Hun Devletinde Ordu

Ordu yalnızca soylu boyların ve köle olmayan özerk boyların sağlayacağı askerlere dayanmazdı Savaşta yenilen ve köleleştirilen boylar da aynı biçimde asker sağlamakla yükümlüydü Bu nedenle Metehan bozkırda yüzyıllar boyu kullanılacak ve Cengizhan zamanında geliştirilecek olan onlu düzenleme sistemini geliştirmişti Ordu, her birinin başlarında şefleri bulunan 10,100,1000 kişilik bölümlere ayrılmıştı Onbaşı, yüzbaşı, binbaşı, tümenbaşı deyimleri bu düzenlemeden ileri gelmekteydi Bu birlikler boylar çerçevesinde gerçekleştirilirdi Büyük Aile 10, Boy 100 ,Budun ise 1000 asker sağlamakla yükümlüydü Bazen bu rakamlar boyların ve budunların durumlarına göre değişmeler gösterebiliyordu Bu türlü birimler Tanhu’nun , ili 24 changa ayırmasıyla bütünleşebilirdi Tepede sol ve sağ eligler ve her iki kanatta da onbirer askeri şef vardı Toplam sayıları iki elig ile birlikte 24'tü Bu 24 şef içinde kağan soyundan gelen prensler ile büyük askeri şeflerin karmaşık bir hiyerarşisi bulunmaktaydı Şefler derecelerine göre az çok kalabalık bir askeri birliğin komutanı olurlardı
Diğer yandan, askeri sistem mülki yönetimin de temelini oluşturmaktaydı Bu sistem akrabalığa dayalı sistemi yıkarak merkeziyetçi bir yönetim getirmişti Hun devletinde boylar merkeziyetçi bir yapıda yaşamışlardı Askeri şef, genellikle komuta ettiği askerlerin beyi idi Bazen, kavim kökünden kopmuş askeri şefler kullanılmışsa da, yöresel beyler yönetimindeki boy örgütlenmesi ve boy dayanışması eskisi gibi olurdu Barış zamanında bir boyun askerleri geleneksel beyinin yanında çobanlık yapardı Hem beylerine, hem de beylerinin aracılığıyla Hun devletine vergi öderdi Boylar sistemi ile Hun devletinin yönetim düzeni geniş ölçüde birbirine girmiş ve özdeşleşmişti Hun devlet örgüsü kavim sisteminin üzerine akıllıca örtülmüş bir örtüydü Düzenli toplanan bir kurum olmamakla beraber boy ve budunların işleriyle imparatorluğun politikası arasında eşgüdümü sağlamak için zaman zaman toplanan kurultay kağan ailesini, büyük askeri şefleri, boy ve budun beylerini biraraya getirirdi (Kagan'ın otoritesi ve kurultayın gücü konusundaki bilgilerimiz genel düzeyde ve yetersizdir) Ekonomik işler ve askeri seferler iyi gittiği sürece Tanhu ve devlet güçlü görünürdü Çin ve Türkistan yiyecek göndermeyince devletin ve imparatorun durumu sarsılır ve bu durumda, bağımlı yaşayan boy ve budunların merkeze karşı ayaklandıkları sık sık görülürdü Eldeki bilgilere göre Hun devleti, vergi ve asker sağlamakla yetinen ve bağımlı boy ve budunların iç düzenlerine pek az dokunan, ince bir bürokrasiye ve hiyerarşik biçimde sıralanmış boy ve budunlara dayanırdı Köle durumundaki boylar bile vergi ve hizmet yükümlülükleri dışında özerkliklerini korurlar ve kendi ekonomik uğraşlarını sürdürürler, kendi hayvan sürülerini yetiştirebilirlerdi Bozkırda bir süre sonra boylardan birisi büyüyerek diğerlerine egemen olurdu Efendi-köle ve boy ilişkisi bir sömürü düzeninin varlığına karşın geçici bir durumdu Boylar içindeki gelişmeler, soylular ve karabudun ilişkisi önemli ve anlamlıydı Nitekim, Tunguzlar örneğinin gösterdiği üzere, köle boyların beyleri ve ileri gelenleri de, Hun beyleri ve askeri şefleri arasında yer alırdı