Temmuz 1919'da esaretten İstanbul'a dönerek Harp Akademisi Tabya Öğretmenliği ve aynı zamanda Şehzade Öğretmenliği yaptı 3 Ağustos 1921 tarihinde Anadolu'ya geçerek Kurtuluş Savaşı'na katıldı Mustafa Kemal Paşa tarafından Batı Cephesi Komutanlığı Kurmay Başkanlığı'na atandı Büyük Taarruz planlarının hazırlanmasında önemli rol oynadı Savaştaki başarısından sonra 31 Ağustos 1922 tarihinde Tümgeneralliğe yükselerek Paşa oldu

2 Eylül 1923 tarihinde Genelkurmay II Başkanlığı'na atandı Bu görevden sonra 8 ve 9 Kolordu Komutanlığı yaptı 1926 yılında rütbesi Korgeneralliğe yükseltildi 5 Kolordu Komutanı iken 5 Ocak 1929'da tekrar Genelkurmay II Başkanlığına atandı ve 30 Ağustos 1937'de bu görevdeyken Orgeneralliğe terfi etti Genelkurmay II Başkanlığı döneminde Mareşal Fevzi Çakmak'ın en yakın çalışma arkadaşı oldu

1938’de Hatay'ın Türkiye'ye katılması için Hatay'da Fransızlarla yapılan görüşmelerde Türk Askeri Heyetinin başkanlığını yaptı

1 Aralık 1943′de Yüksek Askeri Şura Üyeliğine atanmış, 3 Ağustos 1945′de yaş haddinden emekliye ayrıldı

1946'da siyasi hayata atıldı 1946 ve 1950 seçimlerinde CHP Kütahya milletvekili oldu 1954'e kadar bu görevini sürdürdü

Almanca ve Fransızca bilen Asım Gündüz 14 Ocak 1970 yılında vefat etti



Cafer Tayyar Eğilmez

(1877, Priştine - 3 Ocak 1958, İstanbul)

Türk asker ve siyaset adamı Trakya bölgesi Kuva-yi Milliye yöneticisi ve milletvekili

1903'te Harp Akademisi'ni Kurmay Yüzbaşı olarak bitirdi İlk görev yeri olan Makedonya'dayken İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne girdi Rumeli'de çeşitli çatışmalara katıldı Arnavut İsyanı'nın bastırılmasında (1910) ve Balkan Savaşı'nda görev aldı (1912) I Dünya Savaşı'nda Çanakkale Cephesi'nde 1 Tümen Komutanlığı yaptı Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'ne bağlanmasında önemli rol oynadı Yunanlılarla giriştiği çatışmada tutsak düştü Birinci ve İkinci TBMM'de Edirne milletvekili olarak görev yaptı (1920-1927) 1924'te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'na girdi Mustafa Kemal Paşa'ya karşı düzenlenen İzmir Suikastı (1926) olayına adı karıştığından İstiklal Mahkemesi'ndeki yargılama sonucu aklandı, bir daha siyasete dönmedi

Esareti

Cafer Tayyar 32 ay esir kalmıştır Esaretin mahiyetini şöyle tasvir eder ;

Rumeli'nin bütün münevverleri (aydınları) ,eşrafı (şanı şerefi olanları), muteberanı(itibarlı kişileri), ağzı düzgün lakırdı yapanları, hemen kamilen geceleri evlerinden gecelikleriyle kaldırılılarak, parasız, pulsuz, sevk edilerek ;yolarda her türlü işkence ve hakarete maruz bırakılmış, pek çokları vapurda pek çok işkenceler yüzünden vefat etmiş veya suveri mahsusa da öldürülmüşlerdir



Mahmut Nedim Hendek

(1880, İstanbul - 21 Nisan 1920, Hendek)

Türk asker

1901'de Harp Okulu'nu bitirdikten sonra 5 Ordu emrine verildi 1911'de Aşiret Süvari Alayı'ndayken aynı yıl kurmaylık eğitimine başladı ve 1914'te Harp Akademisi'ni bitirdi I Dünya Savaşı'nda Doğu Cephesi'nde savaştı 1919'da 24 Tümen Komutanlığı'na getirildi Bu görevdeyken 1 TBMM'ye Menteşe Milletvekili seçildiyse de 21 Nisan 1920'de Hendek'te çıkan ayaklanmayı bastırmakla görevlendirildi ve bu harekat sırasında şehit oldu Bakanlar Kurulu 9 Ağustos 1927 günü kararıyla İstiklal Madalyası'yla ödüllendirildi 1988'de mezarı Hendek'teki Anıtmezar'dan alınarak Devlet Mezarlığı'na nakledildi Ailesi Hendek soyadını aldı



İbrahim Çolak

(1881, İstanbul - 1944)

Türk asker, siyasetçi

Kurtuluş Savaşı'na katılan üst dereceli komutanlardan birisidir

Savaştan sonra milletvekili olarak görev yapmıştır

Çeşitli kaynaklarda doğum tarihi olarak 1878, 1879, 1880, 1881 yılları verilmekte ve bazı kaynaklarda Bursa'da veya Bozüyük'te doğduğu kaydedilmektedir 1898 tarihinde girdiği Harp okulunu 1901 yılında bitirdi ve V Ordu'ya atandıOsmanlı Ordusuna katıldı 1904 tarihinde III Ordu'ya atandı Meşrutiyetten önce gizli İttihat ve Terakki Cemiyeti'ne girdi İttihat ve Terakki Cemiyeti hakkında araştırma yapan Manastır Polis Müfettişi Hüseyin Sami Bey'e karşı bir suikast düzenledi ve Hüseyin Sami Bey ölürken kendisi de kaza ile sağ elinden yaralandı Eli tedavi edilmediği için çolak kaldı

1912 yılında Balkan Savaşları çete muharebelerinde bulundu 1914 senesinde rütbesi Binbaşılığa yükseltilerek 177 Köprülü Alayı komutanlığına getirildi Bulgaristan'da üstlenen bu birlik ile I Dünya Savaşı'nda Makedonya'da gizli operasyonları yönetti Mütareke döneminde bir ara tutuklandı ise de serbest bırakıldı İstanbul'da Bekirağa Bölüğü'nde tutuklu bulunan Halil Kut ve Talat Muşkara hapishaneden kaçırılmasını yönetti

Milli direniş başlayınca Anadolu'ya geçti Kurtuluş Savaşı'nın başlarında II Kuva-yı Seyyare komtanlığı yaparken çıkan Düzce ve Yozgat ayaklanmaları ve Aynacıoğulları Ayaklanması'nın bastırılmasında önemli rol oynadı Çerkez Ethem isyanından sonra komutanı olduğu Kuva-yı Seyyare 3 Süvari Tümeni'ne dönüştürülerek komutanlığına atandı 3 Süvari tümeni ile II İnönü Savaşları'na katıldı Sakarya Meydan Muharebesi ve Büyük Taaruz'da büyük yararlılıklar gösterdi 1922'de Albay rütbesindeyken emekliye ayrıldı

Kurtuluş Savaşı'nda yaptığı üstün hizmetlerden dolayı Harp ve İstiklal madalyaları ile ödüllendirildi 1923'te Ertuğrul ve daha sonra üç kez (1927, 1931, 1935) Bilecik milletvekili seçildi 1924 yılında kurucu ortağı olduğu ve sonra 1926 yılında tamamen sahip olduğu Bozüyük Kereste Fabrikası işletmeciliği yaptı 1944'de İstanbul'da vefat etti ve Zincirlikuyu mezarlığına defnedildi Sonradan cenazesi 1989 yılında Ankara'da Devlet Mezarlığı'na nakledildi İbrahim Çolak'ın tek çocuğu olan Ertuğrul Çolak 1919 yılında İstanbul'da doğmuş ve Demokrat Parti'den XI dönem Bilecik milletvekili seçilmiştir



Ali İhsan Sabis

(Soyadı Kanunu öncesinde, Ali İhsan Paşa)

(1882, İstanbul - 1957, İstanbul)
Osmanlı Ordusu'nda I Dünya Savaşı'nda Kafkasya Cephesi ve Irak Cephesi, Kurtuluş Savaşı'nda Batı Cephesi komutanlarından Türk asker ve siyaset adamı Sabis soyadını, Irak Cephesi'nde Sabis Mevkiinde İngiliz Ordusuna karşı savaşta gösterdiği başarılar nedeniyle almıştır I Dünya Savaşı sonrasında İngiliz'lerce tutuklanmasının ardından ilk Malta sürgünleri arasında yer almış, dönüşünde ve Büyük Taarruz öncesine kadar Batı Cephesi 1 Ordu komutanlığını yürütmüş Türk askeri ve siyaset adamı 1930 ve 40'larda Alman yanlısı fikirleri savunmuş ve bundan dolayı mahkûm olmuştur 1954'te ise Demokrat Parti'den 9 Dönem Afyonkarahisar milletvekili seçilmiştir

Hayatı

İlk Dönemi

30 Ağustos 1882 tarihinde İstanbul'da, Cihangir semtinde doğdu İlk mektebi ve Beşiktaş Askeri Rüştiyesini bitirdikten sonra 1895 yılında Halıcıoğlu'ndaki Topçu okuluna girdi 1901'de Harp Okuluna başladı ve 1904'te birincilikle mezun oldu

I Dünya Savaşı

I Dünya Savaşı'nda kolordu ve ordu komutanı olarak Kafkasya ve Irak cephelerinde bulundu 1916'da Kut'ül Ammare Kuşatması sırasında Sabis mevkiinde karşı saldırıya geçen İngiliz ordusuna karşı zafer kazandı 1914'de Tortum'da yerel başarılarla başlayan komutanlığına, Sarıkamış, Dilman ve Van'da devam etti 9, 4 ve 13 Kolordu kumandanlıklarında bulundu 1917'de Mirliva rütbesini aldı

2 Nisan 1918'de Rusların harabe halinde getirip terkettiği Van'ı Ermeni komitacılardan geri aldı Nuri Killigil Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu'nun Azerbaycan seferinde görev aldı ve 8 Haziran 1918'de Tebriz'i ele geçirdi 1918'de İran'daki Şehriban mevkiinde İngiliz kuvvetleri karşısında geri çekildi ve kolordusunu kurtarmayı başardı Aynı yılın eylül ayında Halil (Kut) Paşa yerine 6 Ordu kumandanlığına getirildi

30 Ekim 1918'de Mondros Mütarekesi imzalandığında Musul ve çevresi henüz Ali İhsan Paşa komutasındaki Türk birliklerinin idaresindeydi İngiliz General Marshall'ın, ateşkesten sonra Musul ve Zaho'daki sivil Hıristiyanların topluca öldürüldüğünü iddia etmesiyle İngilizler, Türk birliklerinin Musul'u terk etmesini istediler Ali İhsan Paşa, bu isteği önce reddetti ancak Suriye cephesinde Mustafa Kemal Paşa komutasındaki Yıldırım Orduları grubunun Şam'dan sonra Halep'te de İngiliz ilerleyişi karşısında Adana'ya kadar çekilmesi neticesinde demiryolu ikmal hatlarının kesilmesi üzerine zor durumda kaldı[kaynak belirtilmeli] İstanbul Hükümeti'nden gelen talimat doğrultusunda Nusaybin'e çekilerek Musul'u İngiliz işgaline bıraktı

Malta Sürgünü

Savaştan sonra İngiliz Yüksek Komiserliğinin talebi üzerine 23 Şubat 1919'da Konya'da tutuklanarak ilk Malta sürgünlerinden olmuştur Kendisine yöneltilen suçlamalar Van, Musul ve Urmiye'de Hıristiyan katliamlarını bilfiil yönetmek ve Kut'ül Ammare Kuşatması sonrası ele geçirilen İngiliz savaş esirlerini öldürtmekti İngilizler tarafından düzenlenen dosyasına göre Ali İhsan Paşa 1915 Nisanında Dilman Muharebesi ertesinde Van'daki Ermenilerin öldürülmesi, haziran ayında Urmiye'de Hakkâri'den kaçmış olan 3300 Nasturi ile 700 Ermeninin topluca katledilmesi, temmuzda Urmiye'de Fransız misyonuna sığınan 620 köylünün öldürülmesi, 18 Eylül'de aralarında Amerikalı gazeteci John Nooshy'nin bulunduğu 20 hasta ve yaralının hastaneden çıkarılarak öldürülmesi, aynı ay Musul'da 270 sivil Ermeni'nin öldürülmesi olaylarının faili idi Ancak savaş suçluları mahkemesi gerçekleşmediği için bu suçlamalar kanıtlanmadı Ali İhsan Paşa, Haziran 1921'de diğer Malta tutukluları ile birlikte salıverildi

Kurtuluş Savaşı'nda

Dönüşünde 27 Eylül 1921 tarihi itibarıyla Kurtuluş Savaşı'na katıldı ve Mirliva rütbesiyle Batı Cephesi 1 Ordu komutanlığına atandı Moskova Antlaşması ile Batum ve Azerbaycan'ın Sovyetler Birliği'ne terkedilmesine karşı çıktığından ve Ali Fuat Paşa'nın yerine Batı Cephesi komutanlığı'na atanan İsmet Paşa'in kıdem olarak kendisinden daha altta olmasına rağmen cephe komutanı olması, Ali İhsan Paşa'nın İsmet Paşa komutası altına girmek istememesi, üstüne üstlük ordu içinde İsmet Paşa ve Mustafa Kemal Paşa aleyhine propaganda yürütmesi üzerine Büyük Taarruz öncesi ordu komutanlığından el çektirilmiştir

Turancılık Ülküsü

II Dünya Savaşı yıllarında, gazetelere askerlik konusunda yazılar yazıyor ve genellikle Nazi ordularının ilerleyişini alkışlıyordu Türkiye savaşın sonuna doğru Almanya'nın karşısında yer alınca, tenkit yazılarıyla yetinmeyerek, başta Cumhurbaşkanı İsmet İnönü olmak üzere devlet ve hükümet erkanına, suçlayıcı imzasız mektuplar göndermeye başladı Böylelikle 1922'de emekliye ayrılmasında önemli rolü oynayan, o zamanın Batı Cephesi komutanı İnönü'den dolaylı intikam almış oluyordu Olayın tespitinden sonra, 24 Şubat 1944'de tutuklandı ve 10 Şubat 1947'de de sıkıyönetim mahkemesince 15 ay ağır hapis cezasına çarptırıldı 1950 yılında Demokrat Parti iktidara geldikten sonra çıkartılan af kanunu ile siyasi haklarına kavuştu 1954'te DP listesinden Afyonkarahisar milletvekili seçilerek 9 Dönem TBMM üyesi oldu Milletvekilliği bir dönem sürdü 1957'de vefat etti

Eserleri

Birinci Dünya Harbi Harp Hatıralarım Cilt 1

Birinci Dünya Harbi Harp Hatıralarım Cilt 2 ISBN 975-551-067-2

Birinci Dünya Harbi Harp Hatıralarım Cilt 3

İstiklal Harbi ve Gizli Cihetleri Harp Hatıralarım Cilt 5 ISBN 975-551-084-2

Birinci Dünya Harbi Harp Hatıralarım Cilt 4

Harp Hatıralarım Birinci Cihan Harbi 2 Cilt ISBN 975-551-067-2

Harp Hatıralarım Birinci Dünya Harbi 1 Cilt

Harp Hatıralarım Birinci Dünya Harbi 4 Cilt ISBN 975-551-043-5

Harp Hatıralarım İstiklâl Harbi ve Gizli Cihetleri 5 Cilt ISBN 975-551-084-2

Harp Hatıralarım İstiklâl Harbi ve Gizli Cihetleri 6 Cilt ISBN 975-551-085-0

İstiklal Harbi ve Gizli Cihetleri Harp Hatıralarım Cilt 6 ISBN 975-551-085-0

Ahmet Naci Eldeniz,

(d1875, Manastır - ö 1948),

Türk asker, siyasetçi
Kurtuluş Savaşı'na katılan üst dereceli komutanlardan birisidir Savaştan sonra milletvekili olarak görev yapmıştır

1875 yılında Manastır’da doğdu 1893'te Harp Okulu’nu bitirdi 1893-1895'te Alman Harp Akademisi’nde öğrenim gördü Çeşitli okul komutanlıklarında ve kurmay görevlerinde bulundu

1895'te Üsteğmen, 1897'de Yüzbaşı, 1902'de Binbaşı, (1907'de Yarbay, 1908'de Albay oldu ise de; 1908 yılında II Meşrutiyet'in ilanından sonra 1909’da çıkarılan Tasfiye-i Rütep kanunuyla rütbesi tekrar Binbaşılığa indirildi1914'te Yarbay 1917'de Albay oldu

1918-1920'de şehzadelerin askerlik öğretmeni ve aynı zamanda Padişah Başyaveri idi Atatürk'ün harbiyeden hocasıydı

1920-1921'de, Konaklar, Askeri Okullar Müfettişliği yaptı ve 25 Ağustos 1921'de Kurtuluş Savaşı’na katılmak üzere Ankara’ya geçti Bir süre burada da Askeri okullar Müfettişliği yaptıktan sonra 8 Mayıs 1922'de 7 nci Tümen Komutanlığına atanarak Büyük Taarruz’a katıldı ve 1922'de General oldu 13 Aralık 1922'de tekrar Askeri Okullar Müfettişi oldu 31 Ekim 1924'te 5 nci Kolordu Komutanlığına atandı 1927'de Korgeneralliğe yükseldi ve 26 Aralık 1927'de Generaller Askeri Mahkemesi Üyeliğine atandı 24 Ağustos 1928'de isteği ile emekliye ayrılan Korg Naci İldeniz Cebelibereket ve Seyhan Milletvekilliği yaptı 1948 yılında öldü



Cavit Erdel

(d 1884, Edirne - ö 5 Mart 1933)

Türk Kurtuluş Savaşı komutanlarından

Türk asker ve TBMM üyesi

1905’te Harp Akademisi’nden mezun oldu 1910-1911’de Fransa’da mesleki öğrenim gördükten sonra; Balkan Savaşı’nda çarpıştı I Dünya Savaşı’nda değişik cephe ve birliklerde Kurmay Başkanlıkları ile Tümen Komutanlıklarına vekillik yaptı

Kars Müstahkem Mevki Komutanlığı yapmakta iken 1921 yılında Kars milletvekili seçildi Aynı görevle Büyük Taarruz Harekatı’na katılarak, 1922’de albay oldu

Ağustos 1923’te milletvekilliği görevi devam etmek üzere Milli Savunma Bakanlığı Personel Daire Başkanlığı’na getirildi 1924 yılı sonlarından itibaren izinli sayılmak suretiyle, 1926 yılına kadar Kars milletvekilliğine devam etti 1926-1927’de 7 nci Tümen Komutanı olarak görev yaptı 1927’de tümgeneralliğe yükseldi ve 1933 yılına kadar 16 ncı Tümen Komutanlığı yaptı

1933 yılı başlarında Askeri Yargıtay üyeliğine atandı ve bu görevde iken 5 Mart 1933 tarihinde öldü Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ve Atatürk'ün silah arkadaşları için Atatürk Orman Çiftliği arazisinde oluşturulan Devlet Mezarlığı'na kemikleri nakledildi



Mehmet Arif Bey

(d 1883, Adana - ö 13 Temmuz 1926, İzmir)

Türk asker ve milletvekili

Cephedeki çadırında ayı beslediği için daha ziyade Ayıcı Arif lakabıyla tanınır

1926 yılında İzmir Suikastı davasında suçlu bulunarak idam edildi

Karakeçeli aşiretinden Yusuf Ziya Bey'in oğludur Harbiye'yi, ardından Erkan-ı Harbiye'yi bitirdi Balkan Savaşları ve I Dünya Savaşı'na katıldı 19 Mayıs 1919'da Mustafa Kemal'in kurmay ikinci başkanı olarak Bandırma Vapuru'yla Samsun'a çıkan 19 kişi arasında yer aldı Nisan 1920'de 11 Tümen komutanı oldu Pozantı Kuşatması ve Düzce Ayaklanması'nın bastırılmasında görev aldı İnönü Savaşları'na katıldı Temmuz 1921'de 3 Grup Komutanı olarak Eskişehir ve Kütahya Çarpışmalarında görev aldı 1922'de 3 Grup Komutanlığına atandı Ancak Eskişehir ve Kütahya çarpışmalarındaki, cephe emrini sebepsiz yere geciktirmek ve bu geciken emrin cephenin yarılmasına sebep olması gibi mühim hataları nedeniyle İsmet Paşa tarafından görevinden alınarak Başkomutanlık Genel Sekreterliği görevine getirildi

1923 yılında Eskişehir milletvekili olarak 2 TBMM'ye katılan Mehmet Arif Bey 1926 yılında İzmir Suikastı davasında suçlu bulunarak İzmir'de idam edildi

Anadolu İnkilabı ve Mücahedat-ı Milliye Hatırası (1335 - 1339) adlı Kurtuluş Savaşı anıları 1987'de Anadolu İnkilabı ve Millî Mücadele Anıları (1919-1923) adıyla yeniden yayımlandı

(İnegöl yakınlarındaki Boğazova ormanlarında bulduğu yavru ayıyı yanına almıştır Tırnaklarını ve dişlerini çektirdikten sonra bu ayıyı uzun süre yanında tuttuğu için lakabını buradan almaktadır)

Salih Omurtak,

(d 1889, Selanik – ö 23 Haziran 1954)

Türkiye Cumhuriyeti'nin 4 Genelkurmay Başkanı'dır
Meslek Hayatı

1907 yılında Harp Okulu'nu Teğmen rütbesi ile bitirdi Aynı yıl girdiği Harp Akademisi'ni 1910 yılında bitirerek Kurmay oldu Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasıyla Azerbaycan'ı ve Kuzey Kafkasya'yı kurtaracak olan 2 Kuvve-i Seferi'de görev aldı 1920 yılına kadar çeşitli karargâh ve birliklerde görev yaptı 22 Ocak 1920'de görevle geldiği Ankara'da kalarak Milli Ordu'ya iltihak etti Kurtuluş Savaşı'nda Genelkurmay Harekât Şube Müdürlüğü görevini yürüterek Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün karagahında bulundu Başkumandanlık Meydan Savaşı'nda 61 Piyade Tümen Komutanlığı görevinde iken Afyonkarahisar kuzeyindeki Yunan taarruzlarını püskürtme ve Yunan Sağ kanadına karşı-taarruz yapma başarılarını gösterdi 1926 yılına kadar çeşitli birliklerde komutanlık yaptı

1926 yılında Tümgeneral (Mirliva), 1930 yılında Korgeneral ve 1940 yılında Orgeneralliğe yükseldi Tümgeneral rütbesi ile 8 Kolordu Komutanlığı, Korgeneral rütbesi ile 9 ve 3 Kolordu Komutanlığı görevlerinde bulundu Orgeneral rütbesinde Yüksek Askeri Şura Üyeliği, Genelkurmay 2 Başkanlığı ve 1 Ordu Komutanlığı yaptı 29 Temmuz 1946 tarihinde Genelkurmay Başkanlığına atanarak 8 Haziran 1949 tarihine kadar Genelkurmay Başkanlığı yaptı Rahatsızlığı nedeniyle 1 Ocak 1950 tarihine kadar sıhhi sebepten izinli bulundu Yüksek Askeri Şura Üyeliği görevinde iken, 6 Temmuz 1950 tarihinde isteği ile emekli oldu

23 Haziran 1954 tarihinde vefat etmiş,Ankara Ankara Hava Şehitliği'nde toprağa verildi Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ve Atatürk'ün silah arkadaşları için Atatürk Orman Çiftliği arazisinde oluşturulan Devlet Mezarlığı'na nakledildi

Almanca ve Fransızca bilen Orgeneral Salih OMURTAK evlenmemiştir

Halit Akmansü

(1884 – 1953)

Türk asker ve siyaset adamı

Dadaylı Halit Bey olarak da tanınır

1884 yılında Kastamonu'nun Daday ilçesinin Kelebek köyünde doğdu Kastamonu Askerî Rüştiyesi ve Bursa İdadîsinden sonra 1903-1906 Mekteb-i Harbiye'yi başarı ile bitirdi 1906'da sınıfının ikincisi mülâzım olarak orduya katıldı Erkân-ı Harbiye Mektebini bitirerek kurmay yüzbaşı oldu I Dünya Savaşı’nda Irak Cephesi çarpışmalarına katıldı Mondros Mütarekesi imzalandığında Diyarbakır’daki 13 Kolordu’nun kurmay başkanıydı İstanbul Hükümeti tarafından Sivas Kongresi’ni dağıtmakla görevlendirilen Ali Galip’in engellenmesinde büyük rol oynadı

1921’de Sakarya Savaşı’nda 3 Kafkas Tümeni’ni, 30 Ağustos 1922’de Dumlupınar Meydan Muharebesi’nde 5 Kafkas Tümeni’nin komutanlığını yaptı 2 Eylül 1922’de Küçük Asya Ordusu başkomutanı Yunan General Trikopis’i ve 2 Kolordu Komutanı General Dijennis ile 13 Tümen Komutanı Albay Vandelis'le 39l subay, 4385 eri Karacahisar köyü yakınlarında teslim aldı Bu subaylar arasında İzmir’in işgali sırasında şehre ilk giren Efzun Alayı’nın komutanı da vardı Esirleri ordu karargahına götürmeden Trikopis’e, “İsteseydiniz İzmir’e ulaşır, oradan da gemilerle Yunanistan’a geçebilirdiniz Bunu yapmayarak niye bize teslim oldunuz?” diye soran Albay Halit Bey, şu cevabı aldı; “Evet, biz bunu yapabilirdik Subaylarımızla bir toplantı yaptık Saatlerce ne yapacağımızı tartıştık ve kaçıp Yunanistan’a dönmektense, Türk askerine teslim olmayı yeğledik Çünkü Atina’ya vardığımızda bizi derhal idam ederlerdi Oysa biz, Türk askerinin bize iyi davranacağından emindik!"

Kurtuluş Savaşı’ndan sonra Mustafa Kemal’in isteğiyle askerliği bırakıp siyasete girdi 1923’de TBMM 2 Dönem Kastamonu milletvekili seçildi Ertesi yıl kurulan muhalefet partisi Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’na katıldı Hilafetin siyaseten sürdürülmesini savundu 1927’de siyasal yaşamdan çekildi, 1953’de vefat etti Naaşı bugün 3 Cumhurbaşkanı ve 61 İstiklâl Harbi Komutanı ile beraber Ankara’daki Devlet Mezarlığı’ndadır

Ömer Halis Bıyıktay

(d 1883 Erzincan) - (ö 1939 İstanbul),

Türk asker siyasetçi ve diplomat

1883 Yılında Erzincan'da doğmuş 1905'te Harp Okulu'nu 1914'te Harp Akademisi'ni bitirmiş çeşitli kıta ve kurmay görevlerinde bulunmuştur

20 Ekim 1920 - 1924'te 23 Tümen Komutanı olarak tüm muharebelere katılmıştır

1908'de Üsteğmen 1914'te Yüzbaşı 1918'de Binbaşı 1921'de Yarbay 1922'de Albay olmuş 1927'de Generalliğe yükselmiştir 3 Tümen Komutanlığı MSB Kara Müsteşarlığı ve Gnkur Eğitim Dairesi Başkanlığı yapan Halis Bıyıktay 1934'te Korgeneral olmuş ve 27 Mayıs 1934-25 Aralık 1939'da İstanbul Komutanlığı yapmış ve görevde iken ölmüştür



Mehmet Sabit Noyan

(d30 Mart 1877, İstanbul) - (ö1967),

Türk asker

Ömer Faik Bey'in oğludur 14 Aralık 1902 tarihinde Harp Okulu'na girdi 27 Mayıs 1905 tarihinde Teğmen rütbesi ile Harp Okulu'nu bitirdi 26 Eylül 1905 tarihinde Üsteğmen oldu 1 Eylül 1908 tarihinde Harp Akademisi'ni Mümtaz Yüzbaşı olarak bitirdi Balkan ve I Dünya Savaşlarına katıldı 19 Ağustos 1914 tarihinde Binbaşı oldu 8 Ocak 1914 tarihinde Müstakil 22 Hicaz Tümeni Kurmaylığı, 8 Temmuz 1915 tarihinde 22 Hicaz Tümeni Kurmay Başkanlığı yaptı 23 Eylül 1916 tarihinde Taif'te esir düştü ve Mısır’a götürüldü 21 Temmuz 1919 tarihinde esaretten döndü 6 Ağustos 1919'da İstanbul'da Genelkurmay 4 Şube Müdürü oldu

8 Aralık 1920 tarihinde Kurtuluş Savaşı'na katıldı 1 Mart 1921’de Yarbay oldu 10 Şubat 1921 tarihinde Ankara Subay Adayları Talimgâh Müdürü, 4 Haziran 1921 tarihinde Batı Cephesi emrinde 61 Tümen, 190 Alay Komutanı, 19 Ekim 1921 tarihinde Askeri Okullar Müfettiş Muavini, 1 Şubat 1922 tarihinde 6 Tümen Piyade Komutanı, 9 Ağustos 1922 tarihinde 1 Ordu Kurmay Başkan Yardımcısı görevlerinde bulundu

31 Ağustos 1922 tarihinde Albay oldu 4 Eylül 1922 tarihinde 57 Tümen Komutanı, 10 Kasım 1924 tarihinde Genelkurmay İstihbarat Daire Başkanı oldu 30 Ağustos 1927 tarihinde Tümgeneral oldu 8 Kasım 1927 tarihinde 5 Kafkas Tümen Komutanı, 26 Ekim 1928 tarihinde 5 Kolordu Komutan Vekili, 13 Nisan 1931 tarihinde 3 Ordu Kurmay Başkanı, 1 Ocak 1933 tarihinde MSB Kara Müsteşarı, 2 Haziran 1934 tarihinde 20 Tümen Komutanı, Nisan 1935 tarihinde 2 Kolordu Komutanı oldu 30 Ağustos 1935 tarihinde Korgeneral oldu 27 Temmuz 1938 tarihinde Genelkurmay Eğitim Başkan Muavini, 13 Haziran 1940 tarihinde 1 Kolordu Komutanı, 25 Kasım 1941 tarihinde Sıkıyönetim Komutanı, 29 Şubat 1944 tarihinde Sıkıyönetim Komutanlığı uhdesinde kalmak üzere İstanbul Komutanı, 29 Ağustos 1945 tarihinde 3 Ordu Komutanı oldu 30 Ağustos 1945 tarihinde Orgeneral oldu 31 Ocak 1946 tarihinde Yüksek Askerî Şûra Üyesi, 18 Mayıs 1948 tarihinde emekli oldu 1967 yılında vefat etti İstanbul Zincirlikuyu Mezarlığı’nda gömülüydü Naaşı, 29 Kasım 1988 tarihinde Devlet Mezarlığı’na nakledildi



Ahmet Zeki Soydemir

(d 1883 Selanik, Osmanlı İmparatorluğu - ö 4 Eylül 1954 İstanbul, Türkiye)

Kurtuluş Savaşı komutanlarından

Harp Okulu'nu (1905) ve Harp Akademisi'ni (1908) bitirdikten sonra Balkan ve IDünya Savaşına katıldı Sakarya Meydan Muharebesi'nde yarbay rütbesiyle 6Tümen ve daha sonra Mürettep Tümen komutanı olarak görev yaptı (1921) 2 Süvari Tümeni komutanı olarak Büyük Taarruz'da görev aldı (1922) Rütbesi albaylığa yükseltildi

Savaştan sonra Jandarma Genel Komutanlığına getirildi (1924-1930) 1927’de tümgeneral oldu 1934’te emekliye ayrıldıktan sonra Erzurum (1935-1946) ve Çankırı (1946-1950) milletvekili olarak TBMM'de yer aldı 1988’de İstanbul Edirnekapı Şehitliği'ndeki mezarı Ankara'daki Devlet Mezarlığı’na nakledildi



Kemalettin Sami Gökçen

(1884, Sinop - 1934, Berlin),

Türk subay ve siyasetçi

1905'te Mühendishane-i Berri-i Hümayun'u ve 1908'de Harp Akademisi'ni Yüzbaşı rütbesiyle bitirdikten sonra 4 Ordu emrine verildi 1911 Trablusgarp Savaşı sırasında Yanya'ya gitti Harp Okulu'nda öğretmenlik yaptı 1915'te Şehzade Ömer Faruk Efendi'nin öğretmeni olarak onunla birlikte Avrupa'ya gitti Ordunun çeşitli birimlerinde kurmay başkanlığı ve 1918'de 9 Ordu Menzil Müfettişliği yaptı İstanbul'un İşgali sonrası 5 Aralık 1920'de Anadolu'ya geçerek Kurtuluş Savaşı'na katıldı Ankara Komutanlığı'na ve daha sonra 1 Tümen Komutanlığı'na getirildi 31 Mart 1921'de Albay rütbesiyle II İnönü Muharebesi'ne ve Sakarya Meydan Muharebesi sonrası 4 Kolordu Komutanı olarak Büyük Taarruz'a katıldı 31 Ağustos 1922'de Tümgeneral oldu 23 Haziran 1923'te 2 TBMM Sinop Milletvekili seçildi 16 Ağustos 1924'te Berlin Büyükelçiliği'ne atandı 1926 yılında Korgeneral oldu 1934 yılında Berlin'de geçirdiği bir ameliyat sonrası öldü İstanbul Eyüp 16 Mart Şehitliği'ndeki mezarı 1988'de Ankara'daki Devlet Mezarlığı'na nakledildi

Kurtuluş Savaşı'ndaki başarıları dolayısıyla İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi Öldükten sonra ailesi Gökçen soyadını aldı



Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet

(1883, Gazze - 1958, Ankara),

Türk subay ve siyaset adamı

Öğrenim ve Balkan Savaşları

1883'te Kayseri Erkilet Nahiyesinden Gazze Redif Taburu Kumandanı Binbaşı Emiroğlu Halil Bey ile Kafkasyalı Şefika hanımın oğlu olarak dünyaya geldi

Harbiye Mektebi'ni 1904'te bitirdi 1901'de Harp Okuluna girip 1904'de 5 ncilikle Teğmen olarak mezun oldu Akabinde Erkân-ı Harbiye Mektebi'ne girip 1905'de üsteğmenliğe yükseldi 1907'de Kurmay Yüzbaşı olarak Erkân-ı Harp okulunu bitirdikten sonra kurmay stajı için 2 nci Ordu emrine verildi 1908'de 21 nci Fırka Kurmay Başkanlığına atandı 1909'da Kolağası (Kıdemli Yüzbaşı)lığa yükselerek İstanbul'da Genel Kurmay 2 Şubeye atandı 1910-1912 yıllar arasında Almanya'da öğrenim gördü 6 Eylül 1912'de Şark Ordusu Harekât şubesine, 22 Kasım 1912'de Çatalca Ordusu menzil müfettişliği kurmaylığına atandı

9 Ekim 1913'de Harp Okulu Tabiye Öğretmenliğine, 2 Aralık 1913'de Genel Kurmay 1 şubesine, 26 Aralık 1913'de 5 Kolordu Kurmay Başkanlığına atandı

Birinci Dünya Savaşı

5 Kolordu ile 27 Haziran 1915'de Çanakkale Seddülbahir cephesine, 3 Temmuz 1915'de 14 Kolordu Kurmay Başkanlığına getirildi 9 Ekim 1915'de Sırbistan'da bulunan Makenzen Ordular Grubu karargâhına delege olarak gönderildi

1 Mart 1917'de Yarbaylığa yükselerek 22 Nisan 1917'de 20 Kolordu Kurmay Başkanlığına, 1 Temmuz 1917'de Yıldırım Ordular Grubu Kurmay Başkan Yardımcılığına getirildi 26 Ocak 1918 - 25 Mart 1918 arasında 4 ve 8 Orduların Kurmay Başkanlıklarına getirildi 26 Mart 1918'de 46 Tümen Komutanlığına, 8 Haziran 1918'de 9 Ordu Kurmay Başkanlığına, 2 Ağustos 1919'da 2 Ordu Kurmay Başkanlığına atandı

Bern askeri ataşeliği ve Kurtuluş Savaşı

10 Ocak 1919'da Harp Akademisi Tabiye Öğretmenliği, 23 Haziran 1920'de Genelkurmay 3 Şube Müdürlüğüne getirildi 3 Ağustos 1921'de İsviçre'ye Bern Ateşemiliterliğine gönderildi Ancak Ankara'dan Genelkurmay Başkanlığı'ndan yapılan çağrı üzerine İstiklâl Savaşında Sakarya Savaşı'na katılmak üzere 7 Eylül 1921'de İnebolu'ya 15 Eylül 1921'de Ankara'ya vardı

16 Eylül 1921'den 1 Aralık 1921'ye kadar 7 Tümen Komutanlığı, 1 Aralık 1921'den 24 Ekim 1922'ye kadar da 2 Ordu Kurmay Başkanlığı görevleriyle İstiklâl Savaşı muharebelerine girmiştir

Büyük Taarruz'da 2 Ordu'nun kurmay başkanıydı 1926'da Tuğgeneralliğe, 1928'de Tümgeneralliğe terfi etti 1932'de emekliye ayrıldı

Yazarlık

Emekliliğinden sonra Cumhuriyet gazetesi ve Çınaraltı dergisinde yayımlanan milliyetçi, anti-komünist ve Alman yanlısı yazılarıyla gündeme geldi Yazılarında "esir Türkler" konusunu işledi, Türk milliyetçiliği ile Turancılığı eşitledi, Türkiye'deki azınlıklara karşı şiddetli bir dil kullandı

1941 ve 1942'de Almanya'nın büyükelçisi Franz von Papen'le, Türkiye'nin Almanya tarafında savaşa girmesine ilişkin bir dizi görüşmede bulundu Türk tarafında emekli generaller Nuri Killigil ve Ali Fuat Erden'in de katıldığı bu görüşmelerin Türk hükümetinin bilgisiyle yapılıp yapılmadığı konusu henüz açıklığa kavuşmamıştır

1941'de, evvelce tanıştığı ve Rus cephesinde Alman Ordular Grubu Komutanı olan Mareşal Fedor von Bock'un davetlisi olarak Sovyet cephesini ve atalarının memleketi Kırım'ı ziyaret etti Adolf Hitler'i de kendisinden önce sadece müttefiklerinin girebildiği ve operasyonların yürütüldüğü karargahında ziyaret edip Doğu Cephesi'nin durumu hakkında Führer tarafından bizzat bilgilendirildi Gezi izlenimlerini Şark Cephesinde Gördüklerim adlı kitabında yayımladı 1943'te Faris Erkman'ın yazdığı En Büyük Tehlike adlı kitapta Alman ajanı olmakla suçlandı

Mareşal Fevzi Çakmak Ocak 1944'te Milli Şef İsmet İnönü tarafından re'sen emekliye sevkedilmişti

1948'de yayımlanmaya başlayan Yeni Bozkurt dergisinde "esir Türklerin" kurtuluşu konusunu ele alan yazılar yazdı 1958'de Ankara'da vefat etti Ankara Asri Mezarlığı'na defnedildi

Ahmet Naci Tınaz

(d 1882, Serfiçe, Osmanlı İmparatorluğu - ö 17 Kasım 1964),

Türk siyasetçi

Kara Harp Okulu'nu bitirdi Jandarma Genel Komutanlığı, Milli Müdafaa Vekâleti Müsteşarlığı, Sivas Vali Vekilliği, V (Ara Seçim), VI, VII Dönem Bursa, VIII Dönem Ankara Milletvekilliği ile Milli Müdafaa Bakanlığı yaptı Evli ve üç çocuk babasıdır



Aşir Atlı

(1881 - 23 Ekim 1957),

Türk asker, Kurtuluş Savaşı komutanı, milletvekili

Büyük Çerkes sürgününde (1864) önce Balkanlara, daha sonra da Anadolu'ya göçetmek zorunda kalan bir adıge ailesinden olup Mehmet Bey'in oğludur 1881'de Kilis'te doğmuş, 1903'te Harp Okulu'nu, 1906'da Harp Akademisi'ni Mümtaz Yüzbaşı olarak bitirmiş 1911'de Kurmaylığı onanmıştır I Dünya Savaşı'nda Irak cephesinde kurmay görevlerinde, tümen komutanlıklarında ve ek görevle Süleymaniye Mutasarrıflığı'nda bulundu

27 Haziran 1918'de 2 Tümen, 14 Aralık 1919'da 23 Tümen, Ağustos 1921'de 16 Tümen Komutanlıklarına atanmıştır 23 Tümen Komutanlığı sırasında İzmir Doğu Cephesi Kuvayı Milliye Komutanlığı yapmıştır Bu cephede birlikle savaştığı Kuvayı Seyyare güçlerinin Marmara ve İç Anadolu'daki karşı ihtilal hareketlerini bastırmaya gönderildiği bu devrede Kuvayı Seyyare Komutanı Çerkez Ethem Bey'le bazı anlaşmazlıkları oldu Yunan saldırısı ve ilerlemesi üzerine ve kendisinin de çerkez asıllı olması sebebiyle Bekir Sami Günsav'la birlikte Bursa'nın Yunanların eline düşmesinden sorumlu gösterilmek istendi Fakat hizmetlerini bilen ve takdir eden Mustafa Kemal Paşa'nın araya girmesi ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde onları savunması üzerine cephe gerisinde Antalya Valiliği ve Bölge Komutanlığı'na atandı (Kasım 1920 - Ağustos 1921) Bu görevi sırasında İtalyanlarla politik ve askeri işbirliğini sağladı Kütahya-Eskişehir Muharebelerinde TBMM Ordusunun yenilgiye uğraması üzerine tekrar cepheye çağırıldı ve Sakarya Savaşı devam ederken, gösterdiği kahramanlıklardan dolayı Albaylığa terfi etti

1914'de Binbaşı, 1916'da Yarbay, 1921'de Albay olmuş 19 Eylül 1923'te 2 ve 3 Ordu Kurmay Başkanlıklarında bulunmuş ve 1925'te Generalliğe yükselmiştir Büyük Taaruz'da ve Dumlupınar Meydan Muharebesi'nde 6 Kolorduya bağlı 16 Tümen'in komutanıydı Zaferden sonra 2 ve 3 Ordu Kurmay Başkanlığı, Milli Savunma Bakanlığı Müsteşar Yardımcılığı yaptı (1925-1928) Tümen komutanlıklarında bulunduktan sonra, 1931 yılında kendi isteği ile Tümgenerallikten emekliye ayrıldı 1939'dan itibaren 6, 7 ve 8 dönemlerde Kütahya, Bursa ve Antep milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görev yaptı Türkçe ve Adıgece'den başka Almanca ve Fransızca biliyordu 23 Ekim 1957'de İstanbul'da öldü ve Karacaahmet Mezarlığına gömüldü Naaşı 1988'de Ankara Devlet Mezarlığına nakledilmiştir

Katıldığı Savaşlar

1911—1912 Trablusgarp Savaşı,

1914—1918 I Dünya Savaşı, Çeşitli birlik komutanlıkları ve kurmay görevleri,

1919—1922 Kurtuluş Savaşı, Tümen Komutanı

Nişan ve Madalyaları

İkinci Rütbeden Kılıçlı Mecidi Nişanı

Harp Madalyası

Gümüş liyakat ve İmtiyaz Madalyaları

Avusturya-Macaristan Harp Madalyası

Alman Demir Salip Nişanı

İstiklâl Madalyası ve Takdirname