17. Yüzyılda Osmanlı Devleti

17 YÜZYILDA OSMANLI DEVLETİ

A OSMANLI DEVLETİ’NİN DOĞU SİYASETİ

Osmanlı İran İlişkileri

İran’ın Anadolu’daki faaliyetlerine tekrar başlaması üzerine Osmanlı Devleti ile İran arasında 1577 yılında başlayan savaşlar 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşmasına kadar sürmüştür

III Murat Dönemi Osmanlı İran İlişkileri:
İran’ın iç karışıklıkları ile boğuşmasından dolayı bunu değerlendiren III Murat Tebriz, Gürcistan, Azerbaycan ve Şirvanı almıştır Bunu üzerine İran barış istemek zorunda kalmıştır

Her iki devlet arasında Ferhat Paşa Antlaşması imzalanmıştır

Ferhat Paşa Antlaşması (1590) Ve Önemi:

Osmanlı Devleti Doğudaki en geniş sınırlarına ulaştı
1603 – 1611 Osmanlı İran Savaşları :
Osmanlı Devletinin iç isyanlarla uğraşmasını fırsat bilen İran daha önce kaybettiği yerleri geri almıştır Osmanlı Devletinin barış istemesi sonucunda Nasuh Paşa Antlaşması İmzalanmıştır

Nasuh Paşa Antlaşması (1611)

Osmanlı Devleti Ferhat Paşa Antlaşması ile aldığı yerleri geri verdi
1617 – 1618 Osmanlı İran Savaşları:
İran’ın Nasuh Paşa Antlaşmasına uymaması sebebi ile çıkmıştır İran’ın isteği üzerine Serav Antlaşması yapılmıştır

Serav Antlaşması (1618)

Bu antlaşma ile İran Nasuh Paşa Antlaşması ile ödemeyi vaat ettiği ipeği vermeyi kabul etti

1622 – 1639 Osmanlı İran Savaşları:
Bu savaş İran’ın Bağdat’ı işgal etmesi sebebi ile çıkmıştır IV Murat İran Üzerine iki sefer düzenledi

Revan Seferi: Doğu Anadolu ve Revanı Aldı
Bağdat Seferi: Bağdat’ı aldı
İran’ın barış istemesi üzerine Osmanlı Devleti ile İran arasında Kasr-ı Şirin Antlaşması(1639) imzalandı

Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639) :

Bu antlaşma ile bugünkü Türkiye- İran sınırı fazla değişikliğe uğramadan büyük ölçüde çizilmiştir
1722 yılına kadar İran ile barış ortamı sağlanmıştır
B OSMANLI DEVLETİ’NİN BATI SİYASETİ

OSMANLI - AVUSTURYA İLİŞKİLERİ:

1593 – 1606 Osmanlı - Avusturya Savaşları ve Zitvatorok Antlaşması:
Savaşın Nedenleri:

Avusturya’nın Osmanlı Devletine ödediği vergiyi ödememesi
Avusturya’nın Osmanlı Devletinin Bosna sınırındaki topraklarına saldırması
Eflak, Boğdan ve Erdel beylerini Osmanlıya karşı kışkırtması
Osmanlı Devleti ile Avusturya arasında ki bu savaşlar III Murat döneminden başlayıp III Mehmet dönemine kadar sürmüştür Bu dönemde Osmanlı Devleti;

Haçova Meydan Savaşında Avusturya’yı bozguna uğratmış
Kanije ve Estergon kalelerini ele geçirmiştir
Eflak, Boğdan ve Erdel beyleri itaat altına alınmıştır
Avusturya’nın isteği ve Osmanlı Devleti’nin iç isyanlarla ve doğuda İran ile uğraşması sebebi ile iki devlet arasında 1606 yılında Zitvatorok Antlaşması imzalanmıştır

Zitvatorok Antlaşması (1606) :

Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti’nin İstanbul Antlaşması ile Avusturya’ya karşı elde ettiği üstünlüğünü kaybetmiştir ( Üstünlüğünü Kaybettiği Madde: Avusturya Kralı protokol bakımında Osmanlı Padişahına denk sayılacaktır)
1662 – 1664 Osmanlı Avusturya Savaşları ve Vasvar Antlaşması:
IV: Mehmet döneminde Erdel Beyi’nin Osmanlı Devletine isyan ederek Avusturya ya sığınması sebebi ile savaşlar tekrar başlamıştır Osmanlı Devleti Uyvar ve Zerinvar Kalelerini ele geçirmiştir Zor durumda kalan Avusturya barış istemek zorunda kalmıştır Her iki devlet arasında VasvarAntlaşması imzalanmıştır

Bu antlaşma ile;

Avusturya Osmanlı Devletine savaş tazminatı ödemiştir
Uyvar ve Novigrad kaleleri Osmanlı Devletinde Kalmıştır
Avusturya Erdel Beyliğinin iç işlerine karışmayacaktır
OSMANLI LEHİSTAN İLİŞKİLERİ:

Genç Osman Devri Osmanlı Lehistan İlişkileri:
Lehistan’ın Boğdanın içişlerine karışması sebebi ile Osmanlı Lehistan savaşları başlamıştır Hotin Kuşatmasında yeniçerilerin disiplinsizliği yüzünden istenilen başarı elde edilememiştir

Lehistan’ın isteği üzerine Hotin Antlaşması (1621) imzalanmıştır

Hotin Antlaşması (1621)

Bu antlaşma ile her iki taraf birbirlerinin topraklarına saldırmayacaklardı
Lehistan Kırıma ödediği vergiye devam edecekti
Not: Yeniçeri Ocağının eski ciddiyetini kaybettiği ilk kez bu sefer sırasında anlaşılmış Yeniçeri Ocağı kaldırmak isteyen Genç Osman bunu haber alan yeniçeriler tarafından öldürülmüştür

IV Mehmet Devri Osmanlı Lehistan İlişkileri:

Lehistan’ın Osmanlı Devleti’ne bağlı Ukrayna Kazaklarına saldırması sonucu savaşlar yeniden başlamıştır Osmanlı Devleti’nin Lehistan’ın içlerine kadar ilerlemesi sebebi ile Lehistan barış istemiştir Osmanlı Devleti ile Lehistan arasında Bucaş Antlaşması (1672) imzalanmıştır

Bucaş Antlaşması (1672) ve Önemi:

Bu antlaşma Osmanlı Devleti’nin topraklarına toprak kattığı en son antlaşmadır
Osmanlı Devleti bu antlaşma ile batıdaki en geniş sınırlara ulaşmıştır
OSMANLI VENEDİK İLİŞKİLERİ:

Osmanlı Devleti ile Venedik arasındaki ilişkiler Girit adası yüzünden çıkmış ve 25 yıl sürmüştür Bu savaşlar sonucunda Girit adası Osmanlı Devleti tarafından ele geçirilmiştir

İkinci Viyana Kuşatması Ve Karlofça Antlaşması (1683–1699)

Merzifonlu Kara Mustafa Paşa Avusturya meselesini kesin olarak halledilmesi için Padişahı da ikna ederek Avusturya üzerine sefere çıkmış ve Viyana’yı kuşatmıştır Ancak;

Yeniçerilerin disiplinsizliği
Kırım hanının ihaneti sebebi ile Alamandağı Savaşını kaybeden Osmanlı Devleti Belgrat’a kadar çekilmek zorunda kalmıştır
Bu durumu fırsat bile Avusturya, Lehistan, Venedik, Rusya ve Malta kuvvetleri “Kutsal İttifakı” oluşturarak Osmanlı Devleti’ne saldırmışlardır Osmanlı Devleti dört cephede savaşmak zorunda kalmış ve hepsinde ağır yenilgiler almıştır Osmanlı Devleti’nin isteği üzerine yukarıda adı geçen devletler ile Karlofça Antlaşması (1699) imzalanmıştır Bu antlaşmadan 1 yıl sonra Rusya ile İstanbul Antlaşması (1700) imzalanmıştır

İkinci Viyana Bozgununun ,Karlofça ve İstanbul Antlaşması ve Sonuçları:

Türklerin Sakarya Meydan Savaşına kadar sürecek olan Avrupa’dan çekilişleri başladı
Osmanlı Devleti’nin orta Avrupa egemenliği sona erdi
Osmanlı Devleti’nin ilk kez toprak kaybına uğradı
Rusya Karadeniz’e açılma imkânı buldu
Osmanlı Devleti’nin Duraklama Dönemi sona erdi Gerileme Dönemi başladı
İÇ İSYANLAR:

Merkezi (İstanbul) İsyanları:
Bu isyanlar Kapıkulu ve yeniçeriler tarafından çıkarılmıştır

Celali İsyanlar:
17 yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Anadolu’da çıkan isyanların hepsine Celali İsyanlar denir

Bu isyanların çıkmasında;

Tımar yönetiminin bozulması
Ağır vergiler
Haçova Meydan Savaşından kaçan askerlerin eşkıyalığa başlaması
Tımarlı Sipahilerin uzun savaşlar sebebi ile tımar bölgelerinde uzak kalmaları sebebi ile asayişin bozulması
Eyalet İsyanları:
17 yüzyılda devlet otoritesinin zayıflaması sonucu Boğdan, Eflak ve Erdel gibi yerlerde çıkan isyanlardır

Osmanlı Devletinde 17 Yüzyılda Çıkan İç İsyanların Sonuçları:

Devlet merkezindeki otorite ve güven bozuldu
Osmanlı Devleti’nde ekonomik hayat durgunlaştı
Köylüler kentlere göç etmeye başladı
Üretim azaldı gıda fiyatları arttı
Yapılan savaşların ve ıslahat hareketlerinin başarısız olmasına neden oldu
17 YÜZYILDA ISLAHAT HAREKETLERİ:

Islahat kelime manası olarak reform, düzeltme yenilik anl gelmektedir

17 yüzyıldaki ıslahat hareketleri askeri alana yönelik olmuştur Sebebi art arda gelen yenilgilerdir
Genç Osman Dönemi Islahat Hareketleri (1618 – 1622)
İçki yasağı getirdi
İlmiye sınıfını düzene soktu
Maliyeye önem verdi
Saray dışından evlenerek halk ile sarayın bağlarını güçlendirdi
Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşünmüş ancak başarılı olamayarak öldürülmüştür
IV Murat Dönemi Islahat Hareketleri (1623–1640)
Ordu üzerinde ıslahat yaptı İran’a iki sefer düzenledi
Gece dışarı çıkma yasağı getirdi Tebdil-i Kıyafet ile gezerek bizzat kontrolü sağladı
Şarap ve tütünü yasak etti
İkiyüzlü devlet adamlarını ortadan kaldırdı
Yeniçeri ve sipahi ocaklarının arasını açarak elebaşlarını temizledi
Duraklamanın sebeplerini anlamak amacı ile Koçi Beye raporlar(Risale) yazdırmıştır (Koçi Bey Risalesi)
Tarhuncu Ahmet Paşanın Yaptığı Islahat Hareketleri:
Osmanlı Devleti’nin ilk bütçesini hazırlamıştır
Köprülü Mehmet Paşanın Yaptığı Islahat Hareketleri:
Orduda disiplini sağladı
İstanbul ve Anadolu da güvenliği sağlandı
Suçlu devlet adamlarını cezalandırdı
Maliyeyi düzeltti Gereksiz harcamaları kıstı
Köprülü Fazıl Ahmet Paşanın Yaptığı Islahat Hareketleri:
Bütçe açığını kapattı
Kuvvetli bir ordu meydana getirdi
Merzifonlu Kara Mustafa Paşanın Yaptığı Islahat Hareketleri:
Köprülü Fazıl Mustafa Paşanın Yaptığı Islahat Hareketleri
Maliye ve orduyu düzene koymaya çalıştı
Amcazade Hüseyin Paşanın Yaptığı Islahat Hareketleri
Askeri kurumlarda büyük düzenlemeler yaptı
17 Yüzyılda Yapılan Islahat Hareketlerinin Sonuçları:

Bu dönemdeki yeniliklerde Avrupa değil Kanuni dönemi örnek alınmıştır
Bu dönemde sorunların kökeni değil sadece dönemin sorunlarını zor ve şiddet kullanılarak bastırılma yoluna gidilmiştir
Bu yüzyıldaki yenilikler sadece yeniliği yapan kişinin hayatta olduğu sürece geçerli olmuş ölümünden sonra yenilikler sona ermiştir
Bu yüzyıldaki yenilikler genelde başarılı olmamış sadece Osmanlı Devleti’nin ömrünü uzatmıştır