Devşirme Nedir? Devşirmenin Tanımı Devşirme Kelime Anlamı Devşirme Usulü Devşirme

Devşirme Nedir? Devşirmenin Tanımı Devşirme Kelime Anlamı Devşirme Usulü Devşirme Hakkında
Devşirme Nedir? Devşirmenin Tanımı Devşirme Kelime Anlamı Devşirme Usulü Devşirme
DEVŞİRME TANIMI
Devşirme, toplama demektir Tebaadan olan Hıristiyan çocuklarının Yeniçeri yapılmak üzere toplanmalarıdır Saray hizmetleriyle, Bostancı ocağı ve Yeniçeri ocağında istihdam edilmek üzere Osmanlı Devletinin Hıristiyan halkından topladığı çocuklara verilen isimdir
Orhan Gazi devrinde, yalnız Türklerden teşkil edilen Osmanlı ordusunun yeterli gelmemesiyle, harpte ele geçirilen güçlü esirlerden faydalanma yoluna gidilmiştir Böylelikle “Pençik oğlanı” denilen ve her beş esirden birinin alınması yoluyla bir ordu teşkil edilmiştir Sultan Birinci Murat zamanında Pençik oğlanı teşkilatı bir kanuna bağlanarak, Gelibolu Acemi Ocağı kuruldu Böylece kapıkulu ocağının temelleri atılmış oldu
Acemi ocağı teşkilatı daha sonraları ihtiyaç nispetinde genişletildi Fütuhatın ilerlemesi üzerine bir taraftan askere olan ihtiyaç, diğer taraftan siyasi olaylar sonucunda ordu mevcudunun azalması, Pençik oğlanından başka devşirme ismiyle Osmanlıların Rumeli’deki topraklarında bulunan Hıristiyan tebaadan ocağa yeniçeri olarak efrad alınmasını gerektirdi Bu amaçla Hıristiyan tebaa evladından asker devşirmek için bir Devşirme Kanunu yapıldı Bu yeni kanunla baştan başa gayrimüslim olan Rumeli halkı yavaş yavaş Müslüman ordusu kuvvetlenecekti Devşirme kanunu artık eski önemini kaybeden Pençik kanunuyla asker alınmasının yerine geçmiş, kuvvetli ve sürekli olarak iki bucuk asır devam etmiştir
Devşirme Kanunu, özellikle 17 Yüzyılın başından itibaren, Hıristiyan çocuklarının gerekli tetkik ve muayeneler yapılmadan alınmaları, tutulması gerekli olan eşkal defterine pek önem verilmemesi üzerine bozulmaya başlamıştır Bu durum yeniçeri ocağına devşirme etrafının alınmasından vazgeçilmesine yol açmıştır 18 yüzyıl başlarında yalnız Bostancı Ocağı için 1000 devşirme toplanmışken, aynı yüzyılın ortalarında devşirme usulü kesin olarak bırakılmıştır

DEVŞİRME USULÜ NEREDEN VE NEDEN ÇIKMIŞTIR?
Devşirmenin başlama sebepleri şunlardır:
1) Yıldırım Beyazid’in Ankara mağlubiyetinden sonra fetihlerin duraklaması, hatta geçici olarak gerilemesi sebebiyle yeniden esir elde edilememesi acemi oğlan ihtiyacını artırmıştır
2) Osmanlı Devletinin en önemli ordusundan Yeniçeri teşkilatında görev almak için Müslüman ve Hıristiyan her çevreden talepler gelmeye başlamıştır
3) Gayrimüslimlerin askerlik edemeyişleri ve buna karşı cizye vergisi ödemeleri söz konusu olduğundan gayrimüslimler ve özellikle Bulgar-Arnavut, ve Ermenilerin Bosnalı ve Ermenilerin Osmanlı ordusunda görev alma arzuları gittikçe artmıştır

DEVŞİRMELER
Saray hizmetleriyle bostancılıkta ve yeniçeri ocağında istihdam olunmak üzere toplanan Hıristiyan çocukları hakkında kullanılır bir tabirdir Bu hizmetler daha önceleri esirlere gördürülürdü Esirler I Murat zamanında kurulan ve “acemi ocağı” adı verilen ocakta yetiştirilmekteydiler Miktarları yeniçeri ve acemi ocakları kadrosuz adetlerini öğrenmek üzere ikişer filori’ye Anadolu’daki Türklerin hizmetlerine verilir, sonra alınarak muhtelif hizmetlerde kullanılırlardı Devşirme suretiyle Hıristiyan çocukların alınması ve bunlardan muhtelif hizmetlerle askerlik işlerinde istifade olunması esirlerin azaldığı zamanlarda duyulan zaruret sevkiyle başlamıştı
Yıldırım ile Timur arasındaki Ankara muharebesinden sonra Osmanlı istilası, muvakkat bir zaman için durmuş ve mücadele ve saltanat kavgası yüzünden, askere olan ihtiyaç sebebiyle II Murat zamanında devşirme kanunu çıkarılmıştır Bu yeni kanun ile hem askeri ihtiyaç temin edilecek, hem de Rumeli’de yavaş yavaş Müslüman miktarı artmış olacaktır
Hıristiyan tebaadan alınacak çocukların miktarı yeniçeri ağası tarafından tespit edilerek üç, beş, yedi senede bir ve sekiz ile on sekiz ve bazen de yirmi yaş arasındaki gençlerden gürbüz ve sağlıklı olanlar seçilerek devşirildi Esirlere “acemi oğlanı” denildiği gibi devşirme usulüyle toplanan Hıristiyan çocuklarına da “acemi oğlanı” denildi Devşirme alınması hakkındaki kanun ile Rumeli’de Bulgaristan, Makedonya, Arnavutluk ve Yunanistan ile daha sonra Bosna, Hersek ve Hırvatistan’dan çocuk toplanmıştı Boşnaklar Müslüman oldukları halde onlardan da devşirme usulüyle acemi oğlanı alınırdı Bunu da isteyen kendileriydi Devşirme usulüyle Hıristiyan çocuklarının alındığı yerler muayyendi Bu yerler Üsküp, İştip, Köstendil, Pirzren, Görice, sanmakta, Prebol, yaşlıca, Ereğli Kasrı, Yanya, Pirlepe, İskenderiye, Ohri, İpek, Dukakin, Kırçova, Faço, Novesin, Nüveprespe, Manastır, Mastar, İmoçka, İznovrik, Böğürtlen, Gölikesriye, Hurpişta, Biblişte, Akçakale idi Bazı yerlerden oğlan alınmazdı İstanbul civarındaki Kartal ile Kadıköyden oğlan alınmazdı
Kartal halkı Üsküdar çayırlarını biçerler, çayırlara bakarlardı Bursa’dan ve diğer yerlerden gelen şeyleri muhafaza ederler, gerektiğinde de kılavuz vazifesini görürlerdi Hazineyi muhafaza ettikleri ve her sene gemiler için kürek verdikleri sürece Biga Hıristiyanları da devşirme oğlan vermezlerdi

DEVŞİRME SÜRÜLERİNİN TEVZİLERİ
Devşirme her zaman umumi şekilde olmaz, ihtiyaca göre mıntıka mıntıka yapılırdı Bu iş ile yeniçeri ağası ile acemi ocağı ağası (İstanbul ağası) ilgilenirdi Acemi ocağı için devşirme sağlanması ve acemi ocağından yeniçeri ocağı ile sair ocaklara acemi verilmesi yeniçeri ağasının gerekli görmesi ile olurdu Devşirme için herhangi bir yere veya sancağa yeniçeri ocağı zabitlerinden bir devşirme ağası ile katip tayin edilmesi kanundu Bu ilk başta, beylerbeyi, ancak beyi ve mahalli kadılar vasıtasıyla yapılırdı Ancak daha sonra bunun suistimal edilmesi yüzünden ocak vasıtasıyla yapılması gerekli görüldü Devşirmeler ocak tarafından tayin edilen memurlar ile toplanırdı Bu memurlara fermandan başka Yeniçeri ağası tarafından da mühürlü ve ferman mealinde bir mektup verilmesi de usul gereğiydi Bu mektup yeniçeri ağası tarafından devşirme mıntıkasındaki kadılara hitaben yazılırdı Devşirme memuru maiyetinde aldığı bir kısım ocak efradı ile vazifesine giderdi Devşirme işi suiistimale çok müsaitti Bunu engellemek için hükümetçe bir takım önlemler alınırdı ancak buna rağmen devşirme sahasındaki çocuklar babalarından rüşvet alınarak devşirmeye yazılmaz veya başka birisi yazılır veya para ile kanunun izin vermediği Türk ve sair Müslümanlardan devşirme alınırdı Kadılar ve halk tarafından bu gibi yolsuzluklar hükümete haber verildiği zaman bu durumlar müfettişler tarafından saptanır ve devşirme memuru şiddetle cezalandırıldı

DEVŞİRME MEMURU
Devşirme memuru tayin edildiği mıntıkada her bir kazayı bizzat gezer ve kanuni vasıflara uyan sekiz on ve yirmi yaş arasında çocuk devşirilirdi Her kazada ilan vasıtasıyla Hıristiyan çocukları babaları ve vaftiz defterleriyle toplama yerine gelirlerdi Devşirme memuru vaftiz kağıtlarını kontrol ederek yaşları uygun olanları ayırırdı Çocuklar içinde evli olanları varsa onlara dokunamazdı Bunların arasında on dört ile on sekiz yaş arasındakiler tercihen alınırdı Bu devşirme her zaman aynı şekilde olmayıp ihtiyaca göre değişebilirdi
Devşirme memuru vazifesinde tamamen serbestti, işine kimse müdahale edemezdi Gittiği sancakta elindeki ferman ile ağa mektubu hükmüne göre, hareket ederdi Gittiği yerin sancak beyi, kadılar ve tımar sahipleri onun işini kolaylaştırmakla sorumluydular Devşirme memurunun çocuk devşirmeye geldiği tellâllar vasıtasıyla köylere bildirilirdi

DEVŞİRMELERİN SEÇİLMESİ
Devşirmeye ayrılan çocuğun köyü, kaza ve sancağı ile baba ve anasının, mensup olduğu sipahinin adı, hangi vakıf veya çiftlik sahibinin reayası olduğu, doğum tarihi, yaşı, devlet merkezine sevki sırasında sürücü denilen sevk memurunun ismi, ayrı ayrı, iki deftere yazılırdı Bu iki defterden biri devşirme memuru olan yayı başıda, diğeri de devşirmeye götürülen sürücüde bulunurdu Devşirilen çocuklara kızıl aba ile kırmızı külah giydirilmesi zorunluydu Bunun bedeli çocukların devşirildikleri mıntıka reayasından alınırdı Kanuna göre Hıristiyan çocukların en asilleri alınırdı Papaz oğulları da alınırdı İki çocuğu olanın biri ve birkaç çocuğu olanın en sağlıklı ve güzeli seçilirdi Bir oğlu olanın çocuğu alınmaz, babasının hizmetine bırakılırdı Alınacak çocukların orta boylu alınmasına dikkat edilirdi Uzun boylu olanlar saray için seçilirlerdi Yahudiler ticaretle uğraştıklarından onlardan devşirme alınmazdı Anası ve babası ölmüş olan çocuğun terbiyesi eksik ve açgözlü olacağından ötürü alınmazdı Çoban oğulları ve Türkçe bilen İstanbul’a gitmiş bulunan, sanat sahibi olan oğlanlar da alınmazdı Hıristiyan iken evlenmiş olan ve uzun ve kısa boylular da alınmazdı Devşirmeye alınacak çocuklar arasında Fatur oğulları denilen Müslüman Bosna halkının çocukları da vardı Bunlar ancak saray ve bostancı ocağı için alınırdı Devşirmeler her yerden alınmamaktaydı Bazı hizmetler nedeniyle bunun uygulandığı yerler de vardı Buralardaki ahalinin ellerinde devşirmeden affolunduklarına dair fermanları bulunuyordu Ermenilerden de sadece saray hizmet için az sayıda devşirme alınmıştır

DEVŞİRMELERİN DEVLET MERKEZİNE GÖNDERİLMESİ
Devşirilen çocuklar sürü denilen 100-200 kişilik kafileler halinde ve sürüye verilen bir defter ile devlet merkezine gönderilirlerdi Bunların kaçmaları ve değiştirilmemeleri için sıkı önlemler alınırdı İstanbul’a gelen devşirmeler iki, üç gün dinlendikten sonra Müslüman olurlar ve daha sonra yeniçeri ağası dairesi sürücü defteri ile ağanın teftişine arz olurlardı İyice muayeneden geçenler kanuna uygun olarak devşirilmiş ise eşkâl defterine kaydedildikten sonra çocuklar sünnet edilirler ve eşkal defteri de yeniçeri ağasının mührü ile mühürlenip saklanırdı Eğer devşirme sürüsü içinde kanuna aykırı olarak birinin girdiği anlaşılırsa o sürü tophâne ve cebehâne hizmetine verilir ve sürücüler de ağır ceza görürlerdi Sürü içerisinden saray için ayrılacak olanlar ya yeniçeri ağası tarafından arzedilir veya doğrudan sürü hükümdara gönderilerek, bunların arasından alınacak çocuklar saray ağası tarafından seçilirdi Daha sonra saray hocası bunları yüzlerine bakmak suretiyle ayırırdı Bu devşirmeler Edirne Sarayı, Galata Sarayı ve İbrahim Paşa Sarayı gibi saraylara verilerek yetiştirilirdi Bu çocuklardan yetişen müstaitler yeni saraya Topkapı Sarayına alınır Diğerleri Kapıkulu süvâci bölüklerine verilirlerdi

ACEMİ OĞLANLAR
Acemi oğlanları Rumeli ve Anadolu’daki çiftliklere dağıtılırdı Çiftçilere dağıtılanlara “Türk üzerinde olan acemi oğlanlar” denilirdi Saraylara gönderilen acemi oğlanlar saray bahçelerinde bostancılık, çobanlık, kasap yamaklığı, su yollarında işçilik, hamallık, cami inşaatında amelelik, demircilik, saraçlık, fırıncılık, mandıracılık, gemicilik gibi işlerlerde kullanılırdı Bu işleri görmek için mevcut acemi oğlanlar yetişmezse Türk üzerinde olan acemi oğlanlarından lüzümu kadarı bir akçe ulufeye yazılarak Yeniçeri ağasının emriyle getirilirdi Acemi oğlanlar ihtiyaca göre devşirilirdi Bazen ölenler, kaçanlar ve kapıya çıkarılanlar fazla olduğu zaman eksiği kapatmak için de oğlan devşirilirdi Acemi oğlanları, yedi senede bir kapıya çıkarılırlardı Acemi oğlanlar yeniçeri ağası tarafından idare edilirdi Bostanlarda çalışan acemi oğlanların amiri bostancı başı idi
İstanbul acemi oğlanları otuz bölük, yirmi dokuz cemaat olmak üzere 59 ortaydı Ortaların amirleri çorbacı, meydan kethüdası ve kopucuydu Çorbacı ortanın amiri, meydan kethüdası çorbacının vekili, kapucu da kapu çuhadarı vazifesini görürdü Acemi oğlanların defterini acemi oğlanları katibi tutardı Acemi oğlanların kapıya çıkmamak yüzünden isyan ettikleri de olurdu

Devşirme sürüsü ağa kapısında yoklama bittikten sonra acemi ocağı zabitlerinden Anadolu ağası ve Rumeli ağası vasıtaları ile, az bir ücret ile belli bir süre için Anadolu ve Rumelideki çiftlik sahiplerinin ve Türk köylüsünün hizmetlerine verilirlerdi Devşirme Rumeli’de yapılmış ise bunlar Anadolu’ya Anadolu’da yapılmış ise Rumeli’ye yollanırdı Amaç orada deniz olduğundan memleketlerine kaçmalarını engellemekti Çünkü 15 ile 20 yaş arasındakilerden kaçanlar olurdu Bu şekilde hizmet eden devşirmelerden kıdemliler, sırası gelince yeniçeri ağasının arzı ve divan-ı hümayanun kararı ile, İstanbul’a getirilerek yeniçeri ağası tarafından eşkal defterine bakılıp, hüviyetleri hakkında kanaat oluştuktan sonra acemi ocağına kaydedilirlerdi Acemi ocağı kaydedilen devşirmeye bundan sonra acemi oğlanı denilir ve kendisine de bir akçe yevmiye verilirdi
Devşirme usulünün hangi tarihi kadar devam ettiğine dair bir vesika zuhur etmemiştir Yalnız Lehistan’la yapılan Bucaş muahedesinin (1672) üçüncü maddesinde Podolya’dan bahsedilirken “devşirme ferman olunursa bunlardan ve reayadan devşirme alınmaya” diye mezkurdur 1724 de devşirme usulü cari idi

Devşirmeler hicri 12 inci asırdın ortalarına kadar Osmanlı İmparatorluğu tarihinde mühim rol oynamışlardır Hatta denilebilir ki devletin en büyük mevkileri devşirmeler elinde idi Anadolu ve bilahare Rumeli’de ekseriyet teşkil eden Türk Topraklarına merbut ve binaenaleyh sipahilikle mümtaz oldukları için hükümet ve hassaten saray hizmetlerinde kullanılmazlardı Bu sebeple Osmanlı ricalinin çocuğu devşirme usulüyle alınan, İslam ve Osmanlı terbiyesi gören Hıristiyan çocuklarından yetişme idi

DEVŞİRME İLE İLGİLİ TERİMLER
DEVŞİRME AĞASI: Yeniçeri ocağı ile saray hizmetlerinde kullanılmak üzere devşirme adı verilen Hıristiyan çocuklarını toplamak vazifesiyle gönderilen memura verilen addır Yeniçeri zabitlerinden olan bu memurlara gittikleri yerlerin alakalı memurlarına gösterilmek üzere hüküm verilirdi

DEVŞİRME FERMANI: Devşirme toplamak padişah tarafından verilen ferman hakkında kullanılır bir tabirdir Firman ocak tarafından ağalar arasından intihap olunan memura verilirdi “Devşirme” tabirinde bir örneği konulmuş bulunan firmandan başka yeniçeri ağası tarafından mühürlü ve tamamen ferman mealinde bir mektup verilmek de usuldendi

DEVŞİRME MEMURU: Devşirme toplamak için tayin olunan memur hakkında kullanılır bir tabirdir Bu iş XVI ncı asrın ilk yarısına kadar beylerbeyi, sancak beyi ve kadılar tarafından yapılırken bunların iltimas ve rüşvet almak suretiyle yolsuz hareketlerine mebni devşirme işi yeniçeri ocağına bırakılmıştı Bu hizmete ocaktan sekbanbaşı, solakbaşı, zağarcıbaşı, turnacıbaşı, hesekiler, zemberekçibaşı, deveciler, veya yayabaşılardan biri bir takım maiyeti ile memur edilirdi Devşirme memurunun eline fermandan başka yeniçeri ağası tarafından mühürlü ve tamamen ferman mealinde bir mektup verilmek usuldendi

DEVŞİRME SÜRÜSÜ: Devşirme usulüyle toplanan Hıristiyan çocukların yüz, yüz elli, iki yüz ve daha ziyade olmak üzere hükümet merkezine gönderilmeleri hakkında kullanılır bir tabirdir Buradaki sürü kafile demektir Devşirmeler sevk memuru demek olan sürücü adı verilen memurlar muhafızların nezaretleri altında sevk olunurlardı

SONUÇ
Osmanlı Devleti’nin kuruluş dönemindeki ilk askeri kuvvetlerin Osman Gazi’ye bağlı atlı birlikler olduğu, bunların da aşiretlere mensup bulunduğu bilinir Orhan Gazi’nin ilk zamanlarında da bunlara faydalanıldığı, fakat Bursa’nın fethinin uzun sürmesi, atlı birliklerin muhasara işlerinde ve kale zaptında pek elverişli olmaması görüldüğünden muntazam ve devamlı yaya birlikleri, buna paralel olarak da yine aynı şekilde atlı muntazam askeri bir kuvvet meydana getirildiği bilinir Birincisi yaya veya piyade, ikinciler de müsellem adını taşımakta idiler Bunların yanında Gaziyan-ı Rum, Abiyan-ı Rum, Abdalan-ı Rum, Baciyan-ı Rum isimlerini taşıyan, seferlere iştirak eden kuvvetler de vardı

Birinci Murat zamanında Yeniçeri teşkilatı kurulduğu, bunların bizzat hükümdara bağlı oldukları, bu modelin de Selçuklulardan ve memluklardan alındığı ifade olunur Yeniçeri teşkilatının kaynağı da Acemi oğlanları Ocağı teşkil etmekteydi Gelibolu’da kurulan bu ocak, İstanbul’un fethinden sonra önemini kaybetmekle beraber, İstanbul’da bir ayrı Acemi-oğlanlar Ocağı açıldığı bilinir Gelibolu’daki devam etmiştir

I Murad devrinde kurulan Yeniçeri Ocağı’na asker temini için önce pençik kanunu gereceğince gayri Müslim genç savaş esirlerinden faydalanılmış, fakat zaman fetihlerin azalması, Ankara Savaşı’ndan sonra da bir süre durması yüzünden devşirme yoluna başvurulmuştur Daha önce İslam devletlerinde görülmeyen bu usulün Çelebi Mehmed zamanında (1412-1421) kullanıldığı, ancak oğlu II Murad devrinde (1421-1451) kanunlaştığı anlaşılmaktadır

Seferlerde alınan esirlerin her biri için esirciden pençik resmi adı altında 245 akçe alındığı, alınan erkek eserlerden de 1/5’inin padişah hakkı olarak alındığı, bunların Anadolu’da Türk çiftçilerin yayına verildiği, orada hizmetler sırasında hem Türkçe öğrendikleri, 3-4 yıl sonra da getirilip Yeniçeri Ocağı’na kayd olundukları anlaşılmaktadır

Orhan Gazi’nin oğlu Süleyman Paşa’nın Rumeli’deki fetihleri sırasında harpte aldığı esirlerde kısa bir süre eğitimden sonra 2 akçe yevmiye ile yeniçeri yaptığı, bu usulün onun vefatından sonra da devam ettiği, I Murad zamanında da bu yönetimin devam ettirildiği, harp esirlerinin önceleri Lapseki-Gelibolu ve Çardak arasında işleyen suvarilerin atlarını nakl eden gemilerde (at gemisi) 5-10 sene 2 akçe gündelik çalıştırıldıkları sonra da yeniçeri olmalarına karar alındığı öğrenilmektedir O tarihlerde 2 akçe yaklaşık 1 milyon lira ederdi Bu nizamın da ilkin 1362 veya 1363 tarihinde uygulanmaya başlandığı, devşirme kanunun da Çelebi Mehmed zamanında yapıldığını görmekteyiz

Osmanlı devşirme sistemi sonucu hazin toplumsal durumlar yaşanır Osmanlı bu sistem ile Türk ve Müslüman olmayan gayri-müslim tebaadan erkek çocukları ailelerinden küçük yaşta alıp Enderun okullarında kendine özgü toplumuna yabancılaşacak bir eğitim sistemi ile yetiştiriliyor Bu yetişenler ne geldikleri kökene yani Rumen, Sırp, Yugoslav’a, Arnavut’a vs benziyordu ne de Türk’e onlar kendine has idi, yani Osmanlı idi Bunların bir kısmı Türkçe’yi bile bilmezken bir kısmı ise kendi ana dilini bile bilmezdi Bir yandan da gizli bir dil gizli bir din taşıdıkları iddia edilir
Bu durumu Sosyolog Prof Dr Orhan TÜRKDOĞAN söyle değerlendiriyor:
Devşirme sisteminde Militarist kadro ve bürokrasi tamamiyle Türk olmayan gruplara emanet ediliyor Anadolu çocukları ise çiftçi (reaya) durumunda kalıyordu Bu yüzden 19 yy resmi Yunan tarihçisi Konstantinos Paparrigospulos, Yunanlıların devşirme uygulaması sayesinde Osmanlı iktidarını ele geçirmiş olduklarını, ama bunu yaparken de dinlerini feda etmek durumunda kaldıklarını iddia ettiğini yazıyor

Devşirme uygulaması İznik’in Osmanlı iradesine geçmesinden önce 1330-1331’de başlamıştır Devşirme sistemi umumi olarak 14 yy’dan 17 yy’a kadar devam etmiş en iyi zamanlarını da 16 yy’a kadar yaşamıştır Her ne kadar zaman zaman devşirme sistemindeki uygulama ve toplamalarda değişiklikler meydana gelmişse de belirli bir sayıda Osmanlı asker ve bürokratı ihtiyacının karşılanması için bu sistemin uygulanma zorunluluğu gerekli olmuş, böylece de İslamlaştırılma ve Türkleştirilme devam etmiştir bununla birlikte bazı Hıristiyanların aile üyelerinin devlet içerisinde nüfus sahibi bir mesleğe sahip olmalarını temin ederken birçok aile üyesi özellikle Ortodoks için ağır bir kayıptı Sürgün sisteminden de daha önemli olarak, devşirme müessesi, Ortadoğu'da ne İslami nede İslam öncesi imparatorluklarda herhangi bir örneğine rastlanmayan, devlet sistemine eleman yetiştirme ve kullanma şeklidir

Devşirme Nedir? Devşirme Nereden Çıkmıştır? Devşirmecilik Sistemi Nasıl Çıkmıştır

Saray hizmetleriyle, Bostancı Ocağı ve Yeniçeri Ocağında istihdam edilmek üzere Osmanlı Devleti'nin Hıristiyan halkından topladığı çocuklara verilen isim

Orhan Gâzi devrinde, yalnız Türklerden teşkil edilen Osmanlı ordusunun kâfi gelmemesiyle, harpte ele geçirilen güçlü ve kuvvetli esirlerden faydalanma yoluna gidilmiştir Böylelikle “Pençik Oğlanı” denilen ve her beş esirden birinin alınması yoluyla bir ordu teşkil edilmiştir Sultan Birinci Murad zamanında, Pençik Oğlanı teşkilâtı bir kanuna bağlanarak, Gelibolu Acemi Ocağı kuruldu Böylece, Kapıkulu Ocağının temelleri atılmış oldu

Acemi Ocağı teşkilâtı daha sonraları ihtiyaç nispetinde genişletildi ve yeni kanunlarla, daha mükemmel bir hâle kondu Fütuhâtın ilerlemesi üzerine, bir taraftan askere olan ihtiyaç, diğer taraftan siyasî hadiseler neticesinde ordu mevcudunun azalması, Pençik Oğlanından başka Devşirme ismiyle Osmanlıların Rumeli’deki topraklarında bulunan Hıristiyan tebaadan ocağa yeniçeri namzedi olarak efrad alınmasını gerektirdi Bu suretle, Hıristiyan tebaa evlâdından asker devşirmek için, bir Devşirme Kanunu yapıldı Bu yeni kanunla, baştan başa gayrimüslim olan Rumeli halkı yavaş yavaş Müslümanlaştırılacak, böylece Müslüman olmuş askerle Türk ordusu kuvvetlenecekti İki yönlü faydası olan Devşirme Kanunu, artık eski ehemmiyetini kaybeden Pençik Kanunuyla asker alınmasının yerine geçmiş, kuvvetli ve sürekli olarak iki buçuk asır devam etmiştir

Devşirme işiyle birinci derecede Yeniçeri Ağası alâkadardı Ağa, gerek Acemi Ocağı ve gerek diğer hizmetlerdeki acemilerle, Türk çiftçilerinin hizmetlerinde bulunan acemileri göz önünde bulundururdu Yeniçeri Ocağına Acemi Oğlanı verilmesi ve Acemi Ocağına oğlan alınması, hep onun tezkiresiyle olurdu Bunun için devşirmeye lüzum hâsıl olunca, Yeniçeri Ağası bir arîza ile dîvâna müracaat ederek ihtiyaç miktarını gösterirdi Bunun üzerine, kanun gereği Osmanlı ülkesindeki muhtelif mıntıkalara memurlar sevk olunarak sancakbeyleri, kadılar, topraklı süvari ve zeamet sahiplerinin de yardımlarıyla acemi efrat devşirilirdi Devşirme için, ocak tarafından bir emin ile bir memur tayin olunması kanundu Başka yerden olamazdı

Devşirme memuru, vazifesinde tamamen serbestti O tayin olunduğu mıntıkada her bir kadılığı, yani kazaları gezip görerek, kanunî vasıfları haiz olmak şartıyla, sekiz-on ve on dört yaş arasında kırk hanede bir oğlan hesabı üzere çocuk devşirirdi Devşirme memuru, bu çocukları alırken kadılar, sipahiler veya vekilleri ve köy kethüdaları da hazır bulunurlar ve bir suiistimal olmamasına dikkat ederlerdi Devşirilen çocuğun köyü, kazası, sancağı, baba ve anasının ve sipahisinin isimleri, doğum tarihi ve bütün özellikleri bir deftere yazılır ve bu defter iki nüsha olarak biri devşirme memurunda bulunur, diğeri de çocukları sevk eden sürücüye verilirdi

Kanun üzere, Hıristiyan çocukların en asil olanları seçilirdi İki çocuğu olanın biri ve birkaç çocuğu olanın müsait olan en sıhhatlisi ve yakışıklısı seçilirdi Bir oğlu olanın çocuğu alınmaz, babasının hizmetine bırakılırdı Alınacak çocukların orta boylu olmasına dikkat edilirdi Anası ve babası ölmüş çocuklar, terbiyesi noksan ve aç gözlü olacağı düşüncesiyle, devşirmeye müsaade edilmezdi Sığırtmaç ve çoban oğullarıyla genç sığırtmaç ve çobanlar, kel ve köse olanların da alınmamaları kanundu

Devşirilen çocuklar, yüzer, yüz ellişer, iki yüz veya daha fazla gruplar hâlinde, muhafızların nezaretleri altında hükümet merkezine sevk edilirlerdi Bunların, yollarda kaçmamaları ve değiştirilmemeleri için, sıkı tedbirler alınırdı Devşirmeler, devlet merkezine gelince iki, üç gün istirahat ettirilir, daha sonra yeniçeri ağası tarafından, sarayda görev yapacaklarla kapıkulu ve bostancı ocağına gidecekler seçilir ve padişaha arz edilirdi

Devşirme Kanunu, bilhassa 17 yüzyılın başından itibaren, Hıristiyan çocuklarının gerekli tetkik ve muayeneler yapılmadan alınmaları, tutulması gerekli olan eşkâl defterine pek ehemmiyet verilmemesi üzerine bozulmaya başlamıştır Bu durum, Yeniçeri Ocağına, devşirme efradının alınmasından vazgeçilmesine yol açmıştır On sekizinci yüzyıl başlarında, yalnız Bostancı Ocağı için 1000 devşirme toplanmışken, aynı yüzyılın ortalarında, devşirme usulü kesin olarak bırakılmıştır

Devşirme Usûlü nereden ve neden çıkmıştır? Çocuklar zorla mı annelerinden alınmıştır?

Devşirmenin başlama sebeplerini şöylece özetlemek mümkündür:
1) Yıldırım Bayezid'in Ankara mağlûbiyetinden sonra fetihlerin duraklaması, hattâ muvakkaten (geçici olarak) gerilemesi sebebiyle yeniden esir elde edilememesi, acemi oğlan ihtiyacını arttırmıştır

2) Ayrıca bugün Amerikan ordusunda asker olmak için can atan çok sayıda üçüncü dünya ülkesi vatandaşı insanların mevcut olduğu inkâr edilemediği gibi, o günün tek süper gücü olan Osmanlı Devleti'nin en önemli ordusu olan Yeniçeri teşkilatında görev almak için Müslüman ve Hıristiyan her çevreden talepler gelmeye başlamıştır

3)Bir diğer önemli sebep de gayrimüslimlerin askerlik edemeyişleri ve buna karşı cizye vergisi ödemeleri söz konusu olduğundan, gayrimüslimler ve özellikle Osmanlı hayranı Bulgar, Arnavut, Bosnalı ve Ermenilerin, Osmanlı ordusunda görev alma arzuları gittikçe artış göstermiştir

İşte bütün bu sebeplere dayanan Osmanlı Devleti, belli bir kanun ve kaide çerçevesinde, sadece gayrimüslim Bulgar, Arnavut, Bosna yerlileri ve Ermenilerden, hem rızaları dahilinde olmak ve hem de belli bir kaide dahilinde yapılmak şartıyla, her kırk haneden bir tane 14 ilâ 18 yaş arasında genci, Osmanlı ordusunun temelini teşkil eden Yeniçeri teşkilâtına girmek veya sarayda önemli vazifeler yapmak üzere devşirmeye başlamıştır Bu usûle devşirme adının verildiğini ve bunun kanunnamesinin hazırlandığını görüyoruz

Bir kaç hususun bilinmesi gerekmektedir:

A) Yeniçeri teşkilâtına girmek veya saraya girmek, önemli bir şeref olmasından ve hattâ bu yolla Yeniçeri olan yahut saraya girenler, belli bir müddet sonra, önemli mülkî ve askerî makamlara geldiklerinden dolayı, gayrimüslim gençlerin ve ailelerin bunu arzuladıklarını açıkça görüyoruz Diyarbekir Beylerbeyi ve sonradan da Mısır Beylerbeyi olan Hüsrev Paşa, bu yükselenlere verilecek en bâriz misaldir Hattâ Müslüman Boşnaklar, Müslüman olduklarından dolayı kendi çocukları devşirilmeye tâbi tutulmadığından, ısrarla, bu kanun gereği çocuklarının toplanmasını kendileri arzu etmişlerdir Israrlı arzuları üzerine, Müslümanlardan sadece Boşnaklar devşirme kanununa tâbi olmuşlardır Bunlara Poturoğulları denmektedir

B) Bu devşirmeden kasıt, rızası dairesinde kalmak şartıyla, önce Müslüman Türk ailelerin yanına verilerek Müslümanlaştırmak ve Türkleştirmektir Ancak, bunun zorla yapıldığına dair bir şikâyet söz konusu değildir Belki devşirmeye tâbi olmayan Yahudi, Rus ve Rumlardan "neden bizden de almıyorsunuz" şeklinde sitemli arzular vardır Bu söylediklerimiz, yükselme dönemi içindir; gerileme döneminde devşirmecilerin türlü türlü zulümler yaptıkları, maalesef doğrudur

C) Avrupalıların anlattığı tarzda, küçük çocuklar ana ve babalarından zorla alınmıyordu

D) En önemlisi de devşirme yoluyla Acemi Ocağı'na çocuğunu veren gayrimüslimler, belli vergilerden muaf tutulduğundan, kendi elleriyle ve hile yaparak ve hattâ devşirme memuruna rüşvet vererek çocuklarını Acemi Oğlanı yapmaya çalışmışlardıralıntı