Domesday Kitabı, Domesday Book, Kıyamet Günü Kitabı

DOMESDAY KİTABI

Domesday kitabı,İngilizce DOMESDAY BOOK Kıyamet Günü Kitabı,İngiltere'de Kral IWilliam'ın emriyle her türlü arazi sahip,mutasarrıf ve zilyedleri ile bu kişilerin elindeki ,farklı hukuki kategorilere ait topraklar ve gelirler,köylüler ve yerleşim merkezleri konusunda 1086'da yapılan sayıma ilişkin özgün kayıtlara ve sayım sonuçları özetine verilen adZamanında "İngiltere'nin özelliklerini belirleme " adı altında yürütülen araştırmaya,halk arasında kurtuluşu olmayan hükümle karşı karşıya gelme anlamında Domesday ( bugünkü yazımı doomsday ) adı takıldıZamanla yaygınlaşan bu ad,12yüzyıl ortalarında genel bir geçerlik kazandıAraştırma,geniş ayrıntılar içermesi ve çok kısa sürede tamamlanması açısından,ortaçağda gerçekleştirilmiş en çarpıcı idari uygulama olarak kabul edilir

1066'daki Hasting Çarpışmasından sonra İngiltere'yi ele geçiren Normanlar henüz Fransa'da bulundukları dönemde de,10yüzyıl başlarından sonra Normandiya'da görece sıkı merkeziyetçi uygulamalarla belirlenen bir feodal devlet kurmuşlardıDüklük arazisi üzerinde düklerin otoritesi titizlikle korunuyorbelirli aralarla sayımlar yapılıyor ve merkezkaç eğimilerin olabildiğince frenlenmesine özen gösteriliyorduİngiltere'yi merkezi bir savaş önderliği altında,bir çırpıda ele geçiren Normanlar bu özelliklerini yeni ülkelerine de taşıdılar ve erken bir aşamadan başlayarak toprak gelirlerini sıkı denetim altına alan,vergi kaçırma boşluklarını daraltan fief dağıtımı üzerinde kralın yetkilerini korumayı amaçlayan bir feodal sistem kurmaya çalıştılarÇok kapsamlı bir arazi ve gelir sayımı olarak Domesday Kitabı,bu çabanın en önemli araçlarından olduSomut olarak,1086'da yaygın hoşnutsuzluklara karşı koyarak yürütülen sayım çalışmaları için kraliyet görevlilerinden oluşan yedi ya da sekiz kurul görevlendirilmiştiHer biri ayrı bir bölgede çalışma yapan bu kurullar bölgelerine giren illerde krala ait topraklar ile doğrudan krala hizmet yoluyla arazilerini ellerinde tutan büyük kiracılara ait topraklar konusunda ayrıntılı bilgiler derledilerKraliyet katiplerinin bu belgelere dayanarak çıkardığı özet sonradan kitap biçiminde toplandı

Northumberland,Durham,Westmorland ve Cumberland ile Lancashire'ın kuzey kesimi dışında İngilteredeki bütün illeri kapsayan Domesday Kitabı,her zaman tekil biçimde anılmasına karşın,gerçekte birbirinden oldukça farklı iki ciltten oluşurBüyük Domesday ( Great Domesday) olarak bilinen cilt,Essex,Norfolk ve Suffolk dışında sayım yapılan bütün illere ilişkin kayıtların son özetlenmiş biçimini içerirKraliyet görevlilerinin bu üç ille ilgili olarak Winchester'a gönderdiği raporlar ise,tam ve kısaltılmamış biçimde Küçük Domesday ( Little Domesday) olarak bilinen ikinci ciltte yer alırBazı nedenlerden dolayı hiçbir zaman özetlenmeyen ikinci cilt,sonradan olduğu gibi birinci cilde eklenmiştir


Kaynak;AnaBritannica cilt 10 frmsinsinetiçin derlenmiştir

Günümüze Domesday Kitabı'yla ilgili bazı belgeler de kalmıştırBunlardan biri Somerset,Dorset,Wiltshire,Devon ve Cornwall illerini kapsayan geziyle ilgili ilk rapor taslaklarından birinin yer aldığı Exon Domesday'dırCambridgeshire iline ilişkin bilgileri kapsayan çok daha eski bir taslak olan Inguisitio comitatus cantabrigiensis ( Cambridge İli Araştırması) kraliyet görevlilerinin çalışmalarını gerçekte nasıl yürüttüklerini göstermesi açısından ilginçtirBu belgeden araştırmalarda yeminli resmi soruşturma yönteminin izlendiği ve belirlenmiş uzun bir sorular listesine göre alınan yanıtların temel alındığı anlaşılmaktadırİlin en büyük kentinde düzenlenen bu soruşturma toplantılarında gerekli bilgiler şeriflerden ,baronlar ile onlara bağlı kiracılardan ve il altındaki her yerel yönetim birimi ( hundred) ile her köyün gönderdiği temsilcilerden alınıyordu

Bilgiler illere,alt yönetim birimlerine ve köylere göre toplandığından ,izlenen yöntem bütünüyle çoğrafi sınırlara dayanıyorduAma Winchester'daki kraliyet sarayına rapor gönderilmeden önce,her ile ilişkin bilgiler Normanların İngiltere'ye getirdiği yeni feodal anlayışa uygun bir sıralama içinde,kralın ve büyük kiracılarının adları altında yeniden düzenleniyorduBu nedenle bitişik olmayan araziler bile tek bir birim içinde yer alıyordu

Büyük Domesday her il başlığı altında,kraldan en alt düzeydeki büyük kiracıya kadar bütün arazi sahiplerinin bir listesini vermektedirBu kişilerin elinde tuttuğu fief'lerin birbiri ardı sıra sıralandığı bölümde 1066-86 arasındaki sahiplerinin adlarıyla birlikte söz konusu kişiye ait malikaneler ,bunların ölçüleri ve toprak işleme kapasiteleri ,buralarda değişik işlerde çalışanların sayısı,malikane sınırları içindeki değirmen,balık havuzu gibi malvarlıkları en sonda da bu malikanelerin sterlin üzerinden değeri yer almaktadır

Domesday Kitabı,kayıtları günümüze ulaşmayan Londra ve Winchester dışında İngiliz kent ve köylerinin büyük çoğunluğuna ilişkin tarihsel araştırmaların çıkış noktasını oluşturmuşturBu bakımdan yalnız İngiltere sosyal tarihi içindeki yeri ve işlevi değil,İngiliz ortaçağ tarihçiliği için önemi de,3-4 yüzyıl sonra Osmanlı Devleti'nde klasik dönemde periyodik olarak tekrarlanan takrirler ile karşılaştırılabilirAnglonorman dönemindeki İngiltere üzerinde çalışan tarihçiler için de eşsiz önemde bir bilgi kaynağı olan bu sayım defteri,Londra'da Chancery Lane'de bulunan Resmi Evrak Dairesinde korunmakta ve halka açık bir biçimde sergilenmektedir


Kaynak;AnaBritannica cilt 10 frmsinsinetiçin derlenmiştir