Canlıların Sınıflandırılması - Canlıların Sınıflandırılması Nasıl Yapılır?

Canlıların sınıflandırılması - Canlıların sınıflandırılması nasıl yapılır?
Canlıların sınıflandırılması - Canlıların sınıflandırılması nasıl yapılır?

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI

CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI
Canlıları benzer özelliklerine göre gruplara ayırmaya sınıflandırma denir Sınıflandırmayı inceleyen bilim dalına ise Biyosistematik denir

1 Ampirik (Yapay) Sınıflandırma
Canlıları dış görünüşleri ve yaşadıkları ortama bakarak sınıflandırmaktır Bu tür sınıflandırma günümüzde geçerliliğini kaybetmiştir Dayandığı temel analog (görevdeş) organlar ve şekil benzerliğidir
Analog Organ : Kökenleri farklı görevleri aynı olan organlardır Örneğin; yarasanın kanadı ile böceğin kanadı analog organlardır Böyle organlara görevdeş organlar da denir

2 Doğal (Filogenetik) Sınıflandırma
Canlılarda doku ve organların köken bağıntılarına bakılarak yapılan sınıflandırmadır Anatomik benzerlik akrabalık dereceleri protein yapıları gibi birçok özellik dikkate alınarak sınıflandırma yapılır Dayandığı temel homolog (kökendeş) organlar ve kalıtsal benzerliktir
Homolog Organ : Kökenleri (orjin) aynı görevleri farklı olan organlardır Böyle organlara yapıdaş organlar da denir

A CANLILARIN İSİMLENDİRİLMESİ
İlk kez Linne tarafından yapılmıştır Sistematikte temel birim olarak tür kabul edilmiş ve her türe iki kelimeden oluşan (binominal) bir isim verilmiştir

Türlerin akraba veya benzer olduğunu birinci kelimelerin aynı olması ifade eder

B SİSTEMATİK BİRİMLER
Filogenetik sınıflandırmada canlılar yedi (7) ana kategoriye ayrılır; Bu kategoriler ve aralarındaki değişmeler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir

Şekil : Sınıflandırma Birimleri ve Aralarındaki İlişkiler
Tür : Sistematiğin temel birimi olarak kabul edilir Yapı ve görev bakımından birbirine benzer organ sistemlerine sahip çiftleştiklerinde kısır olmayan ***ler meydana getirebilen ortak bir kökene sahip canlılar topluluğudur
Birbirine çok yakın Tür’lerin oluşturduğu daha büyük gruba ise cins denir Benzer Cins’ler Aile’yi benzer Aile’ler Takım’ı benzer Takım’lar Sınıf’ı benzer Sınıf’lar Şubeyi ve Şube’ler Alem’i oluştururlar

C MONERA ALEMİ
Canlı organizmaların en küçükleri ve yapısal organizasyon bakımından en basit olanları bu alemde yer alır Virüsler bu alemde incelenen ve hücresel yapıda olmayan organizmalardır Bakteriler ve mavi-yeşil algler ise en küçük hücreler olup prokaryot (basit çekirdekli) özellikte olmalarından dolayı bu aleme konulmuştur

1 Bakteriler
Çekirdekleri ve zarla çevrili organelleri bulunmadığı için “prokaryot” hücre yapısındadırlar Klorofil ve oksijenli solunum enzimleri gibi moleküller hücre zarından sitoplazmaya uzanan kıvrımlar üzerinde veya sitoplazmada serbest olarak bulunur

Şekil : Bakterilerin Genel Hücre Yapısı
DNA molekülü bir tane olup etrafında zar yoktur Bazı bakterilerde normal DNA dan çok daha küçük yapılarda vardır
Üremeyle ilgisi olmayan bu yapılara plazmitler denir Plazmitler antibiyotik ve diğer bazı kimyasal maddelere karşı kazanılan direncin diğer hücrelere taşınmasını sağlar
Bütün bakteri hücrelerinde zar çeper ribozom DNA RNA ve çeşitli enzim sistemleri bulunur Bazı türlerde bu yapılara ek olarak bazı özel görevli oluşumlar bulunabilir
Hücre zarının sitoplazmaya doğru kıvrımlaşmasıyla oluşan mezozomlar oksijenli solunum enzimlerini bulundurur Mitokondrinin işlevini gerçekleştirir Aynı şekilde oluşmuş tilakoit zarı üzerinde ise klorofil molekülleri bulunur ve kloroplastın işlevini üstlenir
Hücre zarından dışarıya doğru uzanan sil ve kamçı şeklindeki tüpçükler ise hareketi ve korunmayı sağlar Çok az türde üçüncü bir hücre örtüsü vardır Kapsül denilen bu yapı olumsuz şartlara dayanma gücünü artırır Bunun için kapsüllü bakteriler genellikle patojen (hastalık yapıcı) özelliktedir
Bakterilerdeki hücre çeperi protein yağ ve karbonhidrattan yapılmış olup selüloz içermez Bakteriye şekil verir ve onu korur
Ribozomları çok sayıda olup ökaryot hücrelerdekinden daha küçüktür

a Bakterilerin Gruplandırılması
Mikroskoplarla incelenen bakteriler değişik özellikleri bakımından araştırılmış ve dört özelliğe göre gruplandırılmıştır

Gram boyasıyla boyanarak mikroskopta mavi-mor renkli görünenlere gram pozitif bakteriler denir Gram negatifler ise bu boyayla boyanmazlar Bu farklılık çeper yapılarının özelliğinden kaynaklanır

b Bakterilerin Solunumları
Bazı bakteriler sadece fermantasyon (anaerobik solunum) yapabilirler ancak oksijenli ortamlarda gelişemezler Bunlara zorunlu anaerob denir
Bazı bakteriler ise sadece oksijenli ortamlarda gelişebilirler Bunlara zorunlu aerob denir Bakterilerin bir kısmı ise geçici aerob veya geçici anaerob olup gerektiğinde her iki solunumu da yapabilirler Böyle bakterilere “fakültatif” bakteriler denir

c Bakterilerin Beslenmesi
Bakterilerin az sayıda türü ototrof olarak beslenir Kendileri için gerekli organik besinleri inorganik bileşiklerden senaaalerler Bunların bir kısmı klorofilli olup ışık enerjisini kullanırlar (Fotosentetik bakteriler) Bir kısmı ise klorofilsiz olup inorganik bileşikleri oksitlemekle kazandıkları kimyasal enerjiyi kullanır (kemosentetik bakteriler)
Bakterilerin çoğunluğu heterotrof olarak beslenir Gerekli olan glikoz amino asit vitamin gibi organik maddeleri dışarıdan hazır almak zorundadırlar
Bunların çoğu çürükçül(saprofit) olup organik artıkları ayrıştırarak beslenir Bu olay sayesinde doğadaki madde döngüsüne katkı yaparlar
Bir kısım bakteri ise diğer canlılar üzerinde parazit yaşayarak beslenir

d Bakterilerde Üreme
Bütün bakteriler bölünerek çok hızlı çoğalabilirler

Şekil : Bir Bakterinin Bölünerek Çoğalması
Bakterilerde zarlı bir çekirdek olmadığından ve kromozom sadece bir tane olduğundan bölünme tam bir mitoz değildir Bu tür hücre bölünmesine gizli mitoz denir
Bazı bakteri türleri bölünerek (eşeysiz) üremenin yanında eşeyli üremeyi de gerçekleştirebilirler Bu üremede gamet oluşumu ve ***lenme görülmez
Kalıtsal yapısı farklı iki hücre aralarında bir köprü oluşturarak gen aktarımı yaparlar Sonuçta her iki atadan da farklı bir hücre (rekombinant bakteri) oluşur Bu çeşit üremeye konjugasyon (kavuşma) denir Konjugasyon sonucunda kalıtsal çeşitlilik sağlanır

Şekil : Bakterilerde Konjugasyonla Eşeyli Üreme
Bazı bakteriler olumsuz ortam şartlarını endospor oluşturarak atlatırlar Bakteri parçalansa ve ölse bile endospor ortam şartlarına dayanır Şartlar normalleştiğinde gelişen endospor normal bakteriyi oluşturur

Şekil : Bakterilerde Endospor Oluşumu
Endosporlar bakteriye göre daha küçük az sitoplazmalı kalın çeperli ve aaaabolizması çok yavaştır Bazı sporlar 120 °C de 15 dakika kalırsa ancak ölebilmektedir

2 Mavi – Yeşil Algler
Hücre yapısı bakımından bakterilere çok benzerler Zarlı çekirdekleri ve zarlı organelleri yoktur Hepsinde sitoplazmaya dağılmış klorofil pigmentleri vardır Fotosentetik bakterilerden farkları sitoplazmalarında fikosiyanin denilen mavi renk maddesi içermeleridir Genellikle denizlerde tatlı sularda verimli topraklarda yaşarlar Hepsi fotosentetik olup suyu ayrıştırdıkları için ortama oksijen verirler

Şekil : Prokaryot Hücreli Canlılara Örnekler
Çoğu havanın serbest azotunu bağlayarak toprakta azotlu bileşiklerin artmasını sağlarlar Bunun için bitki gelişmesine yardımcı olurlar Bölünerek ve sporlarla çoğalırlar Tek tek veya koloni halinde yaşarlar

3 Hücresel Olmayan Canlılar Virüsler
Canlı olarak kabul edildiklerinden “en küçük oranizmalar” olarak adlandırılabilirler Ancak elektron mikroskobuyla görülebilirler
Virüsler; çoğalabilirler kendilerine özgü nükleik asit içerirler özel bir protein kılıfa sahiptirler ve içine girecekleri hücrenin zarını eritecek enzimlere sahiptirler Bu özellikleri onları cansızlardan ayırır Hücresel yapıda olmamaları enzim sistemlerinin bulunmaması sitoplazmalarının olmaması organellerinin yokluğu ve dış ortamda kristal halde bulunmaları ise virüsleri diğer canlılardan ayıran özelliklerdendir Özellikle kristal halde bulunmak cansızların özelliğidir
Virüsler ancak konak hücre içinde aktivite gösterebilirler Bunun için “zorunlu hücre içi parazitleri” denir Kendilerini çoğaltmak için konak hücrenin maddelerini harcarlar ve onun enzimlerini kullanırlar

Virüsler DNA veya RNA dan yalnız birisine sahiptirler Bu kalıtsal yapıya genom denir
Bazıları bitki hücrelerinde bazıları hayvansal hücrelerde bazıları ise bakterilerde çoğalabilirler
Bakteriyofajlar ve hayvansal virüslerin çoğu “DNA virüsleri” adını alır Bitkisel virüsler ve bazı hayvansal virüslere ise “RNA virüsleri” denir

Şekil: Bakteriyofajın Yapısı

Virüsler hacim olarak büyümezler ve bölünerek çoğalmazlar Enzim sistemleri olmadığı için solunum protein senaaai beslenme boşaltım gibi hayatsal olayların hiçbirini gerçekleştiremezler
Virüsler girdikleri hücrede yönetimi ele geçirirler ve hücrenin materyallerini kullanarak kendilerini çoğaltırlar Sonuçta hücrenin parçalanmasına (lizis) neden olurlar

Şekil : Virüslerin Girdiği Hücreyi Parçalaması
Bazı virüsler girdiği hücreyi öldürmez ancak onun hızlı ve düzensiz olarak bölünmesine neden olur Böylece kanserleşme ortaya çıkar
Bir virüs tarafından enfekte olmuş hücre ve doku bazı savunma meddeleri üretir İnterferon denilen bu maddeler yeni bir virüs enfeksiyonunu engeller

D PROSTİSTA ALEMİ
Bu alemin üyeleri ökaryot yapılı bir hücrelilerdir Nemli topraklardan diğer canlıların vücutlarına küçük su birikintilerinden okyanuslara kadar çok geniş ortamlara yayılmıştır Tatlı sularda yaşayanlarında kontraktil koaaaaar bulunur

1 Protozoa (Hayvansal Protistler)
Protista aleminin daha çok hayvansal özellikteki türleri kapsar Hepsi bir hücrelidir

a Silliler (Kirpikliler)
Hareketi sağlayan yapı hücre yüzeyini kaplamış olan sillerdir Hücre zarı kalınlaşıp sertleşerek pelikula adını alır Hepsi heterotroftur Besinlerini pinositoz ve difüzyonla alırlar Bölünerek eşeysiz üreyebildikleri gibi birçok türü konjugasyonla eşeyli üremeyi de gerçekleştirir En gelişmiş ve tanınmış örneği Paramesyum (terliksi hayvan) dur
Paramesyum da iki çekirdek bulunmakta olup küçüğü üremeyi büyüğü beslenme ve aaaabolizmayı düzenler

Şekil : Protozoa Grubuna Örnek Canlılar

b Kamçılılar
Hareketi sağlayan yapıları kamçılarıdır Hücreleri çepersizdir Bazıları kloroplastlı olup fotosenaaa yaparlar Örnek; Öglena Ancak bunlar karanlıkta kaldıklarında heterotrof olarak beslenirler
Öglenada ışığı karşı duyarlı göz noktası bulunur Depo maddesi nişastaya çok benzer Bazı kamçılılar insanda ve hayvanlarda parazit olup bazı hastalıklara neden olur Örnek : Tripanosoma adlı çeşidi kan emici bir sinekle insana taşınır ve uyku hastalığına neden olur

c Kök Ayaklılar
Belirgin bir hücre şekilleri yoktur Hücre zarının uzantılarıyla geçici (yalancı) ayaklar oluştururlar Bunlar hem hareketi hem de besin almayı (fagositozu) sağlar En tanınmış örnek amiptir Amip’lerin bazıları insanda parazit yaşayarak amipli dizanteriye neden olur Bazıları ise ağız boşluğunda ve kalın bağırsakta zararsız (kommensal) olarak yaşar Sularda yaşayan bazıları ise kabuk oluşturur

d Sporlular
Hepsi insanda omurgalı ve omurgasız hayvanlarda parazit olarak yaşar Hücre yapıları diğer protistlerden daha küçük ve daha basittir Besinlerini sindirilmiş olarak alırlar Spor oluşturarak çok hızlı üremeyi sağladıkları gibi; zaman zaman gamet oluşturarak eşeyli üremeyi de sağlarlar Hareket organelleri ve kontraktil koaaaaarı yoktur Örnek: Plazmodyum malaria türü insanda sıtmaya neden olur Anofel türü sivrisineklerle taşınır

2 Cıvık Mantarlar
Hücre çeperlerinin olmaması yönüyle gerçek mantarlardan (Fungi aleminden) ayrılırlar Belirgin bir hücre şekilleri olmayıp amipler gibi hareket ederler
Hepsi çok çekirdeklidirler Çoğu zaman koloniler oluştururlar

Şekil : Cıvık Mantarın Üremesi ve Hayat Devri
Nemli ortamlarda yaşar ve saprofit olarak beslenirler Sporla ürerler Sporları sert bir çeperle örtülüdür Bazı türleri diğer canlılarda parazittir Depo karbonhidratları glikojendir

3 Bir Hücreli Algler
Hepsi çeperli kloroplastlı ve fotosentetiktir Depo karbonhidratları nişastadır

Şekil : Bir Hücreli Alg Örnekleri
Sularda ıslak ve nemli yerlerde yaşarlar Çoğu kamçılı olup yer değiştirebilir Bazıları kolonileri meydana getirirler Örnek: volvox pandorina vs

E MANTARLAR (FUNGİ) ALEMİ
Hücreleri çeperli olduğu için gerçek mantarlar diye de adlandırılır Hepsi ökaryot hücrelidirler Genellikle çok hücreli olarak yaşayan klorofil içermedikleri için hazır besin tüketen canlılardır Depo karbonhidratları glikojendir Bazıları çok çekirdeklidir

Şekil : Mantarlar Aleminin Çeşitli Örnekleri
Spor oluşturarak eşeysiz üremeyi sağladıkları gibi çoğu eşeyli üremeyi de gerçekleştirir Bazıları ise tomurcuklanır (mayalar) Köksüleriyle (rizoit) kendilerini bir yere bağladıklarından yer değiştiremezler Bir çoğu bitkilerde ve hayvanlarda parazit yaşayarak hastalıklara neden olur Genel beslenme biçimleri saprofitliktir Bu sayede organik artıkların parçalanmasına ve madde döngüsüne katkı yaparlar
Mantarlar; küfler mayalar paslar ve şapkalı mantarlar olarak gruplandırılabilir

F HAYVANLAR ALEMİ
Hepsi çok hücrelidir Çok azı mikroskobik (tenyalar su pireleri) çoğu ise makroskobiktir Hepsi heterotrof olarak beslenir Hücrelerinde çeper ve plastitler yoktur Sentrozomları bulunmakta olup depo karbonhidratları glikojendir

Şekil : Hayvanlar Alemindeki Alt Gruplar
Çoğunlukla bir yere bağlı olmadıklarından ve kasları bulunduğundan yer değiştirebilirler Süngerler hariç tutulursa hepsinin sinir sistemi vardır Çoğu ayrı eşeyli olarak ürer Eşeysiz üreme yapabilen türleri azınlıktadır

Omurgalı Hayvanlar
Baştan (merkezi sinir sisteminden) çıkan sinirler vücuda sırt tarafından ve omurga iskeleti içinden dağılır Dolaşımları kapalıdır Kandaki oksijen bağlayıcı pigmentler alyuvarlarda bulunur Duyu organları gelişmiş yapıdadır Amfiyoksüs gibi ilkel kordalılarda kıkırdak veya kemik bulunmaz Hepsi ayrı eşeylidir

a Balıklar
Solungaç solunumu yaparlar Üyeleri yüzgeç şeklindedir Denizlerde ve tatlı sularda yaşar dış ***lenme ve gelişme yaparlar Vücutları zaman zaman dökülebilen pullarla örtülüdür Değişken ısılı (soğuk kanlı) hayvanlardır
Bazılarının iskeleti sadece kıkırdaktan oluşur (köpek balıkları gibi) Çoğunluğu kemikli balıklara ait türler oluşturur

Şekil : Kıkırdaklı ve Kemikli Balık Örnekleri

b Amfibiler (Kurbağalar)
Dış ***lenme ve gelişme yaptıklarından suya bağımlıdırlar Bazılarının erginleri karalarda da yaşayabilirler Bunun için bu gruba amfibi (iki yaşayışlılar) denir

Şekil : Kuyruklu ve Kuyruksuz Kurbağalar
Değişken ısılıdırlar Başkalaşım (aaaamorfoz) geçirirler Larva evresinde balıklar gibi yaşarlar Ergin evrede kuyruklu olanlarına semender denir

c Sürüngenler
Solunum organları akciğerlerdir İç ***lenme ve dış gelişme yaparlar Derileri kuru ve pulludur Pullar kaynaşmış olup dökülmezler

Şekil : Sürüngenler Sınıfının Yaşayan Takımları
Vücut ısıları değişkendir Sıcak ve kurak ortamları severler Yılanlar kertenkeleler timsahlar ve kaplumbağalar olmak üzere dört takıma ayrılırlar

d Kuşlar
Sıcak kanlı (sabit ısılı) hayvanlardır Üremeleri ve gelişmeleri sürüngenler gibidir Vücutları tüylerle örtülüdür ve deride yağ bezleri vardır Dişleri yoktur

Şekil : Kuşlar Sınıfının Örnekleri
Akciğerlerinde büyük hava keseleri bulunur Gaga ve pençe gibi yapıları yaşadıkları ortama ve beslenme biçimine uyumludur Kivi ördek tavuk pelikan ve şekilde gösterilenler değişik örneklerdendir

e Memeliler
Kuşlar gibi sabit ısılıdırlar Vücut kıllarla örtülüdür Deride yağ ve ter bezleri vardır Dişleri gelişmiştir Yavrularını sütle beslerler İç ***lenme ve iç gelişme yaparlar Çoğu doğurur Soluk alıp vermede etkili kaslı bir diyaframları ve kulak kepçeleri vardır

Şekil : Memeliler Sınıfının Örnekleri
Çoğunda olgunlaşmış alyuvarlar çekirdeksizdir Balina yunus fok deve zürafa koyun tavşan fare sığır ve daha bir çok cins plasentalı memeliler grubundandır Kanguru ve koala gibi cinsler keseli memeliler grubuna girer En az türü bulunan memeli grubu ise gagalı memelilerdir Örnek; Ornitorenk (Platipus)

G BİTKİLER ALEMİ
Hepsi çok hücreli hücre yapıları ise ökaryottur Hücreleri çeperli çeperin esas maddesi ise selülozdur Klorofil molekülleri kloroplastlar içinde kümelenmiştir Kloroplasttan başka kromoplast ve lökoplast gibi renk pigmentleri de vardır Depo karbonhidratları nişastadır

Şekil : Bitkiler Alemindeki Alt Gruplar
Yeşil bitkilerin hepsi ototrof olup ışık enerjisini kimyasal enerjiye çevirirler Çoğunluğu toprağa bağlı olduğundan yer değiştiremezler

1 Sporlu (Çiçeksiz) Bitkiler
Üreme ve gelişmelerinde çiçek ve tohum oluşturamazlar Spor oluşturarak eşeysiz üremeyi gamet oluşturarak eşeyli üremeyi gerçekleştirirler Bu iki üreme çeşidi birbirinin devamı şeklindedir ve olaya *** almaşı denir Üreme bakımından suya bağımlıdırlar İletim demetlerinin (damarların) bulunup bulunmamasına göre iki gruba ayrılırlar

a Damarsız Sporlu Bitkiler
Yaprak kök ve gövdeleri yoktur veya çok basittir Çok hücreli “algler (yeşil su yosunları)” bu grubun en basit yapılı üyeleridir Bunlar denizlerde tatlı sularda ve nemli yerlerde yaşayabilirler

Şekil : Damarsız Sporlu Bitkiler

b Damarlı Sporlu Bitkiler
Vücut yapısı bakımından daha gelişmiş olduklarından ve karalarda yaşamaya uyum sağladıklarından madde taşınmasına ihtiyaçları vardır Bunu damarlarla gerçekleştirirler
Kök gövde ve yaprakları bulunmakta ancak tohumlu bitkilerden biraz daha basittir En önemli grupları eğreltiler at kuyrukları ve kibrit otlarıdır

Şekil: Damarlı Sporlu Bitkilere Örnekler

2 Tohumlu (Çiçekli) Bitkiler
Hepsi damarlı olup kök gövde ve yaprakları gelişmiştir Üreme hücreleri (polen yumurta) çiçeklerde oluşur Eşeyli üremelerini tohum oluşturarak gerçekleştirirler Doku ve organları iyi gelişmiş olup kök gövde ve yaprakları belirgindir Tohumun meyve tarafından örtülüp örtülmemesine göre iki alt bölüme ayrılır

a Açık Tohumlu (Kozalaklı) Bitkiler
Tohumlarındaki çenek sayısı çok değişken olup tohumları örten bir meyve veya örtü yoktur Bu grubun bitkileri genellikle iğne yapraklı veya pul yapraklı olup hepsi çok yıllık çalı ve ağaçlardır

Şekil : Açık Tohumlu (Kozalaklı) Bitki Örnekleri
Hemen hepsi kışın yaprığını dökmez ve düzenli kambiyum halkaları sayesinde enine kalınlaşma gösterirler En önemli cinsleri; çam sedir köknar mazı ardıç servi ladin porsuk sikas ve ginkgo olarak sıralanabilir

b Kapalı Tohumlu Bitkiler
Tohumlar meyve tarafından örtülmüştür Çiçeklerinde çanak ve taç yapraklar da vardır Meyve tohumun yayılmasına yardımcı olur Tohumlardaki çenek sayısına göre iki alt gruba ayrılır

Tek Çenekliler : Tohumda bir tane çenek vardır Damarlanma genellikle paralel tiptedir Çoğu tek yıllık otsu bitki çok azı (palmiye ve muz gibi) ise çok yıllık bitkilerdir En önemli örnekler; zambak soğan lale tahılgiller muz palmiye kuşkonmaz ve orkide olarak sıralanabilir

Şekil: Tek Çenekli (Monokotil)
Bitki Örnekleri

Çift Çenekliler : Tohumlarında iki tane çenek bulunur Yapraklar çok değişken şekilli ve ağsı damarlıdır Kökler çoğunda kazık tiptedir Otsu türlerde basit kambiyum odunsu ve çok yıllık olanlarında ise gelişmiş kambiyum halkaları vardır Enine kalınlaşma görülür ve iletim demetleri düzenli dizilmiştir

Şekil : Çift Çenekli (Dikotil) Bitki Örnekleri
Erkek ve dişi organlar genellikle aynı çiçekte bulunmakta olup bazı gruplarda farklı çiçeklerde bulunabilir Etrafımızda gördüğümüz otsu ve odunsu bitkilerin çoğu bu gruptandır Kabakgiller baklagiller toplu çiçekliler turpgiller gülgiller en önemli familyalardır

Örnek Soru :
Canlıların bilimsel olarak adlandırılmasında kullanılan yönteme göre;
I Capra domesticus
II Felis domesticus
III Canis lupus
IV Felis leo
olarak adlandırılan canlıların cins ve tür adlarına bakarak hangilerinin birbirleriyle diğerlerinden daha yakın akraba olduğu düşünülebilir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV

Canlıların Sınıflandırılması
Yeryüzünde var olan canlıların sınıflandırılması olgusu çok eski çağlara kadar uzanmaktadır XV-XVI yy Yunan düşünürü Aristoteles'in yaptığı sınıflandırmaya göre canlılar iki ana gruptan oluşmakta idi:[*] Bitkiler alemi Bitkiler[*] Algler (su yosunları)[*] Mantarlar[*] Prokaryotlar (çekirdeksiz hücreliler)[*] Hayvanlar alemi Hayvanlar[*] Protozoalar (amipler, terliksi hayvanlar vb) Daha sonra prokaryotlar, bitkiler aleminden çıkarılarak yeni bir canlı alemi olarak kabul edildi, böylece üç alemli sistem oluşmuş oldu Ayrım esas olarak canlıların hücre yapısına dayanıyordu Çekirdek öncesi hücreler (prokaryotik) ve gerçek çekirdekli (eukaryotik) hücreler Yeni durum şöyle idi:[*] Bitkiler alemi Bitkiler (Plantae)[*] Algler (Algae)[*] Mantarlar (Fungi)[*] Hayvanlar alemi Hayvanlar (Animalia)[*] Protozoa (amipler, terliksi hayvanlar vb)[*] Prokaryotlar (çekirdeksiz hücreliler: bakteriler, mavi-yeşil algler)[*] Üretim (bitkiler)[*] İndirgeme -ayrıştırma- (mantarlar, bakteriler)[*] Tüketim (hayvanlar)
Bölüm MYXOMYCOTA

• Sınıf MYXOMYCETES (Düşük mantarlar -sümüksü mantarlar- takriben 500 tür)

Bölüm EUMYCOTA (Aslında beş adet alt bölümü var)
(Yüksek mantarlar )
[*] Alt BölümDEUTEROMYCOTINA (Fungi imperfecti -sporlarını cinsel yolla üretmiyorlar- Eşeysel üreme) Alt Bölüm ASCOMYCOTINA-28000 tür-

• Sınıf ASCOMYCETES (Spor keseli mantarlar) Grup MURKLOR (Beyin mantarları)
• Grup SKÅLSVAMPAR (Kase mantarları)
• Grup TRYFFLAR (Yer mantarları)

Alt Bölüm BASIDIOMYCOTINA -16000 tür-

• Sınıf GASTEROMYCETES (Karınlı mantarlar)
  • Alt sınıf GASTEROMYCETIDAE -takriben 1000 tür- Grup STINKSVAMPAR (Kötü kokulu mantarlar)
  • Grup BRÖDKORGSVAMPAR (Sepet mantarları)
  • Grup ROTTRYFFLAR
  • Grup RÖKSVAMPAR (Duman mantarları)
  • Grup ÄGGSVAMPAR (Yumurta mantarları)
  Sınıf HYMENOMYCETES
  • Alt sınıf HOLOBASIDIOMYCETES (Tek hücreliler)
    
  • Takım BOLETALES Grup RÖRSOPPAR (Boru altlı mantarlar - süngerli mantarlar)
  • Grup PLUGGSKIVLINGAR (Tapa mantarları - lamellileri-)
  • Grup SLEMSKIVLINGAR (Sümüksü lamelliler)
  • Takım RUSSULALES Grup KREMLOR (Gevrek lamelliler)
  • Grup RISKOR (Sulu -sütlü- lamelliler)
  • Takım TRICHOLOMATALES Grup VAXINGAR (Balmumu lamelliler)
  • Grup MUSSLINGAR (Midye tipli lamelliler)
  • Grup TRATTSKIVLINGAR (Konik lamelliler)
  • Grup HONUNGSSKIVLINGAR (Bal lamellileri)
  • Grup MUSSERONER
  • Grup NAGELSKIVLINGAR (Tırnak lamellileri)
  • Grup HÄTTOR (Şapkalar)
  • Takım PLUTEALES Grup MJÖLSKIVLINGAR (Un lamellileri)
  • Grup RÖDLINGAR (Al mantarlar - Kırmızımsılar)
  • Takım CORTINARIALES Grup SPINDELSKIVLINGAR (Örümcek lamellileri)
  • Grup TRÅDINGAR (İpliksi lamelliler - iplikli şapkalılar)
  • Grup TOFSSKIVLINGAR (Püsküllü lamelliler)
  • Takım AGARICALES Grup SPRÖDINGAR ( Gevrek lamelliler)
  • Grup BLÄCKSVAMPAR (Mürekkep mantarları)
  • Grup CHAMPINJONER
  • Grup FJÄLLSKIVLINGAR (Pullu lamelliler)
  • Grup PARASOLSKIVLINGAR (Şemsiye lamellileri)
  • Grup KAMSKIVLINGAR (Tarak lamellileri)
  • Grup FLUGSVAMPAR (Kase dipli mantarlar - yakalı mantarlar)
  • Takım APHYLLOPHORALES (Bon'a göre) Grup KANTARELLER
  • Grup FINGERSVAMPAR (Parmak mantarları)
  • Grup BLOMKÅLSVAMP (Karnıbahar mantarı)
  • Grup SKINNSVAMPAR (Deri mantarları)
  • Grup VÅRTÖRA
  • Grup TAGGSVAMPAR (Dikenli mantarlar)
  • Grup TICKOR (Odunsu mantarlar - ağaç mantarları)
  • Grup OXTUNGSVAMP (Öküz dili)
  • Alt sınıf PHRAGMABASIDIOMYCETES (Jelatinimsi mantarlar -Çok hücreliler) Aile DACRYMYCETACEAE -sarı boynuz-
  • Aile TREMELLACEAE
  • Aile AURICULARIACEAE -kulak-

Liste Başına Dön/ En Başa Dön

Mantar sınıflandırma şeması:
Büyük mantarların gövdesi, kabaca biz bunları şapkalı mantarlar olarak tanımlıyoruz, genel olarak bir sap ve şapkadan oluşmaktadır Ancak tüm büyük mantarlar böyle şapkalı değildirler Bazan da sap olarak tanımlanabilecek bir kısım olmayabilir Mantarların sporları işte bu şapka dediğimiz bölümde, humenium içinde oluşurlar Humeniumun biçimine göre mantarlar gruplandırılabiliyor Aşağıdaki şema genel geçerliliğe göre, humeniumun fiziksel görünüşü göz önüne alınarak yapılmıştır Grup yada örnek isimleri Türkçe karşılıkları olmadığından Latince olarak verilmiştir Lamel tipleri yada diğer özelliklerle ilgili bilgi için: (bak: Lameller)Humeniumun Görünüşü:

• Lamelli
  • Şapka sapa sıkıca bağlı
    • Sporları beyaz-yada açık renkli (bak: Spor izi)
      • Sapları kırılgan
        • Mantarın kesilen yüzeylerinden sıvı çıkıyor Lactarius türleri
        • Kesiklerde süt yok Russula türleri
      • Sap etleri lifli
        • Lamelleri balmumu yapısında Hygrocybe türleri
        • Sert etli, lamelleri çentikli Tricholoma türleri
        • Sapta yüzükler var, lameller inişli Armillaria mellea
        • Lameller inişli Clitocybe türleri
        • Sapları kıkırdak yapılıCollybia vb türleri
        • Mantarın tümü kıkırdak yapılı Marasmius türleri
        • Sapları eksantrik yada hiç yok Plerotus vb türleri
        • Küçük konik mantarlar, lamelleri inişli Omphalina türleri
        • Küçük çan biçiminde, radyal çizgili şapkalar Mycena türleri
    • Sporlari kahverengi
      • İç zar örümcek ağı yapısında Genel olarak şapka kenarında ve ayakların yukarı kısımlarında saçak (püskül) şeklinde kahverengi zar kalıntıları bulunur Cortinarius türleri
      • Şapkaların üstü iplık iplik Inocybe türleri
      • Değişik türlerde küçük kahverengimsi mantarlar
    • Sporları kırmızı
      • Un kokulu mantarlar, lamelleri inişli Clitopilus türleri
      • Diğer kırmızı lamelliler Entoloma türleri
    • Sporları siyah
      • Ayakları yüzüklü Lamelleri bitişik Stropharia türleri
      • Şapka kenarı ile ayak arasında bir örtü bulunuyor Hypholoma türleri
  • Şapka ile sap birbirinden kolaylıkla ayrılabiliyor
    • Ayak uçları kase yada çorap içerisinde
      • Beyaz sporlu
        • Ayakları yüzüklü Amanita türleri
        • Ayakları yüzüksüz Bunlar yüzüksüz Amanita türleridir
      • Kırmızı sporlu Yüzüğü yok Volvariella türleri
      Ayakları çıplak
      • Beyaz sporlu
        • Ayaklarında yüzük var Macrolepiota procera (Turna bacağı)
      • Kırmızı sporlu Ayakları yüzüksüz Pluteus türleri
        • Ayaklar yüzüklü Agaricus (Champinion) türleri
        • Ayaklarda yüzük yok Coprinus (mürekkep mantarı) türleri,
• Yivli
  • Cantharellus türleri (Horoz mantarı vb)
• Damarlı
  • Craterellus (Siyah huni mantarı)
• Dikenli
  • Hydnum repandum vb
• Borulu
  • Borulu (Süngerimsi) Gelişkinlerde borular şapka etinden ayrılabiliyor
  • Borucuklar çok kısa, gözenek şeklinde ve şapka etinden ayrılamıyor
• Parmak biçimi
  • Dallı, budaklı parmak şeklinde Ramaria formoza (saçaklı) vb
• Diğer biçimler Bu mantarların ortak özelliği karın mantarları olmalarıdır Yani bunlarda sporlar, değişik biçimde olmakla birlikte, gövdenin içerisinde oluşurlar Olgunlaştıktan sonra herhangi bir yolla gövdeden dışarı atılırlar
  • Basidie tipi olanlar
    • Duman mantarları Lycoperdon türleri vb
    • Yumurta mantarları Bovista türleri
    • Pis kokulu mantarlar Phallus impudicus vb
    • Karnıbahar mantarı Sparassis crispa
  • Spor kesesi tipli olanlar
    • Beyin mantarları Cıvık mantar
    • Yer mantarları Domalan
    • Kase mantarları Yeryaran

[*]Botanik (Bitki Bilimi) [*]Zooloji (Hayvan Bilimi)
Biyoloji kendi içinde alt bölümlere ayrılır

• Biyofizik, canlıları incelemede fizik araçlarını kullanan araç ve teknikler bütünüdür
• Kriyobiyoloji, sıcaklığınn canlıları nasıl etkilediği ile ilgilenir
• Entomoloji, böcekleri inceler
• Etoloji, doğal ortamdaki hayvanların davranışlarını inceler
• Evrimsel Biyoloji, evrim teorisini destekleyen kanıtları inceler
• İhtiyoloji, balık bilimidir
• İmmünoloji, vücudun hastalıklara ve yabancı maddelere karşı direncini ve bunun temellerini inceler
• Limnoloji, göller ve bunlar içinde yaşayan canlıları inceler
• Deniz Biyolojisi, okyanus ve denizlerdeki yaşamı inceler
• Tıp, tedavi ve iyileştirme sanatı ve bilimidir
• Mikrobiyoloji, mikroskobik organizmaları inceler
• Nörobiyoloji, hayvanların sinir sistemini inceler
• Ornitoloji, kus bilimidir
• Paleontoloji, tarih öncesi yaşamı inceler
• Sosyobiyoloji, sosyal ilişkilerin biyolojik temelini inceler
• Morfoloji: Canlıların dış görünüşünü, şeklini inceleyen bilim dalıdır
• Anatomi: Canlıyı oluşturan organları,bu organları birbirleriyle ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır
• Fizyoloji: Organizmadaki organ ve dokulardaki görevlerini, işleyişlerini inceleye bilim dalıdır
• Embriyoloji: Organizmanın gelişme devrelerini inceler Özellikle ***lenmiş yumurtadan (zigot) itibaren meydana gelen gelişme ve farklılaşmaları inceleyen bilim dalıdır
• Sitoloji: Hücrenin yapısını ve çalışmasını inceleyen bilim dalıdır
• Histoloji: Çok hücreli canlılardaki dokuların yapısını ve bu dokuların vücudun nerelerinde bulunduğunu,hangi organların yapısına katıldığını inceleyen bilim dalıdır
• Genetik: Canlılardaki kalıtsal özelliklerin ***den ***e nasıl geçtiğini inceler Ayrıca “gen” in yapısını görevini ve genlerde meydana gelen değişiklikleri inceleyen bilim dalıdır
• Moleküler Biyoloji: Canlıların yapısını, moleküler düzeyde inceleyen bilim dalıdır
• Ekoloji: Canlıların hem kendi aralarındaki hem de çevreleriyle olan ilişkilerini tek tek veya birlikte inceleyen bilim dalıdır
• Taksonomi: Canlıları benzerliklerine göre sınıflandıran bilim dalıdır
• Parazitoloji: Asalak olarak yaşayan canlıların yapı ve özelliklerini inceleyen bilim dalıdır
• Ontojeni: Bir bireyin evrimsel geçmişini inceler
• Filojeni: Bir grup organizmanın (soyun=türün) evrimsel geçmişi inceler
• Biyocoğrafya: Canlıların yeryüzündeki coğrafi dağılışını inceler
• Bakteriyoloji: Bakterileri inceler
• Viroloji: Virüsleri inceler
• Patoloji: Hastalıkların belirti ve nedenlerini inceler
• Biyometri: Biyolojik olayları istatiksel olarak inceler
• Mikrobiyoloji: Gözümüzle göremediğimiz mikroorganizmaların beslenme, üreme gibi yaşam şekillerini inceleyen bilim dalıdır
• Uzay Biyolojisi: Uzay şartlarında canlıların karşılaştıkları yeni durumları, bunların canlı üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini, canlıların uzaya uyum şartlarını araştıran bilim dalıdır
• Biyokimya: Canlıların yapısındaki kimyasal maddeleri ve yaşamın temeli olan biyokimyasal tepkimeleri inceleyen bilim dalıdır

SINIFLANDIRMA NEDİR?

Sınıflandırmanın gereği:

Doğada çevremizde gördüğümüz tüm canlıları, ister istemez, farkında olsak da olmasak da sınıflandırırız Örneğin; bitkiler ve hayvanlar, ağaçlar ve çalılar, kaya-taş-kum gibi ayırımlar bile bir tür sınıflandırmadır
Sınıflandırmanın esas amacı, yeryüzünde bulunan canlıları, akrabalık ilişkilerine göre gruplandırmak ve bu sayede de düzenli bir sistem içinde çalışılmasını kolaylaştırmaktır Bu amaca hizmet veren bilim dalı ise "Sistematik" veya "Taksonomi" olarak bilinir Günümüzdeki sınıflandırmanın mantığında asıl dayanak, akrabalık dereceleridir Ancak buna ek olarak vücut simetrisi, vücut boşluklarının tipi, embriyo evresinde görülen segmentasyon tipi, embriyonik gelişim evreleri, ortak kökenden gelen üyeler (kol, bacak, kanat gibi), iskelet tipi ve şekli, sindirim sisteminin tipi, larva durumları ve eşeysel özellikler gibi başka karakterlerden de yararlanılır
Canlılar aleminde geçerli olan esas taksonomik gruplar büyükten küçüğe doğru şu şekildedir:

1 Chromista
2 Protozoa
Regnum (alem), Divisio (bölüm), Phylum (şube), Classis (sınıf), Ordo (takım), Familia (aile/familya), Genus (cins) ve Species (tür)

Sınıflandırmanın tarihçesi:

Sınıflandırmanın temeli Aristo'ya (MÖ384-322) kadar uzanır Aristo, canlıları "Bitkiler" ve "Hayvanlar" olmak üzere iki aleme ayırmıştı Daha sonra Ernst Haeckel (1834-1919) tarafından, "Protista" adı verilen ve bütün mikroskobik canlıları içeren üçüncü bir alem olması önerilmişti Taksonomiyi ciddi anlamda ilk defa ele alan bilim adamı ise Carl von Linneaus'dur (1707-1778) Ancak Linneaus tarafından yapılan sınıflandırma, akrabalık dereceleri konusunda çok fazla bilgi vermemesi nedeniyle "suni sınıflandırma" olarak isimlendirilmiştir
Taksonominin modern şeklini alması, Herbert Copeland ve Robert Whittaker isimli araştırıcıların çalışmaları sonucunda gerçekleşmiştir Copeland tarafından önerilen sınıflandırmada, Haeckel'in sınıflandırmasına ek olarak bir de "Bakteriler" alemi yer alıyordu Copeland'in fikirlerini biraz daha geliştiren Whittaker ise, "Fungi" adı altında beşinci bir alemi sınıflandırmaya kattı
1990 yılında ise Carl Woese isimli araştırıcı tarafından, Whittaker'ın sınıflandırması elden geçirildi ve canlılar Bacteria, Archaea ve Eucarya olmak üzere 3 "domain" altında toplandı

* Robert Whittaker'ın sınıflandırması
* Carl Woese'in sınıflandırması

Carl Woese'in çalışmaları ve fikirleri ışığında, Margulis ve Schwartz tarafından canlıların sınıflandırılmasına son bir şekil verilmiş ve aşağıdaki tablo oluşturulmuştur: