Vikipedi Nedir - Vikipedi Ne Demek - Vikipedi Sözlük Anlamı Nedir - Vikipedi Tanımı

Vikipedi Nedir - Vikipedi Ne Demek - Vikipedi Sözlük Anlamı Nedir - Vikipedi Tanımı
Vikipedi Nedir - Vikipedi Ne Demek - Vikipedi Sözlük Anlamı Nedir - Vikipedi Tanımı

Vikipedi, ortaklaşa olarak bir çok dilde hazırlanan, özgür, bağımsız, ücretsiz bir internet ansiklopedisidir Wiki teknolojisi kullanılarak hazırlanır Sürekli ilave ve değişiklikler yapıldığı için hiçbir zaman tamamlanmayacaktır

Kurucularından Jimmy Wales Vikipedi'yi, "Dünya üzerindeki her insana kendi dillerinde, en üst kalitede bedava bir ansiklopedi yaratma ve dağıtma emeği" olarak tanımlamaktadır

Kökenbilim

Vikipedi kelimesi

İngilizce Vikipedi (Wikipedia), 15 Ocak 2001 tarihinde, Nupedia'nın tamamlanması olarak başlamıştır Şu an da gelir amacı gütmeyen Wikimedia Vakfı tarafından yönetilmektedir Larry Sanger ve Jimmy Wales tarafından kurulmuştur Larry Sanger, 1 Mart 2002 tarihinde hem Vikipedi'den hem de Nupedia'dan ayrılmıştır

Madde sayısı

Yaklaşık olarak şu an İngilizce Vikipedi sayfalarında 1,7 milyon madde, AlmancaTürkçe Vikipedi'de Vikipedi'de yarım milyon madde ve 95412 madde bulunmaktadır 250 dilde oluşturulan Vikipedi'nin 24 tanesinde 50000'den fazla madde vardır Almanca Vikipedi'nin DVD versiyonu da dağıtılmakta, ve İngilizce versiyonu ve yazılı versiyonunun da sunulması üzerine teklifler bulunmaktadır Vikipedi Dünya'nın en popüler web sitelerinden biri haline gelmiştir ve Alexa'ya göre Dünya'nın en fazla ziyaret edilen 11'inci web sitesidir Birçok sayfası, diğer siteler tarafından izinli veya izinsiz olarak kullanılmaktadır

Bilgilerin güvenirliği

Vikipedi'nin güvenilebilirliği ve doğruluğu üzerine tartışmalar mevcuttur ve site yoğun olarak vandalizme maruz kalmaktadır Eşit olmayan kalitesi ve takipsizliği

]

Vikipedi Logosu

Vikipedi, gönüllülerin ortaklaşa çabası doğrultusunda ve hemen hemen herkesin web sitesine ulaşıp değiştirmesiyle yazılmaktadır Vikipedi'ye bilgi girişi yapabilmek için üye olmak zorunluluğu yoktur Ancak üye olmanın, yapılan değişikliklerin kaydını tutabilmek gibi bazı avantajları vardır

Vikipedi'nin ana sunucuları ABD'nin Florida Eyaleti'ndeki Tampa kentinde, diğer başlıca sunucuları ise Hollanda'nın Amsterdam, Fransa'nın Paris ve Güney Kore'nin Seul kentinde bulunmaktadır

Vikipedi, "wiki" isimli bir program kullanmaktadır Bunun sayesinde içeriği bir çok kişi tarafından kolayca yazılabilmektedir Ziyaretçiler içeriğe eklemede, değiştirmede ve çıkarmada bulunarak ansiklopediyi kurmaya yardımcı olurlar Bu katılımlar bir kullanıcı hesabı sahibi olmadan da yapılabilmektedir Bu sayede bir çok kişinin yeni bir bilgi olur olmaz bunu maddeye ekleyebilir, ancak bu vandalizme ve içerikle uyuşmamaya da sebebiyet verebilir

Diğer internet ansiklopedi projelerinin çoğu üyelik gerektirir ve sadece uzmanların yazılarına izin vermektedir: Stanford Encyclopedia of Philosophy, Nupedia, h2g2 ve Everything2 vb gibi Bazı ansiklopediler de Vikipedi gibi wiki kullanmaktadır Diğer ansiklopedilerden farklı olarak, Vikipedi GNU Özgür Belgeleme Lisansı (GÖBL) kullanmaktadır

Vikipedi'ye yazılan bilgilerin uygunluğu konusunda bazı kurallar mevcuttur Bilgiler tartışılır, değerlendirilir ve içeriğe eklenmesi, değiştirilmesi veya kardeş bir projeye transfer olması üzerine kararlar alınır Vikipedi'nin ana kurallarından biri maddelerin tarafsız bir şekilde, kaynaklarıyla birlikte, olumlu ya da olumsuz tüm yönleriyle sunulması gerektiğidir Vikipedi, maddeleri tamamen objektif ve doğru bir şekilde sunmaya ve her türlü bakış açısını yansıtmaya çalışır Maddeler kullanıcıların kolaylıkla anlayabileceği bir sunuş kısmının (giriş) ardından ayrıntıya girerek, 2006 yılı itibariyle doğrulanabilecek referanslarla sunulmalıdır

Özgür İçerik

Geniş ve ortaklaşa üretilen proje olarak, bütün katkıların yasal olarak yazılması önemlidir Normalde bir eserin yazarı o yazının telif hakkını elinde bulundurur ve diğer insanların bu yazıyı değiştirmesini ve kopyalamasını engeller Bu sebeple Vikipedi'deki maddeler GÖBL ile yazılmakta, ve her yazar telif haklarından vazgeçmektedir GÖBL, bir çok telifi özgür bırakılmış lisans gibi, yazılanın dağıtılmasını, benzeri dokümanların çıkmasını, ve kar amaçlı kullanıma izin verir Bu lisans ayrıca yeniden katılım gösterenlerin aynı lisans ile değişiklikler yapmasına izin verir Özgür gözükmesine rağmen bilgiyi yazan kişi telif hakkına sahiptir, ancak diğer insanların bu bilgilerden faydalanmasına ve geliştirmesine izin vermektedir Katılımcılar birden fazla lisansı da içeriklerine kullanabilirler, ya da kamu malı olarak ilan edebilirler

Vikipedi'deki resimlerin, seslerin ve video dosyalarının büyük bir çoğunluğu GÖBL lisansı ile lisanslanmamaktadır Şirket logoları, şarkı örnekleri, haber fotoğrafları ise Amerika Birleşik Devletleri kanunlarına göre adil kullanım altında kullanılmaktadır Bunun yanı sıra Creative Commons gibi GÖBL benzeri lisanslama yöntemleri de mevcuttur

Dil versiyonları

Türkçe Vikipedi Logosu

Vikipedi'nin şu an 204 aktif dil versiyonu (100'den fazla maddesi bulunan) mevcuttur Vikipedi'nin ise 253 dil versiyonu mevcut ve toplamda 8,5 milyona yakın maddesi vardır

Vikipedi her dilde birbirinden bağımsızdır İçerikler diğer dillerdeki gibi olma zorunluğu yoktur, ya da maddelerin birbirlerinin tercümesi olması gerekmez Maddelerin otomatik tercümelerine izin verilmez, ancak yine de diğer dillerdeki vikipedistler kendileri bu maddeleri tercüme ederler Bir çok dilde tarafsız bakış açısı savunulmaktadır, ancak bulundukları ülkenin kanun ve kurallarına göre değişiklikler yapabilirler Maddeler ve resimler Vikipediler arasında paylaşılmaktadır, ve başka bir dilden tercüme talepleri de bulunmaktadır Bunun yanı sıra Wikimedia Commons deposunda da tüm Vikipedilerin kullandığı medya dosyaları mevcuttur Bir çok dildeki Vikipedi'de tercüme edilmiş dosyalar küçük bir bölümü temsil eder

Alexa'ya göre, Vikipedi ziyaretçilerinin %60'ı İngilizce Vikipedi sayfasını ziyaret etmekte, diğer %40 ise diğer dillerdeki Vikipedileri ziyaret etmektedir

Aşağıdaki liste, 21 Kasım 2007 itibariyle 100,000 üzerinde maddesi olan Vikipedilerin listesidir[*]İngilizce (+2,100,000)[*]Almanca (+670,000)[*]Fransızca (+585,000)[*]Lehçe (+450,000)[*]Japonca (+440,000)[*]Hollandaca (+385,000)[*]İtalyanca (+380,000)[*]Portekizce (+344,000)[*]İspanyolca (+306,000)[*]İsveçce (+269,000)[*]Rusça (+221,000)[*]Çince (+155,000)[*]Norveççe (+141,000)[*]Fince (+140,000)[*]Volapük (+112,000) Değiştirme

Son değişiklikler sayfasında en son yapılmış değişiklikler gösterilir ve vandalizmi engelleyen kullanıcılar tarafından takip edilir

Almanca Vikipedi DVDsi

Hemen hemen tüm ziyaretçiler Vikipedi'nin içeriği değiştirebilir; yeni kullanıcılar da yeni madde başlatabilirler Sayfada yapılan değişiklik derhal yansır Vikipedi kullanıcıların ortaklaşma çalışmasının zamanla maddeleri geliştireceği inancıyla kurulmuştur

Bazı maddeler için, konuşulmuş versiyoları ogg formatında sunulmaktadır MP3MP3'ün bazı patentlerle koruma altına alınmış olmasıdır

Vikipedi online olarak ve sıkı olmayan bir lisans ile sunulmaktadır İçeriğinin İnternet dışında yüklenmesi oldukça kolaydır, ve ana dağıtım metodudur Bununla beraber, bazı projeler Vikipedi'nin içeriğini değişik olarak sunmaktadır Örnek olarak, SOS Children Vikipedi'nin içeriğini CD'de sunmaktadır Buna ek olarak, Wikipedia 10 isimli onaylanmış ve basıma hazır maddelerin editörler tarafından hazırlanmış bir CD versiyonu da hazırlanmtaktadır Yayımlanmış Vikipedi maddeleri ayrıca PediaPress ve Print on Demand servisleri tarafından da sunulmaktadır

yerine ogg formatının sunulmasındaki ana sebep,

Yazılım ve donanım

Florida'daki Vikipedi Sunucuları

Vikipedi kendisi için yazılmış, MediaWiki ismindeki açık kaynaklı wiki sistemi ile çalıştırmaktadır Bu program PHP'de yazılmıştır ve MySQL'da kurulmuştur Maddelerin yazılmasına izin vermesinin yanı sıra, baz bir iç macro dili, değişiklikler ve tanımlama sistemlerini sayfaları geliştirmek için kullanmaktadır (Yönlendirme sayfaları gibi)

Vikipedi sunucuları Linux kullanmaktadır, ve ana sunucularının bulunduğu Florida'nın yanı sıra 4 ayrı yerde de bu sunuculardan bulunmaktadır Vikipedi en başta, Clifford Adams'ın UseModWiki'sini kullanmış (1 Kademe), bir takım sorunlar ortaya çıkınca da Ocak 2002 itibariyle PHP wiki motoru'nu MySQL'da kullanmaya başlamıştır Bu program 2 kademeyi temsil etmiş, ve sadece Wikipedia için Magnus Manske tarafından yazılmıştır Bir çok güncellemeler ve değiştirmeler performansını genişletmek için kullanılmaktadır Son olarak bu program baştan tamamen tekrar yazılmıştır, bu sefer Lee Daniel Crocker 2002 Haziran'ında 3 Kademeyi sonlandırmıştır ve adı da MediaWiki olmuştur Lisansı GNU Özgür Belgeleme Lisansı altındadır ve tüm Wikimedia projelerinde kullanılır

Donanım olarak Vikipedi 2004'e kadar sadece bir sunucu kullanmaktaydı 2005 Ocak'ta ise 39 sunucuyla Florida'da hizmet etmektedir Bu konfigürasyon bir ana veritabanı sunucusu ile MySQL ile yönetilmekteydi, ve bir çok alt veritabanı sunucusu mevcuttu Bunlardan 21 web sunucusu Apache yazılımını, diğer yedi tanesi de Squid cache kullanıyordu 2005 Eylül itibariyle de, yüze yakın sunucuyla Dünya'da dört değişik yerden hizmet vermeye başladı

Amsterdam Vikipedi Sunucuları

Sayfa talepleri ilk olarak Squid cache sunucularına gider, buradan iki PerlbalOpenFacts'da kullanıcılar tarafından düzenli olarak bildirilmektedir [1] kullanan sunucuya transfer olur, buradan da Apache sunucularından birinden veritabanına ulaşır Web sunucuları sayfaya emir gelir gelmez hizmete geçer, ve tüm Vikipedilerde de bu işlev vardır Hızı daha da arttırmak için, teslim edilen sayfalar anonim kullanıcılar için çerezlenir ve sayfaya derhal gönderilir, bu da bazen lag'a sebebiyet verir Hızın talebini daha da yükseltmek için, Wikimedia global bir ağ kurarak 3 çerez sunucusunu da Fransa'da kullanmaktadır Hollanda ve Kuzey Kore'deki diğer sunucular da, Vikipedi'nin trafiiyle ilgilenir Bunların da dışında, Vikipedi'nin sayfa sunumu değişmektedir Sayfaların hız durumları

Yazarlık ve yöneticilik gelişmesi

2005 Aralık'da 27000 kullanıcı Vikipedi'de en az 5 değişiklik yaptı; 17000'i İngilizce Vikipedi'de bulunuyordu Daha aktif bir grup da 4000 kullanıcısı idi Bu kullanıcılar 100'ün üzerinde değişiklik yaptılar Wikimedia'ya göre, Wikipedia'ya katkıda bulunan kullanıcıların %25'i kullanıcı hesabı olmayanlardır, ve az bir ihtimalle kullanıcı hesabı alırlar

Vikipedi'nin işleyişi gönüllü geliştiriciler, kahyalar (steward), bürokratlar ve yöneticiler tarafından yapılmaktadır Yöneticiler bu grubun en kalabalığıdır, özellikleri arasında maddelerin değiştirilmesini engellemek, silmek ve kullanıcıların silinmesini sağlama gibi özelliklere sahiplerdir Vikipedi'de geçmişte pozitif katkıları bulunan ve kuralları anladığına emin olunan her editör yöneticiliğe aday gösterilebilir

Bazı kullanıcıların değişiklik yapması geçici ya da tamamen engellenmiştir Vandalizm ya da küçük kural çatışmaları kısa ve uzun süreli geçici, ya da süresiz engellenmelere sebep verebilir İngilizce Vikipedi'de bu bir hakem komitesi tarafından yapılmaktadır

Eski Nupedia'nın başeditörü Larry Sanger GÖBL'ını "özgürlüğün garantisi özgür bir ansiklopedi üzerinde çalışmak için güçlü bir motivasyondur" diyerek savunur Vikipedi topluluklarının araştırmasında, ekonomi profesörü Andrea Ciffolilli düşük masrafların wikiye katılımı arttırdığnı ve "yaratıcı mimari"nin katılımı desteklediğini öngörür Vikipedi bir çok deneyde sosyal, politik ve ekonomik sistemler olarak öngörülmüştür; bunlar arasında anarşi, demokrasi, komünizm de vardır Kurucusu Vikipedi'nin bunlardan biri asla olmadığını savunur Wikipedia Watch'daki Daniel Brandt'a göre Jimmy Wales Vikipedi'nin diktatörüdür, ancak bir çok Vikipedi kullanıcısı Wales'i ne bir diktatör ne de tartışılmayacak kararlar veren biri olarak görür

Gelecekte içerik yazarlığı [değiştir]

Almanca Vikipedi'de Vikipedi'yi vandalizmden koruyabilmek için bir yöntem denenmektedir Konsept herkesin maddeleri değiştirmesine izin verir

Vikipedi'nin maddi masrafları Wikimedia Vakfı tarafından karşılanmaktadır 2005 yılının 4'üncü çeyreğindeki masraflar $321,000 iken, donanım masrafın %60'ını temsil etmiştir

Bomis, isimli erotik yayım reklamcılığı yapan şirket wikipediaorg öncesi kendi sunucularında Wikipedia'yı sunmuştur Günümüzde ise yıl sonlarında yapılan bağış çağırılarında toplanan desteklerle masraflar ödenmektedir America On Line (AOL), 2005 yılında tüm sunucu masraflarını üstlenme teklifinin yanında üzerine yıllık 100 milyon dolar ile sayfanın aşağısında "Hosted by AOL" logosunu koymak istemiştir, ancak bu teklif Jimmy Wales ve Wikimedia Vakfı yöneticileri tarafından reddedilmiştir [2] Vikipedi eğer ki özel bir şirket olsaydı, değerinin 5 milyar dolar olduğu öngörülmektedir [3]

Ödüller

Vikipedi'nin kazandığı Altın Örümcek Ödülü

Vikipedi 2004 Mayıs'ında iki büyük ödüle layık görülmüştür İlki

İskeletor He-Man maddesini değiştirken

Vikipedi'nin içeriği yüzlerce site tarafından veritabanından alınarak kullanılmaktadır Vikipedi'nin maddeleri ayrıca akademik çalışmalarda, kitaplarda ve konferanslarda ve son olarak da filmlerde de kullanılmaktadır 2006 yılında, Amerika Birleşik Devletleri'nde bir davada Vikipedi referans olarak gösterilmiştir Kanada Parlemantosu, Vikipedi'nin aynı cinste insanların evliliği hakkındaki maddesi Yasal Evlenme Kanunu'nunda okunulacak belge olarak sunulmuştur

Bunun yanı sıra, Vikipedi'nin popüler kültürde kullanması üzerine de kaynaklar çoğalmıştır Vikipedi'nin açıklığı bir çok karakterin vandalizm yapması üzerine parodiler oluşturmuştur The Colbert Report sunucusu Stephen Colbert bir çok kez kullanıcılarının Vikipedi'yi vandallemesini mizahi olarak önermektedir "Weird Al" Yankovic "White and Nerdy" klibinde Atlantic Records sayfasını "You suck!" (Berbatsın!) diyerek bir parodide düzenlemiştir Bu durum Yankovic hayranlarının sayfayı vandallamalarına sebep vermiştir Bunun yanı sıra, Penny Arcade'in bir çiziminde İskeletor He-Man maddesini değiştirmektedir