Yüzyılın Deneyi Bilim Dünyasına Neler Kazandıracak? Fizik Kurallarını Alt Üst Edecek

Yüzyılın Deneyi Bilim Dünyasına Neler Kazandıracak? Fizik Kurallarını Alt Üst Edecek
Yüzyılın Deneyi Bilim Dünyasına Neler Kazandıracak? Fizik Kurallarını Alt Üst Edecek

yüzyılın deneyi bilim dünyasına neler kazandıracak? İşte bilinen fizik kurallarını alt üst edecek deney
Aralarında Türklerin de bulunduğu 5 binden fazla fizikçi ve mühendisin 10 yılı aşkın süredir üzerinde çalıştığı proje, son yılların en büyük bilim projesi olarak gösteriliyor
LHC, Fransa-İsviçre sınırında, Cenevre yakınlarında, yerin 100 metre altında 27 kilometrelik dairevi bir tünel olarak inşa edildi
Deney başladıktan sonra, tünel çevresinde bulunan 4 büyük algılayıcıdan ikisi Atlas ve CMS, `Higgs bozonunun izini sürecek` Bu parçacığın diğer bazı parçacıklara kütle kazandırdığı düşünülüyor Bu deneyde Higgs bozonu tespit edilemezse teorik fizik alt üst olabilir
Evrenin sırlarını çözmeyi hedefleyen insanlık tarihinin en büyük deneyi bugün başlıyor Ancak sorun şu ki, pek çok kişi bu deneyi çok da kavrayabilmiş değil Bu deney tam olarak ne? Nasıl yapılacak, ne işe yarayacak? İşte bu sorulara da yanıt veren en yalın ve kapsamlı haber
`Evrenin sırrı çözülecek, teknolojik devrim yaşanacak`
Türk Fizik Derneği Genel Başkanı İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümü Nükleer Fizik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof Dr Baki Akkuş, İsviçre`de bulunan CERN`de (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi) yapılacak insanlık tarihinin en büyük deneyi hakkında Milliyet`ten Önay Yılmaz`ın
sorularını yanıtladı Evrenin sırlarını çözmeye yönelik deney bugün başlayacak
Deneyin amacı nedir?
CERN`deki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı(LHC) projesinin amacı, `büyük patlama` sonrasında yaşanan yüksek enerji ve yüksek yoğunluğu yaratmaktır
NE ELDE EDİLECEK?
Bu yaratılınca ne elde edilecek?
Bu deney 3 soruya yanıt arayacak:
Birincisi, maddeye kütle kazandıran parçacık olan `Higgs parçacığı`nı bulmak, `Büyük Patlama` teorisini ispatlamak
İkincisi`karanlık madde`nin ne olduğunu anlayabilmek Evrenin yaklaşık yüzde 30`unun `karanlık madde`den oluştuğunu biliyoruz Fakat ne olduğunu, içeriğini bilmiyoruz Buradaki amaç yüksek enerjiye ulaşıp `karanlık madde`yi deneylerde ortaya çıkarıp özelliklerini ölçmek
Üçüncü olarak da, fizik kanunlarına göre evrenin yarısının anti maddeden oluşması gerekiyor Ama evrende anti madde yok denecek kadar az Çünkü her parçacığın bir anti maddesi var Evren bu kanunun üzerine kurulmuş `Büyük patlama`dan sonra bu anti maddeye ne oldu? Bu sorunun yanıtı aranacak Maddenin ve evrenin nasıl oluştuğu anlaşılacak
Parçacıkların neden kütlesi olduğu, bu kütlenin varlığının sağladığı düşünülen `Higgs parçacığı`nın keşfedilmesi ve evrenin yüzde 96`lık bilinmeyen kısmının ne olduğu gibi sorular cevabını bulacak
BAŞKA YARARI VAR MI?
Deneyin başka nelere, örneğin teknolojiye katkısı ne olacak?
Fizik kanunları değişebilir, gelişebilir veya yeni kanunlar ortaya çıkabilir Hatta birçok yeni parçacıkların da ortaya çıkması bekleniyor Önce en küçük parça olarak atomları biliyorduk Sonra çekirdeği bulundu Sonra çekirdeğin içinde nötron, protonların var olduğunu öğrendik
Bilimsel merak bu kez de proton ve nötronların içinde kuarklar ve gluonların var olduğunu buldu Şimdi onların içinde de neler olduğu ortaya çıkabilir Bilgisayar, elektronik, nanoteknoloji, süperiletkenler, yeni malzemelerin geliştirilmesi, enerji teknolojisi, savunma ve uzay sanayiinde çok büyük teknolojik gelişmelere yol açacak Bilindiği gibi internetin de çıkış yeri CERN`dir Hatta şimdiden bilgisayar teknolojisinde çok yeni gelişmeler oldu bile
DENEY DÜNYAYI YUTMAZ
Deneyin maliyeti ne olacak?
10 milyar doları bulması bekleniyor
Bu deney hangi aşamada?
Yarın(bugün) LHC`nin içine 100 milyar civarında proton içeren bir paket verilecek ve hızlandırılmaya başlanacak
Bu protonlar saat ibresi yönünde döndürülerek hızlandırılmaya başlanacak 1 veya 2 ay sonra eğer şartlar uygunsa bu sefer, başka bir proton paketi bu kez saat ibresinin tam tersi yönde LHC`ye verilecek ve hızlandırma işlemi devam edecek Teknik olarak şartlar uygunsa çarpışma işlemi gerçekleştirilecek Yani çarpışma olayı tahminlere göre önümüzdeki ekim veya kasım ayında gerçekleşecek Hem saat yönünde, hem aksi yöndeki protonlar, LHC`nin hızı 7 trilyon elektron volta ulaştığı zaman çarpışma gerçekleştirilecek Bu çarpışma sonucunda açığa çıkacak enerji yoğunluğuyla, `büyük patlama`dan sonraki enerji yoğunluğu yaratılmış olacak
Bulgulara ulaşmak ne kadar sürer?
Maddeye kütle kazandıran `Higgs parçacığı`nın bulunmasının 2 yıllık bir süre alacağı tahmin ediliyor Toplam deneylerin süresi ise 10 yıl olarak planlanıyor LHC`nin üzerinde farklı yerlerde 4 adet dedektör bulunuyor ATLAS ve CMS dedektörleri, `Higgs parçacığı`nı bulmaya çalışacak LHCb dedektörü, `büyük patlama` anında madde ile eşit miktarda olduğu düşünülen anti maddeyi bulmaya çalışacak ALICE dedektörü ise, `büyük patlama`dan hemen sonra evrenin ilk mikro saniyelerinde daha protonlar oluşmadan ortaya çıkan kuark ve gluonları dedekte edecek Çarpışmalar bu dedektörlerin içinde olacak
TÜRKİYE`NİN KATKISI
Deney tehlikeli mi?
Bu deneyde çarpışma sonucunda açığa çıkacak enerji, `büyük patlama` anından sonraki kısa bir zaman dilimindeki enerji yoğunluğuna karşılık gelecek Bu enerjinin dünyayı içine alacak bir kara delik oluşturması ve dünyayı yutması mümkün değil Bunun gerçekleşebilmesi için kabaca 10 üzeri 48 elektron voltluk (trilyon kere trilyon kere trilyonluk) bir enerji gerekmektedir Bu da mümkün değil