Zen/?Satori?Ye Giden Sessiz Sözsüz Öğreti?

?Gövde bilgelik ağacıdır / Zihin ise parlak bir ayna /

Onu hep temiz tutmalı ki / Üzeri toz tutmasın?

yazmış Shen Hsiu Usta altıncı Zen Ustası olmak için duvara

ve ertesi gün başka bir şiir varmış altında

?Ne bilgelik ağacı var / Ne de parlak bir ayna/

Yok boşluktan başka bir şey / Toz nereye konacak??

Aşçı yamağı bu şiiriyle büyük bilge altıncı Zen Piri Hui Neng olmuş

Binlerce yıldır süregelen gerçeği arayış her kültürde sembollerle sonraki kuşaklara geçirilmiş Kimileri en büyük sırrın doğasının gizli olmak olduğunu, kimileri ise kuşaktan kuşağa en iyi aktarımın sözlü hikayeler, efsaneler, mitler ve sanatsal çalışmalar olduğunu iddia etse de muzip bir yan da sezilmiyor değil

Ezoterik gözle bakıldığında ne Yunan Tanrıları, Tanrı ne Mısır ilahları ilahdır Tümü belli durum, duygu farkındalık ve bilinç düzeylerini kavramış insanların, temel kanunları kişileştirerek insan kılığında sunmalarıdır Halkın kafasını fazla yormadan dersler aldırmayı amaçlamışlardır

Zen?in anlattığı evrensel hakikate bu gözle bakıyoruz

Elbetteki bu satırların yazarı bir Zen Üstadı olmadığı ya da Satori?ye ulaşmadığı için size en az yorumla, aynen nakletmeye çalışacak Açıklayacak düzeyde olduğunu iddia edenleri de kuşku ile incelemeli Çünkü ?Konuşan bilmiyor, bilen konuşmuyor? der yine aynı bilgeler Eh! Öyleyse konuşalım

Ünlü Bodhi Dharma, Sakyamuni Buda?nın aydınlanmasını, ritüellerle felsefelere süslenmemiş hakiki çekirdeğini Hindistan?dan Çin?e getirdiğinde aşkın bir hakikati ifade eden Sanskritçe Dhyna ve Çince Ch?an kavramları da ülkeye ulaştı Bu öğreti sonraları Japonya?ya Zen adıyla aktarıldı

Derler ki gözlerini kırpmayan bilge Bodhi Dharma?yı görmek ister Çin?in yüce İmparatoru Karşısına getirilen adam sakince geçip karşısına oturunca öfkeyle bağırırır ?Saygısız! Çin?in imparatoru karşısında oturmak ha!? Bodhi Dharma aynen cevap verir ?Evrenin efendisi karşısında oturmak ha!? İmparatorun şaşkınlığı öfkesini alteder Konuştukça saygısı artar

Sonra sorar ?Pek çok tapınak yaptırdım, pek çok hacıyı korudum Nedir bunların karşılığı??

?Hiç bir şey? der Bodhi Dharma Ürpertici cevap tüm soruları yutar

Artık İmparator söyleyecek söz bulamaz Onun anlatmasını ister gördüğü hakikati ?Koskoca bir boşluk, sonsuz bir yokluk? der Bodhi Dharma Evrenin tözünü yüzyıllarca betimleyecek cümle böylece duyulur
?Zen?in çıkış noktasını şöyle anlatırlar: Buda en iyi öğrencilerini toplar Hep birlikte bağdaş kurup otururlar Artık en son hakikati anlatacaktır Aydınlanmayı / Nirvana?yı / Satori?yi, öğretisinin çekirdeğini Sessizce otururlar Dakikalar geçer Sükuneti hiçbirisi bozmaz Sonra Buda elindeki çiçeği yavaşça çevirir Bu hareketi gören öğrencisi Kasyapa gülümser ve çarpıcı kendiliğinden gelen Satori?ye (Aydınlanmaya) erişir Böylece sessiz sözsüz hakikati anlatan, yıldırımlar kadar çarpıcı öğreti doğar?



Zen?in doğrudan hakikati, asıl doğanızı ve evrenin temelini anlamaya yönelik neşeli, sıradışı bir tarzı vardır Zen iki ekole sahiptir Ansızın aydınlanmayı amaçlayan RİNZO ve meditasyonla oturarak aydınlanmayı amaçlayan SOTO Her ne kadar kökenleri ansızın uyanmaya dayansa da Zen her iki kolda da büyük üstatlar yetiştirmiştir

Ustaların öğrencilere ansızın bağırdığı, sopayla vurduğu (inanılmaz ama gerçek!), iyi huylu üstadların ise aklı durduran Koanlar (paradoksal sorular) sorduğu bilinirdi

?Bir ormanda bir ağaç devrilse ve hiç kimse olmasa yine de ses çıkar mı??

?İki elin sesi alkıştır, ya tek elin sesi??

Kısa, çarpıcı, paradoksal soru aklın çözebileceği bir yanıt içermez Anlamanın tek yolu yeni bir anlayışa geçmektir

Bizdeki Bektaşi dervişlerini hatırlatan hazır cevap şaşırtıcı soruları ve hareketleri ile Japonya?da ün yaptılar Ama derin saygı Zen ekolünün Japon kılıç kullanma sanatı ustaları Kendo Samurayları tarafından kabulüyle gerçekleşti

?Esasında düşmanım da ben de biriz Onun ölmesi ya da benim ölmem arasında fark yok Ama yine de ayrık otlarını söker, yeşil çimenleri besleriz?

Savaş Sanatları?nda gerekli olan refleks düzeyinde düşünmenin, ikirciklenmenin, tereddütün olmadığı Wu-wei boş akıl, sessiz akıl Zen?e büyük ilgi doğurmuştur

Oradan İkebana Sanatı?na sıçrayan Zen ustaların kusursuz çiçek aranjmanlarında ruhlara çarpmıştır Sonraları geleneksel Japon çay seromonilerindeki yüksek konsantrasyonları ile Zen üstadları övgüler almıştır Ressamlar, gezgin öykü anlatıcıları, köy köy gezen çıkıkçılar (Zatoichi filmini izlediniz mi?), rahipler, güzelliği dillere destan kadınlar Zen?in canlı hayat hikayeleri olmuşlardır Artık bununla ilgili pek çok espri yapılmaktadır Mesele motosiklete binme sanatında Zen gibi Ülkemizde de Cem ŞEN tarafından Dharma yayınlarından ?Dolmuşa Binme ve Dolmuştan İnme Sanatında Zen? kitabı basılmıştır

Zen din midir? Hayır değildir Kökeni itibariyle Budizm?in alt kolu gibi görünmesine karşın tüm ustaları hem Buda?yı hem de herhangi bir dini yadsır Kurgusal yaklaşımlar onlar için anlamlı değildir Öz olarak yaklaşımları doğrudan görme üzerine kuruludur

Geçitsiz Geçit (The gate is no gate), Zihin zihinsizliktir (Mind is no mind)

?Gerçekle arana Buda girerse kes onu?

?Usta! Buda heykellerini yakıyorsun!?

?Ne yapıyorsun! En yüce gerçeği anlatan pirlerin emaneti kitabı ateşe attın? / Asıl sen ne diyorsun??

?Köpekte Buda yaradılışı var mıdır? / Mu ( Ne evet, ne hayır, ne hem evet hem hayır ne de hiçbiri anlamanına gelen bütünsel olumsuzlama sözcüğü)

Zen öyküleri ?Zen Eti Zen Kemiği? adı ile ülkemizde Yol Yayınları?ndan rahmetli İlhan Güngören tarafından basıldı Ülkemiz böylece Zen?le tanıştı Sonraları Batı?ya Zen?i tanıtan DT Suzuki kitapları da raflarda yerini aldı Pek çok Zen kitabını Türkçe?ye çeviren ve kendisi de bir Zen uygulayıcısı olan Nevzat Erkmen?in rahat, doğal diline ve Zen?e özgü sıradışı çevirisine de teşekkür etmeliyiz

Zen öykülerinden bir kaçı ile sizi eğlenceli hoş okunan ve öğretici hayat derslerine davet ediyorum



?Düşünmemek gene de düşünmektir Ben düşünmeyeceğim diye düşünmektir Bu da bir tür düşünmektir Düşünmek ya da düşünmemek Bu ikilemden nasıl çıkılmalı? / Hui-neng?