Renk Bilgisi

RENK

Işığın kendi öz yapısına veya cisimler tarafından yayılma şekline bağlı olarak göz üzerinde yaptığı etkidir

Çeşitli cisimlerden yansıyarak gelen ışınların görsel algı sonucu kişide oluşturduğu duygudur Diğer bir deyişle renk Işığın cisimlere çarptıktan sonra yansıyarak görme duyumuzda bıraktığı etkiye denir Güneşli bir günde renklerin daha parlak ve canlı olmaları, kapalı havada ise parlaklığını ve canlılığını kaybetmeleri ve olduklarından koyu görünmeleri rengin ışığa bağlı olduğunu gösterir Işık olmadığı zaman herşey, şekil ve renk olarak karanlıkta kaybolur Fizikçi Isaak Newton 1676’da, prizma yardımı ile güneş ışığının kırılmasını sağlamış ve renklere ayrışan tayfını net bir şekilde göstermiştir Güneş ışığı bir prizmadan geçirilince 7 renk grubu meydana gelir Güneş ışığında depo olmuş bu renkler bir eşya üzerine geldiğinde o cisim renklerin bir kısmını yutar, bir kısmını da yansıtır Bu olayın sonucunda cisimler bize yansıttığı renkte görünürler Güneş ışığındaki renk grubunun uçları birleştirilirse de renk çemberi meydana gelir

Bir görme olayında :

* Işınların göze gelmesi ----------------------------------Fiziksel

* Bu ışınların karşısında gözde ortaya çıkan işlemler --------------- Fizyolojik

* Cismin beyinde algılanması -------------------------------------------- Psikolojik bir olgu olarak ortaya çıkmaktadır

Çeşitli renk duyguları oluşturan ışınların dalga boyları farklıdır Kırılma açısı en küçük olan ışın kırmızı, en büyük olan ışın mordur( güneş tayfında izlenen sıra ) Renkli boyaların aynı oranda karıştırılmasıyla siyahlığın olmasına karşın, renkli ışınların aynı oranda bir araya gelmesiyle beyazlığın oluşması ışık ve boyanın bünyelerinin farklı olmasından kaynaklanır Renklerin tümünün bir araya gelmesiyle ortaya çıkan beyazlık ve siyahlık aslında renksizliktir Gerek siyah, gerekse beyaz renk olarak anılmazlar, nötr renklerdir

IŞIK - GÖLGE : Modelin hacim ve derinliğinin belirgin hale gelmesini sağlayan kavrama ışık-gölgedenir Işık kaynakları güneş, ay ve suni aydınlatma araçlarıdır Işık kaynağı eşyanın her tarafını aynı derecede aydınlatmaz Işığa yakın olan yerler aydınlık, ışığı görmeyen ve uzak yerler karanlık, ışık ve gölge arasında kalan yerler ise eşyanın esas rengini verir Işığın aydınlatma derecesine ton denir Bir kaynaktan aydınlatılan varlıkların ışık ve gölge durumunu incelersek başlıca 4 değer görürüz

1- Açık ton ( ışıklı kısım ): Işığın eşya üzerine doğrudan doğruya geldiği en aydınlık kısımdır Bu kısım eşyanın öz rengini vermez

2- Öz ton :Işığın eğik olarak geldiği olarak geldiği, yansımaların ve parlamaların olmadığı kısımdır Bu kısım eşyanın öz rengini verir Yuvarlak cisimlerde bu bölge açık tonla koyu ton arsında bir geçiş yaptığı için bu kısma pasaj denir

3- Koyu ton ( öz gölge ): Eşyanın ışık almayan, en koyu olan kısımdır Açık - koyu ton, bir rengin ışıktan gölgeye geçerken aldığı ton dereceleridir

4- Düşen gölge : Eşyanın fona ya da zemine düşen gölgesidir O eşyanın biçimini yansıtır Eşya üzerindeki ışığın yansıması ile fon üzerinde meydana gelen aydınlatmaya ise refle denir

Işık tüm cisimlerin rengini şu üç renk faktörünün belirlediğini akıldan çıkarmayalım

a) Öz renk ( Lokal renk ): Objenin - cismin kendi asıl rengi,

b) Işığa göre değişen renk ( tonal renk ): Işık ve gölgenin etkisinin sonucu olarak görülen değişmiş renk,

c) Yansıma renk :Çevredeki diğer objelerden yansıyan renkler

Bu üç faktörü de şunlar etkiler ;

d) Işığın rengi,

e) Işığın yoğunluğu,

f) Aradaki atmosfer

ANA RENKLER:------------------------------- Kırmızı

Mavi

Sarı

ARA RENKLER:-------------------------------- Yeşil

Turuncu

Mor

TARAFSIZ ( NÖTR ) RENKLER:-------------- Beyaz

Siyah

Gri

İki ana rengin karışımıyla ortaya çıkan ara renk, karışıma katılmayan ana rengin tamamlayıcısıdır Aynı zamanda birbirinin gerçek gücünü ortaya çıkartıp birbirlerini harekete geçirdiklerinden birbirlerine karşıt renklerdir

Kırmızı----------Tamamlayıcısı------------- Yeşil

Mavi ------------Tamamlayıcısı-------------- Turuncu

Sarı -------------Tamamlayıcısı--------------- Mor

RENKLERİN ÖZELLİKLERİ

Hue - Renk: Bir rengi diğerinden ayıran niteliktir Hue, renk tekerleğinde ya da spektrumunda rengin durumunu gösterir Kırmızı, sarı diye adlandırdığımız kavramlar hue ( renk )' tir

RENKLERİN GENEL SINIFLANDIRILMASI

KONTRAST / ZIT RENKLER

Sarı ------------------ Mor

Kırmızı --------------- Yeşil

Mavi ------------------ Turuncu

ARMONİ / BÜTÜNLEYİCİ RENKLER

Mor ------------------ Mavi

Kırmızı -------------- Orange

Sarı ----------------- Yeşil

RENKLERİN ETKİLERİ

Mekan içindeki konumlarına göre değişiktir

TURUNCU

Üstten :Koruyucu, himaye edici

Yandan :Sıcak, cana yakın

Alttan :Yakıcı

KAHVERENGİ

Üstten :Ağır, örtücü

Yandan :Toprak gibi kuşatıcı

Alttan : Yersel toprağımsı, emniyetli

AÇIK MAVİ

Üstten :Hafif, göksel, uçma hissi

Yandan :Soğuk, Uzaklaştırıcı, harekete geçirici

Alttan : Düz, pürüzsüz

SARI

Üstten : Hafif, açık, neşeli

Yandan :Teşvik, tahrik edici, uyarıcı

Alttan : Ayaklandırıcı, zıplama hissi

SICAK-AÇIK RENKLER

Üst : Fikri çalışmayı hızlandırıcı

Yan : Aktiflik verici, yakınlık hissetme

Alt : Kolaylaştırıcı, Hafifletici

SICAK - KOYU RENKLER

Üs : Kavrayıcı, örtücü, ağır,

Yan : Kavrayıcı, çevreleyici, enerji dolu, saran, kuşatan

Alt : Yürüme ve basma, emniyetli, yersel, sağlam

SOĞUK - AÇIK RENKLER

Üst: Yükseklik,aydınlatıcı

Yan : Soğuk, uzaklaştırıcı

Alt : Koşmayı teşvik edici

SOĞUK - KOYU RENKLER

Üst : Tehdit edici, kaygı uyandırıcı

Yan : Soğuk, hüzünlü

Alt : Hareketleri ağırlaştırıcı, yere çekim

Sıcak ve koyu - sıcak:Renklere sahip elemanlar, ön plana çıkarlar

Soğuk ve Açık - soğuk: Renkler ise geri planda kalırlar

DEĞER ( VALUE ) : Bir rengin açıklık veya koyuluk derecesini gösterir Açık mavi ile koyu mavi arasında ton farkı vardır Siyahtan beyaza doğru gri tonlarını gösteren 10 kademeli bir ton çubuğunda en parlak, ışıklı rek beyaz en koyu ışıksız renk ise siyahtır Renklerin değerini siyah ve beyaz ilavesiyle değiştirmek mümkündür

YOĞUNLUK ( DOYUM DERECESİ ) : Rengin doyum kalitesi ya da şiddetinin ölçüsüdür Spektrumdaki renklerin doyum kalitesi en üst düzeydedir

SARI - YEŞİL: Tevazu

SARI : Hafif

TURUNCU : Alçak

YEŞİL : Pasif

KIRMIZI : Aktif

SICAK - SOĞUK RENKLER

MAVİ :Soğuk

MOR :Ağır

EFLATUN :Yücelik

RENK SPEKTRUMU

RENKLERİN PSİKOLOJİK ÖZELLİKLERİ : Ateşin sarı - kırmızı rengi sıcak renk çağrışımını; buzun mavi - yeşil rengi soğuk renk çağrışımını oluşturması, rengin sıcakve soğuk renkler olarak ikiye ayrılmasına neden olmaktadır

SICAK RENKLER : Kırmızı, sarı, turuncu

SOĞUK RENKLER : Yeşil, mor, mavi

Ara renklerden mor ve yeşil kendilerini oluşturan sıcak vesoğuk renklerin miktarına bağlı olarak değişir Kesin bir sınır koymak mümkün değildir

Renk, görsel olarak algılanan, bir çok duygusal etkinliğe sahip olan ve estetik amaçlara hizmet veren bir elemandır

Rengin yapısal niteliklerine bağlı olarak duygusal etkinlikleri aşağıda özetlenmektedir

1- Renk kullanıldığı mekanı etkilemektedir Örneğin bir mekanda parlak renklerin yoğun olarak kullanılması heyecan ve neşeli bir etki yaratırken; sakin ve pastel tondaki renkler dinlendirici bir etki yaratmaktır

2- Mekana birlik ya da çeşitlilik kazandırır Sıcak veya soğuk grup içindeki benzer renk düzeni veya tek renkten oluşan bir düzen birlik duygusuna katkıda bulunurken; farklı renklerden oluşan bir düzen çeşitlilik duygusu vermektedir

3- Malzemenin öz - niteliğini ifade eder

4- Renk formu belirler Bir çizgi, iki boyutlu bir yüzey ya da üç boyutlu bir hacim, çevresiyle, geri planıyla karşıt renklerin kullanımıyla belirlenmektedir

5- Oranları etkiler, yatay çizgilerde zıt renklerin kullanımı genişlik duygusunu, düşey doğrultularda kullanımı ise yükseklik duygusunu uyandırmaktadır

6- Ölçeği ortaya çıkartır, belli eder Tek renkli elemanlardan oluşan bir yapının ölçeğini uzaktan belirlemek güçtür, ancak yapı elemanları zıt renklere sahip ise ölçeği uzaktan daha kolay anlaşılmaktadır

7- Ağırlık duygusu oluşturur Koyu renkli elemanlar ağır, açık renkli elmanlar ise daha hafif görünmektedir

RENKLERİN ALGILANAN ETKİLERİ / ANLAMI

MAVİ : Koyu tonlarda ya da yoğun olarak kullanıldığında moral bozan, kasvet veren bir etki, açık tonlarda kullanıldığında veya beyazla karıştırıldığında yatıştırıcı ve güven veren bir etki yaratmaktadır

Mavi sindirmeyi ve korumayı sembolize eder

YEŞİL:Kullanıldığı mekanda sakin, barışçıl, hassas, yumuşak bir etki yaratmaktadır Neşe ve sükuneti ifade etmektedir

SARI : Kullanıldığı mekanda uyaran, neşelendiren, dikkat çeken bir etki yaratmaktadır genişlemeyi, iletişimi ifade etmektedir

KIRMIZI : Kullanıldığı mekanda heyecanlandırıcı, uyarıcı bir etki yaratır Beyazla karıştırıldığında cana yakın bir etki uyandırmaktadır Kırmızı enerji ve gücü ifade eder

PEMBE : Küçük alanlarda kullanıldığında zenginliği ve önemi vurgular, geniş alanlarda ise rahatsız edici bir etki yaratmaktadır

KAHVERENGİ : Kullanıldığı mekanda mutsuz, kederli ve melankolik bir etki yaratmaktadır Ancak sarı veya beyazla birleştirildiğinde dinlendirici ve rahatlatıcı bir etki yaratmaktadır

GRİ : Maviye doğru giden tonlarda kullanıldığında kasvetli, beyaza doğru giden tonlarda kullanıldığında ise huzurlu bir etki yaratmaktadır

BEYAZ : Kullanıldığı bir mekanda güneş ışığını yansıtıyorsa uyarıcı, neşeli bir etki yaratmaktadır

Her ögede olduğu gibi renk ögesinde de doğanın verileri çok zengindir Doğadaki zengin renk armonileri de çeşitli zıtlıklar içerirler Doğada serbest bir düzen içerisinde bulunan renkler kendi yerlerini alırlar Sanatçı ise bu renk yaklaşımlarını kişisel anlatım istekleri doğrultusunda düzenleyerek yorumlar Renkler bir araya geldiklerinde bir değer kazanırlar veya kazandırırlar Renk ilişkileri ya bir uygunluk ya da zıtlık çerçevesi içersinde oluşur Renk uygunlukları armoniyi teşkil eder Genel olarak etkili, güzel, anlaşılır armoniler renk zıtlıklarına dayanırlar Bir düzenlemede renk armonileri, genel olarak zıt renklerin birliğinden doğan renk uyumlarıdır

RENK

Ekşi : Hava prensibi = Sarı - Limon - Turunçgiller

Tuzlu : Su prensibi = Yeşil, yeşil - mavi - lahana, pırasa

Tatlı : Ateş prensibi = Kırmızı, pembeye kadar - elma

Acı : Yer prensibi = Derin maviden viyolete kadar - patlıcan

( Newton, Chevral ( Şevral )-, Helmholtz ( Helmaz )-,Empresyonistler renk üzerine araştırma yapmışlardır)

Işınların tümünü alan bir yüzey hepsini olduğu gibi yansıtırsa söz konusu yüzey beyazdır Siyah cisimler ise gelen ışığın hepsini yutar Kırmızı cismin bu rengi, kırmızı hariç bütün ışınımları yutarak alıkoymasından kaynaklanır Eğer bütün ışınımlar eşit oranda yutulursa cisim gri gözükür Şu halde renk maddenin ışık üzerine etkime tarzından başka birşey değildir ve Tundall' ın ifadesine göre ışığın uğradığı işlemin sonucudur ( Dalga boyu en kısa kırmızı, en uzun mor dur )

Bu güne kadar yapılan uygulamalar üç anlayışı ortaya koymuştur Bunlar; Işık - gölgeci, Renkçi ışık gölgeci ve renkçi anlayışlardır İzlenimcilere kadar ki ışık - gölgeci anlayıştaki ışık - gölge, koyu - açık olarak düşünüldüğünden koyu - açık kontrastlarına elverişli olmayan renk, içersine grileri alarak renklilik özelliğini kaybeder Işık ve gölge ayrı ayrı renklerle değil rengin en koyusundan en açığına kadar değişik değerlerle gerçekleştirilmiştir Bunlara bakıldığında ilk izlenim zaten renk değil koyu ve açıktır Işık - gölgeci anlayışın bir çok uygulamalarında ışığın sarı - turuncu gölgenin koyulaştırılmış sarı - turuncu ile gerçekleştirildiği görülür Koyu; açığa, hafifletilmiş bir geçiş ile bağlanır Yalnız, izlenimciler ışık - gölge uygulamalarında güneş

tayfındaki renkleri seçtiler( Mor, lacivert, mavi, yeşil, sarı, turuncu, kırmızı ) Işıkta ayrı, gölgede ayrı renk uyguladılar Genel olarak gölgede mavi, yeşil - mor gibi soğuk tonları, ışıklarda turuncu,sarı gibi renkleri kullandılar Geçişlerde ise ya sarı - mor ya da kırmızı , yeşil aracılarını seçtiler O halde renkçi ışık gölgeci anlayışta ışık ve gölge, ilkinde olduğu gibi koyu - açık kontrastlarıyla değil, renk kontrastlarıyla oluşmaktadır Renk kontrastları, koyu - açık kontrastlarını kabul etmez Bunun içindir ki renkçi ışık gölgeciler, resimlerinde renk ilişkilerine dayanan bir evren ortaya koyarlar

-alıntı-