Denizler Altında 20 Bin Fersah - Jules Verne Eserleri - Jules Verne Kimdir? Jules

Denizler Altında 20 Bin Fersah - Jules Verne Eserleri - Jules Verne Kimdir? Jules
Denizler Altında 20 Bin Fersah - Jules Verne Eserleri - Jules Verne Kimdir? Jules
Denizler Altında 20 Bin Fersah

Yazan JULES VERNE (1828-1905)

Başlıca karakterler

Kaptan Nemo: Nautilus adındaki denizaltı gemisinin kaptanı; es*rarengiz bir adam; karadaki hayatında basıkının ıztırabını çektiğinden, hürriyet ve intikam uğrunda denize açılır
Pierre Aronnax: Kırk yaşlarında bir Fransız; heyecanlı bir deniz biyologu
Conseil: Aronnax'ın uşağı; otuz yaşlarında, kolay heyecanlan*mayan bir Flaman; sâdık, cesur ve soğukkanlı bir adam
Ned Land: Kanadalı bir mızrakçı; yerinde duramayan ve çabuk kızan biri
Kaptan Farragut USA: Birleşik Amerika'nın Abraham Lincoln
adlı gemisinin kaptanı

Hikâye

1866'da, gemiler denizlerde aşağı yukarı yüz metre boyunda, büyük bir süratle hareket eden ve parlak ışıklı garip bir nesne gördüklerini bildirdik*leri vakit, dünya heyecanlandı Bu garip nesne, bir*kaç geminin üzerine gitmiş, çarpmış ve hemen batır*mıştı Onun ne olduğunu gimse bilmiyor, fakat uz*manların ekserisi, balinaların, şimdiye kadar bilin*meyen ve hayret uyandıran bir türü olabileceğini söylüyorlardı Bu uzmanlar arasında, bu hikâyeyi an*latan, Profesör Pierre Aronnax adında bir Fransız biyologu da vardır 1867 yılında, Amerika'nın «Hoşa Gitmeyen Nebraska Bölgesi»nde yaptığı bir incele*meden dönen Aronnax, yanında bir sürü nümûne yaratıklar da getirmiştir Bu bilinmeyen hayvanın ne olduğunu araştırmak üzere Birleşik Amerika ilim heyetine katılması için davet edilir Sadece üç saat sonra, Conseil adındaki sadık Flaman uşağı ile USA Abraham Lincoln gemisine biner Gemide, Ned Land adında Kanadalı bir mızrakçı da vardır ve Aronnax onunla arkadaş olurBir kaç ay sonra, Japonya yakınlarında devi gö*rür ve takip etmeğe başlarlar Bu garip nesnenin, kendisinden çok daha süratli gittiği ve çok daha ko*laylıkla manevra yapabildiği gemi ile oyun oynadığı anlaşılır Nihayet, Abraham Lincoln, bu deve olduk*ça yaklaşır ve Ned Land bir mızrak fırlatır Mızrak, hiç bir hasar yapmaz, geri gelir ve meçhul varlığın fışkırttığı büyük bir su fıskiyesi Aronnax'ı ve güvertedeklieri denize düşürür Kargaşa sırasında, Aronnax, Land ve Conseil, hareketsiz kalan Abraham Lincoln'a doğru yüzemezler ve gemi de onları kurta*ramaz Böylece, kendilerini, avlamağa çalıştıkları ya*ratığın sırtında bulurlar Gemideki demir kaplama*lardan ve vidalardan, bu balinanın gerçekte bir de*nizaltı gemisi olduğunu anlarlar İçerdekilerin dikka*tini çekmek için geminin kenarlarını tekmelerler, yüzleri maskeli sekiz kişi onları içeri alırDenizaltının kumandanı, Kaptan Nemo adında esrarengiz bir adamdır Latincede «hiç kimse» mâ*nasına gelen bu kelime, yine kendisini «hiç kimse» diye adlandıran eski çağların Odysseus'unu hatırla*tır Nemo'nun geçmiş hayatı hakkında bazı şeyler îmâ edilirse de, kimse tam mânasiyle izah edemez Kitaptan anladığımıza göre, büyük bir felâketten ötürü, kendisini, cemiyetten tecrid etmiştir Kendisi*ne benzer insanlardan oluşan mürettebatı ile, kendi*lerini hür hissettikleri dalgalar altında, yeni bir me*kân kurmuşlardır, ilmî ve mekanik dehasından ötü*rü, o zamana kadar kimsenin yapmadığı bir denizaltı gemisi yapmıştır Son derece zengin bir adam olan kaptan, yüksek bir kültür ve zevke de sahiptir Ge*misinde bir kütüphane, büyük bir org, Louvre veya Ufizzi müzesinden alındığı hissini veren zengin bir sanat koleksiyonu da vardır Ayrıca bir deniz biyolo*gudur Topladığı yaratık numuneleri, Profesör Aronnax'm kıskançlık ve sevgisini çeker Nemo, misafirlerine nazik davranırsa da, için*dekileri dışarı vurmaz Sırrının ortaya çıkmasından korktuğu için, onları serbest bırakamayacağını söy*ler; fakat M Aronnax'la birlikte, okyanusların derin*liklerini araştırmaktan zevk duyacağını anlatır Ki*tabın bundan sonraki kısmı, su altının hayret uyan*dırıcı hayatı ile ilgilidir Denizaltı gemisinin anlatıl*ması sayfalar sürer (ki ismi Nautihıs'tur) ve onun na*sıl yapıldığı belirtilir Kitaptan, geminin 70 metre uzunluğunda olduğunu, elektrikle çalıştığını, 50,000 feet kübü (bir foot, 305 cm) su kaldırdığını ve için*deki malzeme hariç 67500 İngiliz lirasına mal oldu*ğunu öğreniyoruz Aronnax, kendisinin (ve okuyucu*nun) hazmedebileceği bütün bu istatistikleri kaydet*tikten sonra, ev sahibi ile birlikte, dalgıç elbiseleri*ni giyer; okyanusun yatağını araştırmağa koyulurlar
Elektrik lâmbaları ve sıkıştırılmış hava silindirleriyle mücehhez dalgıçlar, kabuklu hayvan numuneleri toplar, deniz yosunlarından oluşan şaheser bir deniz altı ormanını ziyaret eder, köpek balıkları ile çarpı*şır, su altındaki bir volkanın patlamasını görürler ve Atlantis kıtasının harap olmuş şehirlerini ziyaret ederler Nemo, misafirine, bir Hindistancevizi büyük*lüğünde muazzam bir inci gösterir (Aronnax, onun 500000 İngiliz lirası edeceğini hesaplar) Daha son*ra, ancak Memo'nun bildiği bir su altı tünelinden geçerek, Kızıl Deniz'den Akdeniz'e açılırlar Nautilus, en tehlikeli macerasında, buzlar altından giderek Güney Kutbunu keşfeder ve donmaktan zor kur*tulur
Zaman zaman, Nemo'nun, sadece karadaki za*limlerden kaçmadığını da anlıyoruz O, aynı zaman*da, bir intikam harbini yürütüyor Nautilus, Hindis*tan Burnu yakınından geçerken, bu ülkenin hâlâ esaret altında yaşadığını anlatan Nemo'nun yüzü sapsarı alur Sicilya Adası civarında, bir gemi Nautilus'a hücum eder Bu bir Fransız gemisi mi, İngiliz gemisi mi, yoksa başka bir ülkenin gemisi mi, bayrak taşımadığından bilemiyoruz Nemo, gemiye çarpar ve yoluna devam eder
Denizaltı kuzeye doğru yoluna devam eder Iztırap, intikam, ve pişmanlık hislerinin pençesinde kıvranan Nemo, gemideki kölelerinden uzak durur Kontrol ve yönetim gevşer Denizaltıdan nasıl kaça*caklarını düşünen Ned Land, Nautilus satha çıkar çıkmaz, üç arkadaşın geminin sandalını ele geçire*rek, süratle sahile doğru gitmelerini teklif eder Tam güverteye çıkmış ve kapağı kapamışlardır ki, deniz*altının içinden bir haykırış yükselir Nemo, bilerek veya bilmeyerek, gemiyi, Norveç açıklarındaki bü*yük bir girdabın içine doğru götürmüştür Bu öylesi*ne kuvvetli bir girdaptır ki, gemiyi yutabilir Aronnax, nereden ve kimin tarafından vurulduğu belli ol*mayan bir darbe ile kendisinden geçer, kendine gel*diği vakit, arkadaşlarıyle birlikte girdabı atlattıkla*rını ve Lofoten Adalarındaki bir balıkçı kulübesin*de yattıklarını görür Nemo'ya ve Nautilus'a ne ol*duğunu da, Profesör Aronnax bir türlü anlayamaz

Tenkid

Jules Verne'den niye bahsettik? Dünya şaheser*lerine ayrılmış bir kitapta, on iki yaşındaki çocuk*lar tarafından okunan bir ilim-kurgu kitabına ne lü*zum var? Bir sebep şu: Rabelais veya Cervantes'i okuyan her okuyucuya karşı, Jules Verne'i, hiç bir gayret sarfetmeksizin zevkle yutan binlercesi var*dır Sadece bu gerçek üzerinde durulmağa değer Verne'in başarısı, romantik hareketin sihir ve cazi*besinin ilim ve teknolojinin sihiri ile kaynaştırıldığı yeni bir tahayyül şekli yaratmaktı Verne, yüce bir efsane yaratıcısı idi ve onun bu efsaneleri, şu veya bu şekilde, hâlâ canlı
Verne'nin, aşikâr zaafları ile başlayalım: Nihayet, unutmamak gerekir ki, altmış beş roman yazan bir kimsenin bazı kitapları oldukça sıradan bir roman olacaktır Plânlar, genellikle çok gevşek, Nautilus'un gezilerinde dahi, araya zaman zaman deniz biyoloji*si üzerine dersler sıkıştırılmış ve biribiri ile pek il*gisi bulunmayan maceralardan pek farklı değil Ka*rakterler, mukavvaya yapıştırılmış şekiller kadar cansız bir kaç standard tipe uyuyorlar: Entellektüel (genellikle bir ilim adamı), hareket adamı, ve komik bir yorumcu (genellikle bir uşak) Elimizdeki roman*da, bu üç karakteri temsil ederler, Aronnax, Land ve Conseil'dir Bunun bir izahı şu olabilir: Verne, kita*bını yazarken, bir gözü sahnede idi ve hikâyelerin*den pek çokları sahnelendi, kendisine daha da fazla para getirdi Passepartout, Plileas Fogg ve Hecto Ser-vadac, karakter aktörleri için iyi rollerdir
Verne'in en fazla hatırlatan karakteri Kaptan Nemo'dur Haşin tavırları ile, kendisini beşeriyetten uzaklaştıran kasveti ile ,tabiat sevgisi ile, zalimler*den nefreti ile, esrarengiz mazisi ile, endişe veya su*çun yarattığı ağırlığı ile, belirli ölçüde romantik bir canlılığına sahip Maamafih, bunlar, elli yıl önceki Byron'un kahramanlarından çıkarılmış sterotip'ler-dir Hattâ Kaptan Nemo'nun Güney Kutbu'nda, gü*neşin battığı sırada çektiği nutuk, Chateaubriand'ın kötü bir rapsodisi (hissi ve heyecanlı hitabe) gibi Yi*ne de, Nemo, kendisinin öylesine popüler biri oldu*ğunu ispat ettiğinden, Conan Doyle'nm Sherlock Holmes'i Riechenbach Şelâlesinde bırakamayacağı gibi, Verne de, onun Norveç açıklarındaki girdapta kaybolmasına razı olmadı Nemo, daha sonra, Esra*rengiz Ada'da (1875) ölmek için ortaya çıkar Ve es*rarengiz hayatı nihayet açıklanır Nemo, gerçekte, Hint isyanında İngilizlere karşı çarpışan Dakkar adındaki bir Hint prensidir Karısını ve çocuklarını kaybetmiş ve bir kaçak olarak, intikam uğrunda de*nizleri dolaşmağa başlamıştır Onun bu özgeçmişi, daha önceki kitapta izah edilmeyen birçok noktayı anlamamıza yarayan bir anahtar mahiyetinde ise de; Nemo, ikna edici, gerçek bir Doğulu değildir Onun, Hintli olduğunu gösteren bir özelliği yok; o, sadece, ülkesiz bir adamVerne'nin romanlarının popüleritesinde, ekseriya, şu sebepler şüphesiz rol oynadı: Ele aldığı tezlerin efsane güçleri var ve tahayyül gücümüzü, şuuraltı seviyede zorluyor Mağara, kimsesiz ada, deniz seya*hati Bütün bunlar, Homer'e kadar uzanan ilk örnek*ler Bazıları, bir psikoanalisti ilgilendirecek rüya sembolleri olarak okunabilir Bir bölümde, meselâ, Nautilus, karanlık bir sualtı tüneline girer, ve ken*disini, bir volkanın ortasında, ana rahmini andıran bir hücrede bulur Yine, bu romanlardaki diğer tez*ler, çocuklar için hazırlanan televizyon programları*nın alışılmış materyalidir: Çılgın ilim adamı, geze-genler-arası seyahat, tarihten önceki medeniyetin ka*lıntıları, ilmî cihazlar ve mekanik harikalara gelince, onlar, James Bond'un hayranı erişkin okuyucuları hâlâ zevklendirir Bilimkurgu yeni bir tür değil; hiç olmazsa, Güliver'in seyahatleri'ne kadar uzanır Edebiyattaki aynı ailenin mensupları olarak Jules Verne, Edgar Allan Poe'dan H G Wells'e uzanan çizgi üzerinde Romanlarmdaki bazı plânları, balonlarla seyahat, kutupları araştırılması, ve bir girdabın içine gezi ile ilgili kitaplar yazan Edgar Allan Poe'dan alındığı besbelli Maamafih, Poe ne kadar ilimden zevk al*madı ise, Verne de o derecede sevdi Verne, eserleri*ni, her zaman titiz araştırmalara dayandı Mate*matiksel hesaplara gerek duyulduğu zaman, sayfalar, öylesine teferruatlı ve kesindi' ki, bazıları, onların, ingiliz astroonmu Sir John Herschel tarafından yazıl*dığını sandılar, ilmî rakamlarla ilgili uzun paragraf*ların gayesi, şüphesiz, inanılmaz görünenleri inanılır şekle sokmak ise de, bu pasajlar, daha da fazlasını başarıyorlar: Onlar, bir tür, nesir şiirleri Meselâ, Denizler Altındaki 20 Bin Fersah'taki (Vingt Mille Lieues sous les Mers) deniz hayatı ile ilgili şu satır*lan düşünün: İnsanın, Verne'nin, bu pasajı yazmak için zooloji ders kitaplarına başvurduğunu söyleyece*ği geliyor:
Pekçok bitkinin, yaprak yerine, pembe, kı*zıl, yeşil, zeytin yeşili, açık kahverengi, koyu kahverengi filizleri var Sanki meltem rüzgâ*rını yakalamak istercesine bir yelpaze gibi açı*lan «Pavonari» gördüm Eğrelti otunu andıran yenilebilir parçaları, esas gövdeden beş metre yugarı fırlamış kıpkızıl bitkiler; yukarı doğru filizlenmiş demet demen «acetabuli»ler, ve hiç birinde çiçek bulunmayan diğer deniz bitkileri!
Profesör Aronnax, bilgiçlik taslayan korkak bir adam olabilir ,ama hiç olmazsa lirik biri
İlmî bir kâhin olarak Verne, çağının önünde, ama çok önünde değildi Onun kehanetlerini, yaşa*dığı çağın insanları dahi, mümkündür diye düşünmüş olabililer ve bugün, onların çoğu doğrulandı Biz ar*tık, Nautilus'un elektrik cihazları karşısında hayran*lık ve şaşkınlık duymuyoruz; uçak yolculukları ola*ğan; aya dahi çıkıldı, öte yandan, Verne'de, günü*müzün dünyasındaki bazı önemli gelişmeler, meselâ, modem teknolojide, kompüterlerin ve otomatik kontrolların rolleri hakkında veya atom enerjisinin kor*kunç neticeleri hakkında hiç bir belirti yoktur, bun*lardan imâ yolu ile dahi bahsedilmemiştir Yine Vere, tekâmül ve tatbikî jenetikin imkânları hak*kında da bir şey söylemiyor Verne, Katolikti ve Darvinizm'i hiçbir zaman kabul etmedi Biz bugün Verne'i, tarihî perspektifte, kendi çağının bir 'ürünü ola*rak görüyoruz; Conan Doyle ve H G Wells gibi daha sonraki yazarlar, onun ötesine geçtiler Fakat ilim çağdışı olsa dahi, macera hiç bir zaman çağdışı olmaz Genç bir okuyucu veya hikâyenin çağa uygun olup olmadığını bilmeyecek kadar saf olan veya bunun üzerinde durmayan ve kendini genç hisseden erişkin*ler için Verne'nin romanları, dün olduğu kadar buj gün de zevkle okunacak kitaplardır

Yazar