![]() |
Dünya’Nın Şekli Ve Hareketleri |
![]() |
![]() |
#1 |
Prof. Dr. Sinsi
|
![]() Dünya’Nın Şekli Ve HareketleriDünya'nın Şekli ve Haraketleri A ![]() Dünya, kutuplardan hafifçe basık, Ekvator’dan şişkin kendine has bir şekle sahiptir ![]() ![]() ![]() Dünya’nın Şeklinin Sonuçları • Ekvator’un uzunluğu tam bir meridyen dairesinin uzunluğundan daha fazladır ![]() • Ekvator yarıçapı, kutuplar yarıçapına göre 21 km daha uzundur ![]() • Dünya’nın şeklinden dolayı, güneş ışınları yeryüzüne farklı açılarla düşer ![]() • Sıcaklık dağılışını etkiler ![]() ![]() • Dünya’nın şeklinden dolayı, Dünya’nın bir yarısı karanlıkken diğer yarısı aydınlıktır ![]() ![]() ![]() • Kutuplar, Dünya’nın merkezine (Ekvator’a göre) daha yakındır ![]() ![]() • Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı Ekvator’dan kutuplara gidildikçe azalır ![]() • Ekvator’dan kutuplara gidildikçe, paralel boyları ve meridyenler arası mesafe azalır ![]() • Dünya’nın şeklinden dolayı, harita çizimlerinde hatalar meydana gelir ![]() • Kutup yıldızının görünüm açısı bulunduğumuz yerin enlem derecesini verir ![]() B ![]() 1 ![]() Dünya kendi ekseni etrafındaki dönüşünü, batıdan doğuya doğru 24 saatte tamamlar ![]() ![]() Dünya, kendi ekseni etrafında atmosfer ile birlikte döndüğü için bu dönüş hissedilmez ![]() ![]() ![]() ![]() Dünya’nın Kendi Ekseni Etrafındaki Dönüşünün Sonuçları • Gece ve gündüz birbirini takip eder ![]() • Güneş ışınlarının günlük geliş açıları değişir ![]() • Günlük sıcaklık farkları meydana gelir ![]() – Fiziksel çözülme oluşur ![]() – Günlük basınç farkları oluşur ![]() – Meltem rüzgârları oluşur ![]() • Merkez kaç kuvveti meydana gelir ![]() – Sürekli rüzgârların (Alize, Batı, Kutup) yönlerinde sapmalar meydana gelir ![]() – Okyanus akıntıları (Gulf - stream, Labrador, vs ![]() ![]() • Yerel saat farkları meydana gelir ![]() • Cisimlerin gün içindeki gölge uzunlukları değişir ![]() • Güneş doğuda erken doğar, batar ve batıda geç doğar, batar ![]() • Dinamik basınç kuşakları meydana gelir ![]() 2 ![]() Dünya, kendi ekseni etrafındaki günlük dönüşünü sürdürürken, bir yandan da Güneş’in çevresinde dolanır ![]() ![]() ![]() Dünya, 939 milyon km lik yörüngesi üzerinde saatte 108 bin km ![]() ![]() Dünya’nın Güneş’e olan uzaklığı sabit değildir ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() Dünya’nın Güneş’e yaklaşıp uzaklaşması, Dünya üzerindeki sıcaklık dağılışını belirgin olarak etkilemez ![]() ![]() Dünya’nın hızı sabit değildir ![]() ![]() – Mevsim süreleri farklıdır ![]() – Eylül ekinoksu iki günlük gecikmeyle gerçekleşir ![]() – Şubat ayı iki gün kısa sürer ![]() Dünya’nın Güneş Etrafındaki Dönüşünün Sonuçları • Mevsimlerin oluşmasına ve değişmesine neden olur ![]() • Mevsimlik sıcaklık farkları meydana gelir ![]() • Kara ve denizler arasında sıcaklık farkları oluşur ![]() • Muson rüzgârları meydana gelir ![]() • Gece - gündüz uzunlukları değişir ![]() • Güneş’in ufuk üzerinde doğduğu yer ve saat ile, Güneş’in ufukta battığı yer ve saat değişir ![]() • Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları değişir ![]() • Cisimlerin gölge boyları değişir ![]() • Aydınlanma çemberi mevsimlere göre yer değiştirir ![]() • Güneş ışınları yıl boyunca dönencelere bir kez, dönenceler arasına iki kez dik düşer ![]() Dünya’nın Eksen Eğikliği Dünya’nın elips şeklindeki yörüngesinden geçen düzleme Ekliptik (yörünge) düzlemi, Ekvator’dan geçen düzleme ise Ekvator düzlemi denir ![]() Bu iki düzlem birbiriyle çakışmaz ![]() ![]() ![]() İşte yukarıda, Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketinin sonuçlarında sayılanların asıl nedeni, Dünya’nın ekseninin eğik olmasıdır ![]() ![]() Dünya ekseninin 23°27′ eğik oluşunun sonuçları şunlardır: • Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı yıl boyunca değişir ![]() • Güneş’in doğuş ve batış saatleri ile yerleri değişir ![]() • Aydınlanma çemberinin sınırı mevsimlere göre değişir ![]() • Mevsimlerin oluşumuna neden olur ![]() • 21 Aralık’ta Güney Yarım Küre’nin, 21 Haziran’da ise, Kuzey Yarım Küre’nin Güneş’e daha dönük olmasına neden olur ![]() • Gece ile gündüz süreleri arasındaki farkın, Ekvator’dan kutuplara gidildikçe artmasına neden olur ![]() • Yıl içinde cisimlerin gölge uzunlukları değişir ![]() • Dönencelerin ve kutup dairelerinin sınırlarını belirleyerek, matematik iklim kuşaklarının oluşumuna neden olur ![]() Ekvator çizgisi üzerinde yıl boyunca gece ve gündüz süreleri değişmez ![]() EKİNOKS - SOLSTİS GÜNLERİ VE ÖZELLİKLERİ Dünya’nın Güneş etrafında dönmesi ve eksen eğikliğine bağlı olarak dört önemli gün ortaya çıkar ![]() ![]() 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerine ekinoks (gece - gündüz eşitliği) tarihleri, 21 Aralık ve 21 Haziran tarihlerine de solstis (gündönümü) tarihleri denir ![]() a ![]() • Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 90°lik açı ile düşer ![]() • Yaz mevsiminin başlangıcıdır ![]() • En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır ![]() • Yengeç Dönencesi’nden kuzeye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır ![]() • Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya, geceler uzamaya başlar ![]() ![]() • Aydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi’ne teğet geçer ![]() • Yengeç Dönencesi’nin kuzeyi, güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır ![]() ![]() • Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde en kısa gölge yaşanır ![]() ![]() b ![]() • Güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne 43°06′ lık açı ile düşer ![]() • Kış mevsiminin başlangıcıdır ![]() • En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır ![]() • Oğlak Dönencesi’nden güneye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır ![]() • Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar ![]() ![]() • Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi’ne teğet geçer ![]() • Oğlak Dönencesi’nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır ![]() ![]() • Oğlak Dönencesi’nin güneyinde en uzun gölge yaşanır ![]() ![]() 23 EYLÜL Kuzey ve Güney Yarım Küre • Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90°lik açı ile düşer ![]() • Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır ![]() • Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar ![]() • Bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar ![]() ![]() • Bu tarih Kuzey Yarım Küre’de Sonbahar, Güney Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır ![]() • Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer ![]() ![]() • Dünya’da gece ve gündüz birbirine eşit olur ![]() • Bu tarih Kuzey Kutup Noktası’nda 6 aylık gecenin, Güney Kutup Noktası’nda ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır ![]() 21 ARALIK a ![]() • Güneş ışınları Yengeç Dönencesi’ne 43°06′ lık açı ile gelir ![]() • Kış mevsiminin başlangıcıdır ![]() • En uzun gece, en kısa gündüz yaşanır ![]() • Yengeç Dönencesi’nden kuzeye gidildikçe gece süresi uzar, gündüz süresi kısalır ![]() • Bu tarihten itibaren geceler kısalmaya, gündüzler uzamaya başlar ![]() ![]() • Aydınlanma çemberi Kuzey Kutup Dairesi’ne teğet geçer ![]() • Yengeç Dönencesi’nin kuzeyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dar açı ile alır ![]() ![]() • Yengeç Dönencesi’nin kuzeyinde en uzun gölge yaşanır ![]() ![]() b ![]() • Güneş ışınları Oğlak Dönencesi’ne 90° lik açı ile gelir ![]() • Yaz mevsiminin başlangıcıdır ![]() • En uzun gündüz, en kısa gece yaşanır ![]() • Oğlak Dönencesi’nden güneye gidildikçe gündüz süresi uzar, gece süresi kısalır ![]() • Bu tarihten itibaren gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar ![]() ![]() • Aydınlanma çemberi Güney Kutup Dairesi’ne teğet geçer ![]() • Oğlak Dönencesi’nin güneyi güneş ışınlarını yıl içerisinde alabileceği en dik açı ile alır ![]() ![]() • Oğlak Dönencesi’nin güneyinde en kısa gölge yaşanır ![]() ![]() 21 MART Kuzey ve Güney Yarım Küre • Güneş ışınları öğle vakti Ekvator’a 90° lik açı ile düşer ![]() • Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır ![]() • Güneş ışınları bu tarihten itibaren Kuzey Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar ![]() • Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar ![]() ![]() • Bu tarih Güney Yarım Küre’de Sonbahar, Kuzey Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır ![]() • Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet geçer ![]() ![]() • Dünya’da gece ve gündüz süreleri birbirine eşit olur ![]() • Bu tarih Güney Kutup Noktası’nda 6 aylık gecenin, Kuzey Kutup Noktası’nda ise 6 aylık gündüzün başlangıcıdır ![]() ![]() ![]() |
![]() |
![]() |
|