Ballı Bitkiler Nelerdir

ballı bitkiler nelerdir

BALLI BİTKİ:
Bal arılarının ve salgısından yararlandığı bütün bitkiler ballı bitkilerdir Ballı Bitkileri arıcılık açısından iki grubta değerlendirebiliriz

1-Nektar verenler
2-Salgı verenler

A-Nektarlı bitkilerin genellikle çiçeklerinde veya nadiren bitkinin diğer bir yerinde nektar bezi vardır Bu bezin salgıladığı şekerli sıvı olan nektardan bal arıları toplayarak bir işleme tabi tutarak nektar balı üretirler Örnek:Akasya-korunga söğüt gibi

B-Salgı veren bitkilerden bazıları bal arıları için önemlidir Herhangi bir böcek emgisi veya diğer doğal olaylardan dolayı yaprak ve genç sürgünler üzerinde bazı hallerde kabuk arasında oluşan salgıları bal arıları toplayıp işleme tabi tutarak salgı balı üretirler

BALIN HAMMADESİ:
Balın hammaddesi floem öz suyudur Bu şekerli renksiz saydam floresan ışığında parıldayan bir maddedir Kuru ağırlığı %5-%10 arasındadır Ph = 73 – 85 arasındadır Kuru maddenin %90 ı şekerler oluştururdiğerleri de karbon hidratlardır Az miktarda asitler ve mineral maddeler bulunur

BAL POTANSİYELİNİN BELİRLENMESİ:
Ballı bitlilerin bal verimini tespit etmek için bal potansiyeli listesi hazırlanmıştır
Dünyanin bir çok ülkesinde bu liste kullanılmaktadır En düşük kapasite de bal verimi 1 sınıf ile en yüksek bal kapasitesi de 6 sınıf ile değerlendirilmiştir

Bal verimine etki eden su, toprak,ısı gibi değerlerin en üst düzeyde olduğu kabul ederek bir hektar (10000m2) alan da kapama olarak aynı ballı bitki var kabul edilir ve bu alanın toplam nektar verimi değerlendirmeye alınır

0,25 kg/hektar olan bitkiler 1 sınıf bal potansiyelli
26-50 kg/hektar olan bitkiler 2 sınıf bal potansiyelli
51-100 kg/hektar olan bitkiler 3 sınıf bal potansiyelli
101-200 kg/hektar olan bitkiler 4 sınıf bal potansiyelli
201-500 kg/hektar olan bitkiler 5 sınıf bal potansiyelli
501 kg/hektar’ın üzerinde olan 6 sınıf bal potansiyelli bitkilerdir

A)Geç Sonbahar ve Kışın Nektar, Salgı, Polen Verenler

1)Gelin Duvağı(Clematis Spp):
Maki çalıları olan pınar, kesme, kara çaltı gibi bitkilere sarılmış vaziyette büyür ve onların üzerinde çiçek açar Çok az çiçek bulunduğu dönemde çiçeklendiği için arıcılar için çok önemlidir Gelin duvağının bol bulunduğu yerler arıları kışlatmak için en ideal yerlerdir
Yayılma Alanı:100m-1200m yükseklikteki kıyı ve iç kıyı bölgelerde olur Çiçeklenme Dönemi: Aralık-Şubat arasında Bal verimi:2–3 guruptur, polen verimi yüksektir

2)Dağ Çileği(Arbutus):
Yayılma alanı: Denizden 100–1200 m yükseklikteki kıyıya yakın bölgelerde Çiçeklenme dönemi: Aralık ayı Bal verimi:2–3 grup Polen verimi: yüksektir

3)Çiğdem:
Çiçeklenme dönemi:
2 grupta incelenir1) Kasım-Aralıkta açar, 2)Şubat-Mart’ta açar
Yayılma Alanı: Genellikle yükseklerin bitkisidir1000 m yükseklikten sonra yetişmeye başlar Bal verimi 2 guruptur

4)İtirge:
Ege ve Akdeniz kıyı şeridinde az miktarda yetişen bir bitkidir Kışın çiçek açması, nektar ve polen potansiyelinin iyi olmasından dolayı önemlidir Çiçeklenme dönemi: 15 Ocak–20 Şubat Bal potansiyeli: 5 gruptur Yayılma alanı: 0-1000m yüksekliğe kadar olan kıyı şeridi Nektar aroması ve kokusu oldukça iyidir Arılar özellikle tercih ederler

5)Sütleğen:
Kıyı bölgelerde bulunan şemsiye gibi tepeden çiçek açan bir çeşidini bal arıları tercih etmektedir Koparıldığı zaman beyaz bir süt çıkarır Bu süt zehirlidir Kışın çiçek açması ve bulunduğu bölgelerde kesif olması nedeniyle önemlidir Çiçeklenme dönemi: 15 Şubat–15 Mart Bal verimi:2–3 grup Yayılma alanı: 0–1200 m yüksekliğe kadar kıyı bölgelerde

6)Yeni Dünya:
Kıyı kesimlerinde kültür bitkisi olarak yetiştirilmektedir Kışın çiçeklenmesi, polen veriminin yüksek olması ve bol miktarda çiçek açması nedeniyle önemlidir Çiçeklenme dönemi: Aralık ayı boyunca Yayılım alanı:0–400 m yükseklik, kıyı şeridi Bal potansiyeli:3 grup tur

7)Azan:
Kıyı Akdeniz ve Kıyı Ege’de yetişen bodur bir çalıdır Dikenlidir Kavuniçi renkle aslanağzı gibi çiçekleri vardır Çiçekleme dönemi: 20 Şubat–10 Mart, yükseklerde biraz daha geç açar Bal potansiyeli:5 gruptur Yayılma alanı:0–1000 m yüksekliğe kadar kıyı bölgelerde, erken ilkbahara sarkan bir çiçeklenme sürdürür

8)Karahindiba(Taraxacum afficinale):
Kışın ve erken ilkbaharda çayırlarda açar Oldukça geniş bir alanda vardır Bal potansiyeli 4 gruptur

9)Badem(Amyodulus communis):
Yayılma alanı: Oldukça geniştir Çiçeklenme dönemi: Kıyı bölgelerde 15 Ocak’ta başlar Şubat ayı boyunca devam eder Yükseklerde Mart ayında çiçeklenir Bal potansiyeli: 1–2 gruptur Ancak bol polen verir ve çok çiçek açtığı için bal arıları tarafından tercih edilir

B)İLKBAHAR BİTKİLERİ

1)Defne(Laurus nobilis):
Çiçeklenme dönemi:15 Mart–15 Nisan Yayılım alanı 300–1000 m arasındaki nemli kıyı bölgeler Bal potansiyeli:3–4 grup Erkek ve dişi ağaçlar ayrı ayrı çiçek açar Her ikisinde de nektar bezi vardır Ancak polen verimi erkek defne ağacında vardır Dişi defnelerin nektar bezi fazladır

2) Akça Ağaç (Acer Spp):
Ağaç formundadır Ormanlık alanlara dağılmış olarak bulunur 0-1500 metre yükseklikler de nemli ortamlar da bulunur Çiçeklenme Dönemi: 1-15 Nisan -Bal Potansiyeli: 34 grup

3) Söğüt (Salix):
0-2000 metre yükseklik arasında suyun bol olduğu yerde bulunur Bal Potansiyeli: 4grup Çiçeklenme Dönemi: Kıyılar da 1-15 Nisan, yükseklikler de 15 Nisan-15 Mayıstır

4) Akasya (Acacia):
Ağaç formundadır Çok çiçek açar Kıyı bölgelerin bitkisidir Çiçeklenme Dönemi: 25 Mart – 15 Nisan Yayılma Alanı: 0 – 500 metre kıyı bölgeler Bal Potansiyeli: 45 grup Polen Potansiyeli: Yüksektir

5) Yalancı Akasya (Robinia):
Halk arasında adı ile bilinen ağaç formun da dikili bir bitkidir Yayılma Alanı:0-2500 metre oldukça geniştir Çiçeklenme Dönemi: Kıyılar da 20-30 Nisan, yüksekler de 20-30 Mayıs Bal Verimi: 6 gruptur Balı aromatiktir Oldukça aranan bir nektarı vardır Polen verimi yüksektir Bu dönem de arılar iyi petek örerler

6) Ballı Baba (Lamium album):
Yayılma Alanı: Yurdumuzun her alanın da bulunur Bal Potansiyeli: 56 gruptur Çiçeklenme dönemi: 1-30 Nisan

7) Lavanta, Karga veya karabaş otu (Lavandula stoechas):
Erken çiçek açan aromatik bitkilerden en çok bal verenlerdendir Yayılma Alanı: 0-1000 metre arasında özellikle kıyı bölgeler de yetişir Batı, Akdeniz ve Ege’de daha çoktur Bal Potansiyeli: 45 gruptur Çiçeklenme Dönemi: 20 Mart – 20 Nisan balı oldukça aromatiktir

8) Bakla (Vicia faba):
Yurdumuzun hemen hemen her yerin de yetişir Kıyı bölgelerin de tufan da, yüksekler de geç çiçekler yetiştirilir Çiçeklenme Dönemi: Kıyı bölgeler de 15 Mart – 15 Nisan, yüksekler de Haziran’a kadar sürer Bal Potansiyeli: 23 gruptur Polen Potansiyeli: Yüksektir Bal arıların da petek örme, yavru yapmayı teşvik eder

9) Bezciye:
Yurdun her yerin de yetişir Çiçeklenme dönemi: Kıyı bölgeler de 15 Nisan da başlar, yükseklerde Haziran ayına kadar sürer Çiçeklenme süresi 20 gün kadardır Bal Potansiyeli: 23 gruptur

10) Armut (Pyrus communis):
Bir meyve ağacıdır Genellikle kapama bahçe şeklinde yetiştirilir Doğada yabanisi (Ahlat) kendiliğinden yetişmektedir Yayılma Alanı: Türkiye’nin her yerin de yetişir Çiçeklenme Dönemi: Kıyılar da 1-30 Nisanda, yüksek kesimler de daha geç açar Bal Potansiyeli: 2 gruptur

11)Elma ( Malus domestica) :
Yayılma alamı:Tüm yurtta vardır Özellikle yüksek ovaların bitkisidirsulak yerlerde yetiştirilen bir meyve ağacıdır Çiçeklenme dönemi: Yüksekliğine göre değişir 15 mart sahile yakın yerlerde başlar 15 nisanda çiçeklenmeye başlar Yaklaşık çiçeklenme 20 gün sürer

12)Yaban Gülü (Rosa spp):
Yayılma alanı: 02000 m yüksekliğinde kadar yetişirhemen hemen yurdun ormanlık her yere vardır Çiçeklenme Dönemi:15 nisandan itibaren kıyıya yakın bölgelerde çiçeklenme başlar Yaylarda Ağustos ortalarına kadar sürer Yaklaşık 45 günlük çiçeklenme periyotu denir

13) Ada çayı (Salvia officinalis):
Yayılma alanı: Hemen hemen Anadolu nun her yerinde bulunur Çiçeklenme Dönemi: Sahillerde 15 Nisanda başlar,yaylalarda yaz ortalarına kadar sürer Yaklaşık 20-25 gün çiçekli kalır Bal potansiyeli :6gruptur Yüksek bal potansiyeli ve aromatik nektarı nedeniyle arıcıların tercih ettiği bir ballı bitkidir Itriyatçılar tarafından yağı elde edilir Bu yağları arıcılar şerbetlemede kullanılar 20 litre şerbete bir damla yeterlidir

14)Erguvan (Cercis siliguastrum) :
Yayınlama alanı: Çay yataklarının ve nemli olan her yerde olur Çiçeklenme dönemi:15 Nisan- 10 Mayıs arasıdır Bal potansiyeli:3 gruptur

15)Ilgın(Tamarix spp):
Yayılma alanı:0-1000 m Yüksekliğini kadar sulak ve su tutan terlerde yetişir Çiçeklenme dönemi: 20 Nisan 15 Mayıs arasında ciceklidir Bal potansiyeli:34 grup

10) Şeftali(Prunus persica):
Yayılma alanı: 0-2000m yüksekliğine kadar olan her yerde bahçe meyvesi olarak yetişir
Çiçeklenme dönemi: Ege ve Akdeniz 1–15 Nisan asındadır Yükseklerde Mayıs basına kadar sürer Bal potansiyeli: 2gruptur

17) Kayısı (Armeniaca vulgarıs):
Yayılma alanı: Tüm Türkiye sulak alanları sever Çiçeklenme dönemi:15 Nisan 15 Mayıstır Bal potansiyeli:2-3 gruptur

18)Kiraz(Cerasus avium):
Yayılma alanı: Tüm Türkiye Soğuk bölgeleri aha çok sever Çiçeklik dönemi:15 Nisan 20 Mayıs Bal Potansiyeli2,3 guruptur

19) Vişne (Cerasus vulgaris):
Yayılma alanı: Tüm türkiyede yetişir Özellikle soğuk ve sulak yerleri sever Çiçeklenme dönemi:1–30 Mayıs Bal potansiyeli: 3-4 guruptur Bal arıları vişne ciceği döneminde cok petek işler Vişnenin polen veriminde yüksektir

20) Fiğ (Vicia spp):
Yayılma alanı: Tüm türkiyede Çiçeklenme dönemi:20 Nisan 20 Mayıs Bal potansiyeli:34 gruptur polen verimi yüksektir

21) Turunçgiller (Portakal, mandalrin, limon, greyfurt, bergamut, turunç, üç yapraklı): Yayılma alanı: Kıyı Akdeniz, Kıyı Ege ve Marmara bölgesindeki bazı yerlerde kıyı noktalanır Çiçeklenme dönemi:20 Nisan 20 Mayıs arasında Bal potansiyeli:3,4 gruptur Nektarı aromatiktir

22) Hardal (Sinapsis alba):
Yayılma alanı: Özellikle kıyı bölgelerde yoğundur Ancakyurdun hemen hemen her yerinde vardır Çiçeklenme dönemi: Erken ilkbaharda başlar En yoğun çiçek dönemi 1-30 Nisan arasındadır Yaklaşık 1 ay kadar çiçekli kalır Bal potansiyeli: 3gruptur

23) Üç gül (Trifolium spp):
Yayılma alanı: Yurdun her tarafında olur Çiçekleme Dönemi: Kıyı bölgelerde sarı çiçek açan yumrulu üçgüller Ocak ayından itibaren çiçeklenmeye başlar Şubat ayı sonunda çiçeklenme sona erer Diğer çeşitleri Nisan başından itibaren çiçeklenmeye başlarlar Yüksek yaylalarda çiçeklenme Haziran aynın sonuna kadar sürer Bal potansiyeli: genellikle 34gruptur Normal bir polen potansiyeli vardır Ancak kırmızı üçgül 5 gruptur

24)Künnük, yabani sakız ağacı :
Yayılma alanı: Kıyı Ege ve Akdeniz’dir Çiçeklenme dönemi: 15 Nisan 5 Mayıs arasındadır Bal potansiyeli:34 grupturNormal bir polen potansiyeli vardır Ancak polenleri aromatiktir

25) Isırgan (Urtica sp) :
Yayılma alanı: Yurdumuzun her tarafında yetişir Genellikle serin ve nemli alanlarda olur Çiçekleme dönemi: Kıyı bölgelerde 15 Nisanda, iç kesimlerde 10 Mayısta çiçeklenmeye başlar10 gün boyunca çiçekli kalır Bal potansiyeli:23 gruptur Polen verimi normaldir Ancak polenlerin piyasadaki değeri yüksektir

26) Çeti:
Yayılma alanı: Kıyı Ege ve Akdeniz’dir Çiçeklenme dönemi: 15 Nisan 15 Mayıs arasıdır Bal potansiyeli: 3-4 gruptur

27)Yonca(Medicago sativa):
Yayılma alanı:Türkiye’nin her yerinde bulunur
Çiçeklenme dönemi: Kıyı bölgelerde Mayıs başında çiçeklenme başlar, yükseklerde Haziran sona kadar çiçeklenme sürer Bal potansiyeli:23 gruptur

28) Taş Yoncası (Melilotus officinalis):
Yayılma Alanı: Tüm Anadolu’da bulunur Çiçek Dönemi: 20 Nisandan itibaren kıyı bölgelerden çiçeklenmeye başlar Yükseklerde Temmuz ortalarına kadar sürer Yaklaşık 20 gün çiçekli kalır Bal Potansiyeli:34 gruptur

29)Oğul otu (Melisa officinalis):
Yayılma alanı: Kıyı bölgelere yakın dere yataklarında ve bol nemli yerlerde bulunur Çiçeklenme dönemi: Mayıs ortalarından Haziran ortalarına kadar uzar 1200 m yüksekliklerde Haziranda son bulur Bal potansiyeli:23 grupturOğul otunun arıcılar için asıl önemi bal ve polen potensiyeli değildir Oğul otunun salgıladığı koku oğlu cezbeder Arıcılar bu otu oğul yakalamada ve kovan birleştirmede kullanırlar

30)Yabani fesleğen (Clinopodium vulgare):
Yayılma alanı: Yurdun nemli olan her yerinde bulunur Çiçeklenme dönemi: Mayıs ortalarında çiçeklenmeye başlar, yaklaşık bir ay kadar çiçeklenme sürer Bal potansiyeli:23 gruptur Balları aromatiktir

31) Kuş dili (Rosmarinus officinalis):
Yayılma alanı: Yalnız kıyı bölgelerde bulunur Çalı formundadır Süs bitkisi olarak da kullanılır

32)Kekik (Thymus spp) :
Yurdumuzda bilinen 300 çeşidi vardır Ama en yaygın olanı steplerde yetişen kır kekiğidir Yayılma alanı: Anadolu’nun her yerinde vardır Çiçeklenme dönemi: Çeşitlerine göre erken, ilkbahar, ilkbahar yaz ve sonbaharda çiçek açan çeşitleri vardır Bal potansiyeli: Çeşitlerine göre ve yetiştiği alana göre biraz farklılık göstermektedir Genellikle 5-6 gruptur Balları oldukça aromatiktir Çiçek balı olmasına rağmen oldukça geç donarKendisine has bir kokusu vardır Halk arasında en çok aranan bal çeşididir Kekikli bölgeler arıcılar tarafından çok tercih edilen bölgelerdir Örnek; bize yakın bir yer olan Bozdağ yaylaları arıcılar tarafından terci edilir Çünkü kekik çeşitleri burada mevcuttur

33) Haşhaş (Papaversomniferum):
Yayılma alanı: Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak, Çorum ve Balıkesir illerinde kültür bitkisi olarak kontrollü olarak izin ile yetiştirilmiş Çiçeklenme dönemi: 10-30 Mayıs arasında çiçeklenir Daha yüksek kesimlerde 20 Hazirana kadar çiçeklenme sürer Bal potansiyeli: 23 gruptur Polen verimi yüksektir Polenleri tüketilince uyku getirir

34) Ihlamur (Tilia Spp) :
Yayılma alanı: 0-800m yüksekliklerdeki nemli yerlerde yetişir Balıkesir’de kaz dağlarında, Karadeniz kıyı şeridinde bolca bulunmaktadır Bal potansiyeli:6 guptur Bal kitlesi ve aroması çok yüksektir Donma süresi uzundur Aranılan bir bal çeşitidir

35)Gelincik (Papaver rhoeas) :
Yayılma alanı: Ülkemizin hemen hemen her yerinde vardır Çiçeklenme dönemi: Kıyılarda 15 Nisan’da başlar, yükseklerde Temmuz ortalarına kadar sürer Bal potansiyeli: 2gruptur Polen verimi yüksektir Ancak polenlerini tüketen insanlarda baş ağrısı yapar

36)Sıtma ağacı = Sulfata (Eucalyptus sp):
Yayılma alanı: Ilıman bölgelerde bataklık veya taban suyu yüksek yerlerde yetişir Çiçeklenme dönemi: 10 Mayıs 30 Mayıstır Bal potansiyeli:3gruptur Balları aromaktiktir

37)İğde (Elaeagnus angustifolia) :
Yayılma alanları: Yurdumuzun büyük bir kemsinde yetişir Çiçeklenme dönemi: 10 Mayıs 30 Mayıstır Yüksek kesimlerde 10 Hazirana kadar çiçeklenme sürer Bal potansiyeli:4 gruptur Balları aromaktiktir

YAZ MEVSİMİNDE ÇİÇEKLENEN BALLI BİTKİLER

1-Korunga (Onobrychis Spp): Yayılma Alanı: Anadolu’nun yüksek bölgelerinde yetişir Doğal olarak yetişen bir yem bitkisidir Kuraklığa dayanıklıdır Çiftçiler tarafından yem bitkisi olarak ekilmektedirÇiçeklenme dönemi: 15 Haziran 15 Temmuz arasındadır Yaklaşık 25-30gün çiçekli kalır Bal potansiyeli:34 gruptur Bol çiçek açması nedeniyle iyi bir ballı bitkidir Balları uzun süre donmaz Lezzetlidir

2-Deve dikeni, eşek dikeni (Onopordum bracteatum):
Yayılma alanı: Anadolu’nun her yerinde vardır Ancak Muğla, Konya, Erzincan’da yoğun şekilde tabiatta kendiliğinden yetişir Oldukça uzun boylu bir diken türüdür Çiçeklenme dönemi: Kıyı bölgelerde 1-20 Haziran, yükseklerde 1-20 temmuzdur Bal potansiyeli:6 gruptur Bulundukları bölgede arılar tarafından öncelikle tercih edilir Bir çiçek tablasında aynı anda 6-10 adet bal arısı görmek mümkündür Balları uzun süre donmaz Aromatiktir

3-Böğürtlen (Rubus fruticosus L):
Yayılma alanı: Anadolu’nun her yerinde (nemli yerlerde) yetişirÇiçeklenme dönemi:15 nisanda kıyı kesimlerde başlar isede asıl çiçeklenme yaz boyu sürer Çok uzun bir süre çiçeklenme devam eder Olgun meyveler bile var iken yeniden çiçeklenme sürer Sonbaharda çiçeklenme sona erer Bal potansiyeli:3 gruptur

4-Orman gülü, Komar (Rhododendronsp):
Yayılma alanı: Özellikle Karadeniz’e ait bir bitkidir Nemli ve serin orman alanlarında yetişir Çiçeklenme dönemi: 1-30 hazirandır Sarı, kırmızı, pembe ve beyaz renkli çiçekler açar Bal potansiyeli:34 gruptur
BALININ ÖZELLİKLERİ: Balları insanlarda tansiyon düşüklüğü yaparak zarar vermektedir Halk arasında balları tutan bal ya da deli bal diye anılır Bu ballardan alışık olmayanlar 1 tatlı kaşığı bile tüketmeleri tehlikeli olmaktadır Ancak bazı Avrupa ülkeleri doktor kontrolünde tansiyon düşürücü olarak kullanılmaktadır

5-Susam (Sesamum indicum L):
-Yayılma alanı: Kıyı ve orta yükseklikteki arazilerde sanayi bitkisi olarak ekilir
-Çiçeklenme dönemi: 1-30 temmuz arasındadır Çiçeklenme döneminde sulanan susamlarda nektar verimi artar Kır taban arazilerde yetiştirilen susamların nektar verimi azdır
-Bal potansiyeli: 34 gruptur

6-Pamuk (Gossypium hirsutum):
Yayılma alanı: Genellikle Ege ve Akdeniz kıyı ovalarında yetiştirilen bir sanayi bitkisidir Ayrıca Kars, Iğdır gibi mikro klima olan yerlerde de yetiştirilir Çiçeklenme dönemi: 1-30 temmuzdur Bal potansiyeli: 2-3 gruptur Bal kalitesi düşüktür Polen verimi yüksektir Ancak pamukta arılar hızla yavru üretmekte ve petek işlemektedir Pamuk balı çok çabuk donan ballardandır

7-Ay çiçeği (Helianthus annus):
Yayılma alanı: Özellikle Trakya’da olmak üzere yurdun her yerinde yetiştirilen bir sanayi bitkisidir Bal potansiyeli:2-3 gruptur Bal kalitesi düşüktür Ancak çok çiçek olduğu için bol ürün alınır Balları çok çabuk donar Ayrıca ayçiçeğinde uzun süre arılar tutulursa arı aileleri zayıflar Çiçeklerin salgıladığı yapışkan maddeler bal arılarına zarar verir

8-Mısır (Zea mays):
Yayılma alanı: Yurdumuzun her yerinde sanayi ve yem bitkisi olarak yetiştirilir Bazı çeşitleri de yemekliktir Sulanabilen yerlerde daha verimli olmaktadır Çiçeklenme dönemi:15 haziran-15 temmuz’dur Bal potansiyeli: 34 gruptur Bal aroması oldukça iyidir Ancak çabuk donar Polen kapasitesi oldukça iyidir Bu dönemde arılar iyi petek işler, bol yavru yapar

9-Karaçalı:
Yayılma alanı: Yurdumuzun her yerinde dere yataklarında bulunur Dikenli bir çalıdır Çiçeklenme dönemi: Kıyılarda 15 mayısta çiçeklenme başlar, yaklaşık 15 gün sürerAncak yükseklerde 15 haziran - 30 haziran çiçeklenir Bal potansiyeli: 45 gruptur Balı aromatiktir Çiçeklenme döneminde yağmur yağar ise nektarı yıkanır bal verimi çok düşer

10-Kestane (Castanea sativa):
Yayılma alanı: Denizden yüksekliği1000–1800 m arasında olan bol yağış alan kıyıya yakın dağlardaki sulak bölgelerde olur İri ağaçlardır Çiçeklenme dönemi:10–25 Haziran arasında çiçeklenir Çok çiçek açması nedeniyle önemlidir Bal potansiyeli:23 gruptur Balları hafif acımtırak ve koyu renklidir Polen verimi normaldir Çiçeklenmeden sonra yağmur yağar ise bal verimi düşer Sıcak ve nemli havalarda bal verimi yüksektir

11-Hayıt (Vitex agnus):
Yayılma alanı: yurdumuzun geniş bir kısmında 1500 m yüksekliklere kadar olan dere yataklarında bulunur Çiçeklenme dönemi:15 Haziranda başlar yaklaşık 1 ay çiçekli kalır Bal potansiyeli:4 gruptur Balları aromatiktir Hafif pembemsi bir bal rengi vardır

12-Mor Diken (Centaurea depressa): Yayılma alanı: Özellikle İç Anadolu ve yaylalarda bulunur Çiçeklenme dönemi:15 Haziran–15 Temmuz arasındadır Bal potansiyeli:5 gruptur

13-Geven (Astragalus spp):
Yayılma alanı: Özellikle yüksek yayla ve dağlarda olur1500 m yüksekliğin altında pek görülmez Çiçeklenme dönemi:1 Haziran 15 Temmuz arasında çiçeklenir Çok çiçek açar Bal potansiyeli: 3 gruptur Bazı çeşitlerinde bal potansiyeli daha yüksektir

SONBAHARDA SALGI VEYA NEKTAR VEREN BALLI BİTKİLER

1-Çam:
Bal arıları kızılçam veya sarıçamda bulunan çam pamuklu koşnilinin sindirim artıklarından ve emgi yerlerinden çıkan çam özsuyunun yararlanarak çam balı yaparlar Aynı koşnil fıstık çamı ve karaçamda da bulunur Fakat bal arısı bu çamlardan yararlanmaz
—Yayılma alanı: Halk arasında çam basrası denilen çam pamuklu koşnili ile bulaşık olan kızılçamlar genellikle Ege ve Akdeniz bölgesinde kıyı ve kıyıya yakın kesimlerdedir Bu bölgelerinde tamamı bulaşık değildir Yer yer Marmara bölgesinde de bulunur En iyi verimi nemli ve sıcak yerlerde verir Kışın karın fazla kaldığı soğuk yerlerde çam pamuklu koşnili yaşamını sürdüremez ve ölür Böylelikle salgı verimi de biter
—Salgı verme dönemi: Biraz nemli yüksek yerlerde bazen 20 Temmuzda salgı başlar Taki kışın soğuk aylarına kadar devam eder Fakat asıl verimli dönemi Eylül-Ekim aylarıdır
—Salgı potansiyeli: Böceğin kesafeti, havadaki ısı ve nem oranı, yağış toprağın nem durumuna göre farklılık gösterir Nemli sıcak günlerde verim yüksektir Rüzgârlı nemsiz günlerde verim azalır Yağmur yağdıktan sonra en az 3 gün salgı verimi olmaz Bazen bu süre 15–30 gün uzayabilir Bölgede yeterli arı yok ise salgı donar veya yere akar, bu durumdan sonra bal arısı yeterince yararlanmaz, verim düşer Her Basra sezonunda 2–3 defa böcekler yer değiştirirken salgı verimi durur, daha sonra tekrar başlar

• Çam pamuklu koşnili çamların ince dal ve sürgünlerindeki çatlamış kabukların altında yaşamlarını sürdürürler Bulaşık ağaçlarda pamukçular görülür, böylece bulaşık bölgeleri ve çamları kolayca tanırız Çam pamukları koşnilini yaşamına uygun yeni bir yere bulaştırmak için Nisan sonunda yerlere dökülen sarı renkli koşniler toplanır, üretilmek istenen kızılçamlı bölgeye götürülüp çamların üzerine bırakılır
• Çam pamuklu koşnili kart ağaçlarda daha iyi gelişirler ve daha çok salgı verirler Bütün bu faydayı sağlarken çam ağaçlarına bir zararları yoktur 20 yılı aşkın bir süredir yaptığım gözlemde çam pamuklu koşnili ile bulaşık bölgenin çamlarında herhangi bir kuruma, duraksama gözlemedim Çam ağ kurdunun bulaş tığı çamlar 2–3 yılda kurumaktadır Ancak çam pamuklu koşnili ile bulaşık genç çamlar düzenli büyümektedir Kesinlikle ağaçta bir duraksama olmamaktadır
• Basralı bölgelerde kızılçamlar Mart ayı boyunca ve Nisan ortalarına kadar bazen salgı verirler Halk arasında buna kızıl Basra denir Bal arılarında yavru üretimini olumsuz etkiler
• Çam balları yavru üretimini olumsuz etkiler Kışın kovanlarımızı mümkünse çam balı ile geçirtmemeliyiz Ayrıca çam bölgesinde azami 1 ay kalmalıyız
• Çam balı üretimimiz ve ihracatımız toplam ürünlerimiz ve ihracatımızın çok büyük bir kısmını kapsar Bu nedenle önemlidir Ayrıca çam balının sindirimi düzenleyici bir özelliği vardır

2-Harnup- Keçi Boynuzu (Ceratonia siliqua) :
Yayılma alanı: Akdeniz ve Ege sahilleri Çiçeklenme dönemi: 15 Eylül – 15 Ekim Çok çiçek açar ve arıları yavru yapmaya teşvik eder Polen potansiyeli iyidir Bal potansiyeli: 4 Gruptur Zaman zaman 5 grup olduğu olur Balları aromatiktir Çabuk donar

3-Püren:
Yayılma alanı: Akdeniz, Ege ve Marmara sahillerine yakın yamaçlardır -Çiçeklenme dönemi: 20 Eylül 10 Kasım arasında çiçeklenir Yağışlı sonbaharlarda daha çok verimlidir Yağışsız yıllarda pek verimli olmaz Bal potansiyeli: 3 - 4 gruptur Bol polen verirBalın kendine has buruk bir tadı ve hoş bir kokusu vardır

4-Bozot :
Yayılma alanı: Yurdumuzun her yerinde vardır Genellikle sürülüp nadasa bırakılan yerlerde çıkar Çiçeklenme dönemi: 1 Eylül 15 Kasım arasındadır Bal potansiyeli: 4 gruptur

Dünyaca tanınmış Anzer balına tat ve koku veren yüzlerce çiçekli bitkiden biri olan Anzer, bir kekik türüdür

Doğu Karadeniz Bölgesinin yüksek kesimlerinde yayılış gösteren bu bitki, Rize ili Ikizdere ilçesi aşağı ve yukarı Anzer adı verilen ve denizden 2300-2500 m yükseklikteki yörede yoğun şekilde doğal olarak yetişmektedir

Haziran ayından itibaren yaklaşık iki ay boyunca, farklı yüksekliklerde, çiçekli olarak bulunan Anzer, arıların en çok ziyaret ettiği nektar bitkilerindendir Yüzlerce yıldır yöre halkı tarafından bilinen ve doğadan toplanan Anzer, kurutularak kış aylarında bitkisel çay şeklinde tüketilmektedir Yörede Anzer çayının; soğuk algınlığı, gribal enfeksiyonlar, mide ve barsak rahatsızlıkları gibi birçok derde deva olduğuna inanılmaktadır

Ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasından olan Anzer nin bilimsel literatürdeki ismi; Thymus praecox subsp Caucasicus var Caucasicus tur

Bitki, 15-20 cm arasında boylanabilen, küçük yapraklı, kuvvetli kokulu, yaz aylarında dalların tepe kısmında başak formunda pembe-erguvani-beyaz çiçekler açan, otsu yapıda çok yıllıktır

Özellikle meyilli, kurak ve yamaç kısımlarda kümeler halinde yetişmektedir Bitkinin tüm kısımları açık sarı renkte uçucu yağ, acı maddeler taşımaktadır Uçucu yağ oranı, bitkinin kısımlarına göre farklılık göstermekte olup, % 1-3 arasında değişmektedir En yüksek uçucu yağ oranı, bitkinin çiçeklerinde bulunmaktadır Uçucu yağın temel bileşenlerini, timol ve karvakrol maddeleri oluşturmaktadır

Anzer çayının hasat zamanı, uçucu yağ oranı üzerine etki etmekte olup, en yüksek uçucu yağ oranına tam çiçeklenme döneminde ulaşılmaktadır Ayrıca, sisli ve puslu havalarda, sabah erken veya akşam üzeri yapılan hasatlar da kaliteyi düşürmektedir Hasat edilen bitkilerin kurutulması, çayın kalitesi ve saklama süresine etki etmektedir Tam çiçeklenme döneminde hasat edilen ve fazla bekletilmeden temiz gölgelik yerlerde kurutulan bitkiden yüksek kalitede kuru ürün elde edilmektedir

Anzer çayının hazırlanması özel bir ihtimam gerektirmekte olup, yanlış demleme yöntemleri çayın kalitesini bozmaktadır Anzer çayının kaynatılarak demlenmesi, uçucu yağın buharla birlikte uçmasına ve bitkideki acı maddelerin çaya geçmesine neden olmaktadır En güzel damak tadı ve faydanın sağlanması için, kaynatılmış sıcak suyun içerisine bir tutam Anzer çayı atılmalı, cezvenin kapağı kapatılmalı ve 5-10 dakika demlenmeye bırakılmalıdır Bardağa süzülen, altın sarısı rengindeki Anzer çayı, ılık olarak içilmeli ve demlemede kullanılan çiçekler bir daha kullanılmamalıdır

Yörede bilinmemesine rağmen, Anzer çayı adı verilen bu kekik türünün uçucu yağı ve suyu da elde edilebilmektedir Ülkemizde halen modern tesislerde kekik yağı ve kekik suyu üretilmektedir Ancak, eski çağlardan beri Anadolu nun birçok köyünde geleneksel yöntemlerle kekik yağı ve suyu elde edilmektedir Ateş üzerinde büyük tencereler içerisinde su ile kaynatılarak damıtma yöntemiyle elde edilen bu ürünler çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır

Anzer çayı, diğer kekik türlerinde olduğu gibi, bileşimindeki kimyasal maddeler sayesinde insan vücudu üzerine çeşitli etkiler yapmaktadır Çeşitli kaynaklarda kekik çayı, kekik yağı ve suyunun mide sorunlarını giderici, yatıştırıcı, antiseptik, kurt düşürücü, kan dolaşımını arttırıcı, bronşları açıcı, öksürük giderici, zayıflatıcı, şeker hastalarını rahatlatıcı etkilerinin olduğu belirtilmektedir Özellikle doğaya dönüşün ve doğal ürünlere olan talebin arttığı günümüzde, bitkisel çay olarak Anzer çayının önemi daha da artmaktadır

Anzer tarımının yapılması ile, yörede yapılan arıcılığın daha etkin hale getirilmesinin yanısıra, kurutulmuş Anzer çayı, kekik yağı ve suyunun üretilmesi yöre insanına ek bir gelir sağlayacaktır Anzer çayı denilen bu kekik türünün, yağının ve suyunun çıkarılması için yörede kurulacak modern tesisler bu konuda etkin rol oynayacaktır Ancak şu konu dikkate alınmalıdır ki, yörede doğal florada yetişen bitkilerin ticari amaçla toplanması, bitkilerin neslini tehlikeye sokacağından, bitkinin tarımının yapılması gerekmektedir

Anzer çayı çok yıllık bir bitki olup, bitki çelikleri ve kök parçaları ile üretimi mümkündür Yörede doğal olarak yoğun şekilde bulunması, tarımının da yapılabileceğini göstermektedir Ilkbahar veya sonbahar döneminde dikilecek bitki çelikleri ile yapılacak üretimde, ilk yıl verim düşük olacaktır Ancak, daha sonraki yıllarda verim giderek artış gösterecektir Bir dekarlık alandan ilk yıldan sonra, ortalama olarak 150-200 kg kuru Anzer çayı elde edilebilecektir Anzer çayı tarımının yapılması, farklı ürünlere işlenmesi ve pazarlanması özel bilgi birikimi gerektirmekte olup, bu konuda Karadeniz Teknik Üniversitesi, Ordu Ziraat Fakültesi nin çalışmaları halen devam etmektedir