Kur'an-I Kerim'de Geçen Melek İsimleri Nelerdir? Kur'an'da Ki Melekler Hangileridir?

Kur'an-ı Kerim'de Geçen Melek İsimleri Nelerdir? Kur'an'da ki Melekler Hangileridir?
Kur'an-ı Kerim'de Geçen Melek İsimleri Nelerdir? Kur'an'da ki Melekler Hangileridir?

Melek nedir?
İslâmî ilimler terminolojisinde melek, nurdan yaratılmış, yemeyen, içmeyen, erkeklik ve dişiliği olmayan, uyumayan, günah işlemeyen, Allah'ın emriyle çeşitli görevleri yerine getiren ve gözle görülmeyen latif, ruhanî ve nuranî varlıklardır
Meleklere iman ne demektir?
Meleklere îmân, imanın temel şartlarından biridir Kur'an'da meleklere imanın farz olduğunu bildiren birçok ayet vardır: "Peygamber, rabbinden kendisine indirilene iman etti, mü'minler de (iman ettiler) Her biri; Allah'a, meleklerine, kitaplarına ve peygamberlerine iman ettiler" (Bakara 2/285), "… asıl iyilik, Allah'a, ahiret gününe, meleklere, kitap ve peygamberlere iman edenlerin … iyiliğidir" (Bakara 2/177)
Buna göre meleklere inanmayan kişi, dinden çıkmış olur Nitekim Kur'an-ı Kerim'de, "Kim Allah'ı, meleklerini, kitaplarını, peygamberlerini ve ahiret gününü inkar ederse, derin bir sapıklığa düşmüş olur" (Nisa 4/136) buyurulmakta, meleklere düşman olanların, Allah'ın düşmanı olduğu bildirilmektedir (Bakara 2/98)
Meleklerin mahiyet ve özellikleri nelerdir?
Melekler, nurdan yaratılmış, nuranî ve ruhanî varlıklardır Onlarda; yemek, içmek, erkeklik, dişilik, evlenmek, uyumak, gençlik ve ihtiyarlık gibi insanlara ait özelliklerden hiç biri yoktur
Melekler Allah'a isyân etmezler Hangi iş için yaratılmış iseler o işi yaparlar Daimâ Allah'a ibadet ve itaat ederler Kur'ân'da bu hususa şöyle işaret edilmiştir “Üzerlerinde hakim ve üstün olan Rablerinden korkarlar ve emrolundukları şeyleri yaparlar” (Nahl, 16/50), “Şüphesiz Rabbin katındaki (Melek)ler O'na ibadet etmekten büyüklenmezler O'nu tesbih ederler, yalnız O'na secde ederler” (A’raf, 7/206),
Melekler bir anda Allah'ın emrettiği bir mekândan diğer bir mekâna intikal edecek, hatta yerleri ve gökleri dolaşacak bir kabiliyette yaratılmışlardır Kur'ân-ı Kerim'de meleklerin kanatlarının olduğu belirtilmektedir: “Hamd, gökleri ve yeri yaratan, melekleri ikişer, üçer, dörder kanatlı elçiler yapan Allah'a mahsustur O, yaratmada dilediğini arttırır”(Fâtır,35/1) Melekler son derece kuvvetli ve süratli varlıklardır İnsanların yapamadıklarını kolayca yaparlar, ulaşamadıkları yerlere çabucak ulaşırlar
Melekler, Allah'ın emirleriyle farklı şekillere girebilirler Örneğin Cebrâil Peygamber'e gelirken bazen Dıhye adındaki sahabi gibi görünmüş, bazen da kimsenin tanıyamadığı bir yabancı gibi gelmiştir (Müslim; Îmân; 1) Hz İbrahim ve HzMeryem'e gönderilen meleklerin de birer insan şeklinde göründükleri yine Kur'ân'da haber verilmektedir (Meryem 19/16-17; Hûd 11/69-70)
Melekler gözle görülmezler Gözle görülmeyişleri onların yok olduklarından değil, gözlerimizin o kabiliyette yaratılmamış olmasındandır Melekleri gözlerimizle müşahade edemeyişimiz onları inkâr etmemizi gerektirmez Zira gözümüzle görmediğimiz halde varlığını kabul ettiğimiz çok şey vardır Akıl, ruh, zekâ, sevinç ve üzüntü gibi halleri bunlardan sayabiliriz O halde meleklerin varlığına da ruhumuz ve aklımız gibi inanmak zorundayız
Melekler gaybı bilebilirler mi?
Gayb bilgisi yalnız Allah'a mahsus olduğundan, melekler gaybı bilemezler Ancak Allah tarafından kendilerine bildirildiği kadarıyla gaybı bilebilirler Kur'an'da Allah'ın Hz Adem'e varlıkların isimlerini öğrettiği, sonra da bunları meleklere göstererek isimlerini söylemelerini istediği, meleklerin de, “Seni bütün eksikliklerden uzak tutarız Senin bize öğrettiklerinden başka bizim hiçbir bilgimiz yoktur…” dedikleri bildirilmektedir (Bakara, 2/31-32)
Meleklerin görevleri ve çeşitleri nelerdir?
Meleklerin temel görevleri, Allah'a kulluk etmek; O neyi emrediyorsa, onu yerine getirmektir Melekler görevleri açısından bir kaç gruba ayrılır Melekler yerde, arşta veya semada bulunurlar Yerde bulunanlara arzî, gökte bulunanlara semavî, arşta bulunanlara ise arşî denir
Melekler yüklendikleri görevler itibariyle farklı isimlerle anılmışlardır Bunlardan dördü, büyük melek olarak bilinmektedir: Cebrâîl, Mikâîl, İsrâfîl ve Azrail Bilinen diğer melekler de şunlardır: Münker-Nekir (Öldümden sonra, kabirde sorguyla görevli melekler), Kirâmen Kâtibin (Hafaza/İnsanların amellerini yazmakla görevli melekler), Hamele-i Arş (Arşı taşıyan melekler), Hazin (Cennet ve cehennemde bekçilikle görevli melekler), Zebânî, Mâlik (Cehennemde görevli melekler), Rıdvân (Cennette görevli melekler), Mukarrabûn ve İlliyyûn (Allah'a çok yakın ve onun katında üstün mevkie sahip melekler)
Dört büyük melek ve görevleri

Cebrâîl
Dört büyük melekten birinin ismi olup, peygamberlere vahiy getirmekle görevlidir Kur’an’da bu meleğin ismi Cibrîl, Rûhu’l-Kudüs, Ruhu’l-Emîn, Ruh ve Resul şeklinde geçmektedir Bütün peygamberlere vahyi getiren Cebrâil’dir Kur’an’a göre o, karşı konulmayacak bir güce, üstün ve kesin bilgilere sahip, Allah nezdinde çok itibarı olan ve diğer meleklerin kendisine itaat ettiği şerefli bir elçidir Yenilmez bir kuvvet ve Allah nezdinde büyük bir makam sahibi olduğu ifâde edilmiştir: “O (Kur’an), şüphesiz değerli, güçlü ve arşın sahibi (Allah’ın) katında itibarlı bir elçinin (Cebrâil’in) getirdiği sözdür” (Tekvir, 81/19-20)

Mikail'in
Dört büyük melekten biri olup, tabiat olaylarını düzenlemekle görevlendirmiştir Kelime olarak, “Allah’ın küçük ve sevgili kulu” anlamına gelen Mikail Kur’an’ın bir yerinde Cebrail ile birlikte geçmektedir: “Her kim, Allah’a, meleklerine, peygamberlerine, Cebrail’e ve Mikâîl’e düşman olursa bilsin ki Allah da inkar edenlerin düşmanıdır” (Bakara, 2/98)

İsrafil
Allah’ın emri ile kıyamet kopacağı zaman sûra üflemekle görevlendirilen İsrafil, dört büyük melekten biridir Bir hadiste İsrâfil, sahib-i karn (sûr’un sahibi, borunun sahibi) olarak isimlendirilmiştir (Tirmizî, Kıyamet, 8) İsrafil sûr’u iki defa üfleyecektir Birinci defa üfürdüğünde göklerde ve yerde bulunan her şey yok olacaktır: “Sûr’a üfürüleceği ve Allah’ın dilediği kimselerden başka, göklerdeki herkesin, yerdeki herkesin korkuya kapılacağı günü hatırla Hepsi de boyunlarını bükerek O’na gelirler” (Neml 27/87); “Sûr’a bir defa üfürülünce, yeryüzü ve dağlar kaldırılıp birbirine bir çarptırılınca, işte o gün olacak olmuş (kıyamet kopmuş)tur” (Hakka, 69/13-15) İkinci defa üfürdüğünde, bütün insanlar tekrar dirilecek ve mahşer yerinde toplanmak üzere sevk edileceklerdir: “Sûr’a üfürülür Bir de bakarsın kabirlerden çıkmış Rablerine doğru akın akın gitmektedirler” (Yasin, 36/51)

Azrail
Dört büyük melekten birinin ismi olup, insanların canını olmakla görevlidir Bu melek Kur’an ve sahih hadislerde, Azrâîl ismiyle değil, melekü’l-mevt (ölüm meleği) şeklinde geçmektedir “De ki: Sizin için görevlendirilen ölüm meleği canınızı alacak, sonra Rabbinize döndürüleceksiniz” (Secde 32/11) Her insanın canını almakla görevli bir ölüm meleği vardır Azrâîl bu meleklerin başıdır: “Nihayet birinize ölüm geldiği vakit (görevli) elçilerimiz onun canını alır ve onlar görevlerinde kusur etmezler” (En’**, 6/61, A’raf, 7/37)

DİĞER MELEKLER
Kirâmen Kâtibin
Her insanın sağında ve solunda bulunan iki meleğin adıdır Sağdaki melek sevapları soldaki melek ise günahları tesbit etmekle görevlidir Bunlara ayrıca Hafaza Melekleri de denir Kıyamet gününde insanların lehinde veya aleyhinde şahitlikte yapacaklardır
Münker ve Nekir Melekleri
Ölümden sonra kabirde sorgu ile görevli meleklerdir Bunlar kabirde Rabbin kim? Peygamberin kim? Kitabın ne? Dinin ne? Kıblen neresi? Gibi sorular soracaklardır
Hamale-i arş Melekleri : Arşı taşıyan meleklerdir
Mukarrabun ve İlliyyun Melekleri: Allah’ı devamlı tesbih eden meleklerdir

HADİSLERDE İSMİ GEÇEN DİĞER MELEKLER
• İnsanın kalbine doğru ve gerçekleri ilham eden melekler
• Namaz kılan insanla birlikte “amin” deyen melekler
• Her gün namazlarda mü’minlerle beraber olan melekler
• Yeryüzünde Allah’ı zikreden, Kur’an okuyan müslümanları ziyaret eden melekler
• Özellikle alimleri ve ilim meclislerini ziyaret eden melekler

MELEKLERE İMAN

İMANIN İKİNCİ ŞARTI: Meleklere inanmak

MELEKLERE İMAN

İmanın ikinci şartı meleklerin varlığına inanmaktır Gerek Kur’ân-ı Kerim’de ve gerekse imanın altı esasının sıralandığı “Âmentü”de Allâh’a inanmanın hemen akabinde meleklere iman zikredilmiştir Bir âyet-i kerimede de şöyle buyrulmuştur:

“Kim Allâh’ı, meleklerini, kitaplarını, peygamberlerini ve kıyâmet gününü inkâr ederse, tam mânâsiyle sapıtmıştır”(1)

Meleklere iman böylesine önemlidir Bundan dolayıdır ki, Müslümanların iman esaslarını parçalamak, imanlarına zarar vermek için, belli çevreler tarafından melekler mevzuu zaman zaman kafaları ve gönülleri karıştıracak şekilde istismar edilegelmiştir Bu sebeple Müslümanların çok önemli bir bölümünün meleklerle ilgili olarak bildikleri hususlar İslâm’ın iman esaslarına uymamaktadır

Melek denilince, pek çok insanın kafasında, fizikî özellikleri olan bir kadın silueti canlanır Zira basında-medyada, sinema ve tiyatrolarda, birtakım ticarî ürün reklamlarında ortaya konulan görüntü budur Meselâ, “Çarli’nin Melekleri”, “sen benim meleğimsin” gibi sözler; kadınlara, kadın iç çamaşırlarına, çikletlere müstear isim olarak melek isminin verilmesi gibi Bütün bunlar, insanların melek inancına da zarar vermiştir, vermektedir

MELEKLER NASIL VARLIKLARDIR?

Kur’ân-ı Kerim’de ve hadîs-i şeriflerde, üzerinde en çok durulan hususlardan biri de meleklerdir Kur’ân’ın seksenden fazla yerinde çeşitli kelimelerle meleklerden bahsedilmiştir

Melek, kelime olarak haberci ve kuvvet mânâlarına gelir, cem'isi (çoğulu) melâike’dir İslâmi ilimler ıstılâhında ise melekler, saf nur’dan yaratılmış(2), ışıktan milyarlarca defa daha rakîk (ince), lâtif varlıklardır Onların vücudunda, anâsır-ı Erbaa (dört unsur) dediğimiz toprak, su, hava ateş gibi elemanlar yoktur Bundan dolayı doğrudan gözle görülmezler, beşer aklı da zaten onları görmeye tahammül edemez

Melekler yemezler, içmezler, uyumazlar, günah da işlemezler; çünkü kendilerinde nefis yoktur Gıdalarını zikir ve tesbihten alırlar Erkek-kadın özellikleri yoktur Yaratılmışların hiçbirine benzemezler Gerektiğinde değişik tip ve kılığa girip görünebilirler Zaten peygamberlerden başkasının melekleri yaratıldıkları şekilde yani aslî hüviyetlerinde görmeleri mümkün değildir

Resûlüllah Efendimiz (sav) Cebrâil aleyhisselâmı aslî suretinde gördü, onun altıyüz kanadı vardı(3) Kendisine zaman zaman insan suretinde de geldiğini kaynaklarımız haber vermektedir Bu cümleden olarak bazan sahâbeden Dıhyetü’l-Kelbî (ra) sûretinde, bazan beyaz elbise giymiş bir a’rabî kılığında, bazan da sıradan bir şahıs hüviyetinde geldiği de olmuştur Keza silahlı bir asker ve daha değişik kıyafetlerde de görülmüştür(4)

MELEKLERİN VAZİFELERİ

Melekler akıllı varlıklardır ve her birinin yaratılış vazifeleri vardır Onlar bu yükümlülüklerini tam ve eksiksiz olarak yerine getirirler Allâh’a muhtelif şekillerde ibâdet ederler Süleymen Çelebi merhum, meleklerin değişik tarzdaki ibadetlerini Mevlid’inde şöyle dile getirir:

Kimi kıyamda kimi kılmış rüku’,
Kimi Hakk’a secde kılmış bâ-huşu’

Bazıları da “tesbih” ederler, mü’minler için mağfiret dileğinde bulunurlar Bu husustaki bir âyet şöyledir: “… Melekler Rablerine hamd ile tesbih ediyorlar ve yerdekiler için mağfiret (bağışlanma) diliyorlar…”(5)

Bazı melekler de saf saf olup namaz kılarlar, Allâh’ın kitabını okurlar, zikrederler

Yine Kur’ân-ı Kerim ve hadîs-i şeriflerde bildirildiğine göre, melekler biz mü’minler için duâda bulunmakta, duâlarımıza “âmin” demekte, cemaatle kıldığımız namazlara, yaptığımız zikirlere iştirak etmekte, ilim meclislerimize katılmakta, bereketlerin intikallerini yani bir yerden başka bir yere geçmesini temin etmektedirler

Kısacası, her hayırlı işimizde, iyi şeyler için teşebbüslerimizde, melekler ordusu yanıbaşımızda hazır bulunmaktadır

İNSAN VÜCUDUNDA VAZİFELİ MELEKLER

Her insanın vücudunda vazifelendirilmiş ve ona yardımcı olan üçyüz seksendört adet melek vardır

Bunlardan on altısı “Hafaza melekleri”dir Hafaza melekleri devamlı olarak insanlarla beraber bulunurlar; onları şeytanların şerrinden-zararlarından korumakla vazifelidirler Kur’ân-ı Kerim’de bu husus şöyle beyan olunmuştur:

“Muhakkak ki üzerinizde koruyucu melekler vardır”(7)

İki tanesi, insanın sağ ve sol omuzlarında gene sürekli olarak bulunan ve amellerini tesbit eden, yazan “Kirâmen kâtibîn” melekleridir Bunlarla ilgili olarak Kur’ân-ı Kerim’de şu açıklamaları görüyoruz:

“İki melek (insanın) sağında ve solunda oturarak yaptıklarını yazmaktadırlar İnsan hiçbir söz söylemez ki, yanında gözetleyen yazmaya hazır bir melek bulunmasın” “Şunu iyi bilin ki üzerinizde bekçiler, değerli yazıcılar vardır Onlar, yapmakta olduklarınızı bilirler (eksiksiz olarak yazıp tesbit ederler)”(9)

İki melek de insana def’-i hâcet yaptırmakla memurdur

Buraya kadar saydıklarımızın toplamı yirmi eder Geriye kalan 364 melek ise, insan vücudunda bulunan 364 mafsal (eklem) kemiğini tutmakla vazifelidirler Bu meleklerden birisi, şayet tutmuş olduğu mafsalı bırakmış olsa, o mafsal görevini yapamaz hâle gelir Bilindiği gibi bu duruma felç diyoruz

Def’-i hâcet yaptırmakla vazifeli olan melekler, o işi tenezzülen (alçakgönüllülük göstererek) kabul ettikleri için, dereceleri diğerlerinden üstündür Bu sebeple, ihtiyacımızı giderip tuvaletten çıktıktan sonra, mutlaka, “el-Hamdü lillâhillezî ezhebe anni’l-ezâ ve âfânî min zâlik”(10) diye duâ etmek lâzımdır Buna devam edenler, prostat dahil, birçok hastılıktan uzak olurlar Zaten hastalıkların, rahatsızlıkların pek çoğu Resûlüllah Efendimizin sünnetlerine uyulmadığı, onlara aykırı hareket edildiği için meydana gelmiyor mu? Çare; hayat tarzımızı İslâm’ın âdâbına, Peygamber’in (sav) sünnetine uygun hâle getirmeye gayret göstermekten geçiyor

BULUNDUKLARI YERE GÖRE İSİM ALAN MELEKLER

Meleklere, bulundukları yerelere, yaptıkları hizmete göre de isim verilir

Meselâ gökte bulunanlara, semâ melekleri; yeryüzünde vazifeli olanlara, arz melekleri; Arş-ı a’zamı yüklenmiş bulunanlara, Hamele-i Arş denilmekte; cennetin hazînedârı olan meleğe Mâlik, cehennemde vazifeli bulunan on dokuz meleğe Zebâni adı verilmektedir

Meleklerin adedini Allah’tan başka kimse bilmez Dinî kaynaklarımızda, her yağmur damlasının, kar tanesinin bile bir melek tarafından indirildiği bildirilmiştir

DÖRT BÜYÜK MELEK

1 Azrâil(11):

“Melekü’l-mevt” (ölüm meleği) de denilen Azrâil aleyyhisselâm ve emrindeki melekler, ömrü sona eren canlıların ruhlarını almakla vazifelidir Cenâb-ı Hak şöyle buyurmuştur: “(Resûlüm) de ki: Size vekil kılınan ölüm meleği canınızı alacak, sonra Rabbinize döndürüleceksiniz”(12)

2 Mikâil(13):

Kâinatta meydana gelen hâdiseleri idare ile görevlidir Yağmurların yağması, rüzgârların esmesi gibi hizmetlere memur edilmiştir

3 İsrâfil(14):

Kıyâmetin kopması ânında ve insanların tekrar dirileceğinde Sur’a üfleyecek olan melek Bununla ilgili bir âyette şöyle buyrulmuştur: “Sur’a üflenince, Allâh’ın diledikleri müstesnâ olmak üzere, göklerde ve yerde kim varsa hepsi düşüp ölmüş olacaktır Sonra ona bir daha üflenince, hemen ayağa kalkıp bakakalacaklardır”(15)

Hâsılı; Allah Teâlâ, hesapların görülmesi için çürümüş kemikleri, yırtılmış ve parçalanmış derileri, kopmuş saçları bir araya toplayacaktır “Sanki etrafa yayılmış çekirge sürüsü gibi gözleri düşkün (utançtan yere bakar) bir halde ve dâvetçiye koşarak kabirlerden çıkarlar O esnada kâfirler, ‘Bu, çok çetin bir gündür!’ derler”(16)

4 Cebrâil(17):

Vahiy meleğidir Allah Teâlâ ile peygamlerleri arasında vâsıtadır Peygamberleri ve ashâbını destekler, azâbı hak eden toplulukları helâk eder Bu hususla ilgili bir âyet şöyledir: “O zâlimleri de korkunç bir ses yakaladı ve yurtlarında dizüstü çökekaldılar!” Burada geçen “korkunç ses!”, Cebrâil aleyhisselâmın bağırması idi(18)

Bu dört büyük melek aynı zamanda meleklerin peygamberleridirler

KABİRDEKİ SUAL MELEKLERİ

Dünyadan âhirete geçiş kapısı olan kabirde, insanlar iman açısından sorgulanacaktır Bu sorgulamayı yapan meleklere de Münker ve Nekir melekleri denir

İsmâil Hakkı Bursevî (k s) hazretleri anlatıyor:

“Rivâyet edildiğine göre bir adam, İmam Ömeru’n-Nesefî (rh) hazretlerini vefâtından sonra rüyasında gördü ve ona sordu:

- Münker ve Nekîr’in sualleri nasıl geçti?

Bu soruya Hazret-i İmam şu cevabı verdi:

- Allah Teâlâ rûhumu iâde ettikten sonra Münker ile Nekîr bana, kabir suallerini sormaya başladılar Ben onlara dedim ki: “Suallerinize nesir hâlinde mi, yoksa nazım (şiir) olarak mı cevap vereyim?”

Onlar:

- Cevaplarını şiir hâlinde söyle, dediler

Bunun üzerine ben onlara şu şekilde cevap verdim:

‘Rabbiye’llâhü lâ ilâhe sivâhü
Ve nebiyyî Muhammed Mustafâhü
Dîniye’l-İslâmi ve fi’lî zemîmün
Es’elü’llâhe afvehû ve atâhü’

Meâli: Rabbim Allah’tır, ondan başka ilah yoktur Nebîm (peygamberim) Hz Muhammed Mustafâ’dır (sav) Dînim İslâm’dır, fiillerim ise çok çirkin! Onun için ben, Allah’tan (cc) af ve atâsını (lûtfedip bağışlamasını) istiyorum

Bundan sonra adam uykusundan uyanır ve bu mısra’ları ezberlediğini görür”(19)

Cenâb-ı Mevlâ-yi zû’l-Celâl’den niyâzımız; bizlere de, Münker ve Nekîr’in suallerine sühûletle cevap verebilmeyi nasip eylesin Âmîn

İmanın diğer şartları gibi, melek inancımızın da düzgün ve sağlam olması gerekir Bu da doğru bilgi ve sahih bir imanla olur Bunları elde etmenin de yolu, Ehl-i Sünnet âlimlerinin eserlerine müracaat edip onların ortaya koyduğu düsturlara uymaktır
***
Dilerseniz bu mevzûdaki son sözü, diğer birçok mevzûda olduğu gibi, gene Hicrî ikinci bin yılın müceddidi İmâm-ı Rabbânî Ahmed Farukî es-Serhendî (ks) hazretlerine bırakalım ve ona kulak verelim

MELEKLER, İKRÂMA MAZHAR OLMUŞ KULLARDIR

“Melekler, elçilik vazifesi ve Allâh’ın (cc) vahyini tebliğ etme makam ve rütbesi ile şereflenmişlerdir Onlar, aldıkları bütün emirlere derhal uyarlar; kat’iyyen isyan etmezler, Allâh’a itaattan ayrılmazlar

“Melekler yemezler, içmezler, giymezler Kadınlık veya erkeklikle de vasıflandırılamazlar Onlarda doğmak, nesil meydana getirmek yoktur İlâhî kitapların ve sayfaların hepsi, melekler vâsıtasiyle inmiştir Onlar, emânetleri yerine getirmekteki doğrulukları sebebiyle korunmuş ve muhâfaza altında kalmışlardır

“Meleklere inanmak, dînin inanılması zarûri olan şartlarındandır Onları tasdik etmek, İslâm’ın farzlarındandır

“Ehl-i Sünnet âlimlerinin çoğunluğuna göre, insanların havâs zümresi (seçkinleri) meleğin havâs zümresinden daha faziletlidir [Peygamberleri de yine meleklerin peygamberlerinden üstündür] Çünkü beşerin kemâle erip olgunlaşması esnasında birçok engel mevcuttur, insan bunları aşarak Hakk’a vâsıl olur Meleklerin Allâh’a yakınlığı ise, zorlanmadan ve halkın engellemesi olmadan kolayca hâsıl olur

“Her ne kadar tesbih ve takdis yani Cenâb-ı Hakk’ı şânına yakışmayan her türlü kusurdan mutlak olarak tenzih etmek kudsiyyûn olanların (meleklerin) meşguliyeti ise de; lâkin bu devletle yani bu büyük ve şerefli vazifeyle cihâdı bir araya getirmek, kâmil insanların işidir Nitekim Cenâb-ı Hak şöyle buyurdu:

“Allah, malları ile canları ile cihad edenleri, derece itibariyle, oturanlar üzerine faziletli kıldı”(20)