Kömür Ve Petrol Oluşumu Ne Kadar Bir Sürede Gerçekleşir?

Kömür Ve Petrol Oluşumu Ne Kadar Bir Sürede Gerçekleşir?
Kömür Ve Petrol Oluşumu Ne Kadar Bir Sürede Gerçekleşir?

Kömür bataklıklarda uygun nem ve sıcaklığın oluşması ortamın asit miktarının artması gerekli organik maddelerin ortamda bulunmasıyla bozunmuş çürüyen bitkilerin su altına inmesi bataklığın zamanla üstünün örtülmesi gibi olaylar sonucu oluşur

• Deltalar (en kalın kömür damarlarının oluştuğu ortamlardır),
• Göller (Göl kıyıları, kalın kömür damarlarının meydana geldiği uygun bataklık ortamlardır),
• Lagünler (Deniz etkisinin olduğu ince kömür damarcıklarını meydana getirirler),
• Akarsu taşma ovaları (İnce kömür damarcıklarını oluştururlar)

Jeolojik tarihte iki büyük kömür oluşum çağı vardır Bunlardan daha eski olanı Karbonifer (345-280 milyon yıl önce) ve Permiyen (280-225) dönemlerini kapsar Kuzey Amerika'nın doğusu ile Avrupadaki taşkömürü yataklarının çoğu Karbonifer döneminde; Sibirya, Asya’nın doğusu ve Avustralya'daki kömür yatakları Permiyen döneminde oluşmuştur İkinci büyük kömürleşme çağı ise Kretase (tebeşir) Döneminde başladı ve Tersiyer dönemi sırasında sona erdi Dünyadaki linyitlerin ve yağsız kömürlerin çoğu bu dönemde oluşmuştur Kömürlerin türediği bitkilerden geriye çok az iz kalmıştır Kömür katmanlarının altında ve üstünde yer alan kayaçlarda eğreltiotları, kibritotları,atkuyrukları ve birçok bitki fosiline rastlanabilir Kömürler yoğunluk, gözeneklilik, sertlilik ve parlaklık bakımından farklılık gösterebilir Genellikle kömür türleri bazı inorganik maddeler, genelliklede killer, sülfürler ve klorürler içerir Bunlarda az miktarda civa, titan ve manganez gibi bazı elementlerede rastlanır
Milyonlarca yıl önce bataklıkların dibinde kalan bitkiler, üzerindeki katmanların etkisiyle ısınıp sıkışarak kömürleşmiştir

PETROLÜN OLUŞUMUNDA DOĞAL KOŞULLAR
Petrol genellikle denizel, seyrek olarak da karasal çökeller içerisinde bulunur
Bütün petrollerin kimyasal yapısı küçük farklılıklar dışında aynıdır
Petrol Prekambriyen�den Pleistosen�e kadar her yaşta kaya içerisinde bulunabilir Yani petrol oluştuktan sonra milyonlarca yıl korunabilir
Petrol içerisinde porfirin maddesinin bulunması oluşum ve göç esnasında sıcaklığın 200 0C yi geçmediğini gösterir Kapanlardaki sıcaklık da 100 0C yi geçmemektedir
Porfirin maddesinin varlığı organik maddenin oksijensiz bir ortamda kaldığını belirtmektedir
Petrol kapanlarında basıncın 1 ile 700 atm arasında değişmesi petrolün fiziksel ve kimyasal özelliklerinin basınç değişimlerine duyarlı olmadığını göstermektedir
Petrol, içerisinde bulunduğu ortamda oluşabildiği gibi çok uzaklardan göç edip gelmiş olabilir
Petrolün oluşumu için 15000, bir kapanda toplanması için ise en az 1000000 yıl gereklidir

Kömür Nasıl Oluştu

Kömürün büyük bölümü, günümüzden yakla*şık 340 milyon yıl önce başlayıp yaklaşık 60 milyon yıl önce sona eren Karbonifer Dönem' de oluşmaya başladı Karbonifer Dönem'den önceki Devoniyen Dönem'de, kuzey yarıkürede büyük dağlar oluşmuştu Karbonifer Dönem'de, bu sıra*dağlar havanın etkisiyle aşınmaya uğradı Irmak ve yağmur sularınca dağlardan aşağıla*ra taşınan kumlar ile öteki molozlar, çevrede*ki sığ denizlerin kıyılarında birikti; böylece buralarda deltalar, bataklıklar, sulak düzlük*ler oluştu

Bu bataklıklarda dev ağaçlardan oluşan sık ve geniş ormanlar yetişti; bu ağaçların günü*müze kalan yegâne akrabası, "kibritotu" ya da "kurtpençesi" denen ve atalarına hiç ben*zemeyen minik bitkilerdir Bu dev ağaçlar öldüklerinde, çürümekte olan bitkisel madde*lerden oluşan ıslak bir zeminin içine devrili*yordu Su, ağaçların çürümesini yavaşlatıyor, bunun sonucunda da orman alanı turbalık haline geliyordu İşte bu turba yatakları, milyonlarca yıl sonra, bugün bizim yaktığımız kömüre dönüştü Çoğu yerde geniş bataklık*lar sular altında kaldı, ormanlar ölüp gitti ve turbalar çamurlara gömüldü Sonra, gene dağlardan bölgeye akan ırmaklarca taşınan kumlar çökelmeye başladı Kum setleri yükselip su düzeyinin üstüne çıkınca, yeni orman*lar yetişti ve bu süreç tekrarlandı Kömür yataklarının bulunduğu alanların üst üste sıralanmış farklı kayaç katmanlarından oluş*masının nedeni budur

Çamurlardan oluşan şeyllerin üzerinde kumtaşları bulunur Her kumtaşı katmanının üst kesimleri, bitki kökleriyle doludur ve bu katmanın üzerinde de bir kömür yatağı ya da damarı yer alır Sonra bunun üzerinde gene bir şeyi katmanı görülür Deniz basmasına uğramış kesimlerde ayrıca, içi deniz kabuklarıyla dolu ince bir kireçtaşı katmanı da bulu*nur Bazı kömür yataklarında birçok kömür damarı vardır; bu damarlar, ağacın yetişme, çürüme, sular altında kalma ve mille örtülme süreçlerinin, ne kadar sık tekrarlanmış oldu*ğunu gösterir Bazı damarlar çok incedir, örneğin yalnızca 3 santimetredir; bu durum, turba yataklarının çok kısa bir zaman içinde sular altında kaldığını gösterir Bazı yerlerde ise 30 metreden daha kalın damarlara rastla*nır; bu da oluşum sürecinin çok daha uzun bir zaman dilimi içinde gerçekleşmiş olduğu anla*mına gelir Hindistan'da Singrauli kömür havzasındaki damarlardan biri 152 metre kalınlığındadır; Avustralya'nın Victoria eyale*tinde de 225 metre kalınlığında bir linyit yatağı bulunmaktadır Damarlar arasındaki derinlik de birkaç metreden birkaç yüz metre*ye kadar değişebilir; bu, turba yataklarının suda ne kader derine gömülmüş olduğuna, çamur ve kum katmanlarının birikim hızına bağlıdır 20 metre kalınlığındaki bir turba yatağı, sonuçta 2 metre kalınlığında bir kö*mür yatağı oluşturur

Bakterilerce başlatılan bitkilerin kömürleş*me süreci milyonlarca yıl sürer; Yer'in iç kesimlerinden kaynaklanan ısının, turbaların üstünde biriken çamur ve kumun yarattığı basıncın etkisiyle tamamlanır Katman sıkış*tıkça içindeki su ve gazlar dışarı kaçar; turba önce linyite (kahverengi kömür) dönüşür; linyit, genellikle kahverengi, yumuşak, yarı oluşmuş bir kömürdür Linyit, daha sonra taşkömürüne dönüşür; madenkömürü de de*nen siyah renkli taşkömürü en yaygın kullanı*lan kömür türüdür Taşkömürü de sonunda en sert ve bileşim bakımından katışıksız kar*bona yakın kömür türü olan antrasite dönü*şür Turbadan antrasite kadarki bu kömürleş*me sürecinin hangi aşamada olduğu, sürecin başlangıcından bugüne kadar geçen zamanın uzunluğuna ve o bölgenin jeolojik koşullarına bağlıdır Bu nedenle turba, linyit, taşkömürü ve antrasit, birlikte ya da ayrı ayrı yerlerde bulunabilir Kömür alanı dev bir peynirli sandviçe benzetilebilir; bu sandviçin peyniri kömür, ekmeği ise kayaçlardır Ama bu her zaman düz bir sandviç değildir; bazı yerleri bükülmüş ya da ezilmiş olabilir Bunun nede*ni, kömürün oluşum dönemindeki yerkabuğu hareketleridir Damar, yüzeye çıkıp havayla temas ettiği yerlerde aşınmaya uğrar Kalan kömürün büyük çoğunluğu, aradaki çukurlarda bulunur Maden ocakları*nın açıldığı bu çukur bölgelere kömür havzası denir Bir kömür damarının yüzeyde görün*düğü yere mostra ya da çıkma denir Örneğin, Soma, Muğla ve Elbistan linyit yatakları yüzeydedir ve açık işletme denen bir maden kazı yöntemiyle kazılır
Alıntıdır