Sürat (Hız) İle İlgili Yazılar - Sürat (Hız) İle İlgili Açıklamalı Yazılar Nelerdir?

Sürat (Hız) İle İlgili Yazılar - Sürat (Hız) İle İlgili Açıklamalı Yazılar Nelerdir?
Sürat (Hız) İle İlgili Yazılar - Sürat (Hız) İle İlgili Açıklamalı Yazılar Nelerdir?
HAREKET
Günlük yaşamda duruyor ya da hareket ediyor dediğimiz olayları hatırlarsak, hareketi daha iyi anlayabiliriz Bunun için önce günlük yaşamdaki bu olayları birlikte hatırlayalım
Arkadaşınız sırasında oturmuş ve oradan bir başka yere gitmiyorsa arkadaşınız için sırasında duruyor dersiniz
Bir caddede karşıdan karşıya geçerken araçlar size doğru yaklaşmıyorsa ya da sizden uzaklaşmıyorsa, araçlar için duruyor dersiniz
Gece yolculuk yaparken gökyüzündeki aya baktığınızda onunda sizinle birlikte hareket ettiğini görürsünüz
Güneşin durduğunu, dünyanın hareket ettiğini öğrendiğiniz halde, güneş doğudan doğar batıdan batar dediğinizde güneşin hareket ettiğini söylemiş olursunuz
Hareket halinde bir araçtan dışarı baktığınızda ağaçların sizden hızla uzaklaştığını düşünürsünüz
Yolun kenarında durup araçlara baktığınız da ise araçların hareket ettiğini ağaçların oldukları yerde durduğunu düşünürsünüz
Kafanız biraz karıştı sanıyorum
Dünya'nın döndüğünü söyledikleri halde biz bunu fark etmeyiz Ancak bir uzay aracı ile uzaya çıktığımızda, dünyanın döndüğünü görebiliriz
Burada değişen şeyin ne olduğunu bulduğunuzda hareketi de anlamış olacaksınız
Değişen tek şey bulunduğunuz yer
Dünya'daydınız, uzaya çıktınız
Hareket bulunduğunuz yere göre değişen bir kavram o zaman
Bu nedenle önce bir nokta tespit etmemiz gerekiyor Bu noktaya fen bilimlerinde referans noktası diyoruz
Cisim kabul ettiğimiz referans noktasına yaklaşıyor ya da bu noktadan uzaklaşıyorsa o cisim için hareket ediyor deriz

Şekilden de anlayacağınız gibi, A noktasını referans noktası olarak kabul ettiğinizde cisim bu noktadan uzaklaşıyor ya da yaklaşıyorsa K cismi için hareket ediyor diyeceksiniz
Cismin yer değiştirdiğini de fark etmişsinizdir Hareketin olması için cisminde yer değiştirmesi gerekmektedir
Arkadaşınız sürekli oturduğu sıradan başka bir sıraya geçtiğinde, öğretmeniniz, sen yerini değiştirmişsin diyecektir
Yer değiştirme de vektörel bir büyüklüktür
Bir cismin yer değiştirmesini hesaplarken bulunduğu ilk nokta ile son nokta arasındaki uzaklığı ölçeriz
Bu uzaklığı bulmak için, hepinizin anladığı gibi, ilk konumdan, son konumu çıkarırız
Yer değiştirmeye ΔX dersek,
ΔX = X2 - X1
ΔX = 80 cm - 50 cm = 30 cm yer değiştirmiştir Yani hareket etmiştir deriz
Yukarıdaki şekli incelediğinizde A noktasından hareket ederek, tekrar A noktasına dönen cisim için yer değiştirmemiştir deriz
A cisminin yer değiştirmesi'' 0 '' dır
HAREKET ÇEŞİTLERİ
a) Sabit Hızlı Hareket
Bir cisim hareketi süresince eşit zaman aralıklarında eşit yol alıyorsa bu harekete sabit hızlı hareket veya düzgün doğrusal hareket denir
Hız değişmediği için ivme sıfırdır
b) Düzgün Hızlanan Hareket
Bir cismin hızı, yer değiştirme süresince düzgün bir şekilde artıyorsa buna düzgün hızlanan hareket denir Hızda değişme olduğuna göre bu harekette ivme vardır Cismin hızı her saniye ivme kadar artacaktır
c) Düzgün yavaşlayan Hareket
Bir cismin hızı, yer değiştirme süresince, düzgün bir şekilde azalıyorsa, bu harekete düzgün yavaşlayan hareket denir Düzgün yavaşlayan harekette hız değiştiği için ivme vardır Cismin hızı her saniye ivme kadar azalacaktır
İvme azalma yönünü gösterdiği için eksi ile gösterilir
KUVVETİN HAREKETE ETKİLERİ
( NEWTON KANUNLARI )
1 Kanun ( Eylemsizlik Kanunu)
Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise, cisim o andaki durumunu aynen korur Başka bir değişle hareket halindeki cisim hareketine devam eder
2 Kanun ( Temel Hareket Kanunu)
Bir cisme bir kuvvet uygulandığında cisim ivmeli hareket yapar
Kuvvet cismin hızlanmasına ya da yavaşlamasına neden olur
Kuvvetle ivme arasında;
Kuvvet = İvme X Kütle
F = a x m bağıntısı vardır
3 Kanun ( Etki - Tepki Kanunu )
Her etkiye karşı eşit ve zıt yönlü bir tepki oluşur Bir topu yere vurursak yer de topu bize doğru iter Duvara elimizi vurursak elimiz acır Bu da duvarın elimize eşit şiddette zıt yönde bir kuvvet uyguladığını gösterir

HIZ

, en genel tanımıyla, hareketli bir cismin belirli bir zaman aralığında aldığı yolun uzun*luğudur Örneğin, hızı saatte 100 km olan bir otomobil hiç durmadan yol aldığında bir saat sonra başlangıç noktasından 100 km uzakta olacak demektir Ama otomobil bu bir saat boyunca hep aynı hızla gidemez Trafiğin ve yolun durumuna bağlı olarak bazen hızlanır, bazen yavaşlar Bu nedenle, sözgelimi 200 kilometrelik yolu 4 saatte alan bir otomobilin ortalama hızı saatte 50 kilometredir Yol boyunca bu ortalama hızın bazen üstüne çıkan, bazen altına düşen otomobilin sürücü*sü hız göstergesine bakarak ortalama hızını söyleyemez Çünkü bu göstergede okunan değer anlık /nz'dır; yani ortalama hızın o anda ulaştığı sınır değeri ya da matematikteki tanımıyla limitidir
Bu otomobil örneğinde hız, hareketin yö*nünden bağımsız sayısal bir değer olarak alınmıştır Otomobilin hızını hesaplarken, yol boyunca hep aynı doğrultuda gitmeyip yön değiştirmesi göz önüne alınmaz Oysa fizikte hareketli bir cismin hızı hareketin yönüyle birlikte belirtilir ve cismin yalnızca o doğrul*tudaki konum değişikliği için geçerlidir Ör*neğin çember biçiminde döşenmiş rayların üzerinde dolanan bir oyuncak treni ele alalım Bu oyuncak trenin hızı sabittir; birim zaman*da hep aynı uzunlukta yol alır Ama fizikteki tanımıyla hızı sabit ve düzgün sayılamaz, hareketi de düzgün doğrusal hareket değildir; çünkü birim zamanda aldığı yol eşit olsa da hareketin yönü sürekli değişmektedir De*mek ki bir cismin düzgün doğrusal hareket yapabilmesi için hep aynı doğrultuda sabit bir hızla yol alması gerekir Ne var ki bir cisim bu tanıma uygun düzgün hızını uzun süre koru*yamaz Örneğin yüksekten bırakılan bir taş hep düşey doğrultuda aşağıya doğru düşer, ama düşme hızı saniyede 9,75 metre artar; yani her saniye 9,75 metre daha fazla yol alır
Bir cismin hızının belirli bir zaman aralığın-daki bu artış miktarına ivme denir Düşen taş örneğinde ivme, düşüşün her saniyesi için, saniyede 9,75 metredir Başka bir deyişle taşın ivmesi saniyede 9,75 metre bölü saniye ya da kısaca 9,75 m/sn2'dir Eğer taş yukarıya fırlatılmış olsaydı düşey doğrultudaki hızı artmayacak, azalacaktı; bu yavaşlamaya ba*zen eksi ya da negatif ivme de denir Düşey doğrultuda yukarıya fırlatılan taşın negatif ivmesi de 9,75 m/sn2'dir Fizikte ivme, belirli bir doğrultudaki hızın (ister azalsın, ister artsın) zaman içindeki değişme oranı olarak tanımlanır Örneğin, düz bir yolda kuzeye doğru giden bir otomobilin hızı 30 saniye içinde saatte 20 kilometreden saatte 50 kilo*metreye çıkmışsa, bu otomobilin 30 saniyelik süredeki ortalama ivmesi saniyede 1 km/sa*attir
Bir uçak ya da bir gemi için aynı anda iki ayrı doğrultuda iki ayrı hızdan söz edilebilir Çünkü bir yandan uçağın ya da geminin motoru, öte yandan rüzgârın ya da deniz akıntısının itme kuvveti taşıta ters yönlerde iki ayrı hız kazandırır Bu durumda taşıt bu iki itme kuvvetinin ortak etkisinden doğan bir bileşke hızı'yla yol alır Örneğin bir uçak saatte 50 km hızla kuzeyden güneye doğru esen bir rüzgâra karşı saatte 900 km hızla kuzeye (ters yöne) uçuyorsa, bu uçağın yeryü*züne göre bileşke hızı kuzeye doğru saatte 850 kilometredir Bileşke hızının itme kuvvetle*rinden hiçbirinin doğrultusuyla çakışmadığı biraz daha karmaşık bir örneği inceleyelim Sözgelimi saatte 2 km hızla kuzeyden güneye doğru akan bir ırmağın karşı kıyısına ulaşmak üzere saatte 2 km hızla batıdan doğuya doğru yol alan bir kayığın bileşke hızı ne güneye, ne de doğuya yönelir Bu hızın doğrultusunu, yani kayığın hangi yöne gideceğini ancak bir dik üçgen yardımıyla bulabiliriz Bu üçgenin iki dik kenarından biri küreklerin itme kuvve*tinin, öbürü su akıntısının kayığa kazandırdığı hızı, dik açının karşısındaki üçüncü kenar olan hipotenüs ise kayığın bileşke hızını gös*terir Hipotenüsün uzunluğu bileşke hızının büyüklüğünü, doğrultusu da bileşke hızının (kayığın) yönünü verir Hipotenüsün uzunlu*ğunu bulmak için, bir dik üçgende dik kenar*ların karelerinin toplamının hipotenüsün ka*resine eşit olduğunu belirten Pisagor teore*minden yararlanılır Örneğimizde dik kenarların uzunluğu 2 km olduğuna göre, hipotenüsün karesi 22 + 22 = 8'dir 8'in karekökü de yaklaşık 2,8 olduğundan söz konusu kayık saatte 2,8 km hızla güneydoğuya doğru yol alacaktır



Hareket etmekte olan iki cismin hızlarının doğrultusu da birbirlerine göre değişir Örne*ğin hareket halindeki bir trenin ya da otomo*bilin içindeki bir yolcu, düşey doğrultuda yere doğru inen yağmur damlalarını eğik bir doğ*rultuda düşüyormuş gibi görür Daha doğrusu yağmur damlalarının bu göreli hareketi dü*şeyle belirli bir açı yapar Aynı nedenle, saatte 80 km hızla güneye doğru yol alan bir taşıtın hızı, saatte 40 km hızla kuzeye doğru giden başka bir taşıta göre saatte 120 kilomet*redir Yani ikinci taşıttaki kişi, kuzeyden gelen taşıtı saatte 120 km hızla kendisine doğru yaklaşıyormuş gibi görür Her zaman sabit olan ışık hızının dışında, bir gözlemcinin ölçtüğü bütün hızlar görelidir