Uzay Araştırmaları Niçin Yapılır? Uzay Araştırmaları Neden Ve Nasıl Yapılır?

Uzay Araştırmaları Niçin Yapılır? Uzay Araştırmaları Neden Ve Nasıl Yapılır?
Uzay Araştırmaları Niçin Yapılır? Uzay Araştırmaları Neden Ve Nasıl Yapılır?
UZAY ÇALIŞMALARI

Uzay çalışmaları Yer atmosferinin dışından insanlı ve insansız uzay araçlarıyla yürütülen araştırmalardır Daha çok gelişmiş ülkelerin yürüttüğü uzay araştırmalarının genel amacı; temel bilimlerin ve teknolojinin de itici gücü ile uzayda doğal olayların ölçülmesi, bilinmeyenin araştırılması, bilginin genişletilmesi, Yer dışında insanlığa yararlı olabilecek kaynakların bulunmasıdır Genel itici güçler arasında ulusal itibar, ulusal güvenlik, bilimsel merak sayılabilir Özel amaçlar ise yer altı ve yer üstü kaynaklarının bulunup incelenmesi, denizlerden yararlanma, meteoroloji (hava tahminleri), iletişim (haberleşme) ve enerji gibi sorunlara yer atmosferi dışından yanıt aramaktır

61 Uzay Çalışmalarının Tarihî Gelişimi

Uçma ve uzaya çıkma fikri çok eskidir İranlıların, Hintlilerin ve Çinlilerin efsaneleri uçan adamlarla doludur Atmosfer varlığının kanatlı uçuşlar için gerekli olduğu, atmosfer olmazsa kanatlı uçmanın mümkün olmadığı çok sonra ancak 16 yüzyılda öğrenilmiştir Örneğin; Ay'a kadar kanat takıp uçmak öncelikle arada atmosfer olmasını gerektirir Halbuki yer atmosferinin kalınlığı Ay uzaklığının ancak on binde birini kapsar 17 yüzyılda Ay'a yolculuk üzerine bilim kurgu hikâyeleri yazılmaya başlanmıştır Bunlardan bazıları roket kullanımını da öngürüyordu Çünkü o zamanlar roket denebilecek âletler savaşlarda kullanılıyordu İlk roket muhtemelen 13 yüzyıl başlarında Çinliler tarafından keşfedilmiştir 1232 de Çinlilerin bir savaşta yakıtı barut olan roketler kullandığı bilinmektedir Barut yakıtlı ilk roketlerin yapımı Avrupada da öğrenildikten sonra roketlerin askerî amaçlarla savaşlarda kullanımı yaygınlaşmıştır Bu arada zamanla barut yakıtlı roketlerin güçleri menzilleri, ağırlıkları ve hedefe ulaşımda güvenilirlikleri oldukça geliştirildi İkinci Dünya Harbi'ne kadar roketler sadece patlayıcı maddeleri uzak hedeflere fırlatma amacıyla kullanıldı Ancak bu arada, roketlerin başka amaçlarla da örneğin, uzay uçuşlarında kullanılabileceği öğrenilmişti 19 ve 20 yüzyıllarda gerçekleşen teknolojik ilerlemeler sonunda, bir çok kimse roketlerle Ay'a gidilebileceğine inanmaya başlamıştır Rusyada NIKibalchich (1853 -1881) insan taşıyan roketlerin yapılabileceğini savunmuş ve 1890'da Alman H Ganswindt (1856-1934) bu düşünceyi daha da geliştirerek roketlerle yönlendirilebilen insanlı uzay araçlarının yapılabileceğini göstermeye çalışmıştır 1898 de Rus KTsiolkovsky (1857-1935) roket operasyonunun matematiksel formülleri üzerine ilk çalışmasını tamamlamış, roketlerde katı yakıt yerine sıvı yakıt kullanımının gerekliliği üzerinde durmuştur Sıvı yakıtla daha fazla güç elde edildiğini ve bu gücün daha kolay kontrol edilebildiğini göstermiştir Tsiolkovsky daha sonraki çalışmalarıyla çok kademeli roket kavramını geliştirmiştir Ancak Tsiolkovsky kuramcı olduğu için düşüncelerini deneme evresine sokamamıştır Tsiolkovsky'nin sıvı yakıtlı roket önerisini ilk kez Amerikalı bilim adamı RHGoddard (1882-1945) 1926'da uygulamaya sokmuştur Diğer taraftan Almanyada HOberth 1917'de sıvı yakıtlı askerî amaçlı roket yapımının projelerini doktora tezi olarak tamamlamış, ancak tez uygun bulunmayarak 1922'de geri çevrilmiştir Daha sonra Oberth'in, roketleri temel alan uzay uçuşları üzerine yazdığı bilimsel kitaplar hâlâ önemini yitirmemiştir Oberth'in çalışmalarından esinlenerek Avrupa'da ilk sıvı yakıtlı roket denemesini 1931 de Alman JWinkler (1897-1947) yapmıştır 1927'de kurulan Alman Uzay Uçuşları Derneği de sıvı yakıtlı roket denemelerine başlamıştır Bu denemeleri yapanlardan biri de o zaman çok genç olan W Von Braun (1912-1977) dur Almanya'da roket çalışmaları 1932'de ordu tarafından ele alınmış, 1937 'de bir deneme istasyonu kurulmuş ve sonra bu istasyonda V-2 roketleri geliştirilmiştir Bir tonluk savaş başlığı taşıyan bu sıvı yakıtlı roketler, bugünkülerin öncüsü olarak savaşların gidişini değiştirdi ve Dünya'nın uzay çağına girişinde önemli bir rol oynadılar

İkinci Dünya Savaşı sonunda Alman roket uzmanları, başta Von Braun olmak üzere Amerikan ordusuna teslim olup çalışmalarına Amerika'da devam ettiler Savaştan hemen sonra Amerikan hava kuvvetleri; Atlas, Titan ve Thor gibi güçlü roketler geliştirirken Rus roket uzmanları (Örneğin; FTsander, SKorolev, VGlushko ve MTikhonravov) Tsiolkovsiky'nin bulgularını izleyerek kısa zamanda Atlantik'i bile geçebilecek güçte roketler geliştirdiler 1950'de uluslararası Astronotik Federasyonu kurulmuş, yıllık toplantılarında uzay uçuşu problemleri tartışılmış, uzay uçuşu için gerekli teknolojiye ulaşıldığında önce âletli ardından insanlı uzay araçlarının Dünya yörüngesine sokulması düşünülmüş, sonraki hedefler; Ay, Venüs, Mars ve diğer yakın gezegenler olarak belirlenmiştir Uygulamalar zengin ülkeler tarafından yapılabilmiş, l955'lerde Rusya'da ve Amerika'da uzay uçuş programları plânlanarak uygulama aşamasına girilmiştir Ruslar ilk kıtalararası roketi 1957 Ağustos'unda fırlattılar Rusya'da bu güçlü roketler aynı yılın 4 Ekim günü ilk yapay uydu Sputnik 1'i Dünya yörüngesine oturtmak için kullanıldı Böylece çok kademeli roketler uzay uçuşlarında uygulamaya sokulmuş ve uzay çağı başlamıştır Sovyetler güçlü çok kademeli roketlerine sürekli yeni kademeler ekleyerek, Vostok ve Soyuz gibi insanlı ve insansız uzay araçlarının fırlatılmasında yararlanmışlardır Sovyetler hemen birincinin ardından 3 Kasım 1957'de Sputnik 2 yi içinde Laika adlı bir köpekle birlikte Yer yörüngesine oturturken ABD, aynı yıl Vanguard uzay aracının fırlatılmasında başarısız olmuş ve sonra 31 Ocak 1958'de ilk başarılı uzay aracını (Explorer 1) fırlatmıştır
Amerika'da Redstone ve Uno roketlerinden sonra Von Braun ekibi, insanlı uzay uçuşları için çok kademeli Satürn roketini geliştirdiler Apollo projesi için geliştirilen o zaman Dünya'nın en güçlü roketi Satürn V ilk kez 1967 de uygulamaya sokuldu Sovyetler Satürn V in yarı gücünde Proton roketini geliştirmişlerdi Proton roketi insanlı Ay yolculukları için geliştirilmiştir 1968'de Apollo projesiyle ilk insanlı Ay yolculuğundan sonra Ruslar insanlı Ay projesini iptal edip Proton roketini insansız uzay uçuşları için kulanmışlardır Daha sonra Ruslar, Satürn V ten çok daha güçlü dev bir roket, yaptılar Bu roket Ay yolculuklarında ve dev bir uzay istasyonunun Dünya yörüngesine oturtulması için kullanıldı Bu roket, 10 tonluk kütleyi Dünya yörüngesine oturtacak, 60 tonluk kütleyi Ay'a gönderebilecek güçtedir Raporlara göre üç kademeli olan bu dev roket, 1968-1972 yıllarında kaza geçirdiği için Ruslar daha sonra Energia adlı daha güçlü yeni bir roket sistemi geliştirmişlerdir



Şekil 61: Rusların 2 nesil Mir uzay istasyonu
Roketlerdeki itici gücün kaynağı roket motorlarında oluşturulan sıcak gazın hızla dışarı atılmasından doğan tepkidir Newton'un üçüncü yasasına göre her etkiye zıt yönlü bir tepki kuvveti oluşur Roketlerde roket motorlarından hızla püskürülen gaz, rokete zıt yönlü bir hareket sağlar Roketlerde bu itici gücü daha iyi anlamak için şişirilmiş bir balonu, ağzını bağlamadan havaya bırakın, balonun sönerken çıkardığı havanın itme gücüyle zıt yönde hızla hareket ettiğini göreceksiniz Roketler sıvı veya katı bir yakıtın yanında ateşleyci olarak ayrıca oksijen taşırlar Yakıt ve oksijen ayrı ayrı tanklarda depolanır ve pompalama sistemiyle belli oranlarda yanma odasına püskürtülür Yanma odasında oluşturulan küçük bir kıvılcım reaksiyonu başlatır Ortaya çıkan sıcak gaz büyük bir basınçla dışarı püskürtülerek zıt yönünde etki-tepki prensibine göre hareket sağlanır Hareketin hızı, roketin kütlesi yanında püskürtülen gazın ilk hızına ve birim zamanda püskürtülen gazın kütlesine bağlıdır Birim zamanda püskürtülen yakıt kütlesi arttırılarak çok büyük kütleli roketler uzaya fırlatılabilir Ancak bu durumda, uçuş boyunca fazla yakıt gerekeceğinden, büyük kütleli roketlerin fırlatılmasında yakıt depolarının büyük olması yanında, püskürtülen gazın ilk hızı da arttıralarak daha fazla tepki kuvveti sağlanır Roketleri jet motorlarından ayıran tek özellik, jet motorlarında oksijen tankı bulunmamasıdır Jet motorları oksijeni atmosferden alırlar Ancak bu nedenle jetler sadece oksijeni bol olan alt atmosfer katmanlarında uçabilirler Roketlerse atmosferin üst katmanlarında hatta boşlukta da etki-tepki prensibine göre hareketlerini sürdürebilirler




Şekil 62: ABD'de NASA'nın geliştirip kullandığı uzay mekiklerinden biri
1980'li yıllara gelinirken hem ABD'de hem Rusya'da uzay mekigi denen ve tekrar tekrar kullanılabilen uzay araçları geliştirildi Uzay mekikleri güçlü roketlerle uzaya fırlatılmakta, Dünya etrafındaki yakın uzayda görevlerini yaptıktan sonra tekrar kullanım için tıpkı bir uçak gibi yer yüzüne inebilmektedir 1980'li yılların başında ABD tarafından uygulamaya sokulan uzay mekikleri birbirine bağlı üç roketle hareket ettirilmekte, yakıt olarak ayrı tanklarda sıvı hidrojen ve sıvı oksijen kullanılmaktadır Ek olarak yanlarda iki tane katı yakıtlı roket bulunmaktadır Mekik, Yer çekiminden yavaş yavaş kurtuldukça kademeli olarak işi biten yakıt depolarını okyanus üstlerinde boşluğa bırakmaktadır Ayrıca, mekiklerin kendi üzerlerinde küçük yapılı manevra roketleri bulunmaktadır Bugün için roket yakıtları büyük hacimli ve ağır kimyasal yakıtlardır Özellikle büyük kütlelerin uzaya fırlatılmasında kullanılan roket yakıtları çok fazla olması gerektiğinden, fırlatma işi mühendislik açısından oldukça zorlaşmakta hatta tehlikeli olmaktadır Bu bakımdan geleceğin roketleri için başka yakıt türleri düşünülmektedir Yeni düşüncelerden birisi iyon roketi veya elektrik roketidir Düşünceye göre ağır bir elementin, örneğin; sezyumun atomları tamamen iyonize oluncaya kadar ısıtılacak ve oluşan çok sayıda yüklü parçacık (plâzma) güçlü bir elektrik alanıyla hızlandırılıp uzaya püskürtülecek Etki tepki prensibine göre de roket zıt yönde hızlanacaktır Hesaplara göre iyon roketlerinde itme gücü çok fazla olmamakta ancak çok az yakıtla roket uzun süre ivmeli bir hareket yapabileceği için büyük hızlara ulaşacaktır İyon roketlerinin ilk fırlatma sırasında yakıt kütleleri de az olduğundan bu roketlerle yer çekiminin daha kolay yenileceği sanılmaktadır Henüz büyük iyon roketleri devreye girmemiş olmasına karşın uzayda küçük iyon roketlerinin denemeleri başarıyla yürütülmektedir

Geleceğin roketleri için diğer bir düşünce nükleer güçten yararlanmaktır Nükleer denizaltılarda olduğu gibi bir reaktörden alınan atomik güçle bir sıvı, örneğin; sıvı hidrojen veya su, sıcak gaz hâline dünüştürülüp uzaya püskürtülerek rokete zıt yönde hız verecektir Daha da önemli bir düşünce yıldızların merkez bölgelerinde var olan nükleer enerji üretim mekanizmalarının roketlerde uygulanmasıdır Bilindiği gibi yıldızların merkezlerinde dört hidrojen çekirdeği, yüksek sıcaklık ve basınç altında birleşip bir helyum çekirdeğine dönüşmekte ve çok büyük bir nükleer enerji açığa çıkmaktadır Gök yüzünde yıldızlar çok uzak oldukları hâlde bu nükleer enerjinin çok büyük olması nedeniyle parlamaktadırlar Gelecekte roketlerde böyle bir enerji üretim mekanizması çalıştırılabilirse, evrende en bol madde hidrojen olduğuna göre roket yıldızlararası maddeden aldığı hidrojeni enerjiye dönüştürerek yıldızlararası yolculuk yapabilecektir Bugüne kadar roketler, insanoğlunun Ay'a gitmek gibi eski bir tutkusunu gerçekleştirmede çok önemli bir rol oynamıştır Güneş sisteminin içinde ve bunun da ötesinde insansız uzay araştırmalarının yapılabilmesini mümkün hâle getirmiş ve uzayla ilgili bilgilerin hızla gelişmesini sağlamıştır Yarının gelişmiş roketleriyle diğer Güneş sistemlerine ulaşma tutkusu da gerçekleşebilecektir Bugün kademeli roketlerle gerçekleştirilen başarılı uzay uçuş projeleri, proje adlarıyla (örneğin Apollo projesi) bilinmektedir Sovyetlerin en başarılı uzay uçuş projeleri sırasıyla; Sputnik, Vostok, Voskhod, Soyuz ve Venera projeleridir Önemli ABD uzay uçuş projeleri ise; Vanguard, Pioneer, Mercury, Apollo, Gemini ve Voyager projeleridir Ayrıca ilk uluslararası uçuş projesi olan Apollo -Soyuz test projesi 15-24 Temmuz 1975'te gerçekleştirilmiştir Rusya ve ABD'den sonra gelişmiş Batı Avrupa ülkeleri, Çin, Japonya, Kanada, Hindistan, Brezilya ve Avustralya gibi birçok ülke uzay araştırmalarında önemli adımlar atmıştır Ancak uzay araştırmaları çok pahalı bir uğraş olduğundan, Rusya ve ABD dışındaki çalışmalar insansız küçük projelerle sınırlı kalmıştır ABD'deki uzay araştırmalarını Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi-NASA yürütmektedir İlk 20 yılda NASA sivil ve askerî amaçlar için 90 trilyon dolar harcamıştır, yarım milyondan fazla insan çalıştırmaktadır Rusya'da bu işi Bilimler Akademisi ve bu kuruma bağlı Kozmik Araştırmalar Enstitüsü yürütmektedir Uzay araştırmalarında üçüncü güç 1964'te Avrupa Uzay Araştırmaları Organizasyonu-ESRO olarak kurulup 1975'te Avrupa Uzay Ajansı-ESA ya dönüşen Avrupa ortaklığıdır Bugün ESA; Belçika, Danimarka, Fransa, Almanya, İtalya, Hollanda, İspanya, İsviçre ve İngiltere'den oluşmaktadır




Şekil 63: Avrupa Uzay Ajansı (ESA) nın geliştirdiği çok kademeli roketler

Uzay Araştırmaları



4 Ekim 1957 Sputnik I gönderildi (RUSYA)
Bir ay sonra Sputnik II ve Leica gönderildi
31 Ocak 1958 Explorer I gönderildi (ABD)
Bu iki ülke arasındaki yarışa daha sonra
Fransa 1965
Japonya 1970
Çin Halk Cumhuriyeti 1970
İngiltere 1971 yılında katıldı

Uzay Araştırmaları o zamanlar çok pahalı bir uğraştı NASA ilk 20 yılda 90 trilyon dolar harcamıştır Bu nedenle iki ülke yarıştı
Diğer ülke SSCB idi Bilimler Akademisi bu işi yürütüyordu ve onlarda hemen hemen aynı harcamayı yapmışlardır
Üçüncü güç Avrupa Uzay Araştırmaları Örgütü (ESRO) olmuştur 1975 yılında adı Avrupa Uzay Ajansı (ESA) olmuştur
Başlangıçta Belçika, Hollanda, Danimarka, Almanya, İtalya, İngiltere, İsveç, İspanya, İsviçre ve Fransa
Ariane roketi 1980’li yıllarda sonra kullanılmaya başlanmıştır Daha önce NASA’yı kullandılar
Sadece insansız bilimsel ve uygulama uyduları üzerine yoğunlaşmıştır
Türkiye’de uzay çalışmaları var mıydı?
Bu sorunun yanıtı hem evet hem hayır
Uzay araştırmaları merkezlerinde çok sayıda Türk çalıştı, işlerinin uzmanı oldular
Uydu ile alınmış veriler üzerinde çalışan Türk bilim adamlarının sayısı çok fazla
Ama uzun süre uzay çalışmalarını planlayan ulusal bir kurumumuz olmadı
İlk girişimler 1982 yılında yapıldı
Önce bilim adamları TÜBİTAK’ı sıkıştırdı
1990’larda devlet sıkıştı ve TÜBİTAK’a görev verdi Bu projeyi geliştirmek için
Hazırlanan proje MGK tarafından beğenilmedi
Aynı görev Ulaştırma Bakanlığına verildi
O da beğenilmedi ve Türk Hava Kuvvetlerine görev verildi Görev layıkıyla yerine getirildi
2002 yazında Türk Uzay Kurumu aşaması son evreye geldi ve kanun teklifi meclise sunuldu
Uzay Araştırmalarının genel amacı , temel bilimlerin ve teknolojinin de itici gücü ile,

Uzay Araştırmalarının Amacı

Uzayda doğal olayların ölçülmesi
Bilinmeyenin araştırılması
Bilginin genişlemesi
Yer dışında insanlığa yararlı olabilecek kaynakların ve enerjinin bulunması

Genel İtici Güçler



Bu araştırmaları gerçekleştiren itici güçler;
Ulusal itibar
Ulusal güvenlik
Bilimsel merak
Özelde ise;
Dünya yer üstü ve yer altı kaynaklarının bulunması
Denizlerden yararlanma
Meteoroloji, iletişim(haberleşme) ve enerji
Gibi sorunlara yer atmosferi dışında yanıt aramaktır

Uzay Araçları

Uzay aracı deyince ne anlıyoruz?
Sonda roketi
Dünya yörüngesine oturtulan yapay uydu
Gezegenlere gönderilen uzay sondaları
Gezegen yüzeylerine bırakılan Kondu’ları
anlamalıyız Bunlar insanlı veya insansız olabilirler Her üçü de biçim, büyüklük, amaç ve karmaşıklık bakımında farklılıklar gösterir Örneğin insanlı uçuşlarda yaşam desteği vardır

Uzaya fırlatma



Uzay aracını yer çekimine karşı uzaya fırlatmak için gerekli gücü roket motorları sağlar
Bu motorlarda yanarak oluşan egzoz gazı yüksek bir hızla atıldığında meydana gelen tepki, fırlatma aracının itici gücünü oluşturur
Roket yükseldikçe yakıt miktarı azalır, araç hafifler ve aracın ivmesi giderek artar
Yer yörüngesine oturabilmesi için yaklaşık 28000-29000 km/saat hızına ulaşması gerekir
Yerçekimi kuvvetini farklı h’lar için hesaplayınız

Kademelendirme

Uzay aracının en sonunda hızını artırabilmek için bulunan bir yöntemdir
Roket birden fazla kademeden oluşturulur
İlk kademenin yakıtı bittiğinde tank atılır Bu şekilde araç hafifler
Genellikle üç kademelidir ama Ariane roketlerinin son modelleri beş kademelidir
Uzaya gönderilmek istenen esas aracın ağırlığı, çok kademeli bir fırlatma aracının kalkış anındaki ağırlığının %1’nden daha azdır

Uzay aracının ivmesi

Yer yörüngesine oturabilmesi için gerekli hıza ne kadar çabuk ulaşırsa o kadar az yakıt harcanır
Eğer süre uzarsa yer çekiminden dolayı hızında her saniye 98 metre hız kaybeder
Bu ise aracı yüksek bir ivme ile fırlatmamız gerektiğini ortaya koymaktadır
İvme için bir üst sınır vardır Araçtaki aletler bu ivmeye dayanabilmelidir Örneğin insanlı uzay uçuşlarında bu sınır 6g-7g’den fazla olmaz

Roketler

Uzay araçlarını yer yörüngesine veya gezegenler arası bir yörüngeye oturabilmesini sağlarlar
Büyüklük, kademe sayısı ve roket motorları gözönüne alındığında çok çeşitleri vardır
Örneğin NASA’da geliştirilen dört kademeli SCOUT fırlatma aracının yüksekliği 22m, çapı 112 cm, fırlatıştaki ağırlığı 21000 kg’dır
Bu 180 kg ağırlığındaki bir uyduyu yer yörüngesine taşıyabilir veya 38 kg ağırlığındaki bir uzay sondasını dünyadan kaçış hızı verebilir

SCOUT Roketi



İlk kez 1958 de uretildi ve bir yiı sonra dört kadameli olanı yapıldı
1Kademenin ado Algor ve 40 saniyede yakıtını yakarak 510,000 Newton’luk bir itme sağlıyor
2Kademenin adı Castor ve 39 saniyede yakıtını yakarak 225,000 Newton’luk bir itme sağlıyor
3Kademenin adı Antares, 39 saniyede 61,000 Newton’luk bir itme
4Kademenin adı Altair, 38 saniyede 13,700 Newton’luk bir itme
Dört kadamede de yakıt kullanan Scout roketinin her kademedeki kimyasal yakıtı farklılık gösterir
23 kg’lık bir yükü 13,700 km’ye, 68 kg’lık bir yükü ise düşük yer yörüngelerine taşıyabilir
İlk uçuşunu 1 Temmuz 1960’da son uçuşunu ise 1993’de gerçekleştirmiş
Başarı oranı %88’dir ki bu oran uzay çalışmalarında çok yüksektir

Roketler

Bir örnek daha verelim İlk Ay uçuşlarında kullanılan Satürn 5 fırlatma aracı üç kademeliydi
Satürn 5’in yüksekliği 111 m, fırlatılıştaki ağırlığı 2700 ton Bunun ¾’ünü yakıt oluşturuyordu
112 tonluk bir ağırlığı yer yörüngesine taşıyabiliyor, 43 tonluk bir ağırlığa ise kaçış hızına yükseltebiliyordu
Büyük fırlatma araçları çok pahalıya mal olmakta ve ancak bir kez kullanılmaktadır

Uçuş yolları ve yönlendirme

Uzay aracını hangi amaçla atarsak atalım, uçuş yolunun önceden saptanması gerekir Gezegenler arası yolculuk yapıyorsa ne zaman hangi gök cisminin çekim kuvvetinden yararlanacağı saptanır
Yerin dönmesi, gezegenlerin yörüngelerindeki hareketleri, uzay aracını etkileyen ve sürekli değişen kütlesel çekim kuvvetler nedeniyle bir uzay aracının hareketi hiçbir zaman bir doğru çizgi boyunca ya da sabit hızda değildir
Uzayda yönlendirmenin temeli dönen denge çarkının (jiraskop) eylemsizliğine dayanır

İzleme ve iletişim

Uzay aracı ile sürekli radar ya da radyo bağlantısında bulunmak olanaksızdır
Yeryüzünde çok sayıda izleme istasyonu gerektirir
Telemetre tekniği ile sıcaklık, ivme, basınç, çekilen fotoğraf gibi bilgiler kodlanıp izleme istasyonuna radyo dalgaları ile iletilir
Araca verilecek emirler de yine izleme istasyonlarından radyo dalgaları ile bildirilir
Araçtaki alıcı ve göndericinin tam çalışması için antenlerin ve güneş panellerinin tam olarak yönlendirilmeleri gerekir

Kenetlenme

İki uzay aracının çeşitli nedenlerle uzayda birleşmelerine kenetlenme denir Bunun için her iki uzay aracının yörüngesi aynı olmalıdır
Yörüngelerin çakıştırılmasına randevu denir
Randevunun gerçekleşmesi için ikinci uzay aracının fırlatılma anı çok önemlidir
Radar donanımı, bilgisayar ve itici roketler ile işlem gerçekleştirilir
Ay’dan kalkan Ay modülü yörüngede dolaşan komuta modülüyle kenetlenmişti
Uzay istasyonu kurma veya Mars’a insanlı uzay uçuşu güvenilir randevu ve kenetlenme tekniği gerektirir

Dünyaya dönüş

Dünyaya dönüşte uzay aracının hızının düşmesi gerekir Bu ise frenleme roketleri, atmosferik sürtünme ve paraşütle sağlanır
Aracın atmosfere giriş açısı çok önemlidir 5-7 derece Bu açı eğer küçük olursa uzaya kaçar, büyük olursa da atmosfere dik girdiğinden sürtünme çok yüksek olur
Sürtünme fazla olduğunda uzay aracı akkor hale gelir Bu nedenle çok iyi izolasyon gerektirir
Astronotlar paraşütle denize iner, kozmonotlar ise paraşütle Sibiryaya iner Ay ve Mars’a iniş?
Uzay mekiği bir tür planördür, hava alanına iner

Uzay Programları

Uzay programları ya bilimsel araştırmaya ya da uygulamaya dönük olmak üzere iki şekildedir
Bilimsel araştırma, genellikle güneş sistemi üyelerine yöneliktir veya yıldızları daha iyi gözlemek için yer atmosferinden kurtulmak şeklindedir
Uygulamaya yönelik programların amacı ise ekonomik yararı olan yapay uydular aracılığı ile toplumlara çeşitli alanlarda hizmet götürmektir
Sonda roketleri

Ay programları

NASA Ay’a astronot göndermeden önce uzun süre araştırma yapmıştır 1961-65 arasında 9 Ranger, 1966-68 arasında 7 Surveyor ve 1966-67 arasında 5 Lunar Orbiter olmak üzere toplam 21 robot sonda göndermiştir
Ranger’larda dört tanesi başarılı olmuş ve bunlar doğrudan Ay yüzeyine çarpmışlardır Kazadan ! önce fotğraf çekip göndermişlerdir
Surveyor sondaları Apollo uzay araçlarının ineceği yeri belirlemişlerdir
Lunar Orbiter serisi ise Ay’ın %99’unun haritasını çıkarmıştır

Uygulama Programları

Toplumlara ekonomik ve kültürel yarar sağlayan yer uydularının sayısı gün geçtikçe artmaktadır
Bunlar hizmet alanına göre iletişim, meteoroloji, doğal kaynaklar, haritacılık, yer bulma ve yönlendirme gibi sınıflara ayrılabilir
Bunlar içinde en önemli olanı askeri uydulardır
Bu hizmetlerden başlangıçtan bu yana Türkiye de yararlanmıştır MTA, Meteoroloji GM, Harita GM, DSİ, TPAO gibi devlet kurumları çalışmalar yapmıştır
Bugün uzaydan alınan verilerinden nasıl yararlanıyoruz?