Fiilimsiler {Eylemsiler}

Fiilimsiler üç ana grupta incelenir

1) İSİM – FİİLLER (AD – EYLEMLER):

Fiil soylu sözcüklerin sonuna –mak, -mek , -ış, -iş, -uş, -üş, -ma, -me ekleri getirilerek yapılır

Bir gülüşün ömre bedel
Gün biter gülüşün kalır bende
Seninle akşamları yürüyüşe çıkardık
Adamın yalvarışlarını bir görecektin
Madem ki yükseliş var iniş olmaz olur mu?
Unutuş, unuturlar seni de
Bu kucaklayış belki de bir haykırışın sesiydi
Sana bakmak Allah’a inanmaktır
Yaşamak, ölmekten zor
Buralardan gitmek istiyorum
Seni bile özlemek istemiyorum bu akşam
İçimde maziden kalma duygular var
Onula yeniden başlamayı düşünüyor musun
NOT 1 : İsim- fiil ekiyle türetilen bazı sözcükler, isim- fiil özelliğini yitirip kalıplaşarak kalıcı bir nesne ya da kavram adı olabilirArtık bunlara isim- fiil eki olarak bakmamak gerekir

*Kaymak, çakmak, dondurma, kavurma, dolma, gözleme, bağış, geviş…

NOT 2: Fiilden fiil yapım eki olan –iş ile isim- fiil eki olan –iş’ i birbiri ile karıştırmamak gerekirAnlamsal olarak fiilden fiil yapım eki (işteşlik eki) bir işi karşılıklı ya da birlikte yapma anlamı verirken isim fiil eki böyle bir anlam vermez

Gülüşün çok güzel (isim fiil eki)
Onu öyle görünce gülüştüler (işteşlik eki)
NOT 3: Fiilden fiil yapan olumsuzluk eki olan –ma, -me ile isim fiil eki olan –ma,-me birbiri ile karıştırılmamalıdır

Fiilden fiil yapan –ma, -me fiile olumsuzluk anlamı katarken isim fiil eki olan –ma, -me fiile olumsuzluk anlamı katmaz

Artık sevmeyeceğim (olumsuzluk eki)
İnsanın mesleğini sevmesi gerekir (isim – fiil eki)
2 SIFAT – FİİL EKLERİ (ORTAÇLAR)

Fiil soylu sözcüklerin sonuna –an, -en, -ası, -esi, -mez,

-maz, -ar, -er, -dık, -dik, -duk, -dük, -tık, -tik, -tuk, -tük ,

-ecek, -acak, -miş, -mış, -muş, -müş ekleri getirilmek suretiyle yapılır Sıfat- fiil ekleri genellikle sıfat tamlaması kurar

Her seven sevilenin boy aynasıdır
İşleyen demir pas tutmaz
O öpülesi eller beni büyüttü
Yıkılası Bağdat nice askerler yedi
Dönülmez akşamın ufkundayız vakit çok geç
Onunla unutulmaz anlar yaşadık
Bilinmez diyarlara gitme
Senin bu yaptığın olur iş değil
Akar sular gibi çağlarım
Benim doğduğum köyleri akşamları eşkıyalar basardı
Tanıdık bir yüz çıkmadı karşımıza
Görülecek günler var daha aldırma gönül
Gelecek hafta sınavım var
Bense penceremde gelmeyecek saatleri beklerim
Mayın tarlasına düşmüş bir deliyim
Ölmüş eşek kurttan korkmaz

NOT: Zaman ekleriyle sıfat fiil eklerini karıştırmamak gerekir Zaman ekleri, şahıs ekinden önce fiile gelerek fiili yüklem yapar Sıfat fiil ekleri ise genellikle fiilleri sıfat yapar ve üzerine isim çekim eklerini alabilir oysa zaman ekleri isim çekim eklerini alamazlar

Hiç oturacak zamanım yok (-acak sıfat
s i

tamlaması kurmuş bu yüzden sıfat fiil eki)

Oğlum, okuyacak ve büyük adam olacak (zaman eki; çünkü fiili yüklem yapmış )
Okumuş insanlar daha kültürlü (sfe)
s i

Annem de okumayı çok istemiş (zaman eki)
3 ZARF FİİL EKİ (ULAÇ, BAĞ – EYLEM):

Fiil kök ve gövdelerinin üzerine –ınca, - dıkça, - dığında, -ken , -r… -mez, -alı, -erek, -madan, -meksizin, -a…-a, -ıp ekleri getirilerek oluşturulur Zarf- fiil ekleri temel cümlenin zarf tümleci olurlar

Ben gidince hüzünler bırakırım
Senin bu halini görünce lise yıllarımı hatırladım
Gözlerin gözlerime değince felaketim olurdu, ağlardım
Ağladıkça dağlarımız yeşerecek göreceksin
Ağlarım, hatıra geldikçe gülüştüklerimiz
Öldüğünde henüz çok gençti
Seninle konuştuğunda rahatlıyor
Sen geçerken sahilden sessizce, gemiler kalkar yüreğimden gizlice
Sen ağlarken ben nasıl gülerim
Onu görür görmez tanıdım
Yarim, sen gideli yedi yıl oldu
Ah vah etmenin zamanı geçeli çok oldu
Gülerek yanıma geldi
Böyle yaparak beni çok üzüyorsun
Hiçbir şey söylemeden çekip gitti
Ağlamadan ayrılık olmaz
Sizin durmaksızın çalışmanız lazım
Bir süre konuşmaksızın öylece bekledik
Gide gide bir söğüde dayandık
Gidip de gelmemek, gelip de görmemek var kaderde

NOT 1: Bir cümlede kaç tane fiilimsi varsa o kadar da yan cümle var demektir

NOT 2: Bir cümlede fiilimsi varsa o cümle girişik birleşik bir cümledir

NOT 3: Bir cümledeki fiilimsi sayısıyla temel cümlenin yükleminin toplamı o cümledeki yargı sayısını verir