2. Göktürk Devleti’Nin Kuruluşu - 2. Göktürk Devleti’ Hakkında Bilgiler Nelerdir?

2 Göktürk Devleti’nin Kuruluşu - 2 Göktürk Devleti’ Hakkında Bilgiler Nelerdir?
2 Göktürk Devleti’nin Kuruluşu - 2 Göktürk Devleti’ Hakkında Bilgiler Nelerdir?

Türklerin Çin’e karşı zaman zaman başlattıkları bağımsızlık hareketleri her defasında kanlı bir şekilde bastırıldı Bu bağımsızlık hareketlerinin en ünlüsü Kürşad’ın başlattığı ayaklanmadır Türklerin bu onurlu ve ibret dolu mücadelesi Orhun Yazıtları’nda da yer almaktadır Uzun süren esaret döneminde bağımsızlık özlemi içinde olan Türkler, Çin kültürüne karşı benliklerini korumayı başardılar 630 yılında Çin egemenliğine giren Batı ve Doğu Göktürklerinin tekrar bağımsız olup devlet kurmaları ancak elli yıl sonra gerçekleşebildi

II Göktürk Devleti’nin Kuruluşu
Göktürklerin Aşina soyundan gelen Kutluk, Çin’e karşı başlattığı bağımsızlık mücadelesini 681 yılında kazandı Türklerin kutsal yurt kabul ettikleri Ötüken’i ele geçirerek II Göktürk Devleti’ni kurdu (682) Kendisine “devleti derleyen, toplayan” anlamında İlteriş unvanı verildi Kurucusundan dolayı devletin adına, Kutluk Devleti de denir

Kutluk (İlteriş) Kağan
İlteriş Kağan devletin kuruluşunda büyük hizmeti geçen Tonyukuk’u başvezirlik görevine getirdi Kısa sürede toparlanan yeni Türk Devleti’nin hedefi Çin idi Kutluk’un Çin’e yaptığı seferlerin nedenleri şu şekilde sıralabilir:
-Türklerin Orta Asya’daki en büyük rakipleri olan Çin’i baskı altında tutmak istemeleri
-Yeni kurulmuş olan devletin yiyecek, giyecek ve at gibi gereksinimlerini karşılama düşüncesi
Çin’e 682 – 687 yılları arasında 46 akın yapıldı Saldırılarda ilk hedefler, askeri garnizonlar ve eyalet merkezleri idi Bu akınlarda pek çok Çin şehri tahrip edildi Büyük miktarda ganimet ele geçirildi Doğudaki bütün Türk boylarını yönetimi altında toplayan İlteriş Kağan 692 yılında öldü
Onun 17 kişi ile başlattığı özgürlük mücadelesi, Göktürk Devleti’nin yeniden kurulması ve eski gücüne ulaşması ile tamamlandı

Kapgan Kağan (692 – 716)
İlteriş Kağan öldüğünde çocukları Bilge ve Kültigin henüz küçük olduklarından, yerine kardeşi Kapgan geçti
Kapgan Kağan devletin dış politikasını 3 temel esas üzerine kurdu:
-Çin’i baskı altında tutmak,
-Çin’de dağınık halde yaşayan Türkleri bir devletin bünyesinde toplamak,
-Asya’daki bütün Türk boylarını Göktürk bayrağı altına toplamak
Kapgan Kağan döneminde Türk akınlarından çekinen Çin, Türklerin isteklerini yerine getirmek zorunda kaldı Çin içinde yaşayan Türkleri idare ederek, büyük miktarlarda tohumluk darı, tarım aletleri ve kumaş verdi
Kapgan Kağan, Çin seferlerinden sonra Kitanlar üzerine yürüyerek onları mağlup etti Kırgızlar, Türgişler ve Karluklar gibi Türk boylarını Göktürk egemenliğine aldı Artık doğu ve batı Göktürklerin eski toprakları tek elde toplanmış; Asya’daki Türk birliği yeniden kurulmuştu Kapgan Kağan, Göktürk ordusunu ikiye ayırarak batı bölgesi ordusunu Tonyukuk’un emrine verdi Bu orduda Kapgan Kağan’ın oğlu İnal Tigin ve Kutluk Kağan’ın oğlu Bilge Tigin de bulunuyordu Doğu ordularının başında da Kapgan Kağan vardı
Kapgan Kağan’ın devlet içinde uyguladığı sert ve kırıcı politikası, Çin’in bölücü kışkırtmaları, iç isyanları başlattı Kapgan Kağan bu iç isyanlardan birisi olan Oğuz ayaklanmalarını bastırdıktan sonra Ötüken’e dönerken pusuya düşürülerek öldürüldü (716)

Bilge Kağan (716 – 734)
Kapgan Kağan’ın yerine oğlu İnal (Bögü) geçti Hükümdarlık niteliklerine sahip olmadığından dolayı tahttan indirildi Yerine Kültigin’in desteğiyle Kutluk Kağan’ın büyük oğlu Bilge, hakan oldu Daha önce girdiği savaşlarda üstün komutanlık yeteneğini kanıtlayan Kültigin ise orduların başına getirildi Devletin kuruluşunda ve yükselişinde büyük hizmetleri bulunan vezir Tonyukuk, bu dönemde de görevine devam etti
Bilge Kağan, tahta çıktıktan sonra isyanları bastırarak iç karışıklıkları sona erdirdi Kültigin düzenlediği seferlerle Karlukları ve Uygurları Göktürk Devleti’ne bağladı Bilge Kağan, Türk boylarını kışkırtan Çin’i cezalandırmak amacıyla, 720’de Çin üzerine sefere çıkarak sınırdaki kuzey topraklarını ele geçirdi
Tonyukuk, Türklerin esaret yıllarında Çin’de doğup büyüyen ve Çinlilerin Türklere karşı izlediği siyaseti iyi bilen bir kişiydi Kutluk, Kapgan ve Bilge Kağan dönemlerinde vezirlik yaptı Bu görevi sırasında II Göktürk Devleti’nin iç ve dış politikasına yön verdi Tonyukuk 725 yılında öldü Tonyukuk’tan sonra 731 yılında Kültigin’in ölümü, Bilge Kağan’ı iki önemli devlet adamının desteğinden yoksun bıraktı
734 yılında Kitanlara karşı bir zafer daha kazanan Bilge Kağan, aynı yıl öldü Onun ölümü ile devlette yeniden dağılma belirtileri görülmeye başladı

II Göktürk Devleti’nin Yıkılışı
Önce Tonyukuk’un, sonra Kültigin’in ve 734 yılında da Bilge Kağan’ın ölümü, II Göktürk Devleti’ni zor duruma düşürdü Bilge Kağan’dan sonra sırasıyla oğulları Türk Bilge Kağan ve Tengri Han tahta geçti Tengri Han çocuk yaşta olduğu için devletin yönetimini annesi üstlendi Ancak devletin iyi yönetilememesinden faydalanan Göktürk egemenliğindeki Basmil, Karluk ve Uygurlar birleşerek ayaklandılar Basmil hükümdarının kağan ilan edilmesi ile II Göktürk Devleti sona erdi (742)

Göktürklerin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi
-Tarihte Türk adını taşıyan ilk devlettir
-İslamiyetten önce kurulan Türk devletleri içinde en geniş sınırlara sahip ve en güçlü olanıdır
-Göktürkler Batı Türkistan’ın Türkleşmesini sağlamışlardır
-Gelişmiş bir yazı ve takvim kullanmışlardır
-Orta Asya’da yaşayan Türklerin Bizans’la ilişkileri Göktürkler zamanında başlamıştır
-Göktürklere ait Orhun Kitabeleri, Türk tarihinin ve Türk edebiyatının ilk yazılı eserleridir
-Kendisinden sonra gelen Türk devletlerine her türlü imkansızlık içinde dahi bağımsızlıklarını elde etme ve koruma ilhamı vermiştir