Bulaşıcı Hastalıklardan Nasıl Korunabiliriz? Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma Yolları

Bulaşıcı Hastalıklardan Nasıl Korunabiliriz? Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma Yolları
Bulaşıcı Hastalıklardan Nasıl Korunabiliriz? Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma Yolları

| Bulaşıcı Hastalıklardan Korunma Yolları |

Bulaşıcı hastalıklardan korunmak için yapılacak en etkili yol bulaşıcı hastalık zincirini oluşturan halkalardan birini koparmaktır Kısaca belirtecek olursak, bulaşıcı hastalık zincirinin halkaları olan kaynak, bulaşma yolu ve sağlam kişi arasındaki irtibat kesilecek olursa hastalığın bulaşması önlenir Dolayısıyla hastalıklardan korunmak için alınacak önlemler de kaynağa, bulaşma yoluna ve sağlam kişiye yöneliktir Hastalıklardan korunmak için alınacak önlemleri aşağıdaki gibi açıklayabiliriz
Kaynağa yönelik önlemler: Bulaşıcı hastalık zincirinin ilk halkasını oluşturan kaynağa yönelik olarak alınacak önlemleri kısaca aşağıdaki gibi özetleyebiliriz
+ Bulaşıcı hastalıklar salgınlara neden olduğundan en kısa sürede sağlık kuruluşlarına bildirilmelidir Böylece hastalık, salgınlara neden olmadan sağlık ekiplerince gerekli önlemler alınır
+ Bulaşıcı hastalığı taşıyan, diğer bir ifadeyle kaynak olan hastalar tecrit edilerek hastalığın diğer insanlara bulaşması önlenir Bulaşıcı hastalıklara yakalanan kişiler genellikle hastanelerin tecrit odalarında tedavi edilir Böylece hastalığın yayılması önlenir Örneğin; kolera, tifo, veba ve kuduz gibi bulaşıcı hastalıkları taşıyan hastalar tecrit edilerek önlem alınır Bulaşıcı hastalıkların kendilerine özgü kuluçka sürelerinin olduğunu daha önce belirtmiştik Bulaşıcı hastalığın kuluçka süresi kadar hastanın sağlam kişilerden tecrit edilmesine (ayrılmasına) karantina adı verilir
+ Bulaşıcı hastalıkların yayılmasını sağlayan taşıyıcılar tespit edilir Daha sonra taşıyıcılarla ilgili önlemler alınır
+ Bulaşıcı hastalığa yakalanan hastalar ile taşıyıcıların tedavi edilmesiyle hastalığın yayılması önlenmiş olur
+ Bazı hastalıklar hem hayvanlarda hem de insanlarda görülür Örneğin, kuduz böyle bir hastalıktır Bu gibi durumlarda hastalığı taşıyan hayvanlar, hastalığı insanlara bulaştırmaması için öldürülür
+ Kaynağa yönelik önlemlerden bir diğeri de hastalık kaynağının belirlenmesidir Kaynağın belirlenmesi alınacak önlemleri kolaylaştırır
Bulaşma yollarına yönelik önlemler: Bulaşma yollarının neler olduğunu daha önce açıklamıştık Bulaşıcı hastalıklardan korunmak için kaynağa yönelik önlemlerin yanında bulaşma yollarının neler olduğu tesit edilerek gerekli önlem alınır Bulaşma yollarının doğrudan bulaşma ve dolaylı bulaşma olduğunu açıklamıştık Doğrudan bulaşma yollarına ait önlemler her hastalık için özeldir Örneğin, cinsel ilişki ve hava yolu ile bulaşan hastalıklar için alınacak önlemler farklı olup her hastalığın kendine özeldir Yine dolaylı bulaşma yolları için gerekli önlemlerin alınması ile enfeksiyon zinciri koparılır Yapılan genel açıklamalardan sonra bulaşma yollarına yönelik önlemleri aşağıdaki gibi özetleyebiliriz
+ Hastalığın hava, temas vb yollarla diğer kişilere bulaşması nedeniyle, bulaşıcı hastalığa yakalanan kişilerin tecrit edilmesi alınacak önlemlerden birisidir
+ Hastalığın bulaşmasını sağlayan vektörlerin doğal olarak üreyip çoğaldığı yerler kimyasal ve biyolojik yöntemler uygulanarak yok edilir Örneğin, sıtma hastalığının insanlara bulaşmasını sağlayan sivrisineklerle mücadele, sivrisineğin ürediği bataklıkların kurutulması, ilaçlama veya sivrisinek larvalarını yiyen balıkların kullanılmasıyla yapılır
+ Hastalıkların oluşmasına neden olan etkenin dezenfeksiyon ile öldürülmesi şeklinde bir önlem uygulanır Dezenfeksiyonla mikroorganizmaların öldürülmesi için kullanılan maddelere, dezenfektan maddeler denir Dezenfektan maddelerin yanında bir de antiseptik maddeler vardır Antiseptik maddeler mikroorganizmaların üremesini önler Eğer çeşitli yollarla mikroorganizmaların tamamı öldürülüyorsa buna da sterilizasyon denir
+ Bulaşma yollarının bir çoğunu sağlık ve çevre koşulları oluşturur Dolayısıyla, sağlıksız çevre koşullarının düzeltilmesi için yapılan bütün çalışmalar çeşitli hastalıkların bulaşmasını önler Bu amaçla evsel atıklardan olan çöpler ve lağım suları insanların sağlığını tehlikeye atmayacak şekilde zararsız duruma getirilmelidir Çöpler kokuşarak mikrop saçmadan toplanmalıdır Yine lağım sularının içme sularına karışması önlenmelidir İçme sularının mikroplardan arındırılması hastalıkların bulaşmasını önler
+ Nezle ve grip gibi hava yoluyla bulaşabilen hasta kişilerden uzak durmak gerekir
+ Cinsel temasla bulaşan hastalıklara yönelik alınacak önlemlerden en geçerli olanı tek eşliktir Diğer bir ifadeyle düzenli aile hayatıdır
+ Bir kısım hastalıkların bulaşması ise eşyalarla olmaktadır Bu nedenle alınacak önlemler de eşyalara yönelik olmalıdır Dolayısıyla kişinin kullandığı havlu, sabun, diş fırçası, tarak vb eşyalar kendine özel olmalıdır Başkalarının eşyaları kullanılmamalıdır
+ Doğal afetlerde ortaya çıkabilecek bulaşıcı hastalıklara örnek olarak; tifo, tifus, dizanteri, kızıl, kızamık, boğmaca, su çiçeği, zatürree, ishal, hepatit, verem, sıtma ve kuduzu sayabiliriz Barınma, temizlik, çöp ve katı atıkların toplanması, temiz ve sağlıklı beslenme ve temiz çevre ihtiyaçlarının yeterince karşılanamaması bu bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmasını kolaylaştırır Bütün bunları önlemek için yukarıda sayılan ihtiyaçların tam ve sağlıklı olarak karşılanabilmesi için herkesin kurallara uyarak yaşaması gerekmektedir
Sağlam kişiye yönelik önlemler: Enfeksiyon zincirinin koparılması için alınması gereken önlemlerden birisi de sağlam kişiye yönelik olanlardır Sağlam kişiye yönelik önlemleri şöyle sıralayabiliriz; Kişiye yönelik önlemler; bağışıklama, ilaçla koruma, erken tanı, beslenme, aile planlaması, kişisel temizlik ve sağlık eğitiminden oluşur Kişiye yönelik önlemlerin daha iyi anlaşılması için aşağıdaki gibi kısaca açıklayabiliriz
Bağışıklama: Sağlam kişinin bulaşıcı hastalıklara yakalanmaması için bağışıklanması gerekir Bağışıklama yoluyla kişilerin hastalıklara direnç kazanması sağlanır Vücudun hastalıklara karşı savunma gücünün artması ve direnç kazanmasına bağışıklık denir Bağışıklığın kazanılması doğal yolla olduğu gibi aşı ve hastalıkların geçirilmesiyle de olur Doğal bağışıklık kalıtsal olarak yeni nesillere geçer Doğal bağışıklık türe özgürdür Diğer bir ifadeyle bazı hastalıklara karşı bazı ırklar doğal olarak bağışıklık gösterir Örneğin, siyah ırk olan zenciler verem hastalığına karşı doğal bağışıklık gösterir Sonradan bağışıklığın kazanılması, kişinin doğrudan doğruya hastalık geçirmesiyle veya aşı yaptırmakla olur Aşı ile bağışıklama yapılırken sağlam kişiye hastalık yapma özelliği olmayan zayıflatılmış veya öldürülmüş hastalık mikrobu verilir Böylece kişi hastalanmadan önce gerekli önlem alınmış olur
İlaçla koruma: Bulaşıcı hastalıkların sık görüldüğü bölgelere giden kişiler, önceden ilaç alarak koruma sağlarlar Örneğin, sıtmanın sık görüldüğü bölgelere giden kişiler önceden sıtmaya karşı ilaçları kullanarak gerekli önlemi alır Aynı şekilde salgın hastalıkları görüldüğü yerlere giden insanlar ve sağlık ekipleri de gerekli ilaçları aldıktan sonra salgın bölgelerine gitmeleri gerekir
Erken tanı: Bulaşıcı hastalıkların erken tanısının yapılması ile bu hastalıkların, sağlam kişilere bulaşarak salgın haline gelmesi önlenir Örneğin, akciğer röntgenlerinin çekilmesi sırasında veremin teşhis edilmesi ile gerekli önlemler alınarak, veremin salgın yapması önlenir
Beslenme: Yeterli ve dengeli beslenmek bir çok hastalığın ortaya çıkmasını önler Yeterli ve dengeli beslenmekle vücudun hastalıklara karşı direnci artar Hastalık mikroplarının zayıf düşmüş vücutta daha kolay hastalık meydana getireceği unutulmamalıdır Örneğin, verem hastalığının yetersiz beslenen toplumlarda daha sık görülmesi gibi
Aile planlaması: Kişiye yönelik önlemlerden biri de aile planlamasıdır Kalabalık ailelerde genelde ekonomik nedenlerden dolayı hayat standardı düşüktür Bu nedenle kalabalık ailelerde bazı hastalıklar daha sık görülür Aynı şekilde doğum yapan annenin sağlık durumu da olumsuz etkilenir Bütün bu nedenlerden dolayı aile planlaması da kişiye yönelik önlemler arasında yer alır
Kİşisel temizlik: Kişisel temizliğin yapılmasıyla bir çok hastalığın bulaşması önceden önlenmiş olur Örneğin tuvaletlerden sonra ellerin bol sabunlu suyla yıkanmasıyla bazı hastalıkların bulaşması önlenir Kirli ellerle kapı kollarına musluklara vb yerlere temas edilmesiyle hastalık mikropları bulaşır Bu yerlere dokunan başka bir kişiye dolaylı olarak hastalık bulaşır Aynı şekilde banyo yapmak, tırnakları kesmek gibi kişisel temizliklerin yapılması hastalıkların önlenmesini sağlar
Sağlık eğitimi: Buraya kadar açıkladığımız sağlıklı kişiye yönelik önlemlerin yanında gerekli sağlık eğitiminin verilmesi de oldukça önemlidir Kişinin sağlığını kazanması ve devam ettirmesi için gerekli sağlık eğitimi verilmelidir Ayrıca kişinin sağlık kuruluşlarından yeterince yararlanması sağlanmalıdır Bütün bunların yanında kişiye sağlıklı hayatın sağlıklı bir çevre ile mümkün olabileceği öğretilmeli Diğer bir ifadeyle kişiye çevre bilinci kazandırılmalıdır

Bulaşıcı Hastalıklar Nasıl Bulaşır?

Hastalığı yapan organizmalar, virüsler, bakteriler, riketsialar, mantarlar olabilir Bütün bulaşıcı hastalıklar bir veya birkaç yolla insana geçebilme özelliğindedir İnsandan insana, hayvandan insana olduğu gibi, topraktan insana da bulaşma gerçekleşebilir Bulaşıcı Hastalıkların Bulaşma Yolları şunlardır:

• Öksürürken, aksırırken yada konuşurken ağızdan çıkan damlacıkların başkası tarafından teneffüs edilmesiyle (verem, boğmaca ve çeşitli solunum yolu hastalıkları);
• Doğrudan deri temasıyla ve cinsel temasla;
• Hastanın kullandığı çamaşır, yatak eşyası ve yiyecek eşyaları gibi malzemeler vasıtasıyla;
• Hayvanların insandan insana veya hayvanlardan insanlara hastalık taşımasıyla (örneğin sıtma);
• Hastalandırıcı mikroplarla kirlenmiş yiyecekler ve içeceklerin alınmasıyla (Suyla bulaşan hastalıkların başlıcaları tifo, dizanteri, kolera ve paratifo olarak sayılabilir Yiyeceklerle de besin zehirlenmeleri ve gastroenteritler meydana gelebilir);
• Hastalıklı bir anneden hamilelik sırasında veya doğum esnasında bebeğe hastalık bulaşmasıyla (Frengi, kızamıkçık, belsoğukluğu mikrobunun yaptığı göz iltihabı bu yolla bulaşabilir)

Suni olarak meydana getirilen bağışıklıkta, kişiye zayıflatılmış, ölü mikroplar veya mikrop maddeleri verilir Bunlara karşı hastalık belirtileri hâsıl olmaksızın antikor teşekkül eder Böylece kişinin hastalığa karşı korunması sağlanır Birçok hastalığa karşı kullanılan aşılar böyledir Aşılar her bulaşıcı hastalıkta tesirli olmayıp, ancak belli sayıda hastalıkta tesirlidir
Hastalığa yakalanma ihtimali daha yüksek olanlar şunlardır:

• Bulaşıcı hastalıklar salgın olduğu yerlere gidenler,
• Üç aylıktan daha küçük bebekler,
• Ailesinde bulaşıcı hastalık taşıyan kişi bulunanlar,
• Yaşlı ve yatalak olanlar,
• Kanser gibi bağışıklık sistemini felce uğratan bir hastalığı olanlar,
• Bağışıklığı bastırıcı ilaçları kullananlar

Bulaşıcı hastalık belirtileri: Bulaşıcı hastalıklarda bazı belirtiler vardır ki, hemen hemen bütün hastalarda bulunur Bunlar; ateş, halsizlik, iştahsızlık, baş ağrısı, genel vücut ağrıları olarak sayılabilir Bazı hastalıklarda döküntüler olabilir (kızıl, kızamık, çiçekte olduğu gibi) Hazım sistemini tutan hastalıklarda ise genellikle ishal vardır
Bulaşıcı Hastalıklar ve Korunma Yolları: Her doğan çocuğa, zamanı geldiğinde aşı yaptırmalıdır Vücudu devamlı kuvvetli tutmalı, dengeli ve sağlıklı yeme-içmeye çok dikkat edilmelidir Düzenli bir hayat sürmeli Bulaşıcı hastalık salgını olan yerlere mecburen gitmek gerekiyorsa, alınacak tedbirler ve yapılacak aşılar konusunda bir hekime danışmalıdır Temizlenmemiş kirli yiyecekler yememeli, vücut temizliğine gereken dikkati göstermelidir
Bulaşıcı hastalıkların tedavisi çok çeşitli olup, hastalık yapıcı mikrobun cinsine göre değişir Penisilin ve benzeri antibiyotikler bakterilere karşı tesirlidir Sıtma gibi tek hücreli canlı cinsi mikroplarla meydana gelen hastalıklar da, çeşitli kimyevi maddelerden müteşekkil ilaçlarla iyileştirilir Virüs hastalıkları ise antibiyotiklerden etkilenmezler
Başlıca bulaşıcı hastalıklar: Belsoğukluğu, Bruselloz, Çiçek hastalığı, Difteri, Dizanteri (amipli veya basilli), Grip, Hepatit, Kızamık, Kolera, Menenjit, Psittakoz, Sıtma, Suçiçeği, Tetanos, Tularemi, Tüberküloz, Uyku hastalığı, Zatürre, Tifo, Tifüs

• Dizanteri
• Grip
• Hepatit B
• Hepatit C
• Kızamık

• Kuduz
• Tifo
• Verem
• Zatürre

BULAŞICI HASTALIKLAR VE KORUNMA YOLLARI

Mikroorganizma: Doğal olarak her yerde bulunabilen tek hücreli, karmaşık enzim yapısına sahip minicanlılardır Her zaman hastalık yapmazlar hatta bazen yaşamsal öneme sahiptirler
Normal flora: İnsan vücudunda bulunan ve yer değiştirmedikçe hastalık yapmayan mikroorganizmalar topluluğuna denir
Patojen mikroorganizmalar: İnsan (veya hayvan, bitki) vücudunda istenmeyen etki oluşturan (hastalık yapan) mikroorganizmalardır Bunlar virüs, mantar, bakteri, parazit olarak adlandırılırlar
Enfeksiyon: İnsan vücuduna giren mikroorganizmaların üreyip, çoğalarak vücutta istenmeyen etki ve belirtiler (hastalık) oluşturmasıdır

Enfeksiyon zinciri:Mikroorganizmanın enfeksiyon oluşturabilmesi için belirli aşamalardan geçmesi gerekir, bu aşamalar zincirine denir Bu aşamalar :

1- Enfeksiyon ajanı (etkeni): Bakteri, virüs, mantar, parazit olabilir Enfeksiyon etkenin hastalık oluşturma potansiyeli aşağıdaki koşullara bağlıdır:
* Mikroorganizmanın sayısına,
* Mikroorganizmanın virulansına (hastalık yapma kabiliyetine),
* Bireyin vücut direncine

2- Rezervuar (Enfeksiyonun kaynağı): Mikroorganizmaların doğal olarak yaşayıp üredikleri ortamdır İnsan, hayvan, cansız nesneler (su, toprak) olabilir

3- Çıkış kapısı: İnsanlarda; solunum sistemi, boşaltım sistemi, sindirim sistemi ve deri bütünlüğünün bozulduğu yerlerdir Örneğin: mikroorganizma balgam, tükürük, dışkı, idrar, kan vs ile vücut dışına çıkar

4- Kaynaktan çıkış (Yayılma yolları): Çeşitli araçlarla mikroorganizmalar bir yerden başka yere taşınırlar bunlar bulaşmış (kontamine) besinler, su veya cansız nesnelerdir (tarak, giysi, makas, vs ) Yayılımda, vektör ve portör önemli rol oynamaktadır
- Vektör: Sinek, bit, kene, fare gibi bazı hayvanlar taşıyıcıdır, bunlara vektör denilir
- Portör: Bir insan ya da hayvan bir mikroorganizmayı vücudunda taşıdığı ve başkalarına bulaştırdığı halde kendisinde hastalık belirtileri görülmez, bu kişilere portör denilir Bu kişilerin özellikle besin endüstrisinde çalıştırılması çok sakıncalıdır

5- Giriş kapısı: Mikroorganizmaların vücuda girdiği yerlerdir, genellikle giriş ve çıkış yolları aynıdır: Ağız, burun, deri, vajen, göz, kulak, damarlar, gibi

6- Konakçı: Mikroorganizmayı vücudunun üzerinde veya içinde barındıran, insan veya hayvandır Özellikle vücut direnci azalmış, kronik hastalığı olan, dengesiz beslenen, aşırı yorgun, alkol / sigara bağımlılığı olan ve bağışıklık sisteminin yetersiz olduğu kişiler, uygun konakçıdır

ENFEKSİYON ZİNCİRİ:


HASTALIKLARIN BULAŞMA YOLLARI:
- Doğrudan temas,
- Dolaylı temas,
* Hava ile
* Araçlarla
* Vektörle

Doğrudan Temas:
Enfekte kişinin duyarlı kişi (konakçı) ile doğrudan temasıyla oluşan bulaşma şeklidir Örnek; cinsel ilişki, öpüşme, kan nakli, yaraya dokunma vs Bu yolla: AIDS, Hepatit B, frengi (bel soğukluğu), sifiliz, vb hastalıklar bulaşmaktadır

Dolaylı Temas:
Enfeksiyonla bulaşmış nesnelerle, enfektif ajanın, konakçıya bulaşmasıdır
* Hava yoluyla bulaşma: Uzun süre açıkta canlı kalabilen mikroorganizmaların hava, toz veya damlacıkla duyarlı konakçıya bulaşmasıdır Damlacıkla yayılma; tükürük, balgam, burun, gözyaşı sıvılarının damlacıklar halinde yayılmasıdır TBC (tüberküloz-verem), grip, soğuk algınlığı, çocuk hastalıklarının çoğunluğu bu yolla yayılmaktadır Öksürüp-aksırırken ağzın elle kapatılması ve karşıda bulunan kişilerin yüzüne doğru hapşırılmaması hava yoluyla yayılmayı önler
* Araçlarla bulaşma: Enfeksiyonla bulaşmış nesnelerle meydana gelen bulaşımdır Örneğin; Hepatit A, enfekte yiyeceklerle; tetanoz, paslı çivi ve toprakla; yine çoğu hastalıklar iyi sterilize edilmemiş malzemelerle bulaşırlar (airway, nazogastrik sonda, çarşaf, giysiler gibi )
* Vektörle bulaşma: Bazı mikroorganizmalar bazı hayvanlarda gelişimlerini tamamlayarak olgunlaşırlar ve insanda hastalık oluştururlar Örnek; sıtma mikrobu, sivrisinekte (anofel cinsi) ömrünü tamamladıktan sonra, sivrisineğin sokması sonucu insana geçerek hastalık oluşturmaktadır Veba (fare), kuduz (kedi-köpek-fare), akciğer kisti (iyi pişmemiş hayvan etleri) vektörlerle bulaşan diğer hastalıklardır

BULAŞICI HASTALIKLARDAN KORUNMA YOLLARI

1- Vücudun mikroplara karşı direnci:
a - Özgül olmayan direnç:
I - Giriş kapısı engelleri: * Deri
* Mukoza(derinin devamı olan ve vücut başluklarını saran daha ince olan kısmıdır)
ll - Vücudun savunma mekanizmaları (Fagositoz, iltihap oluşumu, ateşin yükselmesi, retiküloendotelyal sistem -RES)

b - Özgül direnç: Bağışıklık:
I - Doğal direnç: Türe, ırka, genetiğe, bireye, yaşa, hormonal veya metabolik
değişikliklere bağlı dirençlerdir
II- Edinsel (sonradan kazanılan) direnç:
* Pasif bağışıklık: - Doğuştan (anneden plasenta yoluyla ve sütle geçer)
- Yapay (Serum veya Immünglobülinle sağlanır)
* Aktif bağışıklık: - Doğal aktif (hastalığın geçirilmesiyle oluşur)
- Yapay aktif (aşılar ile elde edilir)


2- Enfeksiyon kontrolü önlemleri:
Hastalıkların bulaşma yollarına göre önlem alarak, kişinin kendisini ve çevresini bulaşıcı hastalıklardan koruması amacıyla geliştirilmiş yöntemlerdir

Günlük hayatımızda kullanabileceğimiz yöntemlerden birkaçı:
* El yıkama: Normal sabunla köpürterek ve ovarak yıkamak en iyi temizlik yöntemidir ve bu şekilde hastalıkların bulaşması önlenebilir
Toplu yerlerde mümkünse sıvı sabun kullanılmalı veya sabunluklar süzgeçli olmalı Aksi halde sulu bir ortamda bekleyen yumuşamış bir sabun temizleyici özelliğini kaybettiği gibi mikrop yuvası olur
Toplu yerlerdeki sabunla iki kere sabunlamakta yarar vardır, sabunu sabunluğa koymadan önce suyun altına tutarak köpüğü akıtın
* Başkalarının (hastanın) kan, tükürük, idrar, dışkı gibi atıkları ile doğrudan temas etmemeye özen gösterilmelidir Bu gibi durumlarda eldiven giyilmelidir
* Hasta (hatta sağlıklı) kişilerin kullandığı malzemeler, öncelikle kirleri temizlendikten sonra sabunlu su (veya deterjan) ile iyice yıkanmalıdır Mümkünse sterilize edilmeli veya varsa durulama sonrası dezenfektan içinde önerildiği şekilde bekletilmelidir
* Başkaları ile özel eşyalar paylaşılmamalıdır; tarak, jilet, diş fırçası, şapka, iç çamaşırı, yatak takımları vb
* Gerekiyorsa izolasyon (karantina, ayırma) uygulanır:
* Eğer solunum yolu ile bulaşan bir hastalık varsa hasta kişiye maske takılır, idrar veya dışkı ile bulaşma söz konusu ise, mümkünse hastalık iyileşene kadar hastanın kullanacağı tuvalet ayrılır (özellikle alafranga tuvaletlerde ayırma şarttır) Tuvalet tek ise, o zaman hastanın tuvaleti her kullanımından sonra dezenfektanla sil(in)mesinde yarar vardır
* Risk altındaki kişiler aşılanmalıdır Özellikle çocukluk çağı hastalıklarını ve Hepatit B�yi geçirmemiş kişiler ile sağlık personelinin aşılanması önerilmektedir
Hastalıkların bulaşmasını önleyecek temel kural:

KURU ve TEMİZ YERDE MİKROP ASLA BARINAMAZ

O nedenle hiçbir zaman ortamı kirli ve ıslak (nemli) bırakmayın Temizlik ve bulaşık bezlerini kapalı yerde ıslak ve sıkılı halde bırakmayın, daima havalı bir yere açarak asın ve kuru muhafaza edin

Toplu yaşanan yerlerde en sık görülen bulaşıcı hastalıklar: AIDS (Edinsel bağışıklık eksikliği sendromu):
Bulaşımı: Doğrudan temasla; kan, meni, yara akıntıları ile bulaşır Yani cinsel ilişki, kan nakli, ortak kullanılan enjektörler, dövme yaptırma yoluyla ve anneden bebeğine geçer Özellikle çok eşli cinsel yaşamı olan veya bilinmeyen kişilerle cinsel ilişkide bulunan kişiler cinsel yönden risk altındadır Virüs vücuda girdikten sonra ortalama 5-10 yılda hastalık belirtileri görülebilir Bağışıklık sistemi felç olduğundan, ölüm genellikle bulaşıcı hastalıklar sonucu meydana gelmektedir, örneğin ölüm nedeni verem olabileceği gibi gripte olabilir Etkeni: HIV � dir

Belirtiler:
- Nedeni bilinmeyen gece terlemeleri,
- Bir ayı geçkin ısrarcı ateş,
- Titremeler, konuşamama (konuşmakta zorlanma), hareketlerde yavaşlama,
- Kısa sürede aşırı ( vücut ağırlığının % 10 undan fazla ) kilo kaybı,
- Bir ayı geçen sürekli yada aralıklı ishal,
- Bir ayı geçen, kuru ve ısrarlı öksürük, aşırı yorgunluk, halsizlik,
- Koltuk altındaki ve kasıklardaki bezlerde şişlik ve ağrı,
- Deride morumsu lekeler, ağızda pamukçuk

Tedavi: Henüz yok
Korunma: Aşı geliştirilemediği için bireysel korunma önemlidir Bireysel olarak cinsel yaşama dikkat etmek, başta gelen korunma yöntemidir
* Bilinmeyen kişilerle cinsel ilişkiye girmekten kaçınılmalı ya da mutlaka sağlamlığından emin olduğunuz prezervatif (kaput, kondom) kullanılmalıdır
* Başkasının kullandığı enjektörler asla kullanılmamalı, enjektörler mutlaka tek kullanımlık olmalı ve kullanıldıktan sonra atılmalıdır
* Kim olursa olsun, başkasının kullandığı diş fırçası ve jilet kullanılmamalıdır
AIDS
* Sosyal öpüşme, tokalaşma, aynı odayı, aynı koltuğu paylaşmakla bulaşmaz;
* Sivri sinekle bulaşma henüz ispatlanamamıştır
* Aynı tabağı paylaşmakla, çatal-kaşıkla bulaşmaz

HEPATİT B (Serum Hepatiti):
Bu da cinsel ilişki ve kan yoluyla bulaşır Karaciğerde enfeksiyona neden olur, iyileşme olmazsa karaciğer kanserine, siroza dönüşebilir
Halsizlik, yorgunluk, hafif ateş, baş ağrısı gibi grip benzeri belirtilerle başlar Sarılık, bulantı, kusma, ishal, iştahsızlık, sigaraya karşı tiksinti, idrarın çay rengini alması gibi belirtilerle kendini gösterir
Tedavisi: Yatak istirahati ve dengeli beslenme şarttır İlk önceleri karaciğeri yormayacak besinler tercih edilmelidir (ağır kızartma ve çok yağlı besinlerden kaçınılmalıdır)
Korunma: Hepatit B aşısı ile korunmak mümkündür Ancak bireysel korunma her zaman ve her ortamda önemlidir Bulaşma yolu ve korunma önlemleri AIDS ile hemen hemen aynıdır

Hepatit A (Enfeksiyöz hepatit):
Bulaşımı: Hijyen koşullarının iyi olmadığı yerlerde görülür Su ve besin maddelerine virüs içeren dışkının bulaşması sonucu insana geçer
Hepatit B�deki belirtiler aynen görülebilir Ancak iyileşme Hepatit B�den daha çabuk ve daha komplikasyonsuz gerçekleşir
Tedavi: Hepatit B ile aynıdır
Korunma: Hijyenik koşullara uyulmadığını düşündüğünüz yerlerde yemek yemeyin, özellikle Fast-Food türü (et içeren) yiyeceklerden kaçının Kanalizasyon sisteminin iyi olmadığı yerlerde suları kaynatarak veya dezenfekte ederek kullanın

Tüberküloz (verem, TBC):
Hasta kişinin öksürmesi veya balgam çıkarması sonucunda damlacıkla yayılır Vücut direnci düşük kişilerde sıklıkla ortaya çıkar Bu kişiler çok sigara ve içki içen, dengesiz beslenen kişilerdir Bir de uzun süren hastalıklar esnasında ortaya çıkar
En iyi önlem, kişilerin ulu orta balgam çıkarıp sokağa tükürmelerini engellemektir Ya da kişilerin yüzüne doğru öksürmeleri önlenmeli veya maske takmaları sağlanmalıdır İlaç tedavisi ve dengeli beslenme ile iyileşir

Uyuz:
Pire, bit gibi parazitlerle yayılır Vücudun her tarafı kaşınır, özellikle yattıktan sonra ve parmaklarda kaşıntı artar
Bulaşımını önlemek için başkalarının giysilerini, tarağını, yatağını paylaşmaktan kaçının
Uyuz etkeni 40-50 °C de öldüğünden, giysiler kaynatıldığında temizlenir Vücuttaki etken ise yıkanma, kükürt-sülfür içeren solüsyon veya kwell solüsyonu ile temizlenir
Bit:
Genelde pis insanlarda görüldüğü söylense de bu genel kural değildir Temiz ve titiz insanlarda da görülebilir Halen gelişmiş ülkelerde bile önemli sorunlardan biridir Yine ortak eşya veya yatak kullanımı sonucu yayılır
Kwell solüsyonu ile önerildiği şekilde saçlar yıkanır ve sık dişli (veya pamuk destekli) tarakla taranır Giysiler kaynatılarak temizlenir
Bitin sirkesini kepekten ayırabilmenin yolu; kepek saçtan kolaylıkla ayrılıp düşerken sirke saça yapışmıştır ve zorlukla uzaklaştırılır

SU İLE BULAŞMA:
Patojen mikroorganizmalar suya, enfekte kişilerin salgı ve atıklarıyla gelmektedir Bulaşmış (enfekte olmuş) suların içilmesiyle veya meyve-sebzelerin sulanması ya da yıkanması ile hastalık insana bulaşır Örnek: enfekte su ile sulanmış marul temiz su ile yıkanmadan yenirse hastalık bulaşır Pis su ile yıkanan süt kapları ile tifo, yüzme havuzlarında iyi temizleme yapılmamışsa inklüzyonlu konjuktivit denilen hastalık bulaşabilir Su ile en sık bulaşan hastalıklar; kolera, amipli dizanteri, basilli dizanteri (shigella), tifo vb dir
Suyun temizliğinden emin değilseniz kaynatın; fokurdamaya başladıktan sonra 10 dakika kaynatıldığında mikroplar ölür
Suyu temizlemek üzere klorlama da yapılabilir Bunun için klor veya klor verici maddeler kullanılır Suyun dezenfeksiyonu için birkaç klor verici maddeden yararlanabiliriz
1- Kireç kaymağından toz veya sıvı oluşuna göre, aşağıda belirtildiği şekilde ANA ÇÖZELTİ (%1�lik ) hazırlanır:
1 lt su + 15 gr TOZ kireç kaymağı
1 lt su + 40 gr SIVI kireç kaymağı
2- Ev işlerinde kullanılan klorlu su preparatlarından ( klorak vb ):
1 lt su + 250 ml klor içeren sıvı
% 1� lik bu ana çözeltiden : 1 lt suya 3-5 damla konur, 20 dakika bekletilir,
1 ton suya 150-250 ml konur, 20 dakika bekletilir,
Bu sular içilebilecek kadar dezenfekte edilmiştir
Barsak hastalıkları salgınlarında (kolera, tifo vb) sebzelerin yıkanması için, içme suyu dezenfeksiyonu için kullanılan miktarların 10 misli klorlama yapılır Ancak sebzeler bu ön yıkamanın ardından klorlanmış içme suyu ile durulandıktan sonra yenmeli ya da pişirilmelidir
3-İyot ta dezenfektan olarak kullanılabilir Bunun için:
İyotun sudaki %2�lik çözeltisinden 2 damla, 1 lt suya damlatılır
DİKKAT: Eczanelerde satılan klor içeren tabletlerin kullanımı daha pratiktir

SÜT İLE BULAŞMA: Hasta veya görünürde sağlam hayvandan, sütle uğraşan insanların ellerinden veya kaplardan ya da süt kaplarını temizlemek için kullanılan sulardan süt ile bulaşma ortaya çıkabilir En sık bulaşan hastalıklar: tbc (verem), tifo, paratifo, brusella, dizanteri, poliomyelit (çocuk felci), stafilokok vs dir
Açık alınan sütler içilmeden önce mutlaka fokurdamaya başladıktan sonra (TBC ye karşı) 10 dakika kaynatılmalıdır Süt kapları daima çok temiz olmalıdır