Boşaltım Sistemimiz Vücudumuzdan Atıkları Uzaklaştırır

Boşaltım Sistemimiz Vücudumuzdan Atıkları Uzaklaştırır

Canlılar hayatsal faaliyetlerini yürütebilmek için dışarıdan besin alırlar Bu besinleri enerji verici, yapıcı onarıcı ve düzenleyici olarak kullanırlar Besin içeriklerinin hayatsal faaliyetlerde kullanılmasından sonra kalan su, madensel tuzlar, CO2, amonyak, üre ve ürik asit gibi zararlı maddelerin vücut dışına atılmasına boşaltım denirBoşaltım olayını gerçekleştiren sisteme de boşaltım sistemi adı verilir Boşaltım sistemi sayesinde sindirim sonucu hücrelerde oluşan artık maddeler, dışarıdan vücuda girmiş olan zararlı maddeler ve yararlı olmasına rağmen hücrelere fazla gelen maddeler vücut dışına atılır

Vücudumuz için gerekli besin içerikleri, enerji üretimi için, yapım-onarım için ve düzenleyici olarak kullanılır Bu sırada vücudumuza zararlı olan ve vücudumuzdan uzaklaştırılması gereken bazı atık maddeler de oluşur Oluşan atık maddeler vücudumuzdan boşaltımda görevli yapı ve organlar tarafından uzaklaştırılır



Atık Maddeleri Vücudumuzdan Uzaklaştıran Organlar

Böbrekler, akciğerler, karaciğer, deri ve kalın bağırsak atık maddeleri vücudumuzdan uzaklaştıran organlardır Bu organlar atık maddeleri idrar, solunum, terleme ve dışkı yoluyla atar Eğer bu atık maddeler vücudumuzdan uzaklaştırılmadıkları takdirde zehirleyici olabilir Bunun sonucu olarak vücudumuz görevlerini yerine getiremez Aşağıdaki şemayı inceleyelim



Deri Vücudumuzdan suyun ve tuzun fazlasını terleme yoluyla dışarı atarAynı zamanda bu sayede vücut sıcaklığı da korunmuş olur
Akciğerler Kan içindeki karbon dioksiti ve suyu soluk verme esnasında vücut dışına atar
Karaciğer Proteinlerin sindirilmesi sonucunda oluşan zehirli bir maddeyi, daha az zararlı olan üreye dönüştürür
Kalın bağırsak Su, safra ve besin atıklarının dışkı şeklinde vücuttan atılmasını sağlar
Böbrekler Kan içindeki zararlı atıkları ve üreyi süzerek idrar şeklinde vücuttan uzaklaştırır

Boşaltım Sistemimizi Oluşturan Yapı ve Organlar

Besin içeriklerinin hücrelerimiz tarafından kullanılması sonucunda atık maddeler oluşur Oluşan bu atık maddeler hücrelerimizden kanımıza geçer Atık maddelerle
kirlenmiş kanın vücudumuza zarar vermemesi için bir an önce temizlenmesi gerekir Bu atık maddeler vücudumuzdan boşaltım yoluyla uzaklaştırılır Tıpkı fabrikaların zehirli atıkları temizleyerek uzaklaştıran arıtma tesisleri gibi vücudumuzdan atık maddeleri uzaklaştıran ve boşaltım sistemi adı verilen bir sistem vardır
Boşaltım sistemimiz; böbrekler, üreter, idrar kesesi ve üretradan oluşur Böbrekler boşaltım sistemimizin önemli organlarından biridir

Karaciğerin boşaltımdaki görevi:Hücrelerde solunum olayında bazı besinler (proteinler) parçalandığında amonyak denilen ve çok zehirli olan bir sıvı oluşur Karaciğer, çok zehirli olan amonyağı, daha az zehirli olan üre ve ürik aside çevirerek boşaltıma yardımcı olur
Karaciğer, yaşlanmış alyuvarlar hücrelerini parçalar ve oluşan atıklarını safra sıvısı ile bağırsaklara göndererek boşaltım yapar

Böbreklerin Boşaltım Sistemi İçin Önemi

Böbrekler: Bel omurlarımızın iki yanında yer alan organlarımızdır Böbreğin şekli fasulyeye benzer Yaklaşık uzunluğu 10 cm’dir Böbreklerimizin görevi, vücudumuzun çeşitli faaliyetleri sonucu oluşan atık maddeleri kanımızdan süzerek uzaklaştırmaktır Kanımızda atık maddelerin yanı sıra karbonhidratların, yağların ve proteinlerin sindirilmesi sonucunda oluşan küçük moleküller ile vitamin ve su gibi yararlı maddeler de bulunur Öyleyse, böbreklerimizin kanımızı süzerken kanımızın içindeki yararlı maddeleri koruyup atık maddeleri uzaklaştırması gerekir Peki böbrekler kanımızı süzerek nasıl temizler? Kanımız, böbreğimizin temel birimi olan nefronlar tarafından süzülerek temizlenir

Önemli NOT:
*Böbrekler, vücutta yaşamsal faaliyetler sonucu oluşan su, üre, ürik asit ve madensel tuzlardan oluşan atık maddelerin kandan süzülerek idrar şeklinde vücut dışına atılmasını sağlar Yani insanlarda boşaltım olayını gerçekleştiren organ böbreklerdir
*Süzüntüdeki suyun büyük bir bölümü, glikoz ve diğer besin maddeleri öz bölgesindeki toplama kanalcıkları tarafından emilerek tekrar kana geçer Bu olaya geri emilim denir Böylece yararlı maddelerin vücut dışına atılması engellenmiş olur Süzüntüdeki su ve besinler emildikten sonra havuzcukta kalan sıvıya idrar denir

Her bir böbrekte, yaklaşık bir milyon nefron bulunur
Nefronlar boşaltım maddelerini kandan süzer ve idrar oluşumunu sağlar, böylece kanımızı temizler Peki, böbreklerimiz idrarı nasıl oluşturduğunu biliyor musunuz?



1 Kan, böbrek atardamarları yoluyla böbreklere gelir ve nefronlarda süzülür
2 Kan içindeki yararlı maddeler, süzülme sırasında nefronlarda emilir ve tekrar kana geçer
3 Süzülerek temizlenen bu kan, böbrek toplardamarı ile böbreklerden çıkar
4Süzülmeden sonra kalan tuzun ve suyun fazlası ile üre idrarı oluşturur
5Oluşan idrar, üreterde ve idrar kesesinde toplanır
6İdrar üretra ile vücuttan dışarı atılır

Önemli NOT:
*Vücudumuzda boşaltıma yardımcı olan organlar: Terleme yolu ile atık maddeleri vücuttan uzaklaştıran DERİ , Solunum sonucu atık karbondioksit v su buharını atan AKCİĞER , bazı maddelerin parçalanması sırasında oluşan zehirli maddeleri sindirim kanalına boşaltan KARACİĞER
*Kanımız böbreğimizin temel birimi olan nefronlar tarafından süzülerek temizlenir Böbreklerimizin kanımızı süzerek atıkları idrar şeklinde uzaklaştırır
*Vücuda pompalanan kan, karaciğere gelir ve kandaki amonyak, üre ve ürik aside çevrilir Kan daha sonra böbrek atardamarı ile böbreklere gelir (Böbrek atardamarı, aorttan ayrılan damarlardan biridir)Böbreklere gelen kirli kandaki su, üre, ürik asit ve madensel tuzlar, kabuk bölgesindeki nefronlar tarafından süzülür Süzülen ve temizlenen kan, böbrek toplardamarı ile böbreklerden uzaklaştırılır
*Dışkılama: Sindirilmeyen besinlerin sindirim sisteminden atılması olayıdır Boşaltım olayı değildir
*Damlama:Nemli havalarda sabahın erken saatlerinde bitkilerin yaprakları üzerinde su damlacıkları görülür Bitki attığı bu su damlacıkları sayesinde bitkideki fazla su ve mineraller bünyesinden atılır
*Bitkiler boşaltımı ; su ve karbondioksiti yaprak gözeneklerinden ve yaprak dökümü ve köklerden ise fazla su ve madensel tuz boşaltımı yapar
*Tek hücrelilerde ( Amip , öğlana , paremezyum gibi) boşaltımı hücre zarından yaparlar
*Tek delikliler: Kurbağa , balık , sürüngen ve kuşlarda boşaltım ve üreme tek bir açıklıktan yapılır Buna göre bu delikten sperm , dışkı , yumurta çıkar
*Memeli erkeklerde: İdrar ve sperm aynı delikten dışkı ayrı delikten atılır
*Memeli dişiler: İdrar , dışkı ve yumurta 3 ayrı delikten atılır

Boşaltım Sisteminin Sağlığı ve Korunması :

1- Yeterli miktarda sıvı alınmalıdır (Böbreklerin rahat çalışması için bol sıvıya ihtiyacı vardır Alınan sıvı miktarı sıcak ve kuru havalarda arttırılmalıdır Günlük en az 2 litre su alınmalıdır)
2- İdrar uzun süre tutulmamalıdır (Böbrek taşları oluşabilir)
3- Böbrekler ve idrar yolları soğuktan korunmalıdır (Böbrek sağlığı için)
4- Aşırı acı ve baharatlı yiyecekler yenilmemelidir
5- Düzenli banyo yapılmalıdır (Derideki gözeneklerin açılması için)
6- İçilen su ve yenilen besinler temiz olmalıdır
7- Böbrek iltihabı rahatsızlıklarında tedavi yarıda kesilmemeli ve ilaçlar zamanında alınmalıdır
8- Diş çürükleri ve boğaz iltihabı hemen tedavi ettirilmelidir (Çürük veya iltihaba yol açan mikroorganizmalar, kalıcı böbrek rahatsızlıklarına yol açabilir)
9- Kişisel temizliğe dikkat edilmelidir

Diyaliz veya böbrek nakli
Böbrek yetmezliği olan hastaların vücutlarında, böbrekler vasıtasıyla süzülmesi gereken idrarın bir kısmı kana karışır Böbrekleri çalışmayan ya da yetersiz çalışan
bu hastalar için diyaliz veya böbrek nakli tedavisi uygulanır Bu hastalar, yeterli sayıda organ nakli yapılamadığından böbreklerin görevini yerine getiren diyaliz cihazlarına bağlanır Ancak diyaliz cihazına bağlanmak geçici bir çözümdür Bu tedavi ile hastalar tam olarak iyileşememekte, sadece kanlarının süzülerek temizlenmesi sağlanmaktadır

Ülkemizde böbrek nakli ihtiyacı karşılanabiliyor mu?
Ülkemizde yaklaşık 30 bin kronik böbrek yetmezliği hastası, haftanın üç günü diyaliz cihazına bağlı olarak “böbrek nakli olabilmek umuduyla” hayatını sürdürmeye çalışmaktadır Ancak bu hastaların yılda sadece 600’ü bu imkânı elde edebiliyor Ülkemizde bugüne kadar toplam 4800 böbrek nakli yapılmıştır Yeterli sayıda organ bağışı yapılmadığından böbrek nakli ihtiyacı karşılanamamaktadır

Hastalara böbrek nakli nasıl yapılıyor?
Yaşayan bir insanın böbreklerinden birinin nakil ihtiyacı olan bir başkasına ameliyatla nakledilmesi şeklinde yapılır Ayrıca beyin ölümü geçekleşmiş bağışçının böbreğinin alınarak ihtiyacı olan bir kişiye verilmesi yoluyla da gerçekleşir

Önemli NOT:

*Uzun süre idrar tutulursa ; Bu durum sık sık yapılırsa idrar yollarında mikroorganizmaların üremesi sonucu iltihaplanma ve ileri yaşlarda idrarı tutamama gerçekleşebilir

Boşaltım Sisteminde (Böbreklerde) Görülen Hastalıklar :

Boşaltım sisteminde; böbrek iltihabı, böbrek taşı, böbrek yetmezliği, idrar torbası ve idrar yolu iltihabı, nefrit, üremi, albümin, sistit, şeker hastalığı ve yüksek tansiyona bağlı olan böbrek rahatsızlıkları görülür

a) Böbrek İltihapları :
Böbreğin öz bölgesinde veya havuzcuğunda görülür İdrar tutamama, bel ağrısı, halsizlik, üşüme, ateşlenme gibi belirtileri vardır

b) Böbrek Taşları :
İdrardaki madensel tuzların (kalsiyum tuzları, D vitamini ve azotlu bileşiklerin), idrar kanalcıklarında veya havuzcukta veya idrar borusunda birikmesi ile oluşur Erkeklerde daha fazla ortaya çıkar Sancı ve idrarda kan görülmesi gibi belirtileri vardır (Taş oluşumunun önlenmesi için günde yeterince su içilmeli, süt ve süt ürünlerinin aşırı tüketiminden uzak durulmalıdır)
Böbrek taşlarının tedavi yöntemlerinden biri taş kırmadır Bunun için yüksek enerjili (ultrasonik) ses dalgaları kullanılır ve ses dalgaları cilde ve böbreklere zarar vermeden taşları kırabilir Kırılan taşlar idrarla dışarı atılır Büyük ve kırılamayan taşlar ise ameliyatla alınabilir

c) Böbrek Yetmezliği :
Böbreklerin tamamen veya kısmen (%80) görevini yerine getirememesi hastalığıdır Bu hastalığı taşıyan insanların kanındaki su, üre, ürik asit ve madensel tuzları temizlenmesi için DİYALİZ makinesine bağlanması veya böbrek naklini yapılması gerekir
Diyaliz makinesi, idrarla atılamayan su, üre, ürik asit ve madensel tuzların kandan süzülerek kanın temizlenmesini sağlar Bu yöntem, kalıcı tedavi sağlamaz Kalıcı tedavi için böbrek naklinin yapılması gerekir
Organ nakli, canlı bir kişinin bir böbreğini (sağlıklı bir kişi tek böbrekle de yaşayabilir ) ya da yeni ölmüş ama organları hala canlı birinin böbreğini alarak yapılabilir

d) Nefrit :
Nefronların iltihaplanması hastalığıdır Yüz, göz ve ayak bileklerinde şişme gibi belirtileri vardır Bulaşıcı hastalıklar sonucu oluşur

e) Üremi :
Böbrek yetmezliği sonucu idrarla atılması gereken zararlı ve atık maddelerin atılamayıp kanda (vücutta) birikmesi sonucu ortaya çıkan hastalıktır

f) Albümin :
Nefronların görevini yapamaması sonucu, proteinli maddelerin idrara geçmesidir

g) Sistit :
Üreme organları veya kan yoluyla gelen mikropların, idrar yollarında oluşturduğu yanmadır