Sosyolog İbn'i Haldun Kimdir? Sosyolog İbn'i Haldun Hayatı Hakkında Bilgiler Nelerdir

Sosyolog İbn'i Haldun Kimdir? Sosyolog İbn'i Haldun Hayatı Hakkında Bilgiler Nelerdir
Sosyolog İbn'i Haldun Kimdir? Sosyolog İbn'i Haldun Hayatı Hakkında Bilgiler Nelerdir

SOSYOLOG İbn'i Haldun (1332-1406)

( Hicrî 732 / 808)Doğumu ve Yetişmesi:
Tam adı: Abdurrahman b Muhammed b Ebu Bekr Muhammed b Hasan’dır
İbn'i Haldun, Hicrî 732 yılında nesli sahabilerden Vâil b Hacer’e uzanan Arap bir ailede Tunus’da doğdu Aslı Yemen kabilelerinden Hadramut’a kadar uzanır Dedelerinden ilk olarak Halid b Osman Endülüs’teki Karmuna’ya hicret etti Endülüs halkının âdeti olarak Halid olan ismine u ve n harfleri eklenerek ismi Haldun’a dönüştü
Babası fakih idi ve kendini fıkıh ile edebiyata adamıştı
İbn'i Haldun, Tunus’ta Kur’an-ı Kerim ezberleyerek ve tecvit öğrenerek yetişti Aynı zamanda babasından Arapça ilimleri, İslam hukuku ve Arapça dersleri aldı Babası, İbn Haldun’un dönemindeki en iyi âlimlerden ders almasına özen gösterdi
İbn'i Haldun hayatının ilk dönemlerinde uzun bir süre hükümette memur olarak çalıştı

Seyahatleri :
İbn'i Haldun Tunus’u bırakıp Cezayir’deki Biskra’ya giderek yerleşti Biskra’dan da yine Cezayir’deki Konstantin’e geçti Daha sonra ailesini Konstantin’de bırakarak Fas’a geçti
İbn'i Haldun, o dönemde Batı İslam dünyasının başkenti olan Fas’a yerleşip orada kaldı
Ibn Haldun, Fas’ta kaldigi müddetçe kendini tefkir ve kiraate vererek Magrib ve Endülüs halkindan ilim adamlari ile karsilasti Okuma alanini ve ilmi isteklerini gerçeklestirmek için Fas’taki kütüphanelere gidiyordu Bu dönemde el-Ibar isimli kitabinin giris bölümünü yazdi
Ibn Haldun, Endülüs’e gitti ve daha sonra Cezayir’e döndü Kasabe camiinde hatip oldugu bir dönemde saray nazirligi görevine getirildi Siyasi görevinin yani sira camii de ders vermeye devam etti
Yedi yil sonra ailesi ile birlikte Tilmisan’a sonra da Fas’a gitti Fas’ta ilim ögrenmeye ve ögretmeye devam etti Sonra ailesini Fas’ta birakip tekrar Endülüs’e döndü Granada’da bir müddet kaldiktan sonra Magrib’e geldi
Ibn Haldun, Tilmisan’da bir kez daha ailesi ile bir araya geldi Bir müddet kitap telifi ve okumak için burada kaldiktan sonra Cezayir’deki Seleme Ogullari kalesine gitti ve burada dört yil kaldi Bu dönemde el-Ibar isimli kitabini düzenledi ve daha sonra kontrolden geçirip milletler tarihini ilave etti Sonra tekrar Tunus’a döndü
Kahire ’ye Yerlesmesi:
Ibn Haldun, hicrî 784 yilinda hac ibadetini yerine getirmek istedi ve kirk gün deniz yolculugu yaptiktan sonra İskenderiye’ye ulasti Bu dönemde Sultan Berkuk yönetimi üstleneli henüz on gün olmustu Bu sene hacca gitme imkani olmadi ve Kahire’ye geldi
Kahire’de, ilim talebeleri kendisinden ders almak istediler ve Ezher Camiinde ders vermeye baslayan Ibn Haldun’un mertebesi yükseldi ve Sultan Berkuk tarafindan ödüllendirildi Kahire’de kalmaya karar verdikten sonra ailesini de getirmek istedi Fakat geri dönmesini saglamak için Tunus Sultani bunu kabul etmedi Sultan Berkuk devreye girerek Tunus Sultanina mektup yazdi
Ibn Haldun, Amr b As Camii yakinindaki Kamhiye medresesinde ögretmenlik sonra da Misir Kraliyet kadiligi görevine getirildi Bu dönemde ailesi Tunus’tan gemi ile Kahire’ye gelirken gemi kasirgaya tutulup batti ve ailesinin hepsi bogularak öldü Büyük bir üzüntüye ugrayan Ibn Haldun’un gittikçe üzüntüsü artti ve görevden ayrilmaya karar verdi Ilim, ders verme, okuma ve kitap telif etmeden baska kendini teselli edecek bir sey bulamadi
Ibn Haldun, Misir’da 24 sene kaldi Bu dönemde hac, Beyt-i Makdis’i ziyaret ve Timurlenk ile görüsmek için Şam’a gitmesinden baska Mısır’dan hiç ayrilmadi
Basarilari:
Ibn Haldun, az sayida eser birakmistir el-Ibar, Divan-i Mübteda, el-Haber fi Eyyamu’l-Arab, el-Acem ve el-Berber eserlerinin en meshurlaridir (Türkçe'de bilinen en ünlü eseri: Mukaddime)
Sosyoloji , Mimarî ve tarih ilimlerinin gerçek kurucusu olmasi en büyük basarilarindandir
Vefati:
Hicri 808 yilinin ramazan ayinda Misir’da vefat etti ve burada defnedildi

Yaklaşımları:

İbn-Rüşt’ün öğrencisi olan İbn-i Haldun, yaşadığı sürece İspanya’daki son müslüman devletlerin ortadan kalkışını belirleyen olaylara, Kuzey Afrika’daki toplumsal karışıklıklara tanık olmuş, Timur istilası sırasında doğuda bulunmuştur İbn- Haldun’un en önemli eseri olan “Mukaddime” onu çağdaş toplumbilimlerin öncülerinden biri olmasını sağlamıştır
İbn- Haldun’un toplumbilimsel tarih tanımı önemlidir; tarihin gerçek konusu bize insanın toplumsal durumunu, yani uygarlığını anlatmak ve buradan ona bağlanan olguları; gelenekleri, aile ve kabile hayatını, hükümdar ailelerinin doğuşuna neden olan üstünlüklerini, toplumsal tabakalar arası ayrımları, insanların geçimlerini sürdürmek için yaptıkları uğraşları kısacası nesnelerin doğası gereği toplumun yapısında meydana gelen değişmeleri öğretmektir Görüldüğü gibi İbn-i Haldun tarih incelemesi ile aslında bugün bizim toplumbilimsel inceleme konularımızın bir kısmını incelemektedir
İbn-Haldun her türlü pratik düşünceyi bir yana bırakarak, nesnel bir tavırla siyasal egemenliklerin kaynaklarını ve işleyiş süreçlerini incelemiştir Onun için asıl sorun insan iradesinden bağımsız olarak meydana gelen çevrimsel (cyclique) bir olguyu açıklamak ve bu düzenli akışın nedenlerini belirlemektir
Ortaya çıkardığı kuram, Platon’un açıkladığı çevrimler kuramını hatırlatmaktadır İbn-i Haldun için de kral ailelerinin ve yönetici aristokrasilerin evrimini kuşaklar arasındaki psikolojik açıdan görülen farklılıklar açıklamaktadır Toplumsal hayat doğal bir olgudur Yaşam koşulları, özellikle coğrafi ortamın ve iklimin şartlarına bağlı olarak şekillenmektedir Bu koşullar ise siyasal olgulardan daha kararlı ve süreklidir
İbn- Haldun’ göre insan otoriteye gereksinim duyan tek canlıdır; otorite olmazsa anarşi ve düzensizlik hüküm sürer, insandaki kötü güdüler öne geçer Otorite ise güçle kurulur ve cesaretleri, kendi aralarındaki birlikleri sayesinde onu elde etmeği başaran topluluklara aittir İktidarı ele geçirme davranışı yaratan nitelikler göçebe hayatı ile kazanılmıştır Buna örnek olarak İbn- Haldun en büyük fetihleri yapanlar göçebe ya da yarı göçebe toplumlar olan Germen, Hun, Arap, Moğolları gösterir
İbn- Haldun otoritenin ele geçirilme nedenini belirledikten sonra, bir kral ailesinin, bir partinin, bir grubun egemenliğinin ortalama yaşama süresini inceler ve bunun genellikle üç kuşak yani yaklaşık bir yüzyıl sürdüğünü ileri sürmüştür Buna neden olarak da iktidarın yürütülmesinin umutsuz ve düzensiz kuşaklardan alınıp güçlü gruplara devredilmesini göstermiştir İktidarı ellerine tutanlar sonunda sahip oldukları iktidarı/otoriteyi fetihlerle ve ispat ettikleri cesaret ve yeteneklerinin bir ödülü olarak değil de doğumlarıyla ya da aile bağlarının bir devamı olarak sahip olduklarını düşünmeye başlarlar İbn- Haldun’a göre böylece de kendilerini yıkılmaya elverişli bir duruma gelirler
İbn- Haldun otoritenin değişme sürecini incelerken, özellikle maliye ve para sistemlerinden gelen ekonomik kaygılar ile bu çözülme sürecinin daha da ağırlaştığını görmüştür Her siyasal yıkılışın kamu borçları ile özel borçlar için bir çözüm getirdiğini, yani her yıkılışın aslında mali yönden tam bir hesap tasfiyesi anlamını taşıdığını ileri sürmüştür O’na göre toplumlardaki pek çok ayaklanma ve zorbalık olayının temelinde borçlanmanı getirdiği sıkıntılar yatmaktadır İbn- Haldun ayrıca imparatorlukların son günlerinde nüfusun iyice artmış olmasının ve bunun gitgide ekonomik güçlükleri de arttırmasının da çözülme sürecinde etkili olduğunu söylemiştir