Basit Eelektirik Devresi- Basit Elektrik Devrelerini Oluşturan Devre Elemanları Nedir

Basit Eelektirik Devresi - Basit elektrik devrelerini oluşturan devre elemanları nelerdir?
Basit Eelektirik Devresi- Basit elektrik devrelerini oluşturan devre elemanları nedir

TEMEL ELEKTRONİK-DEVRE ELEMANLARI

Mutlak ölçmelerin yapılmasının biraz daha güç olacağını tahmin ediyorsunuzdur Bu
ölçme yöntemleri ulusal labaratuarlarda ölçülecek büyüklüklerin temel birimlerinin
ölçülmeden uygulanması yoluyla olur Buna en güzel örnek etalonlar verilebilir Mutlak
olmayan ölçmelerde her ölçme işleminde olduğu gibi karşılaştırma yapılarak bilinmeyen
değerin bilinen değerle bilinen değere çevrilmesi yoluyla yapılır Bu tip ölçme yöntemini
de ikiye ayırabiliriz
Doğrudan Karşılaştırma Yöntemi Doğrudan Olmayan Karşılaştırma
Yine bir başka kabul gören görüş ise Sapmalı Ölçme Yöntemi Sıfır Yöntemi
Ölçülecek büyüklükler de 3 grupta toplanabilir
· Aktif Büyüklükler:
Bunlar; akım, gerilim ve bunların çarpımından oluşan güç, enerji, elektrik yükü gibi
skaler büyüklüklerdir "Devre büyüklükleri" olarak adlandırılırlar Manyetik alan, elektrik
alanı gibi büyüklüklerde "Alan büyüklükleri" adını alır
· Yan Büyüklükler:
Buraya da aktif büyüklüklerin periyotları, frekansları, dalga uzunlukları, sinüsodial aktif
büyüklükler arasındaki faz farkları alınabilir
· Pasif büyüklükler:
İki aktif büyüklüğün oranı olarak tanımlanabilir Bunlar devre parametrelerinin adını
alan;
Direnç= Gerilim/Akım,
Kapasite= Elektrik akısı/Gerilim
gibi büyüklüklerdir
Bu büyüklükleri ölçen aletleri de bu metotla gruplandırmamız mümkündür Birinci
gruptaki çalışma ilkesi dinamik kanunlarına dayanır hareketli parçaları vardır
Çoğunlukla ölçülecek büyüklüğü bir açıyla çeviren döner göstergeli ölçü aletleri grubuna
girerler ÖR: Analog avometre, wattmetre gibi
İkinci gruptaki ölçü aletlerini;
· Elektronik Ölçü Aletleri
· Dijital Ölçü Aletleri
· Ölçme Köprüleri şeklinde gruplarda toplayabiliriz
İstatiksel bilgilerin elde edilmesinde daha önceleri analog verilerin kullanılması
sonuçların tam randımanlı alınmasını engelliyordu Bugün hemen hemen her türlü
ölçümün dijital olarak yapılmaya başlanması özellikle elektronik aletlerin hata paylarının
yüzde olarak çok küçük değerlere çekildiği gözlenmektedir

Basit bir elektrik devresi nasıl yapılır? İletken ve yalıtkan maddeler koleksiyonu yapalım
Malzemeler:
Pil yatağı ,ampul ,duy ,bağlantı kabloları , 2 tane vida , saç teli ,plastik ve cam çubuk ,
mum, bakır tel
Deneyin Yapılışı

Tahta takoz üzerine 6 cm aralık olacak şekilde vidaları çakınız Bu çivilere kabloları bağlayınız Açıkta kalan kablonun bir tanesinin ucunu pilin bir kutbuna, diğer ucunu da önce duya sonra pilin diğer kutbuna şekildeki görüldüğü gibi bağlayınız Böylece basit bir elektrik devresi hazırlamış oldunuz Bu durumda ampul yanmaz
Böyle bi elektrik devresine açık elektrik devresi denir Şimdi sırasıyla vidalar arasına, vidalarla temas edecek şekilde mum, saç teli paket lâstiği, ebonit çubuk, ipek iplik koyunuz Her defasında ampule bakınız
Ampul ışık vermediği maddeler elektrik akımını iletmeyen yalıtkan maddelerdir Bu sefer de çivilerin arasına sırasıyla bakır tel, çinko tel koyunuz Her seferinde ampulün ışık verdiğini görürsünüz Ampul ışık verdiğine göre bu maddeler iletken maddelerdir

Temel Elektronik Devre Elemanları

Elektronikte kullanılan belli başlı elemanlar ve özellikleri Diyot çeşitleri, transistör, tristör, diyak, triyak, Jfet, mosfet, direnç ve bağlanma şekilleri, potansiyometre, LDR, PTC, kondansatör ve bağlanma şekilleri, bobin

ELEKTRONIK DEVRE ELEMANLARI

1 - Diyot :
Diyot tek yöne elektrik akimini ileten bir devre elemanidir Diyotun P kutbuna "Anot", N kutbuna da "Katot" adi verilir Genellikle AC akimi DC akima dönüstürmek için Dogrultmaç devrelerinde kullanilir Diyot N tipi madde ile P tipi maddenin birlesiminden olusur Bu maddeler ilk birlestirildiginde P tipi maddedeki oyuklarla N tipi maddedeki elektronlar iki maddenin birlesim noktasinda bulusarak birbirlerini nötrlerler ve burada "Nötr" bir bölge olusturular Yandaki sekilde Nötr bölgeyi görebilirsiniz Bu nötr bölge, kalan diger elektron ve oyuklarin birlesmesine engel olur Yandaki sekilde diyotun sembolünü görebilirsiniz Simdide diyotun dogru ve ters polarmalara karsi tepkilerini inceleyelim

Dogru Polarma :
Anot ucuna güç kaynaginin pozitif (+) kutbu katot ucunada güç kaynaginin negatif (-) kutbu baglandiginda P tipi maddedeki oyuklar güç kaynaginin pozitif (+) kutbu tarafindan, N tipi maddedeki elektronlar da güç kaynaginin negatif (-) kutbu tarafindan itilirler Bu sayede aradaki nötr bölge yikilmis olur ve kaynagin negatif (-) kutbunda pozitif (+) kutbuna dogru bir elektron akisi baslar Yani diyot iletime geçmistir Fakat diyot nötr bölümü asmak için diyot üzerinde 06 Voltluk bir gerilim düsümü meydana gelir Bu gerilim düsümü Silisyumlu diyotlarda 06 Volt, Germanyum diyotlarda ise 02 Volttur Bu gerilime diyotun "Esik Gerilimi" adi verilir Birde diyot üzerinde fazla akim geçirildiginde diyot zarar görüp bozulabilir Diyot üzerinden geçen akimin düsürülmesi için devreye birdr seri direnç baglanmistir Ideal diyotta bu gerilim düsümü ve sizinti akimi yoktur

Ters Polarma :
Diyotun katot ucuna güg kaynaginin pozitif (+) kutbu, anot ucuna da güç kaynaginin negatif (-) kutbu baglandiginda ise N tipi maddedeki elektronlar güç kaynaginin negatif (-) kutbu tarafindan, P tipi maddedeki oyuklarda güç kaynaginin pozitif (+) kutbu tarafinda çekilirler Bu durumda ortadaki nötr bölge genisler, yani diyot yalitima geçmis olur Fakat Azinlik Tasiyicilar bölümündede anlattigimiz gibi diyota ters gerilim uydulandiginda diyot yalitimda iken çok küçük derecede bir akim geçer Bunada "Sizinti Akimi" adi verilir Bu istenmeyen bir durumdur

2 - Zener Diyot :

Zener diyotlar normal diyotlarin delinme gerilimi noktansindan faydalanilarak yapilmistir Zener diyot dogru polarmada normal diyot gibi çalisir Ters polarmada ise zener diyota uygulanan gerilim "Zener Voltaji" 'nin altinda ise zener yalitima geçer Fakat bu voltajin üzerine çikildiginda zener diyotun üzerine düsen gerilim zener voltajinda sabit kalir Üzerinden geçen akim degisken olabilir Zenerden arta kalan gerilim ise zenere seri bagli olan direncin üzerine düser Üretici firmalar 2 volttan 200 volt degerine kadar zener diyot üretirler Zener diyotlar voltaji belli bir degerde sabit tutmak için yani regüle devrelerinde kullanilir Yan tarafta zener diyotun simgesi, dis görünüsü ve ters polarmaya karsi tepkisi görülmektedir

3 - Tunel Diyot :

Saf silisyum ve Germanyum maddelerine dafazla katki maddesi katilarak Tunel diyotlar imal edilmektedir Tunel diyotlar ters polarma altinda çalisirlar Üzerine uygulanan gerilim belli bir seviyeye ulasana kadar akim seviyesi artarak ilerler Gerilim belli bir seviyeye ulastiktan sonrada üzerinden geçen akimda düsüs görülür Tunel diyotlar bu düsüs gösterdigi bölge içinde kullanilirlar Tunel diyotlar yüksek frekansli devrelerde ve osilatörlerde kullanilir Yan tarafta tunel diyotun sembolü ve dis görünüsü görülmektedir

4 - Varikap Diyot :
Bu devre elemanini size anlatabilmem için ilk önce ön bilgi olarak size kondansatörden bahsetmem gerekecek Kondansatörün mantigi, iki iletken arasinda bir yalitkan olmasidir Ve bu kondansatördeki iletkenlerin arasindaki uzaklik artirilarak ve azaltilarak kapasitesi degistirilen kondasatörler mevcuttur Fakat bunlarin bir dezanataji var ki bu da çok maliyetli olmasi, çok yer kaplamasi ve elle kumanda edilmek zorunda olmasi Bu kondansatör türüne "Variable Kondansatör" diyoruz Simdi varible kondansatörlere her konuda üstün gelen bir rakip olan "Varikap Diyotu" anlatacagim Varikap diyot, uclarina verilen gerilime oranla kapasite degistiren bir ayarli kondansatördür ve ters polarma altinda çalisir Boyut ve maliyet olarak variable kondansatörlerden çok çok kullanislidir Diyot konusunda gördügünüz gibi diyot da kondansatör gibi iki yari iletken maddenin arasinda nötr bölge yani yalitkandan olusurYan tarafta görüldügü gibi üzerine uygulanan ters polarma gerilimi arttigi taktirde aradaki nötr bölge genisliler Bu da iki yari iletkenin aralarindaki mesafeyi arttirir Böylece diyotun kapasitesi düser Gerilim azaltildiginda ise tam tersi olarak nötr bölge daralir ve kapasite artar Bu eleman televizyon ve radyolarin otomatik aramalarinda kullanilir

5 - Sotki (Schottky) Diyot :
Normal diyotlar çok yüksek frekanslarda üzerine uygulanan gerilimin yön degistirmesine karsilik veremezler Yani iletken durumdan yalitkan duruma veya yalitkan durumdan iletken duruma geçemezler Bu hizli degisimlere cevap verebilmesi için sotki diyotlar imal edilmistir Sotki diyotlar normal diyotun n ve p maddelerinin birlesim yezeyinin platinle kaplanmasindan meydana gelmistir Birlesim yüzeyi platinle kaplanarak ortadaki nötr bölge inceltilmis ve akimin nötr bölgeyi asmasi kolaylastrilmistir

6 - Led Diyot :
Led isik yayan bir diyot türüdür Lede dogru polarma uygulandiginda p maddesindeki oyuklarla n maddesindeki elektronlar birlesim yüzeyinde nötrlesirler Bu birlesme aninda ortaya çikan enerji isik enerjisidir Bu isigin gözle görülebilmesi için ise p ve n maddelerinin birlesim yüzeyine "Galyum Arsenid"maddesi katilmistir Ledlerin, yesil, kirmizi, sari ve mavi olmak üzere 4 çesit renk seçenegi vardir

7 - Infraruj Led :
Infraruj led, normal ledin birlesim yüzeyine galyum arsenid maddesi katilmamis halidir Yani görünmez (mor ötesi) isiktir infraruj ledler televizyon veya müzik setlerinin kumandalarinda, kumandanin göndedigi frekansi televizyon veya müzik setine iletmek için kullanilir Televizyon veya müzik setinde ise bu frekansi alan devre elemanina "Foto Diyot" denir Infraruj led ile normal ledin sembolleri aynidir

8 - Foto Diyot :
Foto diyotlar ters polarma altinda kullanilirlar Dogru polarmada normal diyotlar gibi iletken, ters polarmada ise n ve p maddelerinin birlesim yüzeyine isik düsene kadar yalitkandir Birlesim yüzeyine isik düstügünde ise birlesim yüzeyindeki elektron ve oyuklar açiga çikar ve bu sekilde foto diyot üzerinden akim geçmeye baslar Bu akimin boyutu yaklasik 20 mikroamper civarindadir Foto diyot televizyon veya müzik setlerinin kumanda alicilarinda kullanilir

9 - Optokuplörler :
Optokuplorler içinde bir adet foto diyot ve bir adet de infaruj led barindiran bir elektronik devre elemanidir Bu infaruj led ve foto diyotlar optokuplörün içerisine birbirini görecek sekilde yerlestrilmislerdir Infraruj ledin uclarina verilen sinyal aynen foto diyotun uclarindan alinir Fakat foto diyotun uçlarindaki sinyal çok çok düsük oldugu için bir yükselteçle yükseltilmesi gerekir Bu devre elemaninin kullanim amaci ise bir devreden diger bir devreye, elektriksel bir baglanti olmaksizin bilgi iletmektir Aradaki baglanti isiksal bir baglantidir

10 - Transistör :
Tansistörler PNP ve NPN transistörler olarak iki türe ayrilirlar NPN transistörler N, P ve N yari iletken maddelerin birlesmesinden, PNP transistörler ise P, N ve P yari iletken maddelerinin birlesmesinden meydana gelmislerdir Ortada kalan yari iletken madde digerlerine göre çok incedir Transistörde her yali iletken maddeden disari bir uç çikartilmistir Bu uçlara "Kollektör, Beyz ve Emiter" isimlerini veriyoruz Transistör beyz ve emiter uçlarina verilen küçük çaptaki akimlarla kollektör ile emiter uçlari arasindan geçen akimlari kontrol ederler Beyz ile emiter arasina verilen akimin yaklasik %1 'i beyz üzerinden geri kalani ise kollektör üzerinden devresini tamamlar Transistörler genel olarak yükseltme islemi yaparlar Transistörlerin katalog degerlerinde bu yükseltme kat sayilari bulunmaktadir Bu yükseltme katsayisinin birimi ise "Beta" 'dir Simdide NPN ve PNP tipi transistörleri ayri ayri inceleyelim

a) - NPN Tipi Transistör :
NPN tipi transistörler N, P ve N tipi yari iletkenlerinin birlesmesinden meydana gelmistir Sekilde görüldügü gibi 1 nolu kaynagin (-) kutbundaki elektronlar emiterdeki elektronlari beyze dogru iter ve bu elektronlarin yakalasik %1 'i beyz üzerinden 1 nolu kaynagin (+) kutbuna, geri kalani ise kollektör üzerinden 2 nolu kaynagin (+) kutbuna dogru hareket ederler Beyz ile emiter arasindan dolasan akim çok küçük, kollektör ile emiter arasindan dolasan akim ise büyüktür Yan tarafta NPN tipi transistörün sembolü ve iç yapisi görülmektedir

b) - PNP Tipi Transistör :
PNP tipi transistörler P, N ve P tipi yari iletkenlerinin birlesmesinden meydana gelmistir Sekilde görüldügü gibi 1 nolu kaynagin (+) kutbundaki oyuklar emiterdeki oyuklari beyze dogru iter ve bu oyuklarin yakalasik %1 'i beyz üzerinden 1 nolu kaynagin (-) kutbuna, geri kalani ise kollektör üzerinden 2 nolu kaynagin (-) kutbuna dogru hareket ederler Beyz ile emiter arasindan dolasan akim çok küçük, kollektör ile emiter arasindan dolasan akim ise büyüktürYan tarafta PNP tipi transistörün sembolü ve iç yapisi görülmektedir

11 - Foto Transistör :
Foto transistörün normal transistörden tek farki, kollektör ile emiter arasindan geçen akimi beyz ile degilde, beyz ile kollektörün birlesim yüzeyine düsen mor ötesi isikla kontrol ediliyor olmasidir Foto transistör devrede genelde beyz ucu bosta olrak kullanilir Bu durumda üzerine isik düstügünde tem iletimde düsmediginde ise tam yalitimdadir Foto transistörün kazanci beta kadar oldugu için foto diyotlardan daha avantajlidir Yan tarafta foto transistörün sembolü görülmektedir

12 - Tristör :
Tristör mantik olarak yandaki sekildeki gibi iki transistörün birbirine baglandigi gibidir Tristörün anot, katot ve gate olmak üzere üç ucu bulunmaktadir Gate ucu tetikleme ucudur Yani anot ile katot üzerinde bir gerilim varken (Anot (+), katot (-) olmak sarti ile) gate ile katot uclari arasina bir anlik (Gate (+), katot (-) olmak sarti ile) akim uygulanip çekildiginde tristörün anot ile katot uçlari arasi iletime geçer Anot ile katot arasindaki gerilim "Tutma Gerilimi" 'nin altina düsmedigi sürece tristör iletimde kalir Tristörü yalitima sokmak için anot ile katot arasindaki akim kesilir veya anat ile katot uclari bir anlik kisa devre yapilir Veya da gate ile katot arasina ters polarma uygulanir Yani gate ucuna negatif gerilim uygulanir

13 - Diyak :
Diyak çift yönde de ayni görevi gören bir zener diyot gibi çalisir Diyakin üzerine uygulanan gerilim diyak geriliminin altinda iken diyak yalitimdadir Üzerinden sadece sizinti akimi geçer Üzerine ukgulanan gerilim diyak geriliminin üstüne çiktiginda ise siyak iletime geçer Fakat iletime geçer geçmez diyakin uçlarindaki gerilimde bir düsüs görülür Bu düsüs degeri diyak geriliminin yaklasik %20 'si kadardir Diyakin üzerine uygulanan gerilim diyak geriliminin altina da düsse diyak yine de iletimde kalir Fakat diyaka uygulanan gerilim düsüs anindan sonraki gerilim seviyesinin altina düsürüldügünde diyak yalitima geçer Diyak iki yöndeki uygulanan polarmalarda da ayni tepkiyi verecektir Diyakin bu özelliklerinin olma sebebi alternatif akimda kullanilabilmesidir

14 - Triyak :
Triyaklar da tristörlerin alternatif akimda çalisabilen türleridir Triyakin olusumunda birbirne ters yönde bagli iki adet tristör bulunmaktadir Yan tarafta bu birlesim görülmektedir Herhangi bir alternatif akim devresindeki bir triyakin A1 ucuna (+) A2 ucuna da (-) yönde akim geldiginde birinci tristör, tam tersi durumda ise ikinci tristör devreye girecektir Bu sayede triyak alternetif akimin iki yönünde de iletime geçmis olur Triyak yüksek güçlü ve alternatif akim devrelerinde güç kontrol elemani olarak kullanilir

15 - JFet Transistör :
Jfet transistörler normal transistörlerle ayni mantikta çalisirlar Üç adet uca sahiptir Bunlar Kapi (normal transistörün beyzi), oyuk (normal transistörün kollektörü) ve kaynak 'dir Normal transistörle jfet transistör arasindaki tek fark, normal transistörün kollektör emiter arasindaki akimin, beyzinden verilen akimla kontrol edilmesi, jfet transistörün ise geytinden verilen gerilimle kontrol edilmesidir Yani jfetler gate ucundan hiç bir akim çekmezler Jfet'in en önemli özelligide budur Bu özellik içerisinde çok sayida transistör bulunduran entegrelerde isinma ve akim yönünden büyük bir avantaj saglar Normal transistörlerin NPN ve PNP çesitleri oldugu gibi jfet transistörlerinde N kanal ve P kanal olarak çesitleri bulunmaktadir Fakat genel olarak en çok N kanal jfetler kullanilir Asagida jfetin iç yapisi ve sembolü görülmektedir

a) - N Kanal JFet Transistör :
Yandaki grafikte görüldügü gibi n kanal jfet transistörler iki adet P ve bir adette N maddesinin birlesiminden meydana gelmistir Fetin gate ucuna uygulanan gerilim ile D ve S uclari arasindaki direnç degeri kontrol edilir Gate ucu 0V tutuldugunda, yani S ucuna birlestirildiginde P ve N maddeleri arasindaki nötr bölge genislemeye baslar Bu durumda D ve S uclari arasindan yüksek bir akim akmaktadir D ve S uclari arasina uygulanan gerilim seviyesi arttirildigi taktirde ise bu nötr bölge daha da genislemeye baslar ve akim doyum degerinde sabit kalir Gate ucuna eksi degerde bir gerilim uygulanmasi durumunda ise nötr bölge daralir Akim seviyesi de gate ucuna uygulanan gerilim seviyesine bagli olarak düsmeye baslar Bu sayede D ve S uçlarindaki direnç degeri yükselir

b) - P Kanal JFet Transistör :
P kanal fetlerin çalisma sistemide N kanal fetlerle aynidir Tek farki polarizasyon yönünün ve P N maddelerinin yerlerinin ters olmasidir Yani gate ucuna pozitif yönde polarizasyon verdigimizde D ve S uclari arasindaki direnç artar, akim düser Gate ucu 0V iken ise akim doyumdadir

16 - Mosfet :
Mofetlerde fetler gibi N kanal ve P kanal olarak ikiye ayrilirlar Mosfetler Asagidaki sekilde görüldügü gibi büyük bir gövde olan P maddesi (SS) oluk ve kaynak kutuplarina bagli iki adet N maddesi Ve yine kanal bölgesini olusturan bir N maddesi daha Birde kanal ile arasinda silisyumdioksit (SiO2) maddesi bulunan kapi konnektörü bulunmaktadir Bu madde n kanal ile kapi arasinda iletimin olmamasini saglar P maddesinden olusan gövde bazi mofetlerde içten S kutbuna baglanmis, bazi mosfetlerde de ayri bir uc olarak disari çikarilmistir Mosfetler akim kontrolü fetlerden biraz farklidir Mosfetler bazi özelliklerine göre ikiye ayrilirlar, bunlar ;"Deplesyon (Depletion)" ve "Enhensment" tipi mosfetlerdir Bu iki tip mosfeti simdi ayri ayri inceleyelim

a) - Deplesyon :
Yandaki garafikten de anlasilacagi gibi mosfetin gate kutbuna 0V verildiginde (yani S kutbu ile birlestirildiginde) S ve D kutuplari arasindan fetlerdeki gibi bir akim akmaya baslar Gate kutbuna negatif yönde yani -1V uygulandiginda ise gate kutbundaki elektronlar kanaldaki elektronlari iter ve p tipi maddeden olusan gövdedeki oyuklarida çeker Bu itme ve çekme olaylarindan dolayi kanal ile gövdedeki elektron ve oyuklar birleserek nötr bölge olustururlar Gate 'e uygulanan negatif gerilim artirildiginda ise nötr bölge dahada genisler ve akimin geçmesine engel olur Gate kutbuna pozitif yönde gerilim uygulandiginda gate kutbundaki oyuklar, gövdedeki oyuklari iter, kanaldaki elektronlari ise çeker fakat aradki silisyumdioksit madde nedeniyle gate kutbundaki oyuklarla elektrinlar birlesemez Bu sayede kanal genisler ve geçen akim daha da artar Iste bu gate kutbunan uygulanan pozitif gerilimle akimin artirilmasina "Enhensment", negatif gerilim uygulayarak akim düsürülmesinede "Deplesyon" (Depletion) diyoruz Bu bölümde Deplesyon tipi mosfetlerin N kanal olan türünü açikladik P kanal olan tipi N kanalin, polarma ve yariiletkenlerin yerleri bakimindan tam tersidir

b) - Enhensment :
Enhensment tipi mosfetleri, Deplesyon tipi mosfetlerden ayiran en önemli özellik yantarafta da görüldügü gibi N tipi kanalin bulunmamasidir Bu kanalin bulunmamasi nedeni ile gate kutbuna 0V uygulandiginda S ile D uçlari arasindan hiç bir akim geçmez Fakat gate kutbuna +1V gibi bir pozitif gerilim uygulandiginda gate kutbundaki oyuklar gövdedeki oyuklari iter Bu sayede S kutbundan gelen elektronlara D kutbuna gitmek için yol açilmis olur S ve D kutuplari arasindan bir akim geçmeye baslar Bu bölümde Enhensment tipi mosfetlerin N kanal olan türünü açikladik P kanal olan tipi N kanalin, polarma ve yariiletkenlerin yerleri bakimindan tam tersidir

Direnç Renk Tablosu Hesaplama için Tıklayınız

1 - Direnç :
Direncin kelime anlami, birseye karsi gösterilen zorluktur Devre elemani olan dirençte devrede akima karsi bir zorluk göstererek akim sinirlamasi yapar Direncin birimi "Ohm" 'dur 1,000 ohm = 1 Kilo ohm, 1,000,000 ohm = 1 Mega ohm ve 1,000,000,000 ohm = 1 Giga ohm Direncin degeri üzerine renk kodlari ile yazilmistir Yan tarafta görülen direncin renkleriri soldan baslayarak, sari, mor, kirmizi ve altindir Soldan 1 renk 1 sayiyi, 2 renk 2 sayiyi, 3 renk çarpan sayiyi ve 4 renkte toleransi gösterir Tablodan bakildiginda sari 4'e, mor 7'e ve kirmizida çarpan olarak 10 üzeri 2'ye esittir Bunlar hesaplandiginda ilk iki sayi yanyana konur ve üçüncü ile çarpilir Tolerans direncin degerindeki oynama alanidir Mesela yandaki direncin toleransi %5 ve direncin degeri de 47 Kohm'dur Tolerans bu direncin degerinin 47 Kohm'dan %5 fazla veya eksik olabilecegini belirtir Birde 5 renkli dirençler vardir Bunlarda ilk üç renk sayi 4 renk çarpan, 5 renk ise toleranstir Dirençler normalde karbondan üretilirler fakat yüksek akim tasimasi gereken dirençler telden imal edilirler Ayrica dirençler sabit ve ayarli dirençler olmak üzere ikiye ayrilirlar Ayarli dirençlerden "Potansiyometre" sürekli ayar yapilan yerlerde, "Trimpot" ise nadir ayar yapilan yerlerde kullanilirlar

Direnç Baglanti Türleri
a) - Seri baglanti :
Yan taraftaki resimde dört adet direncin birbirine seri baglanmis durumu görülmektedir A ve B uclarindaki toplam direnç degerinin heaplama formülü, RToplam = R1 + R2 + R3 + R4 seklindedir Yani 100 ohm + 330 ohm + 10 Kohm + 22 Kohm = 12430 Kohm 'a buda 12,430 ohm'a esittir

b) - Paralel baglanti :
Paralel baglantida ise formül 1 / RToplam = ( 1 / R1 ) + ( 1 / R2 ) + ( 1 / R3 ) + ( 1 / R4 ) seklindedir Fakat islemler yapilmadan önce Tüm degerler ayni yani ohm, Kohm veya Mohm cinsine dönüstürülmelidir 10 Kohm = 10,000 ohm, 22 Kohm = 2,200 ohm Simdide hesaplamayi yapalim 1 / RToplam = ( 1 / 100 ohm ) + ( 1 / 330 ohm ) + ( 1 / 10,000 ohm ) + ( 1 / 2,200 ohm ) bu esitlige göre, 1 / RToplam = ( 001 ) + ( 0003 ) + ( 0 0001) + ( 000045) => 1 / RToplam = 001355 yine bu esitlige göre RToplam = 1 / 001355 bu da 738 ohm'a esittir

2 - Potansiyometre :
Potansiyometre devamli ayar yapilmasi için üretilmis bir ayali direnç türüdür radyo ve teyiplerde ses yüksekligini ayarlamak için kullanilir Üç bacaklidir 1 ve 3 nolu uçlar arasinda sabit bir direnç vardir Ortadaki uç ise 1 nolu uç ile 3 nolu uç arasinda hareket eder 1 nolu ucala arasindaki direnç azaldikça 3 nolu uç arasindaki direnç artar

3 - Trimpot :
Trimpot ise devrenin içinde kalir ve sabit kalmasi gereken ayarlar için kullanilir Mantigi potansiyometre ile aynidir

4 - Foto Direnç (LDR) :
Foto direnç üzerine düsen isik siddetiyle ters orantili olarak, isik siddeti arttiginda direnci düsen, isik siddeti azaldiginda ise direnci artan bir devre elemanidir Foto direnç AC ve DC akimda ayni özellikleri gösterir Yan tarafta foto direncin sembolü görülmektedir

5 - NTC :
Ntc direnci isiyla kontrol edilen bir direnç türüdür Ntc isila ters orantili olarak direnç degistirir Yani isi arttikca ntcnin direnci azalir Isi azaldikça da ntcnin direnci artar Yan tarafta NTC'nin sembolü görülmektedir
6 - PTC :
Ptc ise ntcnin tam tersidir Isiyla dogru orantili olarak direnci degisir Yani isi artikça direnci artar, isi azaldikça da direnci azalir Yan tarafta PTC'nin sembolü görülmektedir

7 - Kondansatör :

Kondansatör renk hesaplayıcı için Tıklayın
Kondansatör mantigi iki iletken arasina bir yalitkandir Kondansatörler içerisinde elektrik depolamaya yarayan devre elemanlaridir Kondansatöre DC akim uygulandiginda kondansatör dolana kadar devreden bir akim aktigi için iletimde kondansatör dolduktan sonrada yalitimdadir Devreden sizinti akimi haricinde herhangi bir akim geçmez AC akim uygulandiginda ise akimin yönü devamli degistigi için kondansatör devamli iletimdedir Kondansatörün birimi "Farat" 'tir ve "F" ile gösterilir Faratin altbirimleri Mikro farat (uF), Nano farat (nF) ve Piko farattir (pF) 1 F = 1,000,000 uF, 1 uF = 1,000 nF, 1 nF = 1,000 pF Simdide kondansatörlerin seri ve paralel baglanti sekillerini inceleyelim

Kondansatör Baglanti Sekilleri

a) - Seri baglanti :
Kondansatörlerin seri baglanti hesaplamalari, direncin paralel baglanti hesaplariyla aynidir Yanda görüldügü gibi A ve B noktalari arasindaki toplam kapasite
1 / CToplam = ( 1 / C1 ) + ( 1 / C2 ) + ( 1 / C3 ) seklinde hesaplanir
1 / CToplam = ( 1 / 10 uF ) + ( 1 / 22 uF ) + ( 1 / 100uF ) burdan da
1 / CToplam = 0,1 + 0,045 + 0,01
1 / CToplam = 0,155
CToplam = 1 / 0,155
CToplam = 645 uF eder
A ve B arasindaki elektrik ise
VToplam = V1 + V2 + V3 seklinde hesaplanir
Bu elektrik kondansatörlerin içinde depolanmis olan elektriktir

b) - Paralel baglanti :
Kondansatörlerin paralel baglanti hesaplamalari, direncin seri baglanti hesaplariyla aynidir
CToplam = C1 + C2 + C3 hesapladigimizda,
CToplam = 10 uF+ 22 uF + 100 uF
CToplam = 132 uF eder
A ve B noktalari arasindaki elektrik ise
VToplam = V1 = V2 = V3 seklindedir
Yani tüm kondansatörlerin gerilimleride esittir

8 - Bobin :
Bir iletkenin ne kadar çok egik ve büzük bir sekilde ise o kadar direnci artar Bobin de bir silindir üzerine sarilmis ve disi izole edilmis bir iletken telden olusur Bobine alternatif elektrik akimi uygulandiginda bobinin etrafinda bir manyetik alan meydana gelir Ayni sekilde bobinin çevresinde bir miknatis ileri geri hareket ettirildiginde bobind elektrik akimi meydana gelir Bunun sebebi miknatistaki manyetik alanin bobin telindeki elektronlari açiga çikarmasidir Bobin DC akima ilk anda direnç gösterir Bu nedenle bobine DC akim uygulandiginda bobin ilk anda yalitkan daha sonra iletkendir Bobine AC akim uygulandiginda ise akimin yönü devamli degistigi için bir direnç göterir Bobinin birimi "Henri" 'dir Alt katlari ise Mili Henri (mH) ve Mikro Henridir (uH) Elektronik devrelerde kullanilan küçük bobinlerin bosta duranlari oldugu gibi nüve üzerine sarilmis olanlarida mevcuttur Ayrica bu nüve üstüne sarili olanlarin nüvesini bobine yaklastirip uzaklastirarak çalisan ayarli bobinlerde mevcuttur Bobin trafolarda elektrik motorlarinda kullanilir Elektronik olarakta frekans üreten devrelerde kullanilir