Önyargılarımız

Önyargıla rın temeli, çocukluk dönemine ait spontan gelişen inançlara dayandığı ndan, karşılaşt ığımız kişilerle ilgili ilk bakışta bazı çıkarsama larda bulunuruz Bu çıkarsama ları yaparken, akli bir değerlend irmeye tabi tutmayız, aksine doğal algılarım ızla hareket ederiz Böyle bir durumda yerleşik şemalarım ız devreye girer ve çoğu zaman doğru karar vermemizi engeller O anda karşılaşt ığımız olayla ilgili olarak kendimize soru sorma, durumun farkına varma ve gördüğümü z fotoğraf üzerinde düşünme süresi tanımadan, sadece geçmiş inançları mızla bağlantıl ı bir anlam vermeye çalışırız Bazen, bu kalıpsal yargıları mız doğru adrese ulaşır ve yanılmadı ğımızı görürüz Bu durumda, yargıları mız bizim için kalkan olur ve ilişkiler imizin şeklini belirler Ama çoğu zaman, yanılır ve düşündüğü müzden çok daha farklı bir durumla karşılaşı rız Ön yargıları mız, olumlu, olumsuz, bireysel ve toplumsal olabilir Ama ben burada kişisel yargıları mız üzerinde durmak istiyorum

Bir dükkana giren iki kişiden birisi gayet şık giyinmiş, üstü başı son derece gösterişl idir, diğeri sıradan bir vatandaş gibi giyinmişt ir ve her ikisi de içeri girmekted ir İlk görüşte aklımızda n bazı düşüncele r geçer Buna göre, güzel giyimli kişinin kültürlü, zengin, hatta iyi bir insan olabilece ğini dahi düşünürüz Çünkü yaşadığım ız sosyal çevreden öğrendikl erimiz var burada bu bilgileri miz devreye girer İlk gördüğümü z kişinin, üstü başı biraz dağınıksa ya da yoksul bir intiba bırakıyor sa onu pek de adam yerine koymayız Belki de biraz konuştukt an sonra, yanıldığı mızı anlar pişmanlık duyabilir iz Her ne kadar katılmasa k da, toplumdan devraldığ ımız, algısal kaynaklı bir önyargıya sahibiz

Beni bu konuyla ilgili bir şeyler yazmaya iten sebep bir okurun, bana gönderdiğ i anekdotud ur Bazen yaşadığım ız bir olay, okuduğumu z onlarca kitaptan daha tesirli olur Kardeşimi z de yaşadığı bir olaydan sonra önyargıla rının farkına varıp bunu bizimle paylaşmak istemişti r Olay kısaca şöyle:

"Otuzlu yaşlarda genç bir anneydim O dönem çocukları mın bakımıyla ilgilendi ğimden sosyal faaliyetl ere pek katılamıy or evimde kitap okumaya çalışıyor dum Bir akşam üzeri, apartmanı n birici katına birisi taşındı Elli yaşlarınd a bir bayandı Görünüş itibariyl e özgüveni eksik ve dağınık biriydi Üstünde son derece özensiz bir giysi vardı, ayağına eski bir terlik geçirmişt i Evi taşırken kapıda karşılaşt ık ve " hoş geldiniz" dedik

Bayan yalnız yaşıyordu, çalıştığı için evine pek kimseler de gelip gitmiyord u Sabah yine o sıradan giysileri yle sessizce evden çıkıyor, akşam aynı şekilde geliyordu Apartmand aki komşular kadınla ilgili yorumlard a bulunuyor lardı Bu bayanın olsa olsa bir işyerinde temizlik elemanı olabilece ğini düşünüyor lardı Çünkü bu işleri yapan kimselerl e ilgili böyle bir önyargıla rı vardı buradan kadınla ilgili çıkarımla rda bulunuyor lardı

Altı ay geçmişti ama biz hala komşumuzl a oturup konuşma ve tanışma fırsatı bulamamış tık Onunla ilgili inancımız da, herhangi bir yerde çalışan yoksul ve eğitimsiz bir bayan olabilece ği yönündeyd i Bayanı, ancak, apartmand an çıkarken ya da girerken görüyordu k Bir ara kayboldu Onu kapıdan girip çıkarken göremez oldu Merak ediyorduk neden gelmiyord u, herhalde aile ziyaretin e gitmiştir diye düşünmeye başladık Fakat bir akşam üstü kadıncağı zın hasta bir vaziyette sağlık elamanlar ıyla evine geldiğini gördük Meğer komşumuz ameliyat geçirmiş Bu olaydan sonra onu ziyaret etmek için bir araya geldik ve evine gittik Kapıyı çaldık bizi nezaketle karşıladı Yürümekte güçlük çekiyordu

İçeri girdik Odasında büyükçe bir kütüphane vardı Ev sadeydi ve itinayla dizilmiş kitaplar hemen göze çarpıyord u Onunla o akşam tanıştık ve hepimiz büyük bir şaşkınlık yaşadık Bayan bir lisede edebiyat öğretmeni ymiş, hayatı hep okumakla geçmiş

Onunla konuştukç a daha önce aklımızda n geçen düşüncele rimizden utanıyor ve kadına karşı suçluluk duygusu yaşıyordu k Konuşmala rın arasında "ben bu yıl emekli oluyorum, bundan sonra dini bilgileri mi de geliştiri p Allah'ın rızasına uygun bir şekilde yaşamak istiyorum" dedi

Bu olaydan sonra, geçmişten getirdiği m bazı önyargıla rım olsa da kimsenin görünüşün e bakıp da karar vermemeye karar verdim İnsanlarl a, konuşmada n, iki kelime söz etmeden, onları tanımadan onlar hakkında hüküm vermenin ne kadar yanlış bir şey olduğunu anladım