Bale Nedir? Bale Tanımı - Balenin Tarihi - Bale Anlamı - Bale Hakkında

Bale Nedir? Bale Tanımı-Balenin Tarihi-Bale Anlamı-Bale Hakkında
Bale Nedir? Bale Tanımı - Balenin Tarihi - Bale Anlamı - Bale Hakkında
bale nedir?Dans etmek ve yapi kurmak iki temel ve köklü sanat dalidir Yapi kurmak sanati (veya mimari) kisinin dis dünyasinda yer alir ve sonuç olarak insanla 'birlesir' Müzik, sahne sanatlari, siir sanati tek ve güçlü bir kaynaktan çikarlar; heykeltraslik, resim sanati ve kompozisyon sanatinin tüm dallari da bir baska kaynaktan 'Dans' sanati ise, kendilerini ilk defa insanoglunda gösteren ve ifadesini bulan tüm bu sanatlarin basinda gelir

Gerçekten de dans, insanligin yasaminda binlerce yildir yer almaktadir Bazi otoriteler, dansin tüm sanatlarin kökenini olusturdugunu ve bundan drama, dekor ve müzigin çiktigini dahi savunmaktadirlar Bu nedenle 'Bale Hakkinda Kisa Bir Açiklama' bölümünde de göreceginiz gibi bale'nin dans, drama, dekor ve müzigin bir birlesimi oldugu kolayca anlasilir Sunu da özellikle belirtmek gerekir ki, bale basit anlamda 'dans' demek degildir

Dansin asli, tarihçilerin pre-historik dedikleri dönemlere dek uzanir Eski Yunanlilarin, Romalilarin, Israillilerin, Misirlilarin, Kizilderililerin dans ettiklerini biliyoruz Bu nedenle bale, dans tarihiyle karsilastirilacak olursa halen besikte sayilir ve öyküsü Louis XIV'ün 'L'Academie de la Danse'i (Dans Akademisi) kurmasiyla 1661 yilinda baslar

Müzik ve drama'nin antikitenin içlerine dek uzanan bir soy agacindan yararlanmalarina karsin 'bale'nin ancak üçyüz yillik bir geçmisi vardir Fakat, ciddi müzikle birlesmis sahne sanatlari arasinda balenin çok önemli bir avantaji vardir ki bu da çekiciligidir Bu nedenle çok genis spektrumlu sosyal tabakalardan ve yas gruplarindan insanlari tatmin edebilmekte ve böylece giderek daha çok sayida bir izleyici toplulugu toplamaktadir Bir örnek olarak, 'Covent Garden'da uzun yillardir bale seyircileri sayica opera izleyicilerini gölgelemektedirler

Bale, çok islevleri olan bir sanat dalidir Eglendirici, oyalayici, üzüntü ve öfkeyi uzaklastirici özellikleri yaninda, tamamiyla cana yakin ve sevimli bir çizgide var olabilir ve basari kazanabilir: Leonide Massine'in 'Boutique Fantasque'i ve David Lichine'in 'Graduation Ball'i gibi Hareket olanaklari ile nese ve gülme yaratabilir: Jerome Robbins'in 'The Concert'i (Dinleti) , John Cranko'nun 'Pineapple Poll'ü ve Walter Gore'nin 'Street Games'i (Sokak Oyunlari) 'nde oldugu gibi Bale olayi, izleyiciler arasinda degisik derecelerde sok reaksiyonu olusturabilir: Kurt Jooss'un 'The Green Table'i (Yesil Masa) , Anthony Tudor'un 'Echoing of Trumpets'i (Trompetlerin Yankilanisi) veya Macar bagdar Bela Bartok'un 'The Miraculous Mandarin'i (Mucizevi Mandalin) gibi Bale, iç bunaltici ya da düsünce çagirici olabilir: Anna Sokolow'un 'Rooms'u (Odalar) , Rudi van Dantzig'in 'Monument for a Dead Boy'u (Ölmüs Bir Çocuk için Anit) veya Flemming Flindt'in 'Triumph of Death'i (Ölümün Zaferi) gibi Bale duygulari harekete geçirebilir: Tudor'un 'Dark Elegies'i (Gizli Agitlar) , Kenneth MacMillan'in 'Romeo and Juliet'i (Romeo ve Juliet) veya klasik-romantik bale eseri 'Giselle'de oldugu gibi Bale, tamamiyla öyküsel olmayan bir çizgide de fonksiyonel olabilir; bazilari burada hatali bir sekilde 'abstrakt' (soyut) baleye gönderme yaparlar: Georg Balanchine'in 'Agon'u, Glen Tetley'in 'Field Figures'i veya Hans van Manen'in 'Gul Fugue' (Büyük Füg) 'ü gibi Bazi bale eserlerinde de çelici bir dekoratif süsleme dikkati çeker: Paul Taylor'un 'Aureole'ü, Frederick Ashton'un 'Symphonic Variations'i (Sinfonik Çesitlemeler) veya Tetley'in 'Gemini'si gibi

Her ne kadar kitle iletisim araçlari (özellikle televizyon) böyle bir imaj yaratmissa da, bale zarif bir müzik esliginde dans eden güzel kizlardan ve yumusak ve kabarik 'tutu'lardan çok daha fazla anlami olan bir olaydir Ondokuzuncu yüzyil sürekli gelisen bir sanat dali olan bale için olaganüstü ayricaliklari olan bir dönem degildir Bu çag, klasik çalismalarin yaratildigi bir çag oldugu için, ayni zamanda bir müze fonksiyonunu da beraberinde tasir Ayni seyin müzik, drama ve sanatin diger dallari için de geçerli oldugunu söylemek yanlis olmayacaktir Eski ve yerlesmis olmadan 'avant-garde' var olamayacakti ve yeniyi degerlendirebilecegimiz bir kistas elde edilemeyecekti

Günümüzde bazilari açikça 'Swan Lake' (Kugu Gölü) ve benzerleri ile alay etmekteler; diger bazi kisilerin 'Madam Butterfly' veya 'The School for Scandal' veya 'Bleak House' (Kasvetli Ev) ile alay ettikleri gibi Burada sunu hatirlamaliyiz ki önemli olan 'Bale'de 'eski ve yeni'nin rahatlikla uzlasmasidir Çünkü bale, yasayan ve canli titresimler yayan bir sanat dalidir; 'yapmacik' bir sanat dali degildir 'Amerikan Dansi'nin kurucusu Ted Shawn 1972 yilindaki ölümünden önce, mesleginde bir çok yeni kavrami ortaya koymayi basardi Dansa yeni bir hiz ve coskunluk, kivrak ve saglikli bir görüntü getirdi Erkek dansçilara karsi var olan ön yargiyi ortadan kaldirdi Ne yazik ki O, dansi 'son derece yapmacik' bir sanat olarak kabul ediyordu 'Dans' diyordu Ted Shawn, 'büyünün eski gücünü kaybetmemis tek biçimidir Çogunlukla o, ruhsallik veya dinsellik alanina çekilir, ancak hiçbir sey kisinin ritmik vücut hareketleriyle kendinden geçmesinin yerini tutamaz Insanoglu sanati içtenlikle kutsal bir eylem olarak degerlendirir ve eglencenin ucuz ve bayagi bir biçimi olarak ele almazsa günümüzde dahi hala bu denenebilir'

Dans bir gizli tutku, düskünlük veya yapmacik ve kutsal bir olay degildir Bale, tüm dünyada binlerce kisinin izledigi gerçek bir eglence ve kültür olayidir Içlerinde bazilarinin ucuz ve bayagi yapimlar olduguna süphe yoktur, fakat büyük bir kismi kelimenin tek anlamiyla gerçekten seyredilmeye degerdir

Bu yazi dizisinin hazirlanmasinda iki temel amaç düsünüldü: Her seyden önce bale izleyicisine genel bir bakis açisi kazandirmak ve konulari tarihi bir yaklasimla ve estetik begeni açisindan kavratmak Ikincisi, kabul etmeliyiz ki bale izleyicisi konuya yeterli derecede hakim oldukça, ilk baslangicinda oldugu gibi kalmak istemeyecek, bilgilerini artirmak yoluna gidecektir Er veya geç bir çok sorunun özel bilgi gerektiren yanitlarini da ögrenmek isteyecektir

Baslangiçta referans bölümü az kullanilacaktir, fakat okuyucularin ilgi alanlari genisledikçe, sorularin da çapi büyüyecektir Örnegin; Prokofiev'in 'Sinderella'sinin ilk yorumu ne zaman yapildi? 'Field Figures'in koreografi kimdi? 'A Month in the Country'yi hangi bagdar yazdi? 'Romeo ve Juliet'in koreografisinde kaç balet rol aldi? 'Tour en l'air' nedir? Natalia Makarova, Anthony Dowell, Kay Mazzo, Vladimir Vasiliev ve Maina Gielgud hangi karakterleri canlandirdilar? Stravinsky hangi baleleri yaratti? vb vb 'Kim Kimdir? ' ve 'Ne Nedir? ' bölümleriyle bu tür sorularin yanitlarini vermeye çalisacagiz

Bu yazi dizisi okunup bir kenara atilmak için hazirlanmadi Saklamak ve tekrar tekrar gözden geçirmek konularin kavranmasina ancak yeterli olabilecektir saniyorum Kullanilmasi kaçinilmaz olan bazi durumlar disinda teknik deyimler olabildigince az tutuldu Bu durumlarda genellikle anlami açiklandi; ancak okuyucu anlamadigi ve karsiligini bulamadigi kelimeler için 'Bale Dili' bölümüne bakmalidir

Yazi dizimiz iki ana bölümün ayrildigi alti alt bölümle okuyucuya bilginin aktarilmasini ve bilginin okuyucu tarafindan kullanimini kolaylastiracaktir 'Baslangiç Bölümü' balenin dogasini ve çekiciligini tanimlamakta, bundan sonraki üç bölüm bale tarihini ve üslubunu anlatmakta ve özellikle yirminci yüzyilin safagindan günümüze dek gelisimini belirtmekte, besinci bölüm 'günümüzün ve gelecegin dans ve dansçisi'ni ele almakta, basvuru bölümü de son bölümü olusturmaktadir

'Dünyada Bale' kisminda ise, ülkeler ne isim sirasiyla ne de baska bir dizinde yer almamistir Yalnizca dünyanin hayali bir haritasinda ülkeden ülkeye yolculuk yapacagiz Herkesin gerçekte yapamayacagi bu gezide Amerika, Kanada, Güney Amerika, Bati Avrupa ve Iskandinavya, Avustralya ve Hint Okyanusu yolu ile Güney Afrika'yi dolasacagiz

Umariz ki, yarinin bale izleyicisi bu sayfalari okudukça aydinlanir ve her aradigini bulabilir 'Haydi dansa! Sevinç ve coskuyu tatmaya! '

I Bölüm
BALE HAKKINDA KISA BIR AÇIKLAMA
'Bale Nedir? ' sorusuna en kültürlü sayilanindan en az egitim görmüsüne dek toplumumuzda yasayan her kisinin birbirinden farkli yanitlar verecegi mutlak gibidir Aslinda bu, o kadar zor bir soru degildir ve gerçekte 'Müzik Nedir? ' sorusuna oranla bir hayli kolay cevaplandirilir Bununla birlikte, izleyici olarak, toplum çogunlugunun dogrudan dogruya 'bale olayi' ile karsi karsiya gelememesi -ki bu balenin kurumlasma sürecinin ülkemizde üç büyük kent disina tasamamasinin bir sonucudur- baleyi giz dolu bir sis perdesi arkasinda birakmistir Baleyi her nasilsa izleyebilmis sansli (!) yurttaslarimiz için ise bale, büyüleyici bir çekicilik ifade edebilir Ancak, çogunlugun baleyi basit anlamda dans ile esdeger tuttuguna emin olunuz Nasil ki 'opera' mutlak anlamda 'sarki söyleme'nin karsiligi degilse, bale de bu anlamda dansin karsiligi degildir

'Bale'yi tanimlamazdan önce, kafamizda bir gösteriyi hayali olarak canlandirmak herhalde iyi bir yöntem olacaktir 'The Sleeping Beauty' (Uyuyan Güzel) 'i izlemek üzere koltugunuzda oturuyor ve perdenin açilmasini bekliyorsunuz Derken salon isiklari loslasiyor ve orkestra 'açimlik'i (uvertür) çalmaya basliyor ve sonra, birden bire perde kalkiyor ve gözleriniz güzel kostümler giyinmis dansçilarin görkemli gösterisiyle karsilasiyor Gösterisli sahne dekoru muhtesem bir sarayin içini yansitiyor Alti peri, sirali eslikçileri ile degisimli, dans etmekte Eserin ruhsal yapisi, 'Carabosse'un (kötü ruhlu peri) beklenmedik ortaya çikisiyla aniden degisiyor ve müzik ürpertici bir kabarisla hizlaniyor

Beklenmedik ve gerilim dolu, heyecan verici bu sahne, 'Uyuyan Güzel'in 'prolog'u (baslangici) içinde öylesine erken gelir ki, etkileyici gücü son derece fazladir Koreograf (düzenleyici) Marius Petipa ve Çaykovski'nin bu büyük klasik balesinin buraya kadar olan kismi bize, tanimlamamiz için tüm olusumlari saglar Her seyden önce müzik dikkatimizi çeker, bunu sahane kostümler ve sahne izler ki buna 'dekor' adini veriyoruz Sahnedeki balet ve balerinlerin dansi olayin en etkileyici yönüdür Böylece dans yolu ile 'bale'nin drama'si' (öyküsü) sergilenir

Bunun için, daha önce de belirttigim gibi, bale dans ile ayni sey demek degildir 'Dans-drama-müzik-dekor' 'bale'yi olusturur Her ne kadar bir kisim koreograflar son yillarda 'George Balanchine' örnegini izlemektelerse de -yalnizca dekoratif dekor olmaksizin yapilan uygulama ki bunda dansçilar basit leotardlar giymislerdir ve sahne açik bir siklorama halindedir veya kumaslarla kaplidir- tüm büyük baleler hemen hemen esit partlar halinde bu bilesenlerden olusur

'Balanchine' ve daha bir çok koreograf -örnegin Hollandali 'Hans van Manen' ve Amerikali 'Jerome Robbins'- bale'de dansin diger unsurlara oranla daha üstün ve seçkin olduguna inanirlar Dekor, mim veya bir öyküyü ya da konuyu ifade edecek karakterlerin ortaya çikarilmasi onlarin deger biçim listelerinde pek baslarda gelmez Ne var ki Balanchine dansçilarini, özellikle kadin dansçilari kendilerine eslik eden müzigin realizasyonu (kavranmasi) yolu ile zarif vücut hareketleri elde edilebilen alici araçlar haline getirmek için özellikle çabalar harcayan bir koreograftir Balanchine'e göre, müzik ve dans arasindaki baglanti kesilemez; bu ikisi ayri düsünülemez O, müzikal çizgiyi (partituru) vücut hareketleri ile yorumlamaya kalkismamis ya da bunu çok az denemistir; vücut hareketlerini daha çok itici (devindirici) güç olarak kullanmistir

Öte yandan Rus koreograf Michel Fokine, özellikle bu tür çalismalarin ortaya kondugu Petipa'nin Rusya'daki egemenliginin son yillarinda, baleyi olusturan bilesenlerin kötü kullanildigini düsündü Bu tür yorumlarda bütün temel bilesenler vardi; ancak göz önüne alinmasi gereken bir ekstra faktör daha mevcuttu ki bu da klasik balerin (classical ballerina) idi Öyle ki O, bale'nin doruk noktasiydi ve koreografi 'klasik balerin'i en üstün ve görkemli, parlak bir konumda göstermek amacindaydi Oyunun geri kalan bireysel unsurlarinin karakterizasyonu bu amaçla adeta lüzumsuz sayilmisti Çok önemli bir faktör olan drama, yani öykü, bu nedenle sonuçta zarar gördü

Böylece Fokine kuramini, sahne üzerindeki her dansçinin tüm sahne kompozisyonuna istirak etmesi ve yardimci olmasi üzerine kurdu Bu kuramin bes önemli ilkesi sunlardi:

1 Salt hazir-yapim adimlarin bir kombinasyonunu vermek veya 'divertisman'larda sik sik görüldügü gibi, güya ulusal karakteri yansitan tasarimlar (dizaynlar) yerine hareketin her durumda yeni bir formunu yaratmak gereklidir Bu ise yalnizca periyoda ve müzigin karakterine degil, ayni zamanda konuya ve temsil edilen ülkeye de uygun olmalidir

2 Dans ve mim, dramatik aksiyonun bir ifade unsuru olarak görev almazsa balede hiç bir anlamlari olmayacaktir ve bale'nin asil konusuyla baglantili olmazlarsa da divertismanlarda da pek o kadar islev kazanamayacaklardir

3 Geleneksel jestler ve el hareketleri, yalnizca bale stiline gerekli oldugunda kullanilmalidir, diger tüm durumlarda vücudun bütününün hareketleri ile yer degistirmelidirler Baska bir deyisle, bir dansçi bastan ayaga ifade dolu olmalidir

4 'Corps de Ballet'de oldugu gibi, bir dansçilar grubu tam olarak katkisiz bir eslik biçimini almamalidir Bale'nin tümünün parçasi biçiminde olabilmeli; çarpici bir sekilde, oyun içinde bas dansçilar kadar önem tasimalidir

5 Koreografi, sahne tasariminin veya müzigin kölesi olmamali; ancak bu sanatlarin toplamdaki esitligini tanimalidir Böylece onlarin yaratici güçlerine tümüyle özgürlük verilebilir

Fokine, tüm bu ilkelerine pek kati bir sekilde bagliydi Kendi balelerinde apaçik belli solo çalismalar disinda, hiç bir zaman doktrininin esaslarina ihanet etmedi Bugün, balenin evrim geçiren bir sanat dali olmasi nedeniyle, besinci madde biraz geçersiz kalmaktadir Hele modern dansta olagelen büyük degismeleri düsündügümüzde; örnegin simdilerde yalnizca müzik, sahne dekorlari ve kostümlerden (bu çiplak olarak uygulandi) uzakta degil, ayni zamanda dansin da var olmadigi bir 'dans' çalismasini görmek öyle pek olaganüstü degildir artik Elbette bu kavram olarak tam anlami ile 'bale' degildir Ancak bu tür uygulamalar günümüzün modern dans sahnesi çevresinde yer almaktadir

M Tugrul GÖGÜS

Bale Nedir? Bale Tanımı - Balenin Tarihi - Bale Tarihi - Fransız Balesi

Bale, Rönesans saray gösterilerinden ve bunları izleyen Fransız ballet de cour’undan gelişti Genellikle ilkçağ teması üzerinde müzik eşliğinde şiir okuma, dans, mim, ve şarkıyı çok zengin dekor ve giysilerle birleştiren bu oyunları kral ailesi üyeleri ve soylular sarayda kendileri oynarlardı 17 yüzyılda görülen gerileme yıllarının ardından dansa çok meraklı olan Fransa kralı XVI Louis (1638-1715), “dansı yeniden kusursuzluğa kavuşturmak” amacıyla 1661’de Kraliyet Dans Akademisi’ni kurdu Aynı yıl, dansların perde aralarına serpiştirildiği, sözleri Moliére’in, müziği Jean Baptiste Lully’nin olan ilk comédie-ballet sunuldu Bu olay Lully’nin opera-ballet’ler yazmasına ve bunlar için gerekli profesyonel dansçıları eğitmek amacıyla Kraliyet Müzik Akademisi’ne (ya da Opera) bağlı bir okul kurulmasına yol açtı Önceleri bu yeni profesyonel dansçılar soyluların duruş ve davranış biçimlerini taklit etmek üzere eğitiliyorlardı Lully’nin ve bale ustası Pierre Beauchamps’ın yönlendirmesiyle giderek bir gösteri sanatına dönüştü

Bunu izleyen yüzyılda teknik düzeyde büyük gelişmeler görülen baleye, bir sahne sanatı olarak da yeni bir ilgi doğdu Jean- Georges Noverre’in (1720-1810) Lettres sur la danse et le ballets (1760; Dans Ve Baleler Üzerine Mektuplar) adlı yapıtı, ballet d’action (konulu bale) ya da dramatik balenin bütün Avrupada’ki gelişiminde önemli bir rol oynadı Aynı dönemde besteci Cristoph Gluck’un müziği, opera ve baledeki dansa yepyeni bir canlılık ve oyunculuk anlayışı getirdi Bu dönemde ayrıca, balede üç genre da (tür) ortaya çıktı Dansçılar sérieux; demi-caractére ve comiuqe (ya da grotesque) gibi üç farklı teknikte eğitiliyordu Böylece bale de opera gibi, büyük salonlarda oynanan görkemli bir gösteri durumuna geldi Birçok opera, ara oyunları olarak sunulan bale divertimento’ları içeriyordu

O dönemin balesi hala aristokrat anlayışları yansıtıyordu Ama 18 yüzyıl sonu ve 19 yüzyıl başlarında sanayi, toplum, siyaset, ve sanat alanlarında görülen devrimler, balede büyük değişikliklere yola açtı Özelllikle Fransa’da bale eğitiminde benimsenen üslup ancien régime’in (eski Rejim) ve o dönemdeki sosyete danslarının etkisinden çıktı 19 yüzyıl başlarının sahne dansı, romantik balenin temsilcileri Marie Taglioni (1804-84) ve Fanny Elssler (1810-84) ile yepyeni bir sanat yönü kazandı Ayak parmaklarının üzerinde dengeli duruş demek olan Pointe’ın dans terimleri arasına katılmasıyla balerin, kusursuz bir sahne kişisi durumuna geldi İlk kez profesyonel yazarlar ya da liberettocular bale için senaryolar yazmaya başladılar Bale tekniğinin Carlo Blasis (1803-78) gibi öğretmenlerce sistemleştirilmesiyle bale dansı, bugün de kabul edilen temel biçimine ulaştı

Bununla birlikte 1830-50 arasında romantik baleye duyulan yaygın ilginin ardından bu sanat uluslararası etkileşimden uzak kaldı Rusya ve Danimarka dışındaki ülkelerde balenin sanatsal düzeyi düştü August Bournonville (1805-79), Jules Perrot (1810-92) ve Marius Petipa (1818-1910) gibi bale ustaları yeni koreografiler yaptılar Özellikle de Petipa (1818-1910) gibi bale ustaları yeni koreografiler yaptılar Özellikle de Petipa, Petersburg’da Tchaikovksky’nin müziğiyle Uyuyan Güzel ve (asistanı Lev İvanov’la (1834-1901) birlikte) Kuğu Gölü gibi, bale repertuarında bugün hala yerlerini koruyan klasik yapıtlarını sahneleyerek akedemik baleyi yeniden doruğa yükseltti

20yüzyılda balenin Batı dünyasında yayılmasında ve beğenilmesinde en önemli rolü Rusya oynadı Balerin Anna Pavlova (1881-1931) 20 yıl boyunca durmadan dünyayı dolaştı Yaşamının son 20 yılında Avrupa’da temsil veren Serge Diaghilev’in kurduğu (1872-1929) Rus Balesi adlı toplulukta uygulanan çalışma düzeni koreograf, sahne tasarımcısı ve besteci arasındaki işbirliğini yoğunlaştırdı

Hem sanatçıları hem de izleyicileri derinden etkileyen Diaghilev’in bale sanatına yeni bir canlılık ve yeni bir tanıtım getirme çabalarına, onun beş önemli koreografı olan Mikhail Fokine (1880-1942), Vaslav Nijinsky (1888-1950), Leonide Massine (1895-1979), Bronislava Nijinska (1891-1972) ve George Balanchine (1904-83) önemli katkılarda bulundular Uzun baleler yerlerini tek perdelik balelere bıraktı Üstelik bale artık öyküsüz olabiliyor ya da çağdaş dünyayı konu alabiliyordu Dans için yazılmamış müziklerle, alışılmamış ritmler ve sokak gürültüleri içeren partisyonlarla da bale sergilenebiliyordu

Diaghilev’in ölümünden ve ardından başka Rus Baleleri’nin ortaya çıkışından sonra bale kurma yolunda Batı’da yeni adımlar atıldı Bu sanata ulusal kimlik ve Akademik bir disiplin kazandırmayı amaçlayan yeni okullar ve topluluklar ortaya çıktı 1931’de İngiltere’de Vic Wells, (sonradan Sadler’s Wells, daha sonra da Kraliyet Balesi) kuruldu Ninettede Valois’nın (d: 1898) yönetici, Sir Frederick Ashton’ın da (d: 1906) sürekli koreograf olarak yer aldığı bu topluluk, kısa zamanda ülke çapında önem kazandı ABD’de yönetici Lincoln Kirstein (d: 1907) ve koreograf Balanchine’in 1934’te kurdukları ona bağlı New York Kent Balesi de benzer bir saygınlık kazandı II Dünya Savaşı’ndan sonra yurtdışı turnelerine çıkan Danimarka Kraliyet Balesi ile özellikle Leningrad’ın Kirov ve Moskova’nın Bolshoy baleleri, dünya kamuoyunda çok büyük etki uyandırdılar

Bugün her kıtada ve çoğu ülkede bale toplulukları ve okulları vardır Bale sanatı Diaglilev zamanındakinden çok daha karmaşıklaşmış ve çeşitlenmiştir Danse d’école’e her tür dans üslubu girmiş, öteki sanatlarla bale arasında çeşitli ilişkiler oluşmuştur Klasik müzik yerine popüler müzikten ya da sessizlikten yararlanılan, giysilerin en aza indirgendiği ya da çalışma giysilerinin kullanıldığı, dansın kendisi dışında başka bir konusu olmayan baleler, günümüzde bu sanatta görülen yeni eğilimler arasındadır

Rus İmparatorluk Balesi - Rus İmparatorluk Balesi Hakkında

Bale Nedir?

Bale, kuralları belli akademik dans (danse d’école) tekniğinin, başka sanatsal öğelerle de birleştirilerek bir sahne gösterisi oluşturacak biçimde sunulmasıdır Bale terimi, bu akademik dans tekniği için de kullanılır Bir gösteri sanatı olarak genellikle müzik eşliğinde, dekor ve sahne giysileriyle sunulan, son derece titiz bir danstır Bir bale, dans, müzik ve tasarımla dramatik bir öykü anlatabilir ya da hiç bir öykü olmadan yalnızca müziğin dans aracılığıyla bir yorumu biçiminde sunulabilir

Rusya baleyi büyük bir sanat yapmayı başarmıştır Çünkü, kendine has bale ekolüne sahip ender bale okullarından biri olan StPetersburg Bale Tiyatrosu, iki asırlık klasik bale geleneklerine bağlı kalarak, dünyanın en seçkin bale okulları arasına girmeyi başarmıştır

XIX Yüzyıl öncesi bale, müzikli dans gösterilerinin birazcık daha büyüğü olarak tasvir edilmekte ve operadan sonra ikinci dereceli bir konumda bulunmaktaydı Rus Balesi geleneği, 1738’de Çariçe Anna İoannovna’nın Fransız dans eğitmeni Jean-Baptist Lande’ye aristokratların çocukları için Petersburg’da bir dans okulu açma izni vermesiyle başlamıştır İmparatorluk Bale Okulu olarak anılan bu merkez zamanla gelişmiş, fakat 1801’de Charles Didelot’un yönetimine geçinceye kadar fazla dikkat çekici yenilik ve başarılar gösterememiştir Okulun başında 25 yıldan uzun bulunan Didelot okulu tekrar Fransız klasik stilinde düzenlemiş ve okulun performansını en üst seviyelere çıkartmıştır Klasik Fransız ve Rus folklor temalarını işleyerek, dikkatlice hazırlanmış masalımsı baleleri komplike hazırlanmış sahnelerde sunmuş ve performansları büyük tiyatro oyunlarına çevirmiştir Puşkin’in eserlerini ilk defa baleye uyarlayan da bizzat Didelot olmuştur

Rus Balesi’nin bir diğer ihtişamlı dönemi ise 1847’de Marius Petipa’nın İmparatorluk Balesi’ne katılmasıyla yaşanmıştır Rusya sahnesindeki 56 yıllık kariyeri boyunca altmışdan fazla balenin koreografisini gerçekleştirmiş ve her yeni sezon açılışı için orjinal baleler tasarlamıştır 1890’ların başlarından itibaren sadece Çaykovski ile çalışmaya başlamış, İmparatorluk Balesi’ni zirveye çıkartan ‘Uyuyan Güzel’, ‘Fındıkkıran’ ve ‘Kuğu Gölü’ balelerinin koreografilerini yapmıştır

İmparatorluk Balesi’ne diğer bir canlılık Sergey Diaghilev’in (1872-1929) bireysel yaratıcılığı sayesinde oluşturduğu ‘Ballets Russes’ tarafından getirilmiştir Rusya’nın en iyi dansçı, koreograf, müzisyen ve artislerini bir araya toplayarak dünyanın en güzel temsillerini yaratmayı başarmıştır Grubun dansçıları arasında Pavlova, Karsavina ve Nijinsky; koreograflar arasında Fokine, Massine, Nijinskaya ve Balanchine; müzisyenler arasında Çaykovski, Chopin, Stravinki ve Rimski-Korsakov; artisler arasında Benois, Bakst, Goncharova ve Picasso bulunmaktaydı 1909 senesinden itibaren grup Paris’ten başlayarak yurdışı turnelerine çıkmıştır

İmparatorluk Balesi ‘1917 Ekim Devrimi’ sonrası Sergey Diaghilev ve grubu Ballets Russes’in bir çok üyesinin yurdışına iltica etmesiyle başlıca yıldızlarını kaybetmiştir Zamanla Moskova’daki Bolşoy Tiyatrosu’nun hazırladığı daha devrimci ve emosyonel prodüksiyonlar Petersburg Balesi’ni gölgelemiş ve ön plana çıkmıştır Gene de Petersburg Balesi, daha zarif ve klasik gelenekleri ile Rudolph Nureyev, Natalia Makarova, Mikhail Barişnikov gibi yetenekleri yetiştirmeye devam etmiş, maalesef bu son yetenekler de Sovyet dönemi başka ülkelere iltica etmişlerdir

Petersburg’un tüm balelerinin galaları Marinski Tiyatrosu’nda gerçekleştirilmiştir 1860’da Albert Kavos tarafından inşa edilen Tiyatro adını Çar IIAleksandr’ın eşi Maria’dan almıştır 1935’de Sovyet döneminin belirgin politik şahsiyetlerinden biri olan Kirov’un anısına ismi değiştirilerek ‘Kirov Balesi’ olarak anılmaya başlanmıştır 1992’de ise tekrar Marinski ismini geri almıştır

XIX yüzyılın sonlarında Marinski Tiyatrosu’nda sürekli çalışan iki yüzün üzerine dansçıya sahipti İmparatorluk Bale Okulu’nun her mezunu bale grubuna dahil edilir ama, bunlardan yalnızca birkaçı coryphee, sujet, prima balerina ve son basamak olan prima absoluta olabilirdi Bu üst grubun çalıştıkları 20 yıl boyunca tüm masrafları Çar tarafından karşılanır, ardından ise emeklilik maaşı bağlanırdı Balenin dansçıları sık sık Çarlık balolarına ve davetlerine çağrılır, gözde dansçılara hayranları ve Çarlık Ailesi tarafından değerli hediyeler verilirdi Son Çar IINikolay elmas ve zümrütlerden oluşan muhteşem bir takıyı sevgilisi olan ünlü balerin Kşessinskaya’ya hediye etmiş, balerin ise bu takıyı özel performanslarında takmıştır

Marinski Opera ve Bale Salonu: İlk kuruluşunda Marinski Opera ve Balesi olarak bilinen bu sahne, Sovyet zamanı (1935) Kirov Opera ve Balesi adını alır 1992 yılında ise sahnenin tarihi adı geri verilir Günümüzde Marinski Opera ve Balesi adını alan sahne, bu tarihsel sebeplerden dolayı, yurtdışında Kirov balesi olarak bilinir 1996 yılında ‘Don Kişot’, ‘Bir Delinin Düşleri’ ve 1999 yılında ise ‘Red Giselle: Bir Balerinin Öyküsü’ adlı gösterilerle ülkemize gelen bale topluluğuna ‘uçan balerinler’ adı yakıştırılmıştır ‘Kuğu Gölü’, ‘Uyuyan Güzel’, ‘Fındıkkıran’, ‘Gizelle’ gibi klasik yapıtlar bu sahnede izleyebileceklerinizden yalnızca bazıları balesinin dünya prömiyeri, bizzat burada gerçekleşmiştir