Okul Öncesi Eğitim - Okul Öncesi Eğitimde Duygu Ve Düşüncelerin Önemi Nedir?

Okul Öncesi Eğitim - Okul Öncesi Eğitimde Duygu Ve Düşüncelerin Önemi Nedir?
Okul Öncesi Eğitim - Okul Öncesi Eğitimde Duygu Ve Düşüncelerin Önemi Nedir?
OKUL ÖNCESİ EĞİTİM VE ÖNEMİ
Okul öncesi eğitim; çocuğun doğduğu günden temel eğitime başladığı güne kadar geçen sıfır-altı yaş arasındaki dönemi kapsayan ve çocukların daha sonraki yaşamlarında çok önemli bir yeri olan; bedensel, psikomotor,sosyal-duygusal, zihinsel ve dil gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, bu doğrultuda kişiliğin şekillendiği ‘’Erken Çocukluk Çağı” diye de adlandırılan gelişim ve eğitim süreci olarak tanımlanabilir
Okul öncesi eğitim ailede ve kurumlarda verilmektedir Başlangıçta çocuğun gelişiminde aile ve çevresi birinci derecede etkili olmakla birlikte daha sonraki yıllarda aile çevresi çocuğun tüm gelişim ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalabilir Bu durumda devreye, çocukların yaşıtlarıyla kendi çevrelerini oluşturup gelişimlerini en sağlıklı, en doğal biçimde yaşayabilecekleri bir ortam sağlayan okul öncesi eğitim kurumları girmektedir Okul öncesi eğitim kurumlarında uygulanan programlar çocuğa sunulan ortam planlı, sistemli, çocukların yaş ve gelişim özelliklerini destekleyici nitelikte olduğundan kurumlarda verilen okul öncesi eğitim önem taşır
Okul öncesi eğitim çocuğun, kendi bedensel yapısını tanıması, özbakım ihtiyaçlarını karşılayabilmesi ve vücudunu etkin bir biçimde kullanabilmesine yardımcı olur
Toplumsal gelişim açısından bakıldığında çocuğun bireysel yeteneklerine, ilgi, ihtiyaç ve gelişim düzeylerine uygun hazırlanan programlar aracılığıyla sunulan etkinliklerde; grup içine katılmasında, sağlıklı ilişkiler kurmasında, günlük yaşamdaki gerekli kurları öğrenerek temel alışkanlıklar kazanmasında, kendine ve başkalarına olumlu tavır geliştirmesinde okul öncesi eğitim önemli rol oynar Bu etkinliklerde çocuklar ayrıca, paylaşma, yardımlaşma, dayanılma gibi sosyal becerileri de kazanırlar
Okul öncesi eğitim; çocuğun cinsel kimliğini kazanarak, benlik kavramını geliştirmesini ve kendini ifade etmesine fırsat verecek ortamlar hazırlayarak özdenetimini geliştirmesini ve kendine güvenli bağımsız bir kişilik kazanmasını destekler
Ayrıca, çevre uyarıcıları sunarak çocuğun akıl yürütme yeteneğini, yaratıcılığını ve hayal gücünün gelişimini sağlamada Okul öncesi eğitim etkilidir
Okul öncesi eğitim, çocuğun çevresindeki kişilerle sağlıklı sağlıklı iletişim kurmasına, duygu ve düşüncelerini karşısındakine rahatlıkla ifade edebilmesine fırsat vererek dil becerilerini geliştirir
Okul öncesi eğitim, elverişsiz çevre koşulları nedeniyle eğitimden yoksun kalan çocukların olumsuzluklarından etkilenmelerini engelleyerek, onlara da diğer çocuklarla eşit eğitim olanakları sağlar
Sonuç olara; iyi hazırlanmış eğitim programları aracılığıyla verilen okul öncesi eğitim,çocuğun sağlıklı kişilik geliştirmesini sağlayarak çevreye uyumunu kolaylaştırır ve onu gelecekteki yaşamına hazırlar
oKUL ÖNCESİ EĞİTİMİN AMAÇLARI Okul öncesi eğitiminin amaç ve görevleri, milli eğitimin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak;
1) Çocukların beden, zihin ve duygu gelişmesini ve iyi alışkanlıklar kazanmasını sağlamak,
2) Onları ilköğretime hazırlamak,
3) Şartları elverişsiz çevrelerden ve ailelerden gelen çocuklar için ortak bir yetiştirme ortamı yaratmak,
4) Çocukların Türkçe’yi doğru ve güzel konuşmalarını sağlamaktır

Okul öncesi programlarda yer alan yaratıcı sanat etkinlikleri, temelde yaratıcı düşünmeyi ve estetik duyarlılığı geliştirmeyi amaçlayan etkinliklerdir (Aral ve diğ, 2002) Ancak yaratıcı sanat çalışmalarının amacı, yalnızca geleceğin sanatçılarını yetiştirmek değil, çocukluktan itibaren yaratıcı potansiyellerini kullanarak, yaratıcı düşünceyi geliştirme, düzeyine uygun orijinal ürünler oluşturma, sorular sorma, araştırarak yeni keşifler yapma, duygu ve düşünceleri ifade etme becerilerinin kazanılması için de temel hazırlamaktır Okul öncesi dönemde iyi planlanan yaratıcı sanat çalışmaları, çocukların tüm gelişim alanlarını destekleyebileceği gibi, onların duygu ve düşüncelerini ifade etmelerini, korkularını, kaygılarını, üzüntü ve sevinçlerini, hayallerini ve meraklarını yansıtmalarına da olanak sağlayacaktır
Okul öncesi eğitim döneminde yapılan yaratıcı sanat çalışmaları;
Yoğurma maddeleri: Kil, çamur, oyun hamuru, kağıt hamuru, seramik hamuru gibi yapılandırılmış olarak çocuklara sunulan sanat malzemeleridir Bu malzemeler çocukların orijinal düşünmesini, yaratıcılığını ve deneyim kazanmasını sağlayan ve çocukları bu yönlerde cesaretlendiren sanatsal malzemelerdir
Kağıt çalışmaları: Fon kartonu, eski mecmualar, alüminyum folyo, tuvalet kağıdı, gazete, mukavva, jelatin zımpara kağıdı gibi çok çeşitli kağıtlar kullanılarak yapılan çalışmalardır Kağıt çalışmaları, çocukların karar verme, seçim yapma, akıl yürütme, başladığı bir işi bitirme gibi becerilerin geliştirilmesinde önemli bir yer tutar Kağıt çalışmaları, yaratıcı sanat çalışmaları için gerekli olan, görsel becerilerin gelişmesini destekleyen çalışmalardan birisidir (Aral ve diğ, 2002; Erdemir ve Kandır, 2002 )

Boya çalışmalar: Kuru boya, sulu boya, pastel boya, mum boya, parmak boyası, guaj boya, toz boya vb boya çeşitleri, farklı kalınlıklarda fırçalar, resim sehpaları gibi çok çeşitli malzemeler kullanılarak yapılan sanat çalışmalarıdır Çocuklar boya çeşitleri ile çalışırken bir çok yeni kavramla karşılaşır, gözlem ve incelemeler yaparak duyularını kullanırlar Bu çalışmalar çocukların, sanata karşı duyarlı olmalarını sağlarken, aynı zamanda görsel yapılar arasındaki farklılıkları ayırtetme, tanımlama, akıl yürütme ve problem çözme becerilerinin gelişmesini destekler (Aral ve diğ, 2002; Erdemir ve Kandır, 2002 )
Artık materyal çalışmaları: Kutular, plastik şişeler, kumaş parçaları, kağıt havlu ruloları, köpükler, makaralar, boncuklar, ağaç kabukları, kuruyemiş kabukları taşlar, farklı şekil ve boyutlardaki yapraklar vb gibi malzemeler kullanılarak yapılan çalışmalaradır Artık materyallerle yapılan üç boyutlu çalışmalar ve kolaj çalışmaları çocuklarda, doku, şekil, ağırlık, genişlik, mekan gibi kavramların gelişimini destekler Ayrıca, çocukların özgün tasarımlar oluşturarak yaratıcı düşünmelerini, görsel ve dokunsal algılarının gelişimini destekler (Aral ve diğ, 2002; Erdemir ve Kandır, 2002; Turla, 2003)
Eğitimci, çocukları bu tür yaratıcı sanat etkinliklerine yöneltmek için her şeyden önce gerekli çevresel düzenlemeyi hazırlamalıdır Bu düzenlemeler çocukların yaşlarına, gelişim düzeylerine, ilgi ve ihtiyaçlarına, dikkat sürelerine uygun ve çalışmalara aktif katılmalarını sağlayacak nitelikte olmalıdır Uyarıcı çevre hazırlanırken uygun bir etkinlik alanının bulunması, kullanılacak materyallerin seçimi (materyallerin çok yönlü kullanımı, çeşitliliği, yaratıcılığı geliştirici özelliklerinin olması, dikkat süresini artırıcı nitelikte olması ve kullanışlı olması vb gibi özelliklere sahip olması), zamanlama ve bunların yanında, çocukların ürünlerini değerlendirmelerini sağlayacak sergilenme olanağı sunulmasına dikkat edilmelidir (Erdemir ve Kandır, 2002; Darıca, 2003b)
Eğitimcinin, sanat çalışmalarını çocuklara sunumundaki rehberliğinde; fiziksel uyarıcılar (etkinlik türü, materyal seçimi ve çevresel düzenlemeler) kadar, etkinliğin hazırlık, uygulama ve değerlendirme aşamalarında çocuklarla kurulan iletişim ve bu iletişimde kullanılan sözel ve sözel olmayan dil becerileri de önemlidir Bu beceriler, çocukların etkinliklere aktif olarak katılımını sağlar (Bunce ve Watkins, 1995; Rice, 1995; Darıca, 2003a)
Okul öncesi dönem, çocukların kavramları öğrendiği ve anlamlandırdığı bir süreçtir Bu süreçte çocuklar, yaşadığı dünyayı ve bu dünyada yer alan kavramları dili kullanarak anlamlaştırırlar Böylece çocuklar oluşturduğu kavramsal düşünmeyi, sözel düşünceye dönüştürürler Dil, bu noktada bilişsel gelişim için anahtar görevi üstlenmektedir Çocuklar kendi yaptıkları etkinlikler üzerinde kavramları daha rahat öğrenirler Bu nedenle yaratıcı sanat etkinlikleri, çocukların kavramları öğrenmesi ve öğrendiği kavramları sözel düşünceye aktarmalarında bir laboratuar gibidir (Galda ve diğ, 1997; Hohmann, 1997; Kefi, 2002)
Çocuklarla, tasarlanan yaratıcı sanat etkinlikleri hakkında konuşmak, onların kavramları öğrenmelerine ve bu kavramları sözel olarak ifade etmelerine olanak sağlar Bu konuşmalar, çocuğa kullandığı dil hakkında bilgi verir, kelime dağarcığını geliştirir ve çocuğun konuşulan dilin gramer yapısını kullanabilmesinde bir model oluşturur Ayrıca çocukların bir başkası tarafından anlaşıldığını hissetmesini sağlar (Galda ve diğ 1997; Yazıcı, 2003) Çocuklar anlatmak istediklerinin anlaşıldığını hissettikleri zaman, etkinliklere aktif olarak katılma isteği duyarlar Bu yöntemle çocukların etkinliklere aktif katılımları teşvik edilmiş olur
Eğitimci, yaratıcı sanat etkinlikleri sırasında çocuğun yapmak istediği ürün ile ilgili karar vermesine ve konuşmak istediği konuyu seçmesine sözel yönergelerle fırsat vermelidir Yaratıcı sanat çalışmalarında, özellikle ön hazırlık konuşmalarında verilecek sözel yönergeler çok önemlidir Çünkü, bu konuşmalar çocuğun yapacağı ürüne karar vermesine yardımcı olur Örneğin; Eğitimci, “Çocuklar burada bazı materyaller var Haydi hep birlikte bunları inceleyelim Şekilleri nasıl? Hangi renkler kullanılmış? Birbirinden benzer ve farklı yönleri neler? Bunları çevrenizde nerelerde kullanıyorsunuz? �? vb gibi yönergeler verir Çocuklar inceledikten sonra, “Bu malzemelerle neler yapabiliriz? şeklindeki bir yönerge, çocuğun ne tür bir ürün yapacağına karar vermesine fırsat verir ve karar vermesine yardımcı olur Çocuklara düşündükleri ürün hakkında ifade etme fırsatı verildikten sonra, “Düşündüğün bu çalışma için sana hangi malzemeler gerekir?�? yönergesi ile çocukların düşündüğü ürünle ilgili bilgileri kendi ifadeleriyle aktarmaları sağlanır
Yaratıcı sanat çalışmalarında kullanılacak sözel yönergelerin açık ve anlaşılır olmasının yanında, vurgu, tonlama ve mimiklere de dikkat edilmelidir Ayrıca, çocukların verilen yönergeyi anlaması, algılaması ve uygun cevaplar verebilmesi için belirli bir sürenin tanınması gerekmektedir Eğitimci, aynı anda birden fazla davranış ifadesi içeren yönergeler vermekten kaçınmalıdır Örneğin; “ Buradaki materyalleri inceleyerek, bana ne yapacağını söyle�? şeklindeki bir yönerge çocukların ne yapması gerektiğini anlamasını zorlaştırır Böyle bir yönerge çocukta kararsızlığa neden olur Çünkü, çocuk burada nasıl inceleme yapacağını ve bunun sonucunda neye karar vereceğini bilemez Bu nedenle eğitimci, açık ve anlaşılabilir bir yönerge verip, çocukların duygu ve düşüncelerini aldıktan sonra başka yönergeye geçmelidir
Çocuğun yaratıcılığını kullanmasına yönelik olarak verilecek yönergelerde çoğunlukla soru ifadeleri kullanılmaktadır Eğitimci, çocuğun yaratıcı yönünü destekleyici, çocuğun yeni ve özgün cevaplar verebilmesine teşvik edici nitelikte soruları tercih etmelidir Hayal gücü ve duyguları ifade edilmesine yönelik açık uçlu sorular (Örneğin; Yaptığın resmin içinde sen nerede olmak isterdin/ neler yapmak isterdin? vb… gibi) ve düşüncenin genişletilmesine yönelik soruların (Bununla ilgili başka neler yapabilirsin? … olmasaydı neler olurdu? vb gibi) kullanılması, çocukların düşündüklerini ve gördüklerini sözel olarak ifade etmesine olanak sağlar (Darıca,2003b) Örneğin; “Ne resmi yaptın?�?, “Resmini bana anlatır mısın?�? yerine “Resminde neler anlatmak istedin ? yönergesi verilip, çocukların cevapları alındıktan sonra, “Resminde başka neler var?�? yönergesi verilmelidir Bu tür açık uçlu sorular yöneltildiğinde çocuk yaptığı resimle ilgili pek çok kelime ve takibinde özgün cümleler üretebilir Bu yöntemle, çocuklar yaptığı üründen hareketle birden fazla sözel ifade kullanmaya teşvik edilmiş ve çocuğun dil kazanımı için olumlu çevre oluşturulmuş olur
Araştırmacılara göre, çocukların dil kazanımında teşvik edici çevrenin sağlanması da tek başına yeterli değildir Özellikle çocukların ifade edici dil kazanımını yani konuşma becerisini desteklemek amacıyla, sınıf ortamında çocukların dikkatlerinin dilsel yapılara ve bu yapıların sözel olarak kullanımına çekilmesi gerekmektedir (Bunce, 1995; Rice 1995; Bunce ve Watkins, 1995, Cooke ve Williams, 2000) Çocukların yarattıkları ürünle ilgili konuşmalarında ne söylemek istedikleri üzerinde durulması ve oluşturduğu ifadelerin anlamlı olması kadar, söylediği ifadelerin yerinde, zamanında ve uygun olarak kullanması da (konuşulan dilin gramer yapısını doğru olarak oluşturabilmesi) önemlidir Bunun için de farklı tekniklere ihtiyaç vardır Bu teknikler;
Yeniden Düzenleme ve Model Olma
Çocuklar dil bilgisi kurallarına uygun olarak konuşamayabilir Yeniden düzenleme, çocuğun kullandığı ifadelerin anlamını bozmadan, cümleyi dil bilgisi kurallarına uygun olarak yeniden söylenmesidir (Bunce ve Watkins, 1995; Bunce, 1995; Wilcox ve Morris) Örneğin; sanat çalışmalarından biri olan, boya çalışmaları değerlendirilirken, eğitimci çocuklara, “Resminde neler anlatmak istedin?�? yönergesine karşılık, çocuk resmini anlatırken “Burada bir yıldızlar var�? , “Gülüyor babam bana�? şeklinde bir ifade kullanarak anlatabilir Birinci örnekte çocuğun anlatımında kullandığı yapıda “tekil bir nesneden bahsederken çoğul ifadeyi kullanması, ikinci örnekte ise özne nesne yüklem sıralamasında yani sözdizimsel bir gramer hatası bulunmaktadır Bu durumda eğitimci, “ Evet çok güzel, burada bir yıldız var�?, “Baban sana gülüyor�? şeklinde geribildirim verdiğinde, çocuğun anlattığı ifadenin anlamını bozmadan, gramer kurallarına uygun olarak cümleyi yeniden düzenlemiş olur Bu ifade çocuğun orijinal ifadesine çok yakındır Eğitimci, yaptığı geribildirimde, düzenleme yapılan yapıya dikkat çekecek şekilde vurgu ve tonlamalar yapmalıdır Burada önemli olan, yapılan hatalı kullanımın çocuğa doğrudan söylenmesi ya da eleştirilmesi değil, çocuğun yanıtını tekrar ederken eğitimcinin kendi cümlelerinde doğru kullanımları vermesidir Eğitimci, çocuğun yaptığı hatalı kullanımı düzeltmek için “öyle değil, böyle söyleyeceksin�? şeklinde bir açıklama yaparsa, çocuğun konuşma cesareti ve isteği kırılır Çocuğun kendine güvenini kaybetmesine neden olduğu için, yaratıcı düşünmesi ve etkinliklere aktif katılımı da engellenmiş olur Eğitimci, doğru yapıları model olarak verdiği zaman, çocuğun dikkati yeniden düzenlenen doğru yapıya çekilmiş olur Eğitimciyi model alan çocuk daha sonraki konuşmalarında bu yapıları doğru şekliyle kullanabilir
Genişletme ve Cümle Tamamlama
Çocuklar bir olayı veya bir durumu tek kelimeli cümlelerle anlatabilir, konuşmalarında eksik ya da hatalı kullanımlar yapabilir Genişletme, çocuğun hatalı ya da eksik kullandığı kelimeleri, farklı bir biçimde aralara yeni kelimeler katılarak geribildirimler verilmesidir (Bunce ve Watkins, 1995; Bunce, 1995; Wilcox ve Morris) Yeniden düzenleyerek model olma tekniğinde olduğu gibi eğitimci, bu tekniği de kullanırken, çocuğun hatalı kullanımlarını eleştirmeden ve çocuğa hissettirmeden vermelidir Sanat çalışmalarında, yapılan bir ürün üzerinde konuşulurken, çocuk yaptığı ürünü anlatmak istemeyebilir ya da eksik cümle yapıları içeren ifadeler kullanarak anlatabilir Örneğin; çocuk artık materyallerle oluşturduğu bir ürünü anlatırken , “Ev, araba �? veya “yaptı babam lastikleri�?vb gibi ifadeler kullanabilir Eğitimci, “Evet kırmızı bir araba yaptın�?, “Baban arabanın lastiğini tamir ediyor�? şeklinde çocuğun söylediğini genişleterek ve gramer yapısına uygun olarak cümleyi tamamlayabilir Bu genişletmeler ve cümle tamamlamalar, çocukların eksik ya da karışık olarak söylediklerinin farkına varmalarını sağlar Bu yöntemle çocukların hem telaffuzları hem de dil kazanımları desteklenmiş olur
Sonuç olarak, yaratıcı sanat çalışmaları çocukların dil kazanımlarında bir laboratuar gibidir Çocuklar bu çalışmalarda yaratıcı ürünlerini oluştururken, ürünleriyle ilgili duygu ve düşüncelerini aktarırken, dille ilgili dinleme, konuşma ve anlama becerilerini kazanır Verilen yönergeleri izleyebilmeyi öğrenir Sorular sorma, sorulan soruları algılama ve anlama becerilerini kazanır Sorulan sorulara doğru ve anlamlı cevaplar vermeyi, yeni durumlar karşısında düşünce geliştirmeyi öğrenir Kendisi için yeni olan kavramları adlandırmayı ve anlamlaştırmayı öğrenir Kelime hazinelerini zenginleştirir Bütün bu becerilerin yanında, konuşulan dilin gramer yapısına uygun cümleler oluşturmayı ve doğru telaffuz etmeyi, sıfatların, edatların, zarfların, fiillerin kullanım yerlerini doğru ve yerinde kullanmayı öğrenir Bu bilgiler doğrultusunda bakıldığında, çocukların dil kazanımlarının desteklenmesinde yaratıcı sanat etkinlikleri uygun öğrenme ortamlarıdır