Bir Bebeğin Normal Gelişim Sürecindeki Parametreler Nelerdir? Bebeğin Normal Evreleri

Bir Bebeğin Normal Gelişim Sürecindeki Parametreler Nelerdir? Bebeğin Normal Evreleri
Bir Bebeğin Normal Gelişim Sürecindeki Parametreler Nelerdir? Bebeğin Normal Evreleri
özetle ;1-14 hafta arası anne karnındaki bebeklerin ense kalınlığı (Nukal transülensi) ölçülmek suretiyle kromozom bozukluğu açısından ilk tarama yapılmış olur Bebeğin uzunlamasına elde edilen ultrason görüntüsünde ense kalınlığının bulunduğu gebelik haftasına göre artması kromozom bozukluğu olma riskini veya kromozomları normal olsa dahi bebekte genetik bir hastalık veya kalp hastalığı olma riskini artırmaktadır Ense kalınlığının 3mm veya üstünde saptanması halinde kesin tanı yöntemleri uygulandığında Down sendromlu bebeklerin %75'i saptanmaktadır''

ama daha detaylı parametreler ve ihtiyaç duyan başka anneler için

Her anne-baba doğacak olan çocuğunun sağlıklı olup olmadığını bilmek ister Anne karnındaki bebeklerin değerlendirilmesinde mutlaka taranması gereken olası risklerin başında bebekte kromozom bozukluğunun olup olmadığı (mongol veya başka kromozom bzk) ve yapısal gelişiminin normal olup olmadığıdır Amaç kromozom yapısı ve yapısal gelişimi normal olan bir bebek dünyaya getirmektir En sık görülen kromozom bozukluğu 21 kromozomun uzun kolunun tümünün veya bir kısmının 2 yerine 3 kopya olduğu Down sendromu (mongolism) olup artan yaşla birlikte böyle bir çocuk doğurma riski artmaktadırGünümüzde birçok merkezde 35 yaş sınır olarak kabul edilip bu yaşın üzerindeki gebelere direk tanı yöntemleri uygulanmaktadır Ancak unutulmaması gereken sınır yaş olarak kabul edilen 35 yaş üzeri gebelikler Türkiye�de tüm gebeliklerde %5�ini oluşturmakta, ancak %5�lik bu grupta Down sendromlu bebeklerin sadece %30�u bulunmakta geriye kalan %70�lik grubu 35 yaş altı anneler doğurmaktadır Günümüzde gittikçe gelişen ve duyarlılığı artan doğum öncesi tarama yöntemleri prenatal tanıda yaş sınırını sorgulanır hale getirmiştir Modern obstetrikte tüm gebeler tarama yöntemleri ile rutin olarak taranmalı ve aileye olası riskleri izah edilerek riskli grupta kesin tanı yöntemleri uygulanmalıdır
Anne Yaşı Gebelik Haftası

10 12 14 16 20 40

20 1/983 1/1068 1/1140 1/1200 1/1259 1/1527
25 1/870 1/946 1/1009 1/1062 1/1147 1/1352
30 1/576 1/626 1/668 1/703 1/759 1/895
31 1/500 1/543 1/580 1/610 1/658 1/776
32 1/424 1/461 1/492 1/518 1/559 1/659
33 1/352 1/383 1/409 1/430 1/464 1/547
34 1/287 1/312 1/333 1/350 1/378 1/446
35 1/229 1/249 1/266 1/280 1/302 1/356
36 1/180 1/196 1/209 1/220 1/238 1/280
37 1/140 1/152 1/163 1/171 1/185 1/218
38 1/108 1/117 1/125 1/131 1/142 1/167
39 1/82 1/89 1/95 1/100 1/108 1/128
40 1/62 1/68 1/72 1/76 1/82 1/97
41 1/47 1/51 1/54 1/57 1/62 1/73
42 1/35 1/38 1/41 1/43 1/46 1/55
43 1/26 1/29 1/30 1/32 1/35 1/41
44 1/20 1/21 1/23 1/24 1/26 1/30
45 1/15 1/16 1/17 1/18 1/19 1/23

Anne yaşı ve gebelik haftasına göre trizomi 21 (Down sendromu) prevalansı

Riskin Değerlendirilmesi
I 11-14 hafta değerlendirmesi

11-14 hafta arası anne karnındaki bebeklerin �ense kalınlığı� (Nukal transülensi) ölçülmek suretiyle kromozom bozukluğu açısından ilk tarama yapılmış olur Bebeğin uzunlamasına elde edilen ultrason görüntüsünde �ense kalınlığının� bulunduğu gebelik haftasına göre artması kromozom bozukluğu olma riskini veya kromozomları normal olsa dahi bebekte genetik bir hastalık veya kalp hastalığı olma riskini artırmaktadır Ense kalınlığının 3mm veya üstünde saptanması halinde kesin tanı yöntemleri uygulandığında Down sendromlu bebeklerin %75'i saptanmaktadır Yani %25 mongol bebeğin ense kalınlığı 3mmlik sınır değerin altında kalmaktadır İkili test yine bu arasında maternal kanda iki hormon düzeyinin ölçülmesi ile yapılan risk hesaplanmasıdır Ölçülen iki hormon B-hCG ve PAPP-A hormon düzeyleridir Mongol bebeklerde b-hCG düzeyi artmakta, PAPP-A düzeyi azalmaktadır Bu testin mongol bebekleri yakalama duyarlılığı %60'tır Yine bu dönemde anne karnındaki bebeklerde yapısal değerlendirme yapılmaktadır Nazal(burun) kemik değerlendirilmesi önemli bir risk faktörüdür Beyaz ırkta mongol bebeklerde yaklaşık %70 burun kemiği geç ossifikasyona bağlı görüntülenememekte veya normalden küçük saptanmaktadır Halbuki normal bebeklerde bu oran %1'dir
Ense kalınlığı, ikili biyokimyasal test ve nasal kemiğin birlikte değerlendirilmesi KOMBİNE TEST olarak adlandırılmakta ve bu testte riskli çıkan gruba kesin tanı yöntemleri uygulandığında yaklaşık %90 mongol bebek saptanabilmektedir Yani %10 mongol bebek kombine testte düşük risk grubunda değerlendirilmektedir
Bu dönemde erken fetal yapısal değerlendirme de yapılabilmektedir 12 haftada karın ön duvarının kapanmış olması, kafa kemiklerinin görünmesi gerekmektedir Karın ön duvarının kapanması ilerleyen haftalarda bebeklerde gastroşizis (bağırsakların karın duvarından dışarı olması) kafatası kemiklerinin saptanamaması ilerleyen haftalarda anensefali (başın oluşmaması) olacağını göstermektedir 11-14 hafta arası değerlendirmede ense kalınlığı ile birlikte, ellerin, ayakların, midesinin, mesanesinin görüntülenebilmesi gerekmektedir
II 15-18 hafta değerlendirmesi
Üçlü tarama testi � Triple test
Bu gebelik haftasında anne serumunda bebek ve bebek-anne işbirliği ile sentezlenen hormonların ölçümü yapılıp yine mongol bebek doğurma riski hesaplanmaktadır Yine unutulmaması gereken bu yöntem de bir tarama testi olup bu metodla Down sendromlu çocukların %60�ı yakalanmakta, mongol olan bebeklerin %40'ında bu test normal çıkmaktadır

Dörtlü tarama testi
III Detaylı Ultrason (18-23 hafta arası)

Kromozomal bozukluklarla birlikte veya kromozomları normal olsa dahi bebeklerde gelişimsel, yapısal anormallikler olabilir 18-23 haftalar arası anne karnındaki bebeklerin tüm sistemleri iyi bir ultrason cihazı ile değerlendirilip bebeğin gelişiminde herhangi bir anormallik olup olmadığı değerlendirilebilir Herbir kromozomal bozuklukta tanımlanmış yapısal anormallikler belli bir oranda saptanmaktadır Örneğin mongol bebeklerin yaklaşık %60'ında ulrasonda bir marker saptanmaktadır (örn:hafif hidrosefali, kalpte atrioventriküler septal defekt, ense ödemi vs) Herbir malformasyonun oluşturduğu bir risk katsayısı vardır Örneğin mide çıkışında darlığa(duedonal atrezi) bağlı ultrasonda çifte balon(double bubble) görünümünün saptanması durumunda daha önce kombine testte hesaplanan risk 3 kat atmaktadır Ultrasonda bebeğin tüm sistemleri normal değerlendirildiğinde ise kromozomal bozukluk olma riski 3 kat azalmaktadır

Resim: Fetal yüzün ultrasonla görünümü

En iyi değerlendirme iki boyutlu değerlendirmeye ek olarak bazı malformasyonların daha net değerlendirilebilmesine olanak veren 3 boyutlu (3D) değerlendirme özelliği olan gelişmiş cihazlarda yapılmaktadır

Resim: Fetal yüzün ultrasonla görünümü

Sistematik bir değerlendirme ile beyin yapısının normal olup olmadığı, yarık damak, yarık dudak, göz mesafeleri, karın ön duvar anormallikleri, ortaya konabilir Bebekte major bir malformasyon saptandığında bunun kromozomal-genetik bir hastalıkla birlikte olabileceği unutulmamalıdır Bu nedenle bebekte gelişimsel anormallik saptandığında daha önceki tarama testleri normal olsa dahi bebekte mutlaka kromozom çalışması yapılmalıdır
Resim: Sırt kemiği incelemesi

Fetal kalbin değerlendirilmesi (Fetal Ekokardiyografi)

Anne karnındaki bebeğin kalbi transvers ve uzunlamasına uygun kesitlerle anatomik olarak değerlendirilip major malformasyonlar (Ventriküler septal, defekt-VSD, büyük damar transpozisyonu vs) saptanabilmektedir Uygun kesitlerde kalp boşluklarının, boşluklar arasındaki kapakçıkların, büyük damar çıkışlarının normal olup olmadığı kontrol edilebilir Renkli akım görüntüleme ile kalpteki normal akım yönleri kontrol edilebilir, boşluklar arasında delik olup olmadığı kontrol edilebilir M-mode ile kalbin ritmi ve sol ventrikül fonksiyonu değerlendirilebilir Yukarıda tarama yöntemleri ile sekansiyel olarak değerlendirilen ve yüksek riskli çıkan hastalara fetal karyotipleme (kromozom tetkiki) mutlaka önerilmelidir Kromozomların saptanması için bebeğin bulunduğu gebelik haftasına göre içinde bulunduğu amniyos sıvısından (amniosentez), plasentasından (korion villüs örneklemesi - CVS) veya göbek kordonundan kan (kordosentez) alınabilir Tüm yöntemlerde amaç bebeğin hücerelerini elde edip kromozom tetkiki yapabilmektir Resim: Sol vertikül çıkış yolu ve aortu gösteren fetal ekokardiyografi görüntüsü

II Doppler ultrason

Renkli akım görüntüleme bebek damarında normal ve anormal akımın saptanmasını ve bebeğin kalbinin detaylı değerlendirilmesini sağlamaktadır Doppler ultrason annede, göbek kordonunda ve bebekte kan akımlarının renkli olarak görüntülenip bu damarlarda kan akım hızlarının ölçülüp gebeliğin sağlıklı olup olmadığının değerlendirilmesine yarayan bir yöntemdir Gebeliğin 2 trimestrinde anne damarlarında (A uterina) yapılan kan akım hızı ölçümlerinde bozukluk çıkması ilerleyen haftalarda anne adayına gebelik zehirlenmesi bebekte gelişim geriliği riski olabileceğini göstermektedir Göbek kordonunda yapılan ölçüm bebeğe yeterli kan akımının gidip gitmediğini göstermektedir Gebelik zehirlenmesi veya bebekte gelişim geriliği saptanan olgularda ise bebek damarlarında yapılan ölçümler bebeğin riskini değerlendirmekte ve doğum zamanlamasına yardımcı olmaktadır

Büyüme hücre sayısı ve büyüklüğünün artışıyla vücut hacmi ve kitlesinin artışıdır Gelişme ise hücre ve dokuların yapı ve içeriğinin değişimiyle bedensel olgunlaşmayı ifade eder

Çocukluk çağı gebeliğin başlangıcından ergenliğin tamamlanmasına kadar devam eden bir büyüme ve gelişme süreci oluşudur Büyüme ve gelişme bu evrede zaman zaman daha hızlı seyreder Doğadaki diğer canlıların yaşam süreçleriyle karşılaştırıldığında çocukluk çağı insanda çok daha uzundur

Çocuklar sürekli büyüyen ve gelişen organizmalar olmaları sebebiyle maruz kalınan etkenler büyüme ve gelişme sürecinde daha ağır ve kalıcı değişiklikler yaratır

Normal büyümenin tarifi oldukça güçtür Ancak kabaca çocuklarda klinik muayenenin en önemli bölümünü oluşturur

ÇOCUKLUK DÖNEMLERİ

Çocuklar büyüme süreci içinde değişik dönemlerden geçerler Her birinde farklı sorunların görülebildiği bu dönemler daha sonra kendi içinde alt gruplar halinde tasnif edilir (Tablo 1)

Sevgili anne ve babalar dönemlerin her biri kendi özellikleri çerçevesinde değerlendirilecektir

İntrauterin Dönem

Günümüzde yaşamın ***lenmeyle başladığı kabul edilmektedir İntrauterin dönem dediğimiz gebelik süresi bebeğin doğumdan sonraki yaşam standardını belirleyen en önemli evredir

Büyüme ve gelişme 40 haftada 3400 gr / 51 cm kadardır

Sevgili anne ve babalar çocuğunuzun büyüme ve gelişmesinin çeşitli faktörlerden etkilenebileceğini unutmamalısınız Bebeğinizin büyüme ve gelişmesinde yavaşlama saptandığında daha sık ve yakın takibe girmeniz gerekmektedir Günümüzde bebeğin gebelik evresi bir muamma olmaktan çıkmıştır Yeni metodlarla bebeğinizin durumu belirlenebilmektedir

İntrauterin dönemin başlangıcı olan embriyonal dönemde (0-10 hafta) bebek diğer dönemlerden çok daha dikkatli olunmalıdır

Fetal dönem 11 haftada başlar ve doğuma kadar devam eder Bu dönemde doku ve organların olgunlaşma süreci ile hızlı büyüme gerçekleşmektedir Fetal büyümenin değerlendirilmesinde rahim büyüklüğü son adet tarihi ve bebeğe ait ölçümler gibi parametreler kullanılmaktadır

Fetal dönemde girişimde bulunulduğunda bebeğin gelişimini iyi yönde etkileyebilecek özelliklerdir

Sevgili anneler hayatınızın en önemli evresi olan gebelik döneminde sağlığınıza özen gösteriniz Yeterli ve dengeli besleniniz Düzenli olarak gebelik kontrollerinizi yaptırınız ve zararlı çevresel faktörlerden kaçınınız

Böylece bebeğiniz kendi genetik potansiyeli doğrultusunda en uygun şekilde büyüme ve gelişme gösterecektir

Sevgili anne ve babalar sağlıklı bir bebek dünyaya gelecektir

Yeni doğan Dönemi

Doğumdan sonraki ilk 4 hafta yeni doğan dönemidir Dünyaya yeni gelmiş olan bebek kan dolaşımı ve sindirim faaliyetleri gibi işlevlerini kendisi yerine getirmek zorundadır Bu devrede uygun oda sıcaklığının sağlanması ve anne sütüyle beslenme son derece önemlidir

Her annenin sütü kendi bebeği için özeldir Erken doğum yapan annenin sütü hızlı büyüyen ve yaşıtlarını yakalamaya çalışan prematüre bebeğin beslenmesi için yeterli miktarda protein yağ ve kalori içermektedir

Sevgili anneler büyüme ve gelişmesini sağlayan anne sütünü ondan esirgemeyiniz Bebeğinizi doğar doğmaz ilk yarım saat içinde mutlaka emziriniz!

Anne sütü ilk 4-6 ay sağlıklı büyüme ve gelişme süreci için tek başına yeterlidir!

Sevgili anne ve babalar yeni doğan bebeğinizin diğer dönemlerden farklı olarak hastalık belirtisi olmayan bazı fizyolojik özellikleri vardır ki bu özel durumları bilmenizin son derece yaralı olacağı kanısındayım

Sağlıklı bir yeni doğanın cilt rengi gül kurusu pembesidir Doğumu izleyen ilk saatlerde daha koyu olabilir ancak birkaç saat içinde normale döner Koyu kırmızı renk devam ediyorsa kan hücrelerinin fazlalığı söz konusu olabilir Solukluk ise kansızlığı düşündürür Her iki durumda da gerekli kan tahlilleri yapılarak nedene yönelik tedavi uygulanmalıdır

Normal yeni doğanlarda göz kapaklarında el düzelme zamana bırakılmalıdır

Süt Çocukluğu Oyun Çocukluğu ve Okul Öncesi Dönemi

Süt çocukluğu dönemi 1 - 12 ay okul öncesi çocukluk dönemi 4 - 6 yaş arasındaki evredir Bu evreler birbirleriyle olan yakın ilişkileri nedeniyle bir arada ele alınmışlardır

Süt çocukluğu dönemi boyu 15 misline ulaşır Tablo III)

Süt çocuğunda önceleri en hızlı büyüyen bölüm baştır 6 aydan sonra göğüs çevresi genişler istediklerini belirtme yetenekleri gelişir

Sevgili anne ve babalar infeksiyon hastalıkları vb)

Vücut Ağırlığı

Ortalama doğum ağırlığı 3000-3500 gram kadardır İkinci ve üçüncü çocukların doğum kilosu birinciden erken doğanlar tartılarının % 10-15'ini ilk bir iki hafta içinde kaybederler Buna fizyolojik kayıp adı verilir

Çocuklar ilk 6 ay içinde ayda 600-1000 gram üç yaş sonunda 4 katına çıkar 7 yaşın sonunda 7 katına ulaşır 2 yaşından büyük çocuklarda normal vücut ağırlığını kabaca hesaplamak için Yaş X 2 8 formülü kullanılabilir Bulunan rakam ortalama değerdir

Sevgili anne ve babalar ne de diğer ailelerin çocuklarıyla karşılaştırılmalıdır

Boy Uzunluğu

Doğumda boy uzunluğu 48 ile 52 santimetre arasında değişmekle birlikte ortalama 50 cm kadardır Sonraki 3 ay içinde 8 cm 13 yaşında 3 katına erişirler İki yaşından büyüklerde yaklaşık boy uzunluğunu bulmada Yaş X 5 80 formülü kullanılabilir Elde edilen rakam ortalama boy uzunluğudur Normal değerler ise çok geniş bir yelpazeye dağılır

Sevgili anne ve babalar başka çocuklarla hatta kendi kardeşleriyle bile kıyaslanmamalıdır

Baş Çevresi

Baş çevresi doğumda ortalama 35 cm kadardır 3 ayda 40 1 yaşın sonunda 46 cm olur Yeni doğanda baş ve göğüs çevreleri eşittir Birinci yaştan sonra göğüs çevresi baş çevresinden büyük olur

Süt çocuklarında baş çevresinin her ay ölçülmesi çok önemlidir Baş çevresi eğrileri üzerinde değerlendirilen normalden sapmalar derhal ele alınmalı sebebe yönelik tedavi yapılmalıdır

Diş Gelişimi

Diş gelişimi çocuklarda büyüme ve gelişme süreciyle doğrudan ilişkili bir parametre olmamakla birlikte çocuğunuzun beslenmesi yönünden önem arz ettiğinden diş gelişimine de kısaca değineceğim

İlk diş çıkarma zamanı daha çok ırsi eğilimlere bağlıdır İlk diş ortalama 4 - 9 aylar arasında çıkar Ancak 15 aya kadar gecikmesi de normal kabul edilir Diş çıkarma sırasında hafif ateş huzursuzluk görülebilir

Yerel içme suyunda flor yeterli değilse çocuk diş hekimlerince düzenli takibini sağlamalısınız

Kemik Gelişimi

Kafada 6 adet bıngıldak bulunur Bunların önde yer alan büyüğü ve arkadaki küçük olan elle kolayca fark edilir Ön bıngıldak dışındakiler bir kaç ay içinde kapanırlar Öndekinin kapanması ise 3 ile 18 aylar arasında gerçekleşir Kapanmadaki gecikmeler doğumsal tiroid bezi yetersizliği D vitamini eksikliği gibi hastalıkları öncelikle akla getirir Araştırma sonuçlarına göre nedene yönelik tedavi yapılır

Kemiklerin gelişimi esnasında baş büyüklüğünün vücuda oranı büyüme bozukluklarının erken tanısını olanaklı kılar Kemik gelişimiyle igili bir sorun olduğunda bu konuda yetişmiş uzman bir hekim tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir

Okul Çocukluğu Dönemi

6 yaşından cinsel olgunlaşma belirtilerinin başladığı ergenlik dönemine kadar çocuğun gelişmesindeki başlıca özellikler sorumluluk ve başarma duygularının yerleşmesidir

İlkokula yeni başlayan çocuklarda kısa veya uzun süreli uyum sorunları çok yaygındır Sınıfa annesiyle birlikte girmek okula gitmekle annesinden ayrılması sırasında ortaya çıkan anneden ayrılma korkusudur

Okula uyum sorunlarının çözümü için okula yeni başlayan çocukta okuma yazma öğrenmekten önce evdeki olumlu ilişkinin okulda da sürdürülmesi bir tür anne baba modeli olan öğretmenin çocuğa duygusal doyumu sağlayacak şekilde davranması ve bizzat kendi davranışlarıyla da çocuk için iyi bir örnek oluşturması gereklidir

Sevgili anne ve babalar doktorunuza başvurarak nörolojik ve psikolojik durumunun değerlendirilmesini sağlamanız çok yararlı olur

Ergenlik Dönemi

Ergenlik ergenlik sürecinin özelliklerini oluşturur

Vücutta ergenliğe yol açan hormonal değişikliklerin başlamasından sonra dış görünümdeki ilk değişiklikler kız çocuklarında 10 (8-13) erkek çocuklarda 18 yaşında- bireyin büyüme ve gelişmesi büyük ölçüde tamamlanmıştır

Adolesans hayatın bu devresinde vücutta oluşan biyolojik değişikliklere eşlik eden ruhsal gelişme ve psikososyal değişiklikleri de kapsayan bir terimdir

ERGENLİKTE BÜYÜME VE GELİŞME

İlk 4 yaştan sonra büyüme hızı erkek ve kız çocuklarında benzer şekilde yılda 5-7 cm gibi oldukça durağan bir gidiş gösterir Ergenlik belirtilerinin başlamasıyla beraber cinsiyet hormonlarının vücut kitlesini arttırıcı etkisiyle boy uzamasında belirgin bir hızlanma görülür

Kız çocuklarında ergenlik erkeklere kıyasla 2 yıl daha erken başlar Bu nedenle büyüme hızlanması da kızlarda daha erken olur 10-12 yaşlar arasında kız çocukları erkeklerden daha iri olurlar Ergenlikte büyümenin en hızlı olduğu "büyüme hızı doruğu" kızlarda ortalama yılda 9 cm5 cm'dir Ergenlik sürecinin daha geç başlaması erkek çocuklara büyümede aşağı yukarı 2 yıl kadar bir süre kazandırır Kalıtım faktörlerinin etkisine bağlı olarak ergenliğe erişme yaşı çok değişken olduğundan büyüme hızı doruğunun görüldüğü yaş da bir çocuktan diğerine farklılık gösterir Bu nedenle aynı yaştaki iki çocuğun ergenlik belirtilerinin başlayıp başlamamış olmasına göre boy ve vücut yapılarında büyük farklılıklar olması doğaldır

Boy uzaması ergenliğin son evrelerinde giderek yavaşlar erkeklerde 18-20 yaşlarında hemen hemen durur Ancak 30 yaşa dek omurga büyümesinin bir miktar daha devam etmesi sebebiyle 3-4 milimetrelik bir artış gözlenebilir

Kilo Artışı

Okul öncesi döneminden ergenliğin başlangıcına kadar olan evrede kızlarda tartı artışı büyük ölçüde yağ depolanması sonucudur