Türk Müziğinde Zilli Ve Deri Gergili Çalgılar Nelerdir? Zilli Ve Deri Gergili Aletler

Türk Müziğinde Zilli ve Deri Gergili Çalgılar Nelerdir? Zilli ve Deri Gergili Aletler
Türk Müziğinde Zilli ve Deri Gergili Çalgılar Nelerdir? Zilli ve Deri Gergili Aletler
TÜRK MİZİĞİNDEKİ ZİLLİ VE DERİ GERGİLİ ÇALGILAR

ØÇağana
Acem diyarında Şîr-î Hûdã isimli bir pehlivan télifi olduğu, ancak Batı Anadoluda benimsendiği söyleniyor Avrupa bandolarına Mehteran’dan geçmiş olup, Jingling Johnnie (Çıngırdayan Coni) veya Turkish Crescent (Türk Hilâli) adlarıyla anılan ve Çin Şapkası adı da verilen, çalkalanarak çalınan çıngırak başlı ve süslü uzunca bir tahta ãsã olmaktadır

ØÇalpãre (Çalpara)
Evliyã Çelebi ismini vermiş, ancak tanımlamamıştır Farsça dört parça demek olan Çarpara’dan türemiş bir kelime olduğu anlaşılıyor Rakkasların parmaklarına takarak ritim sağladıkları mãdenî veya ahşap iki çift küçük çık-çık olmaktadır Çengi Çubuğu adıyla da anılan Çalpara, Batı Müziğinde kullanılan Kastanyet adlı çalgıyla aynı özelliktedir

ØDef
Mãdenî küçük ziller takılmış deri gergili kasnaklı bir vurmalı sazdır Batı Müziğinde karşılığı Tamburin olmaktadır Birtakım eski deflerin 4 veya 8 köşeli olduğu anlaşılıyor

ØDãire
Halka halka mãdenî küçük çıngıraklar takılmış deri kaplı yuvarlak ve büyükçe bir deftir Özellikle çıngıraksız olanı Mazhar diye anılmaktadır 7 Batıda çıngıraklısına Simbalum, çıngıraksızına Timpanum denmektedir

ØDavul
Zurna Büyük çapta, ancak kısa boyda silindirik bir yapıya sãhip deri gergili vurmalı çalgıdır Anadolu’da kayışla boyunda taşınarak, eşliğinde bir yanına çomakla (tokmakla), diğer yanına çubukla (değnekle) vurularak çalınır Kelime kökeni Tabl ile aynı olup, Mehterhãne çalgılarındandır Çeşitli boylarıyla Batı Müziğindeki Kaba Davul’a ve Trampet’e mütekãbildir

ØDünbelek
Birçok çeşidi vardır Mısır’da îcãdedildiği söylenen ve dipdibe bitiştirilen iki üstü deri gergili çömlekten yapılan Çömlek Dünbeleği, Mekke’ye giden Mahmil alayınca çalınırmış Bir de cam kasnaklı yapıldığı düşülünen Cam Dünbeleği zikrediliyor Ayrıca, muhtemelen çıngıraklı olan Yemen Dünbeleği; çift olarak çalınan Mukarran Dünbeleği ve tãrifi meçhul Eyyûb DünbeleğiDarbuka ile eşanlamlı kullanılmaktadır

ØKös
Mehteranda kullanmış olan, üstü kalın deri gergili pirinç kazanlardan yapılan meşhur vurmalı sazdır Evliyã Çelebi’nin mizãhî bir üslupla her biri hamam kubbesi kadardır dediği bu ãlet, ucu keçe kaplı tokmaklarla çalınır Batı Orkestralarında günümüzde kullanılan Timpani adlı vurmalı çalgı, kösten türemiş kabul edilmektedir

ØKudüm
Hûşeng Şah tarafından îcãdedildiği söyleniyor Çomak biçiminde değnekler (zahmeler) ile çalınan, küçük çapta ve farklı ebatlarda bir çift köstür Hz Muhammed ile Hz Hatice’nin zifaf gecesinde ney ve rebab eşliğinde kullanıldığından dolayı, derviş tekkelerinden eksik olmamıştır deniliyor

ØNakkãre
denir Türk Çingeneler arasında Hãris-i Yemenî tarafından îcãdedildiği ve Arabistan kahvehãnelerinde çalındığı söylenmektedir Mehteranın tanınmış bir vurmalı çalgısıdır İki küçük değnekle çalınan, elle tutulur ölçüde ufak, üstü deri kaplamalı bir çift kâsedir İki parçası da bitişik olduğunda ve sol elde tutulup veya boyna asılıp sağ elle ve tek değnekle çalındığında, Çifte NakkãreNağra diye tanınır

ØTabl-ı Baz (Davlunbaz?)
Atların eyerlerine takılan veya elde tutulup kösele bir kayışla çalınan küçük köstür Gürültü yaparak av hayvanlarını ürkütmekte, onları sakladıkları yerden çıkartmakta ve baz türü doğana avını yakalaması için yardımcı olmakta kullanıldığından dolayı bu ismi almıştır Bir çeşidinin, 19 yüzyılda Tabl adı altında Mûsıkã-yı Hümãyûn bandosunda kullanıldığına rastlamaktayız

ØZil
Evliyã Çelebi ismini vermiş, ancak tanımlamamıştır Askerî Mûsîkîde ve Dervişlerin dînî ãyinlerinde kullanılan, birbirlerine vurularak çınlayan bakır, pirinç yãhut tunç malzemeden îmâledilmiş iki yassı yuvardan ibãret çalgı türüdür