Kanunun İrdelenmesi

KANUNUN İRDELENMESİ
Kanun özel düşünceden çok yine de devletçi düşünce ağırlıklı hazırlanılmış olmasına rağmen emeği geçenleri kutlamak gerekir Kanunun ikinci bölüm 3 maddesinde kotalar ve kotaların tespiti yer almaktadır A kotası; yurt içi talebe göre üretilen ve pazarlama yılı (1 Eylül – 31 Ağustos) içinde iç pazara verilebilecek şeker miktarını, B kotası; A kotasının belli bir oranına tekabül eden ve güvenlik payı için bulundurulmak üzere üretilen şeker miktarını ve C kotası; A ve B kotaları dışında üretilen yurt içinde pazarlanamayan şeker ile işlenmek üzere ihraç kaydıyla temin edilen ham ve beyaz şekeri ifade etmektedir Şeker üretimi ve arzında istikran sağlamak amacıyla pazarlanacak şeker miktarı, sakaroz kökenli ve diğer şekerler için ayrı ayrı olmak üzere şeker türlerine göre gerektiğinde dönemsel olarak kotalar ile belirlenir Nişasta kökenli şekerler için belirlenecek toplam A kotası, ülke toplam A kotasının %10’unu geçeme denilmekte ve bunun oranı şeker kurumunun görüşü alınarak Bakanlar Kurulu kararı ile %50 arttırılıp eksiltilebilmekte yani %15’e çıkarılabileceği ve %5’e düşürülebileceği bildirilmektedir Avrupa Birliği ülkelerinde de toplam pancar şekeri üretiminin maksimum %15 oranında tatlandırıcı üretimine kota tanınmaktadır Ülkemizde ihraç şansı olmayan tatlandırıcı üretiminin %10 seviyesinde tutulması pancar üreticilerinin menfaatinedir Sakaroz kökenli şekerler için B kotası mecburiyeti getirilirken diğer şekerler için güvenlik payı (B kotası) istenilmemesi şeker pancarı yetiştiricileri için bir haksızlık gibi görülmektedir
Ülkenin şeker tüketimi güvencesi, yönetimdeki payları kadar sakaroz kökenli dışında şeker üreticilerinin de sorumluluklarının olması gerekli görülmeliydi Onlara da B kotası zorunluluğu getirilmeliydi veya depolanabilir nitelikte olmayan şekerler için kurulda B kotası şeker değerine kotaları oranında depolanan B kotasına değer olarak maddi katkıda bulunmaları daha adil olacaktı Üretimde bölüşüm söz konusu iken güvenlik payı B kotasında da sorumluluk paylaşılmalı idi Ayrıca güvenlik açısından zorunlu görülen ve gerekli de olan bu şekerin bedeli nasıl karşılanacak veya bu hususta kurulun katkısı belirtilmemiştir Bir örnek vermek gerekirse Konya Şeker AŞ tarafından 2000-2001 kampanya döneminde 306889 ton şeker üretilmiştir Bunun en azından 250 bin tonu A kotası olarak düşünülürse 25 bin ton şeker B kotasında güvenlik payı için bulundurulacaktır 25 bin ton şekerin maliyeti yaklaşık 20 trilyon TL kadardır 84 trilyon çiftçisine pancar bedeli ödeyen bir fabrikanın önemli hammaddesi bedelinin 4/1’i kadar şeker stoku tutması hangi üretim kolunda vardır B kotası değerinin belirli bir fon ile (devlet veya şeker kurulu desteği ile) şirketlerin yükü hafifletilmelidir Bu husus özelleşecek fabrikalar için de cazip gelmeyebilir
Madde 4’te belirtilen kota iptal ve transferlerinde “şirketlerin haklı bir sebebe dayanmadan iki yıl üst üste kendilerine tahsis edilen kotalardan %90’ının altında arz sağladıkları takdirde kota ile arz arasındaki fark kadar kota haklarını kurulca belirlenecek süre için kaybederler” umarız ki uygulamada bu önemli bir nedene dayandırılır Tarımda verim iklim faktörlerine göre oldukça değişken olduğundan pancarda verimlilik %10’un altında ve 75 ya üstünde olabilir Bu husus şeker kurumu tarafından dikkate alınmalı, katı bir uygulama ile şeker pancarı üreticileri mağdur edilmemelidir
Hammadde ve şeker fiyatlarının belirlenmesi Madde 5’de açıklanmaktadır Şeker pancarı fiyatının belirlenmesi Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nca çıkarılacak yönetmelikte belirlenecek esaslara göre bir mutabakat ile şeker fiyatları ise şeker fabrikası işleten gerçek ve tüzel kişiler tarafından serbestçe belirleneceği, şeker üretiminde kullanılan diğer hammaddelerin de şirketler tarafından üreticiler ve/veya piyasadan temin edileceği belirtilmektedir Kurul, şeker pancarı üretiminin yaklaşık 500 bin çiftçi ve ailesince yapıldığını bazı yıllar sosyal açıdan da bu çiftçilerin devlet desteğine ihtiyaçları olduğunu unutmamalıdır Çünkü iç ve dış piyasadaki şeker fiyatı ve kaçak şeker girişi gerçeği pancar üreticilerini mağdur edebilir Ayrıca, sosyal amaçlı kurulan düşük kapasiteli Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki bazı illerdeki fabrikaların rekabet güçleri nasıl oluşturulacak veya bu bölge çiftçilerinin pancar bedeli gelirleri veya bu fabrikaların üretim zararları devlet tarafından karşılanmaya devam mı edilecek kuruluş amacındaki düşünceden var mı geçilecek veya bu düşünce nasıl sürdürülecektir Madde 8 ile oluşturulan Şeker Kurulu daha çok devleti temsilen ve devletçi bir kuruldur
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu bakanlık, kamuya ait şeker fabrikaları ve pankobirlik temsilcileri, özel şeker fabrikalarını ve nişasta kökenli şeker üreten fabrikaların birer temsilcilerinden oluşmaktadır Görüldüğü gibi kamu fabrikaları dahil 4’ü devletin temsilcileridir Ayrıca ülke şekerinin %10’unu karşılayan nişasta kökenli şeker üretenlere bir üye hakkı verilirken, şeker pancarı üreticilerine (%85-90 pay alan) kamu dahil üç üye hakkı verilmesi de kanunun eksikliğidir
Ülkemizde şekerin %80-85’ini üreten pancar ekicilerinin, kurulda 3 üye ile temsil edilmesi haksızlığının yanı sıra Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın da kurulda Tarım ve Köy İşleri Sanayi ve Ticaret Bakanlıkları gibi eşit birer üye ile temsil edilmesi kurulun oluşumunda şekeri üretenlerin temsilcileri düşüncesiyle ters düşmektedir En azından kurul 7 üye yerine 9 üyeden oluşturularak arttırılan 2 üyenin şeker fabrikaları temsilcilerine verilmesi doğru olurdu
Kurulu oluşturan üyelerde aranılan vasıflar Madde 8’de açıklanmakta ve kurulun oluşumundaki zamanı geçici Madde 3 kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay olarak sınırlamıştır Adaylar 20 Mayısa kadar bakanlığa bildirilecek ve Bakanlar Kurulu tarafından kurul seçilecektir Şeker Kanunu’nda 2001 yılı pancar fiyatlarının da bakanlar kurulunca belirleneceği geçici Madde7’de belirtilmiştir 45 yıllık şeker kanununun yenilenmesi gerekli görüldüğünde çıkarılan 4634 sayılı şeker kanununun ülkemiz ve şeker pancarı üretenler için hayırlı olmasını dileriz
Şeker pancarı üretimi, tarıma dayalı sanayiinin önemlisi olması, ülkemizde katma değeri yüksek ürün olması nedeniyle çiftçilerimize sağladığı bir çok faydaları yanında diğer sektörler için de önemli bir potansiyeldir Birim alandan getirisi yüksek olan şeker pancarı tarımı ülkemizde mutlaka yapılmaya devam edilmelidir
Ülkemizde 30’un üzerinde şeker fabrikası bulunmaktadır bunlardan 24’ü devletin elindedir Bu fabrikalardan bir kısmı şeker pancarı tarımı için uygun olan bölgelerde, bir kısmı ise çok kısa süreyle çalışan sosyal amaçla kurulmuş fabrikalardır Bunların karlılığını hesaplamak oldukça zordur Özelleştirmede de bunlara fazla talep olmayacaktır O halde bunların kuruluş amaçları ile karşılaşılacak bu durum nasıl halledilecektir Bu husus çıkarılacak yönetmelikte yer almalıdır Özelleştirme şeker fabrikalarında da yapılması ancak özellikle Doğu Anadolu Bölgesi’nde sosyal amaçlı kurulan şeker fabrikaları için bir ayrıcalık da göz ardı edilmemelidir
Türk çiftçisi şeker pancarı yetiştiriciliği sayesinde sertifikalı tohumluk, gübre, modern araç-gereç ve ekipman, ilaç, sulama sistemleri, kredi ve yeni teknoloji kullanımını öğrenmiştir Birçok gelişmeye öncülük eden pancar tarımı, tarımda planlamayı, planın uygulanmasını öğretmiştir Şeker fabrikaları kurulan illerde diğer sanayilerin gelişmesine hayvancılık süt ve et teknolojisinin gelişme ve büyütülmesine, çiftçisinin sosyal ve kültürel açıdan da hayat standardının yükselmesine sebep olmuştur Türkiye şeker pancarı ve şeker üretiminde önemli bir yere gelmiştir Ülkemiz Avrupa ülkeleri arasında 1998 yılı dikkate alındığında ekim alanı bakımından 3 sırada, birim alandan alınan verimde 17 sırada, şeker veriminde 19, işlenen pancarda 4, şeker randımanında 14, şeker üretiminde 2, şeker tüketiminde 22 sırada yer almaktadır
Avrupa’da yeni şeker fabrikalarının günlük kapasiteleri daha yüksek tutulmalarına rağmen (ortalama kapasite 9-10 bin ton arasında) ülkemizde ise 4 bin ton dolayındadır Şeker fabrikalarının iklim özelliklerine göre kampanya süresi 120-150 gün kadar olması gerekirken, ülkemizde bazı fabrikalarda hammadde azlığından 30-40 gün, bazılarında çok pancar üretiminden dolayı 190-210 gün çalışma mecburiyetinde kalmaktadır Şeker fabrikasının kısa süre veya uzun süre çalışması ekonomik olmamaktadır
Türkiye'de şeker pancarı verimi ve şeker satış fiyatı birçok Avrupa ülkesine göre düşük , pancar fiyatı ise yüksektir Bu böyle devam ettiği sürece, genelde ülkemiz pancar işleyen fabrikalar, özellikle düşük kapasiteli ve kısa süreli çalışan fabrikalar hem iç hem de dışta rekabet şansını kaybetmiş durumdadırlar Bu tip fabrikaların zararı devlet tarafından karşılanmaya devam edilirse Pankobirlik'in elindeki 3 fabrikanın ve özelleştirilecek diğer fabrikalar nasıl ayakta kalacaktır Devlet şimdi bile var olan bu haksız rekabetin sebebi olmaktan acaba vazgeçecek mi?
" Şeker kanununun 9 maddesinde şeker kurulunun görev ve yetkileri içerisin¬de "b" bendinde belirtilen işlemler için pazarlama yılına ait A kotaları karşılığı şeker miktarının satış fiyatı üzerinden hesaplanacak tutarının yüzde O,5'ini aşmayacak kadar katılım payları belirlenir ve 12 aylık taksitle alınacağı belirtilmek¬tedir
Harcama ve işlemler arasında araştırma ve geliştirme faaliyetleri sayılmıştı Aynı maddenin "h" bendinde belirtilen araştırma ve denemelerde harcanılmak üzere yukarıda belirtilen katkı payı gibi belirtilen miktarın en az yüzde 01' i yapılacak araştırma ve denemeler için alınmalıydı Bu hususa en azından çıkarılacak yönetmelikte yer verilerek her şeker fabrikası yıllık A kotası bedelini yüzde 05 ini Araştırma ve denemeler için ayrılması zorunlu kılınmalıdır Örnek olarak belirtmek gerekirse Konya Şeker AŞ ve Konya Pancar Kooperatifi'nin Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi 1997¬-1998 yıllarında yaptıkları müşterek araştırmalarda ve özel formülle imal ettirilen (10252018) gübre ile birim alandan verimde yüzde 10 ve şeker oranında yüzde 0,5 artış sağlanılmıştır Bu gibi önemli artışların sağlanılması için Araştırma Geliştirme (AR-GE) faaliyetleri her fabrika tarafından zorunlu olarak yapılmalıdır Aksi taktirde şeker pancarı üretiminin karlılığı her zaman tartışılır hale gelebilir Projeleri ile ayakta kalamayan kuruluşların rekabet güçleri zayıflayacağından AR-GE mecburiyeti getirilmelidir Türk çiftçisi pancar ekmeye devam ettirilmeli Dünyada gelişen tarım ve ticaretin içerisinde diğer şekerlere karşı korunmalı ve ülkemiz kendi şekerini kendi karşılamaya devam etmelidir
Şeker pancarı tarımı toprak işleme, tohum yatağı hazırlanılmasından, sökümü (Hasadı), taşınma, depolaması, işlenmesi, satış ve pazarlanmasına kadar önemli bir çok hususu içine alana profesyonelce çalışmayı gerektiren faaliyetler zinciridir Çıkarılacak yönetmeliklerde bu işlemlere daha çok özelleştirilmiş şirket gözüyle bakılmalı, bazı fabrikaların korunması esası getirilecekse özelleşmiş fabrikaların da mağdur edilmemesi de dikkate alınmalıdır Ayrıca 500000 çiftçi ailesinin pancar tarımı ile uğraştığı gözden uzak tutulmamalı, özellikle tohumluk, gübre, ilaç, mekanizasyon, kredi, sigorta, su verimi arttırıcı yatırımlarla devlet desteği sürdürülmeye devam edilerek birim alandan elde edilen verim arttırılmalı, şeker üretim maliyeti düşürülmelidir Her şeye rağmen Türk çiftçisine çok kârlı alternatif ürünler sunuluncaya kadar pancar ekmeye ve özellikle ekim alanları daraltılmadan ekmeye devam ettirilmelidir Ülkemizde şeker pancarı ekimi korunmalı ve şeker ithal eder hale getirilmemelidir