Biyolojik Çeşitlilik Nedir Ve Temel Unsurları Nelerdir?

Biyolojik Çeşitlilik Nedir Ve Temel Unsurları Nelerdir?
Biyolojik Çeşitlilik Nedir Ve Temel Unsurları Nelerdir?

Biyolojik Çeşitlilik Nedir?
Canlıların yaşadıkları ortamlar, olaylar ve etkileşim halinde bulundukları diğer canlı ve cansızlar, biyolojik çeşitliliğin birer parçasıdır Her canlı türü, taşıdıkları genler, yaşadıkları yerler, içinde oldukları olaylar, ve ekosistemdeki işlevleriyle, biyosferde kurulu bulunan yaşam-destek sisteminin vazgeçilmez birer parçasıdır

Biyolojik çeşitlilik şu şekilde tanımlanabilir: biyolojik çeşitlilik, genetik farklılıklara sahip canlı türlerinden oluşan, değişik işlevlere sahip, çeşitli ekosistemlere dağılmış bulunan, sayı ve tür bakımından zengin canlılar toplumunun oluşturduğu yaşam dünyalarıdır

En genel kavramı ile biyolojik çeşitlilik, belirli bir coğrafya üzerinde genlerin, türlerin, ekosistemlerin ve ekolojik olayların oluşturduğu bir bütündür Örneğin bir ülkede bulunan ağaç türleri, çiçekli bitkiler, yosunlar, mantarlar, memeli hayvanlar, kuşlar, sürüngenler, balıklar, çiftyaşamlılar, böcekler, eklem bacaklılar vb canlı grupları biyolojik çeşitliliği oluştururlar Gruplar içindeki tür adedi ne kadar fazla olursa biyolojik çeşitlilik de o derece zengin olur Tür zenginliğinin yanı sıra aynı tür içinde genlerin farklı yapılar göstermesi de genetik çeşitlilik olarak tanımlanır ve biyolojik çeşitlilik kavramı içine girer Canlıların yaşadıkları ekosistemlerin çeşitliliği de bu kavram içinde yer alır ve ekolojik çeşitlilik olarak ifade edilir

Özetlersek, biyolojik çeşitlilik olarak adlandırılan bu kavram şu dört temel unsurlardan oluşur:

Genetik çeşitlilik : yeryüzündeki hayvan bitki ve mikroorganizmaların bireysel olarak genlerinde saklanan genetik özelliklerin toplam miktarıdır
Tür çeşitliliği : yeryüzünde yaşayan canlı organizmaların çeşitliliğini ifade eder
Ekosistem çeşitliliği: dünya üzerindeki yaşam alanlarının, canlı topluluklarının çeşitliliği ile ilgilidir
Ekolojik olaylar (süreçler) çeşitliliği: su döngüsü, karbon döngüsü, mutasyon, üreme gibi olayları kapsar

Görülüyor ki biyolojik çeşitlilik, en üst hiyerarşik düzeyde ekosistemlerin, onların içinde yer alan canlı türlerinin, ve türlerin içinde yer alan genlerin hep birlikte oluşturduğu; bunların, evrim süreci içinde şekillenmiş ve karmaşık ekolojik olaylarla birbirine bağlandığı, uyumlu ve dinamik bir bütündür

Bir çok kişi, biyolojik çeşitlilik kavramından, sadece tür çeşitliliği anlamını çıkarmaktadır Oysa, tür çeşitliliği biyolojik çeşitliliğin dört öğesinden yalnızca biridirAncak tür çeşitliliği tür sayısı olarak kolayca gözlenip değerlendirilebildiği için, biyolojik çeşitliliğin en kolay tespit edilen göstergelerinden biri olarak kabul edilir Bu nedenle, biyolojik çeşitliliği vurgularken, bunun en kolay göstergesi olan, tür sayısını belirtmek bir gelenek haline gelmiştir Ancak, bir ekosistemdeki tür sayısının kendi başına, o ekosistemdeki biyolojik çeşitliliğin kesin bir ölçüsü olmadığı da bilinmelidir

Biyolojik Çeşitlilik

Biyolojik zenginlik ya da biyolojik çeşitlilik, canlıların farklılığını ve değişkenliğini, içinde bulundukları karmaşık ekolojik yapılarla, birbirleriyle ve çevreleriyle karşılıklı etkileşimlerini ifade etmektedir Biyolojik çeşitlilik Gen, Tür ve Ekosistem olmak üzere üç hiyerarşik kategoriye ayrılır:

Genetik Çeşitlilik bir tür içindeki çeşitliliği ifade eder Bu çeşitlilik belli bir tür, populasyon, varyete, alt-tür ya da ırk içindeki gen farklılığıyla ölçülür
Tür Çeşitliliği belli bir bölgedeki, alandaki ya da tüm dünyadaki türlerin farklılığını ifade eder Bir bölgedeki türlerin sayısı (yani o bölgenin tür zenginliği) bu konuda en sık kullanılan ölçüttür
Ekosistem Çeşitliliği ise bir ekolojik birim olarak karşılıklı etkileşim içinde olan organizmalar topluluğu ile fiziksel çevrelerinin oluşturduğu bütünle ilgilidir Ekosistem; kendisini topluluk düzeyinden ayıran, kendileri cansız olan fakat canlı topluluklarının oluşumunu, yapısını ve karşılıklı etkileşimlerini etkileyen yangın, iklim ve besin döngüsü gibi faktörleri de içerir

Ekosistem düzeyindeki biyolojik çeşitliliğin korunması besin zincirinin (besin zinciri; güneş enerjisini yaşama dönüştüren bitkilerle başlar, herbivorlar (otobur), omnivorlar, karnivorlar (etobur) ve çürükçüller olarak sıralanır) ve enerji akışının korunmasını kapsar Bu düzeyde, yalnızca türlerin veya türlerin oluşturduğu grupların değil, özelliklerin ve süreçlerin de korunması gerekliliği ortaya çıkmaktadır
Yeryüzündeki her bir canlı türünün yaşadığımız gezegende doğumundan ölümüne kadar bir görevi vardır Canlı türleri, yaşamış oldukları toprak, hava, su ve diğer canlı grupları ile birlikte dünya ekosistemini oluşturmaktadır Biyolojik çeşitlilik, yeryüzünde yaşayan bitki ve hayvan türleri gibi sahip olduğumuz tüm canlı varlıkları kapsar Bu kavram tür sayısındaki çeşitlilik yanında tür içindeki genetik farklılık ve yaşama alanlarındaki çeşitliliği de içermektedir Canlıların taşıdıkları gen sayısı bir bakteride 1000, bazı funguslarda (mantarlar)10000, çiçekli bitkilerde 400000 ve ev faresinde 100000'e kadar değişmekte canlı türlerinin sayısı iyimser olarak 5 ila 30 milyon arasında tahmin edilmektedir Dünyada toplam 1742000 canlı türünün tanımlandığı ve 4926000 canlı türünün bulunabileceği belirtilmektedir Ülkemizin Asya ve Avrupa kıtaları arasında bir köprü görevi görmesi, ayrıca çok değişik iklim ve topoğrafik yapıya sahip olması, bitki ve hayvan türleri bakımından da oldukça zengin bir çeşitliliğin olması gerektiği sonucunu doğurmaktadır Türkiye'de 120 memeli, 413 kuş, 93 sürüngen 18 kurbağagil, 276 deniz balığı, 192 tatlı su balığı ve 60-80000 böcek türünün bulunduğunu bildirmektedirler Yine ülkemiz bitki türleri bakımından da oldukça zengindir Bütün Avrupa kıtasında 12000 bitki türü bulunmasına karşın ülkemizde 9000 bitki türü bulunmakta ve bu türlerin % 30'u dünyada sadece Türkiye'de bulunmaktadır Oldukça fazla sayıda bitki ve hayvan türünün tanımlandığı yer ve anavatanı ülkemizdir Tüm bu yönleriyle Türkiye, biyolojik çeşitlilik bakımından bir kıta özelliği arz etmekte olup dünyada eşsiz bir yere sahiptir

Biyolojik Çeşitlilik ve Zenginliğin Önemi
Insanlığın, tarım ve teknolojide sahip olduğu bugünkü seviyeye, biyolojik çeşitlilik ve zenginlik sonucu ulaştığını söylemek mümkündür Ekosistemin bize sunduğu birçok yarar vardır Bu yararlar insan hayatında yaşamsal öneme sahiptir Ekosistemin birçok yararları olmakla birlikte bunlardan birkaçı insanlara temiz su, hava, gıda, kereste sağlamak tıpta ve eczacılıkta yararlanma ve tarımda zararlı mücadelesini sağlamak, şeklinde sıralanabilir Ekosistemi oluşturan unsurların kimi yararları aşağıda verilmiştir

1- Bitki Çeşitliliğinin Önemi
Bitkiler havayı temizler, erozyonu önler, toprağa organik madde kazandırır, toprak yorgunluğunu giderir Diğer canlılara barınma ve beslenme ortamı sağlayarak ekosisteme devamlılık kazandırırlar Insanoğlu, eski çağlarda tarım toplumuna geçmesinden günümüze kadar çok sayıda bitki türünü kültüre almıştır Tarih boyunca 3000 kadar bitki türünün beslenmede kullanıldığı ve bunların % 30'unun gıda üretiminin çoğunu karşıladığı belirtilmektedir Geri kalan türlerin de tarım için önemi büyüktür Bugün Genetik Mühendisliği ve Biyoteknolojideki ilerlemeler sonucu, günümüzde kullanılan çeşitlere yabani akrabalarından gen aktarımı yapılarak zararlı böcek, hastalık, yabancı otlar ve kuraklığa dayanıklı yeni çeşitler elde edilmektedir Bugün, tarımda kullanılmayan doğada bulunan birçok bitkinin gelecekte tarımda kullanılma potansiyeli vardır Bugün kültürü yapılan birçok meyve ve sebzenin ilk defa kültüre alındığı yer Türkiye'dir Bu türlerin ülkemizde bulunan yabani akrabalarının paha biçilmez değeri vardır Birçok bitki türü, tıp ve eczacılıkta eski çağlardan beri kullanılmaktadır Son yüzyılda, biyokimya bilimindeki gelişmeler sonucu birçok bitkiden çeşitli bileşikler elde edilmiştir Günümüzde 250000 bitki türünden, ancak 5000'inin eczacılık değeri yönünden incelendiği kaydedilmektedir Gelecek yıllarda bilimdeki ilerlemelere bağlı olarak birçok bitkiden, değişik hastalıklar için bileşiklerin elde edilmesi mümkündür Ülkemiz tıp ve eczacılıkta kullanılan ve aromatik bitkiler yönünden zengin bir çeşitliliğe sahiptir Ayrıca süs bitkisi olarak ve peyzaj düzenlemelerinde kullanılan soğanlı bitkilerce de zengindir Önümüzde ki yıllarda, bu yönüyle değerlendirilebilecek çok sayıda bitki türü bulunmaktadır Yine tarımsal zararlıların mücadelesinde bazı bitkilerden elde edilen bitkisel kökenli ilaçlar kullanılmaktadır Doğadaki birçok bitki, bu yönüyle de önem arz etmektedir

2- Hayvan Çeşitliliğinin Önemi
İnsanlar, ilk çağlardan günümüze kadar hayvanları avlayarak, evcilleştirerek gıda kaynağı olarak, taşımacılıkta, giyimde ve tıpta kobay amaçlı kullanmışlardır Yine kültüre alınan hayvanların yabani akrabaları, hayvan ıslahında kullanılmaktadır Böceklere bakıldığında 1200000 böcek türünden, ancak 750 tür kültür bitkilerinde zararlı olmaktadır Geri kalan türler bizim için faydalı türlerdir Bunlardan bazıları tarımda zararlı türlerin üzerinde beslenerek bu türlerin savaşımında kullanılmaktadır Bitkilerin büyük çoğunluğu tozlaşma için böceklere gereksinim duymaktadır Böcekler, bitkilerin tozlaşmasını sağlayarak bitki yaşamının devamlılığı ve çeşitliliğine olanak vermekte ve ekosistemin devamlılığını sağlamaktadır Yine böceklerin önemli bir kısmı, organik maddelerin ayrışmasını ve tekrar toprağa kazandırılmasını sağlamakta adeta doğada birer gönüllü temizlik işçisi gibi çalışmaktadır Bazı türler de kuşlar, balıklar, sürüngenler gibi hayvanların gıda kaynağı durumundadır Tüm bu yönleriyle, yeryüzündeki yaşamın böceklere bağlı olduğunu söylemek fazla abartılı olmaz

3- Ekosistemin Ekoturizm Olarak Sağladığı Faydalar
Doğaya dayalı turizm, ekoturizm olarak adlandırılmaktadır Ekoturizm son yıllarda artan bir önem arz etmektedir Teknolojik ilerlemeler ve yaşam biçimine bağlı olarak stres altındaki insanlar, doğada kendini dinlendirmektedir Milli parklara ve doğaya gidilerek stres atılmaktadır ABD'de Milli Parklar Servisi'nin 1998 yılı ölçümlerine göre, yaklaşık 300000 turistin milli parkları ziyareti ile, direk ve dolaylı gelir olarak 14 milyar dolar gelir elde edilmiştir Benzer durum dünyanın diğer ülkelerinde de vardır Dünya Turizm organizasyonu, ekoturizmin uluslar arası turizmin % 7'sine karşılık geldiğini bildirmektedir Ülkemizde de Fethiye'de bulunan Kelebekler Vadisindeki kelebekleri görmek amacıyla, tatil sezonu boyunca günübirlik olarak 15000 turistin ziyaret ettiği bildirilmektedir Biyolojik çeşitlilik ve doğal güzellikler bakımından, dünyada eşsiz bir yere sahip ülkemiz, ekoturizmde büyük potansiyel arz etmektedir Ülkemizin sahip olduğu doğal güzellikler ve biyolojik zenginlikler yurt içi ve dışında yeterince tanıtılmalı ve ekoturizm geliştirilmelidir

*****