17. Yy Islahatları

17 YÜZYIL ISLAHATLARININ AMACI VE ÖZELLİKLERİ
Islahat Yapmak İstemelerinin Nedenleri:Osmanlı Devletinin savaşlarda eskisi gibi etkili olamaması, devlet otoritesinin zayıflaması sonucu, sık sık isyanların baş göstermesi, ekonomik durumun bozulması gibi ne-denlerle Osmanlı devlet adamları ıslahat yapma gereği duydular
PADİŞAH ISLAHATÇI ISLAHATLAR
I Ahmet Osmanlı Hanedanı içinde en yaşlı ve akıllı olanın (EKBER ve ERŞED) padişah olması esası benimsendi
I Ahmet
Kuyucu
Murat
Paşa (1606-1611) 1606'da sadrazam olduğu zaman Murat Paşanın yaptığı en önemli iş, Celâlî İsyanlarını bastırmasıdır Kuyucu Murat Paşa, aldığı sert önlemlerle devlet otoritesini yeniden sağladı Ancak, sağlanan güvenlik ortamı, isyanların gerçek nedenlerini ortadan kaldırma şeklinde olmayıp tamamen askerî önlemlere yönelik olduğu için uzun sürmedi Aslında ıslahatçı de-ğildi
Genç (II)
Osman
1) Şeyhülislâmın fetva vermek dışındaki yetkilerini almak suretiyle ilmiye sınıfının devlet işlerine karışmalarına engel oldu
2) Tamamen bozulan Yeniçeri Ocağını kaldırarak yerine Anadolu ve Suriye'deki Türklerden oluşan "milli bir ordu" kurmak istedi (Yeniçeri Ocağını kaldırmak isteyen ilk Osman-lı padişahıdır)
3) Kıyafette değişiklik yapmak ve zamana uygun kanunlar çıkarmak düşüncesindeydi
4) Yönetimi devşirmelerin etkisinden kurtarmak için başkenti tamamen Türk olan Anadolu’da bir şehre taşımayı düşündü
5) Bozulan ahlaki düzeni düzeltmek amacıyla içki yasağı koydu
6) Maliyeye önem vererek din adamlarına ve yeniçerilere verilen parayı kesti
7) Fatih’ten beri uygulanmayan saray dışı evliliği başlattı Saray dışından evlilik yaparak sarayı halka açmak istedi(sosyal alanda ilk)
IV Murat
 11 yaşında padişah oldu
1) Önce, yeniçerileri disiplin altına aldı ve İstanbul’un güvenliğini sağladı
2) Daha sonra yeniçerilerden destek alarak tımarlı sipahi zorbalarını ortadan kaldırdıAnadolu’da güvenliği sağladı
3) Orduların başında İran’a iki sefere çıktı Bu seferler sırasında, Anadolu'daki Celalileri ortadan kaldırarak, düzeni yeniden sağladı
4) Tütün yasağı koydu Meyhaneleri kapatıp gece fenersiz sokağa çıkmayı yasakladı Şiddete dayanan kuvvetli bir disiplin sağladı Böylece asayişi sağladı Daha çok topulmsal dü-zeni sağlayacak ıslahatlar yapmıştır
5) Haksızlık ve zorbalık yapan devlet memurları engellenerek kanun hakimiyeti kurulmaya çalışılmıştır
6) Yönetimdeki bozuklukları düzelterek, yersiz ve fazla harcamaları önledi, gelirleri artırdı
7) Tımarlar eskiden olduğu gibi savaşlarda yararlılık gösterenlere verilmiştirAnadolu ve Rumeli’deki tımarlı sipahilerin gerçek sayısını öğrenmek için yoklamalar yapılmıştır
8) Devlet üzerindeki kadınlar ve saray ağaları saltanatına son verdi
9) Ülkenin gerilemesi üzerinde de durmuş, devleti gerilemekten kurtarmak için ne gibi ıslahatlar yapılması gerektiğini öğrenmek istemiştir Bu amaçla devlet ileri gelenlerinin dü-şüncelerine başvurmuştur
NOT:Bu raporların en önemlisi KOÇİ BEY tarafından hazırlanmıştır
 IV Murat bozulan devlet düzenini baskı ve şiddet yolu ile düzeltmeye çalışan ilk Osmanlı padişahıdır
IV Mehmet (1648-1687 ) Tarhuncu Ahmet Paşa IVMehmet tarafından sadrazamlığa getirildi Tarhuncu Ahmet Paşa sadrazam olduğu sırada devam etmekte olan Girit Savaşı nedeniyle, ordunun ve donanmanın paraya gereksinimi vardı Maliye ise bir çıkmaz içinde bulunuyordu
1) Tarhuncu Ahmet Paşa, yersiz verilmiş olan görevleri kaldırdı
2) Divan üyelerinden ve diğer yöneticilerden hazineye para sağladı
3) Bu dönemde, malî duruma bir çözüm bulmak için bazı illerin, iltizama verilerek valilerin bu gelirin bir kısmını hazineye göndermesine, dirlik sahiplerinin de gelirlerinin bir kısmı-nı hazineye aktarmalarına karar verildi
4) İlk kez mali yılın bütçesini önceden hazırladı
5) Bütçeyi denkleştirmek için büyük çaplı bir düzenleme yapmak gerekiyordu Devletin maliyesi, ordusu, donanması bozulmuş, saray israfları artmıştı Bu durumu önlemek için ta-sarruf tedbirlerini uygulamaya koyarak bütçeyi çok sıkı denetim altına almaya çalıştıTarhuncu'nun aleyhinde olanlar, Şehzade Süleyman'ı padişah yapmak istiyor, diyerek IV Mehmet'e duyurunca, Tarhuncu Ahmet Paşa idam edildi
Köprülüler Dönemi (1656-1702) Köprülü Mehmet Paşa
(1656- 1661) Tarhuncu'dan sonra işbaşına gelenlerin başarısızlığı üzerine Valide Turhan Sultan'a Vezir Köprülü Mehmet Paşa tavsiye edildi Köprülü, devleti bu durumdan kurtaracağını, ancak bazı şartları olduğunu söyledi Köprülü; şu koşullarda görevi kabul edeceğini söyledi:
a) Sadrazamlık görevine kimsenin karışmaması ( sarayın devlet işlerine karışmaması )
b) Devlet işleriyle ilgili tekliflerin saray tarafından kabul edilmesi
c) Devlet memurlarının atanmasında ve görevden alınmasında kendisine baskı yapılmaması
d) Kendisi hakkında bir şikâyet olursa, soruşturma yapılmadan görevden alınmaması ve ceza-landırılmaması  Bu koşulları istemekteki amacı kendine rahat bir çalışma ortamı oluştur-maktı
 Köprülü Mehmet Paşa sadrazamlığa koşullu olarak gelen ilk sadrazamdır
 Osmanlı tarihinde Köprülüler Dönemi 1656-1702) di¬ye adlandırılan bir dönem başladı
1) Köprülü, ilk olarak ülkenin iç durumunu düzeltti Yönetim konusunda ihmalleri görülen devlet adamlarını ce¬zalandırdı
2) İstanbul'da ulema arasındaki dini tartışmayı sona erdirerek ortalığı yatıştırdıİlmiye sınıfını düzene soktu
3) Devlet kadrolarına ehil olanları atadı
4) Yönetim konusunda ihmalleri görülen devlet adamlarını cezalandırdı Görevini yapmayanları ve savaştan kaçan yeniçerileri cezalandırdı
5) Sipahilerin ayaklanmasını, yeniçerilerin yardımıyla bastırdı
6) Devletten haksız yere alınan paraları keserek hazineye koydu
7) Gelir ve gideri dengeli hale getirerek maliyeyi düzene soktu
8) Bozcaada ve Limni'yi alarak Çanakkale Boğazı'nı Venedik kuşatmasından kurtardı
9) Girit'teki orduya yardım gönderdi
10) Erdel Beyi Rakoçi’nin isyanını bastırdı
11) Köprülü'nün başarıları üzerinde Anadolu'da bağımsız yaşamaya başlamış beylerbeyi ve sancak beyleri onun Erdel'de bulunduğu sırada Abaza Hasan Paşa'nın etrafında topla-narak Padişaha şikâyette bulundularHalep Valisi Abaza Hasan Paşanın çıkardığı ayaklanmayı bastırıp isyancıları idam ettirdi
 Köprülü Mehmet Paşa, Osmanlı Devleti'ne, genişleme dönemindeki gücünü yeniden kazandırdı
 Köprülü Mehmet Paşa'nın politikası da Kuyucu Murat Paşa ve IV Murat gibi kuvvet ve şiddet yoluyla ülkede asayişi sağlamaktı
Köprülü Fazıl Ahmet Paşa (1661-1676)  Köprülü Mehmet Paşanın ölümünden sonra, sadrazamlığa oğlu Fazıl Ahmet Paşa getirildiBabası gibi tam yetki ile sadrazam oldu
1) Fazıl Ahmet Paşa, orduyu düzenledi ve özellikle topçu sınıfına önem verdi
2) Bütçe açığını gidermeye çalıştı
3) Devlet içinde asayiş ve güvenliği sağladı
4) İstanbul Çemberlitaş’ta bir kütüphane kurdurarak tüm klasik eserleri Osmanlıca’ya çevirdi
5) Avusturya üzerine sefere çıkarak UYVAR’ı fethettiVasvar Antyaptı(1664)
6) Girit’i Venediklilerden aldı (1669)
7) IVMehmet ile Lehistan seferine çıkarak Podolya arazisini ele geçirdiBucaş Antlaşmasını yaptı
 Fazıl Ahmet Paşa, Osmanlı Devleti'ni, hemen hemen 16 yüzyıldaki gücüne ulaştırdı (Duraklama devrinde yükselme döneminin yaşattı)
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa (1676-1683) Köprülü Mehmet Paşa’nın damadıdır
1) Rusya üzerine sefere çıkarak Cehrin kalesini geri aldı
2) IIViyana kuşatmasında başarısız olduğu için IVMehmet’in emri ile Belgrat’ta idam edildi
II Süleyman (16987-1691 )
II Ahmet (1691-1695 ) II Mustafa (1695-1703) Köprülü Fazıl Mustafa Paşa (1683-1691) 1) Fazıl Mustafa Paşa, halka ağır gelen vergileri kaldırdı
2) Önemli görevlere dürüst ve yetenekli kişileri getirerek, devlet işlerine çabukluk kazandırdı
3) Ordunun eğitimi ile ilgili okullar açtırdı
4) İstanbul'da, Baruthane-i Âmire ve bazı vilâyetlerde barut imalâthaneleri kurdurdu
5) Halkın devlete olan bağlılığını artırmak için, insanların sosyal durumu ile yakından ilgilendi
6) Maliyeyi düzeltmeye çalıştı ise de Kutsal İttifak savaşları olduğu için başarılı olamadı
7) Avusturya ile yapılan Salen Karmen Savaşı sırasında şehit oldu
Amcazade Hüseyin Paşa
(1691-1702) 1) Halkın gereksinimlerini göz önünde bulundurarak ekonomiyi iyileştirmeye çalıştı
2) Vergileri, herkesin ödeme gücüne göre düzenledi
3) Bu dönemde, yerli mallara önem verilip paranın değeri yükseltilmeye çalışıldı
4) Askeri kurumlarda düzenlemeler yapıldı
5) Kutsal İttifak Savaşlarına son vererek Karlofca ve İstanbul Antlaşmalarını imzaladı
DURAKLAMA DÖNEMİ (17 YY) ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ
1) Genel hedef Kanuni dönemindeki ihtişama geri dönebilmektir (Yani bozulan eski düzenin tekrar kurulması)
2) Avrupa örnek alınmamıştır Batı’dan kesinlikle etkilenme yoktur (Osmanlı bu dönemde kendisini Avrupa'dan üstün sayıyordu)
3) Yüzeyseldir, baskı ve şiddete dayanırBozuklukların temeline inilmemiş, sebepleri ortadan kaldırmak yerine sadece KUVVET kullanılarak o an kurtarılmaya çalışılmıştır
4) Devlet yapısında KÖKLÜ değişimler yapılamadı Yapılmak istenenler de çıkar çevreleri tarafından engellendiBu nedenle gelişme imkanı bulamadı ve düşünce aşamasında kaldı
5) Geçici olarak iyi sonuçlar verse bile KALICI sonuçlar doğurmadı Kuvvet ve şiddet yoluyla ülkede asayişin sağlanması amaçlanmıştır
6) Yapılan ıslahatlar devlet politikası haline gelememiş, şahıslara bağlı kalmış, onların ölümü ile sona ermiştir
7) Islahatlar tepeden inmedir Halkın istekleri göz önünde bulundurulmamıştır
8) Yönetim, hukuk ve teknik alanlarda ıslahat yapılmamıştır Daha çok askeri ve mali alanlarda yapılmıştır
9) Genel olarak başarılı olamamıştır Duraklamaya çözüm olamamışlardırGerileme Devri başlamıştır Islahatların başarılı olmamasında :
1) Islahat yapan devlet adamları ve padişahların uzun süre işbaşında kalamamaları ve yetersizlikleri
2) Çıkarları elden giden çevrelerin (Yeniçeri ocağı, ulema ve saray kadınları ile devlet adamları ) entrika ve isyanlarla ıslahatlara tepki göstermeleri
3) Kuyucu Murat Paşa, IV Murat ve Köprülüler kuvvet ve şiddet yoluyla ülkede güvenliği sağlamayı amaçlamışlardı
4) Avrupa Devletleri Osmanlı Devleti'nin toparlanmasına izin vermediler
5) Islahatların amacı, devlete eski gücünü yeniden kazandırmak, yönetimi, orduyu ve maliyeyi düzeltmekti Ancak, bu dönemin ıslahatçıları, her geçen gün kötüye giden durumun gerçek nedenlerini arayıp köklü değişiklikler yapmaktan çok, var olan durumu korumaya çalıştılar Bu nedenle, ıslahat hareketlerinin biçimi ve yararı, ıslahatçıların şahsına bağlı kalmıştırBütün bunların yanında, yapılan ıslahatlar, toplu-mun tüm kesimini kap¬samadığı için, ıslahatlardan istenilen sonuç alınamamıştır