Mendel - Baskınlık (Dominantlık) Kanunu

Mendel - Baskınlık (Dominantlık) Kanunu
Mendel - Baskınlık (Dominantlık) Kanunu

Bahçe bezelyelerinde olduğu gibi, uzunluk bir çift gen tarafından kontrol edilir Uzunluk geni kısalık genine baskındır (

dominanttır) Kısalık genine çekinik (

resesif) denir Mendel'in çaprazlamalarında ebeveynin biri saf uzun olup, her iki uzunluk genine de sahipti Diğeri de saf kısa olup, her iki kısalık genine sahipti Bunların çaprazlama ürünü olan F1 dölünün bireylerinin hepsi uzun, fakat melezdiler Bunlar bir uzunluk ve bir kısalık geni taşımalarına rağmen, uzunluk geni kısalık genine baskın olduğundan uzun olarak ortaya çıktılar Mendel, çalışma sonuçlarını tablolar halinde göstermeyi başardı Günümüzde her karakter en az iki genle ifade edilir Genetikte her gen bir harf ile temsil edilir Dominant (baskın) genler büyük harfle, resesif (çekinik) genler aynı harflerin küçükleri ile ifade edilir Eğer uzunluğu T harfiyle gösterirsek, saf uzun bitki TT olarak yazılacaktı ve uzunluk karakterinin her iki geni böyle gösterilecekti Büyük T, uzunluğun zıt karakter olan kısalığa baskın olduğunu ifade etmektedir Aynı usulle, küçük t, kısalığı temsil etmektedir ve yalnız başına saf kısa, tt olarak gösterilecekti Bütün vücut hücreleri diploit sayıda (2N)

kromozom ve gen ihtiva etmelerine rağmen,

gametler (cinsiyet hücreleri) mayoza uğrayarak kromozom ve gen sayılarını yarıya indirgediklerinden

haploit sayıda (N) kromozom ve gen taşırlar İnsanın vücut hücrelerinde 23 çift (46 adet), gametlerinde ise 23 adet kromozom bulunur

Sonuç olarak bezelyenin tohum taslağındaki yumurta hücresi ve polen tanesinden meydana gelen sperm çekirdekçiği her karakter için yalnız birer gen taşırlar Saf uzun bezelye bitkisinde, yumurta ve sperm çekirdekleri olgunlaştığında biri T'nin birini, diğeri de diğer T'yi alır Aynı şekilde bütün vücut hücrelerinde tt genlerini taşıyan saf kısa bitkinin genleri mayoz sonucu t ve t'ye bölünerek şekillenen yumurta veya spermlere geçerler

Mendel Ayrılma Kanunu adı ile kalıtımın üçüncü kanununu kurdu Bu kanuna göre, bir melezde bulunan gen çiftleri birbirinden bağımsız ayrılarak gametlere gider Bu demektir ki, gen çiftinin bir tanesini bir gamet, diğerini ise başka bir gamet taşır Ayrıca bir melezde, dominant genle beraber bulunan resesif gen değişmez Eğer melezin sonraki döllerinde, iki resesif bir araya gelirse resesif karakter tekrar ortaya çıkar

Mendel çaprazlamalarının çizim metodları: Mendel'in bezelyelerle olan melezleme çalışmaları, dama tahtasına benzeyen tablolarla daha açık olarak gösterilebilir Gametler, üst ve dikey karelere yerleştirilir Gametlerin birbiriyle eşlenmesi, diğer karelerde işaretlenir

Tt meydana gelen uzun melez bitkileri ifade eder T (uzunluk) geni, kısalık (t) genine dominant olduğundan, bireyler uzun olarak gözükür

Eğer Tt melezleri birbiriyle çaprazlanırsa gen birleşimlerinin dört ihtimali rahatlıkla tabloda işaretlenebilir Durum tablo 2´de gösterildiği gibi olur

Melez ebeveynlerden T ve t genlerinin birleşme ihtimallerinin sonucunda, F2 dölünde: 1/4'ü saf uzun TT, 1/2 melez uzun Tt ve 1/4'ü saf kısa tt yavru meydana gelir

Mendel'in uzun ve kısa bezelyeleri çaprazlayarak elde ettiği aynı sonuçlar

kobayların renk verasetinde de ispatlandı Bu durumda siyah renk, beyaz renge dominanttır Saf bir siyah kobay BB ile, saf bir beyaz kobayı bb çaprazladığımızda ne olacağını görelim F1 dölünde bütün bireyler (yavrular) siyahtır Genetik yapılarında ebeveynlerden farklılık arz ederler Çünkü onlar melez siyahlar Bb'dir İki melez çaprazlandığında F2 dölü 1/4 oranında saf siyah BB, 1/2 oranında melez siyah Bb ve 1/4 oranı saf beyaz bb olarak gözükebilir F1 dölünün iki melezi Bb arasındaki çaprazlamadan ortaya çıkan F2 dölü, dağılım gösterir:
Kaynak