Deprem Nedir? Depremler Neden Olur Deprem Niçin Olur Depremin Tanımı Deprem Oluşumu

Deprem Nedir? Depremler Neden Olur Deprem Niçin Olur Depremin Tanımı Deprem Oluşumu
Deprem Nedir? Depremler Neden Olur Deprem Niçin Olur Depremin Tanımı Deprem Oluşumu
Deprem, yer sarsıntısıdır İnceleyen bilim sismoloji, ölçen alet sismograftır Şiddeti Richter Ölçeğine göre belirlenir

Depremin kaynağını aldığı yere İç merkez (Hiposantr), yer yüzünde buna en yakın noktaya da dış merkez (Episantr) denir

Okyanus veya deniz diplerinde olan depremin etkisiyle dev dalgalar oluşur Bunlara Tsunami denir

Oluşumlarına Göre Depremler

1) Çöküntü Depremleri: Yer altındaki mağaraların veya maden ocaklarının çökmesi ile oluşan depremlerdir
2) Volkanik Depremler: Volkanizma olayı sonucunda etkili olan depremlerdir
3) Tektonik Depremler: Kıta ve dağ oluşumu hareketleri sırasında yer kabuğunda meydana gelen sıkışma ve kırılmalar sırasında olur En fazla görülen deprem çeşididir Etki alanı çok geniştir

Not: Dünya üzerindeki volkanik alanlarla; deprem bölgeleri, fay hatları, genç kıvrım dağları ve sıcak su kaynakları arasında bir paralellik vardır Sebebi bu alanlarda yer kabuğunun hareket halinde olmasıdır

Türkiyedeki Deprem Bölgeleri

1) Kuzey Anadolu Deprem Kuşağı: Saroz körfezinden başlar, Marmara denizinden geçtikten sonra Kuzey Anadolu Dağlarının güneyini takip ederek Van Gölünün kuzeyine doğru uzanır
2) Batı Anadolu Deprem Kuşağı: Güney Marmaradan başlar Ege Bölgesindeki çöküntü ovalarını takip eder
3) Güney Anadolu Deprem Kuşağı: Hataydan başlar, Güney Anadolu Toroslarını takip ederek Van gölünün güneyine doğru devam eder

Deprem Tehlikesinin En Az Olduğu Alanlar:
1) Konya, Karaman, Taşeli Platosu ve İçel çevresi
2) Mardin-Şırnak çevresi

Dünya Üzerindeki Deprem Bölgeleri

1) Atlas Okyanusunun orta kesimi,
2) Akdeniz ve çevresi
3) Büyük Okyanus çevresi (En fazla bu bölgede görülmektedir Sebebi katı haldeki yerkabuğunun (Sial) ince ve zayıf olmasıdır)

Deprem Tehlikesinin Az Olduğu Yerler
1) KBatı Avrupa-Grönland adası
2) Asya'nın kuzeyi (Sibirya)
3) Kanada'nın KDoğusu
4) Güney Afrika

Depremlerin Meydana Getireceği Zarar Derecesinde;
1) İç ve dış merkezlere olan uzaklık,
2) Depremin süresi ve şiddeti,
3) Zeminin özelliği,
4) Konutlarda kullanılan yapı malzemesinin özelliği etkilidir

Depremlerden Korunma Yolları
1) Fay hatları üzerinde büyük yerleşim merkezleri kurulmamalı ve yüksek katlı binalar yapılmamalı
2) Binalardaki yapı malzemesi ve yapı tekniği sarsıntılara dayanıklı olmalıdır
3) Deprem konusunda halk eğitilmelidir
4) Binaların yapıldığı zemin sağlam olmalı Yer altı suyu bakımında zengin olan alüvyal alanlara çok katlı bina yapılmamalıdır
5) Deprem sırasında merdiven ve tavan boşluklarında durulmamalı Bina içinde üzerimize düşüp altında kalabileceğimiz mobilya ve eşyalardan uzak durulmalıdır
6) Bina dışında ise ağaç, duvar ve elektrik telleri gibi devrilebilecek şeylerden uzak durmalıyız
7) Deprem sırasında mümkünse, yanan sobalar söndürülmeli,elektrik ve su kapatılmalıdır

DEPREM NEDİR ? NASIL MEYDANA GELİR

Deprem, yer içinde fay olarak adlandırılan kırıklar üzerinde biriken biçim değiştirme enerjisinin aniden boşalması sonucunda meydana gelen yer değiştirme hareketinin neden olduğu karmaşık, elastik dalga hareketleridir Bu yer değiştirme, depremin büyüklüğü ile doğru orantılı olup özellikle sığ depremlerde belli bir büyüklükten sonra faylanma ile ilgili kırıklar yeryüzünde de görülmektedir (Faylanma teorilerinin anlatımı daha sonra burada anlatılacaktır)

Depremlerin önemli bir bölümü yeryüzünden yaklaşık 12 km derinliklere kadar uzanan elastik kısımda üst kabuk içinde meydana gelmektedir Bu derinlikten daha derinlerde sıcaklık 400°C 'nin üzerinde olduğu için yer değiştirme hareketi depremsiz, krip denilen yavaş plastik şekil değiştirme enerjisi şeklinde yutulur Buna karşılık elastik üst kısımda ise her yıl birkaç cm'lik yer değiştirme yüzyıllarca birikerek birkaç metre birden büyük bir kırılma oluşmaktadır Depremlerin, bu elastik alan sınırında meydana geldiği sanılmaktadır

Deprem Nedir? Nasıl Meydana Gelir?

Depremi oluşturan faylanma ile birlikte odaktan çeşitli türde sismik dalgalar yayılır Bunlar boyuna dalgalar (P dalgası), enine dalgalar (S dalgası), Yüzey dalgaları(Love ve Rayleigh dalgaları) dır S dalgası olarak adlandırılan enine dalgalar, yayılma doğrultusuna dik yönde parçacık hareketine yol açarlar ve yapılarda meydana gelen hasarın sebebi S dalgalarıdır Depremler "sismograf "adı verilen aletler tarafından kaydedilirler Sismograflar yer hareketini 1 milyon defa büyütebilirler Sismografa önce P dalgaları, sonra S dalgaları, en son olarak ta yüzey dalgaları ulaşır

DEPREMİN BÜYÜKLÜĞÜ (Magnitude) (M)
Sismograflarda izlenen deprem kayıtlarının genliklerinden hesaplanan "büyüklük" adı verilen bir ölçek geliştirilmiştir (CRichter , 1935) Bu ölçeğin yararı, bu ölçeğin yararı depremin ölçüsünü gözlemlerimizden ve hasar durumundan bağımsız olarak saptayabilmesidir Richter Ölçeği, logaritmik bir ölçektir Richter Ölçeğinin büyüklüğü "M" olarak tariflenir

DEPREM ŞİDDETİ (intensity) (I)
Çok çeşitli deprem şiddet ölçekleri vardır Bunlar,

Rossi-Forel (RF), Mecalli-Sieberg (MS), Omori-Cancani (OC), Mercalli-Cancani (MC),Japon (JM), Medvedev-Sponheur-Karnik (MSK) ve en çok kullanılan Değiştirilmiş Mercalli (Modified Mercalli ) (MM) kullanılmaktadır MM ölçeği 12 şiddet grubuna ayrılmıştır

Şiddet 1 : İnsanlar tarafından hissedilmez Ancak duyarlı sismograflar tarafından kaydedilir

Şiddet 2 : Sadece oturan,yatan ve özellikle binaların üst katlarında bulunan insanlar tarafından hissedilir

Şiddet 3: Yapıların içinde (özellikle üst katlarda) bulunan kişiler tarafından hissedilir Asılı cisimler hafif sallanır, birçok kişi deprem olduğunu anlayamaz

Şiddet 4 : Gündüzleri yapıların içinde bulunan birçok kişi tarafından duyulur Büyük bir kamyon geçiyormuş gibi algılanabilir Asılı cisimler,tabaklar,kapılar sallanır Duran araçlar sarsılır

Şiddet 5 : Hemen herkes tarafından duyulur Uykudan uyandırır Yönü izlenebilir Mutfak eşyaları ve pencereler kırılabilir Sıvalar çatlayabilir ve düşebilir Kararlı olmayan eşyalar devrilebilir Kötü yapılmış bacalar ve bahçe duvarları yıkılabilir

Şiddet 6 : Herkes tarafından duyulur ve birçok kişi korkarak dışarı kaçar Yürümek zorlaşır, pencere camları,tabaklar,cam eşyalar, avizeler kırılabilir Ağır eşyaların bir bölümü yerinden oynar Kitaplar raflardan düşer Sıvalar ve D türü yapılarda çatlaklar oluşur, bacaların düştüğü görülür Ağaçlar ve çalılar hışırdar

Şiddet 7 : Ayakta durmak zorlaşır Herkes dışarı kaçar Panik havası olur Asılı cisimler düşer, eşyalar hasar görür D türü yapılarda önemli çatlaklar ve hasarlar oluşur Zayıf tutturulmuş bacalar yıkılır Sıva, zayıf tutturulmuş tuğla, taş,fayans,korniş,parapet, yapı dekorasyon malzemeleri düşer C türü yapılarda çatlaklar oluşur Havuzlarda dalgalanma, su birikintilerinde çamurlanma, kum ve çamur birikintilerinde küçük kaymalar oluşur Beton kanallar hasar görür

Şiddet 8 : Araba sürmek çok zorlaşır D türü yapılar yıkılır C türü yapılarda ağır hasar ve kısmen yıkılma, B türü yapılarda az hasar, A türü yapılarda hasar olmaz Zayıf duvarlar yıkılır Heykeller, kuleler, bacalar, yığılmış malzemeler, yüksekte duran su depoları yıkılır Temeli zayıf binalar yıkılır Ağaç dalları kırılır, ağır eşyalar ters döner Su kaynaklarının debisi ve sıcaklığı değişir Arazide kum fışkırmaları (sıvılaşma), çatlaklar ve faylar (kırıklar) oluşur Kayalar düşer, heyelanlar olabilir

Şiddet 9 : Genel bir panik olur D ve C türü yapıların tümü yıkılır B türü yapılar büyük hasara uğrar Birçok yapının temeli yerinden oynar Yeryüzünde büyük yanık ve çatlaklar oluşur Yeraltındaki borular kopar, kumlu zeminlerde sıvılaşma olur

Şiddet 10 : D,C ve B türü yapıların tümü yıkılır A türü yapılarda ağır hasar oluşur Barajlar ve bentler ağır hasara uğrar Yeryüzünde büyük çatlaklar ortaya çıkar Demiryolları bükülür Irmak kıyılarında ve dik yamaçlarda heyelan ve toprak kayması olur Kum ve çamur akmaları (sıvılaşma) görülür

Şiddet 11 : Çok az yapı ayakta kalabilir Köprüler yıkılır Yeryüzünde çok büyük çatlaklar ve yarıklar oluşur Yer altı boruları ve alt yapı tamamen yıkılır Demiryolları kopar, toprak kaymaları ve yığılmaları oluşur

Şiddet 12 : Yeryüzündeki bütün yapılar yerle bir olur Deprem bölgesinde yeryüzü biçimi değişir Cisimler havaya fırlar, yer yüzeyinde deprem dalgalarının ilerleyişi görülür Ufuk ve yataylık kavramı kaybolur Kıyamet bu olsa gerek

Dünyada kaydedilen en şiddetli deprem Sili yakınlarında 96 Richter ölçeğindedir