Yeni Lisan Hareketi Nedir? Yeni Lisan Hareketi Neye Denir?

Yeni Lisan Hareketi Nedir? Yeni Lisan Hareketi Neye Denir?
Yeni Lisan Hareketi Nedir? Yeni Lisan Hareketi Neye Denir?

Yeni Lisan Hareketi, Genç Kalemler'in hayata geçirdiği, dilde sadeleşme hareketi
Dilde sadeleşme, Türkçe'den yabancı kelimelerin çıkartılması, yazı diliyle konuşma dili arasındaki ayrımın ortadan kaldırılması ve yeni sözcükler türetmek ve fakat Türkçenin lehçelerinden sözcük almamak gibi kriterleri içeriyordu Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem bu hareketin ilk temsilcileridir Hatta, Yeni Lisan Hareketinin manifestosu olarak kabul edilen ilk makale, Ömer Seyfettin tarafından kaleme alınmış ve Genç Kalemler'de yayımlanmıştır

Yeni Lisan Harekatı
Milli Edebiyat
Genç Kalemler'i çıkaranlar arasında yer alan ve dergiye edebî hüviyetini kazandıranlardan bir olarak Ali Canip Selânik'e 1902'de babasının görevi dolayısıyla, "Ye*ni Lisan" makalesini kaleme alan Ömer Seyfettin ise bu şehre 1910'da askerlik mesleğinden ayrıldıktan sonra gelir Ancak daha önce Ömer Seyfettin ile Ali Canip Yöntem'in mektuplaştıklarını biliyoruz Felsefi ve siyasî fikirleriyle Türk*çülük fikrinin 1912'den ölümüne kadar lideri durumunda olan Ziya Gökalp da Selânik'e gelince grup teşekkül eder Bu gruba Aka Gündüz, Kâzım Nâmî, Akif Koyuncu, Rasim Haşmet gibi isimler de katılır Ali Canip Yöntem'in be*lirttiğine göre grup daha sonra "Yeni Lisan ve Bir İstimzaç" adlı sayfalık bir broşür yayınlar
Yeni Lisan makalesi yayınlandıktan sonra oldukça sert tep*ki ve eleştiriler alır Mehmet Fuat Köprülü, Yakup Kadri Kraaosmanoğlu, Şehabettin Süleyman, Celâl Sahir gibi dönemin önemli edebiyatçıları bu anlayışa, ümmetçi yapısı devam eden Osmanlı Devletinde milli kelimesinin kullanılmasının yeni huzursuzluklara yol açabileceği gerekçesiyle, karşı çıkarlar Fakat bir süre sonra onlar da, bu harekete katılırlar Çünkü Tanzitan beri süregelen ve 1908'den sonra daha belirgin bir hal alan Türk olmayan unsurların Osmanlı devletini siyasî ve sosyal karışıklıklara sürükleme gayretleri Balkan Savaşları'nda çok ba*riz bir şekilde ortaya çıkar Bu savaştan sonra Balkanlardaki bütün kavimler Osmanlı devletinden ayrılınca, Osmanlı aydınla*rının çoğu daha önce eleştirdikleri Türkçülük anlayışına yöne*lirler Bu da, Genç Kalemler'e baştan tepki gösterenlerin onlarla aynı yer almalarına neden olur
Yeni lisan makalesi, sadece dil alanındaki gelişmelere değil, araştıran, sormaya başlayan "Yeni İnsan" tipinin oluşmasına da ortam hazırlar "Yeni Lisan" makalesi, Genç Kalemler'in ken*dilerinden önceki Fecr-i Ati edebiyat anlayışını yıkmak amacını taşımakla birlikte, milli kaynaklardan beslenmeyen anlayışların tümüne karşı çıkış bildirgesidir Servet-i Fünûn, Tanzimat ve Divan Edebiyatı temsilcilerini; yerli hayatı, milli değerleri orijinal bir şekilde dile getirmedikleri noktalarında eleştirirler Yerli hayatı terennüm edebilmek için, Türkçe'nin, Arapça ve Farsça gramer kurallarından kurtarılması ve dilde sadeleşme anlayışını benimserler Bunun gerçekleşebilmesi için önce abartıya ve süse kaçmadan yani "Edebiyatsız edebiyat" yapmak gerektiğini bilmektedirler Ancak bunu hayata geçirebilmek için milli bir lisa*na ihtiyaç vardır Dönemin dil hastadır ve bu dille milli bir edebiyat oluşturulamayacağınm da bilincindedirler O nedenle dilin tedavi edilmesi gerekir
Öyle ise öncelikle şunlar yapılmalı*dır:
1 Arapça ve Farsça gramer kurallarının ve bu kurallara gö*re yapılan tamlamaların —istisnalar hariç- kullanılmaması
2 Bu dillerden Türkçe'ye girmiş olan kelimelerin o diller*deki kullanımına göre değil, Türkçe'deki kullanışlarına göre değerlendirilmesi
3 Bu dillerden girmiş olan kelimeler Türkçe'de kullanıl*dıkları gibi yazılmalıdır
4 Diğer Türk lehçelerinden kelime alınmamalı
5 Bütün Arapça ve Farsça kelimelerin atılmasına gerek yoktur Bu yüzden ilmî terimlerin kullanılmasına devam edilecek
6 Konuşmada İstanbul Türkçesi esas alınacak