Siyanür Nedir? Vikipedi - Siyanürün Zararları Nelerdir? Siyanür Öldürücü Müdür ?

Siyanür Nedir? Vikipedi - Siyanürün Zararları Nelerdir? Siyanür Öldürücü müdür ?
Siyanür Nedir? Vikipedi - Siyanürün Zararları Nelerdir? Siyanür Öldürücü müdür ?

Siyanür Nedir?
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Siyanür, CN−

Siyanür, hidrosiyanik asit ve bu asitten türeyebilen metal tuzlarının genel adıdır

Hepsi şiddetli zehirlidir En önemlileri, sodyum siyanür ve potasyum siyanürdür Endüstride ısıtılmış kuru karbonlar üzerinden, amonyak (NH3) ve CO gazlarının karışımı geçirilerek elde edilirler

HCN (Hidrosiyanik asit), acı badem kokusunda çok uçucu bir sıvıdır 28 santigrat derecede kaynar Sudaki çözeltisi çok zayıf asittir

Siyanür ve bileşikleri kimyasal yollarla üretilebildiği gibi, bazı bitkiler ve hayvanlarca da üretilmektedir Siyanürü doğal olarak üreten birçok bitki, bakteri ve böcek vardır Kiraz, badem, kayısı, şeftali, erik, fasulye, patates, turp, lahana, şalgam, brokoli ve mısır siyanürlü bileşikleri doğal olarak üretmektedir

SİYANÜR BİLEŞİKLERİNİN İNSANLARDAKİ ZARARLI ETKİLERİ

Siyanür bile

şikleri kısa (akut) ve uzun süreli (kronik) maruziyet sonucu neden oldukları toksik etki mekanizmaları ve zehirlenmelerdeki tedavi prensipleri en iyi bilinen kimyasallar arasındadır
•

Siyanür bileşikleri nelerdir?
- Alkali siyanür tuzları (Basit siyanürler) NaCN, KCN, Ca(CN)2
Bunlar beyaz toz halinde, hafif ac

ı badem kokusundadırlar ve suda çözünürlükleri fazladır Suda siyanür iyonu (CN-) ve metal katyonlarına ayrışırlar Kuvvetli asidik ortamda siyanür tuzları hidrosiyanik aside (HCN) dönüşür
- Hidrojen siyanür (Basit siyanür) HCN
Renksiz, hafif ac

ı badem kokulu ve alev alabilen gazdır, kaynama noktası: 26 0C’dir Sudaki çözünürlüğü fazladır ve sıvı formu Hidrosiyanik asit (HCN) adını alır
- Alkali metal siyanürler (Kompleks siyanürler) (Fe-II, III; Cd, Ni, Ag, Zn tuzları)
Oldukça kararlı yapıdadırlar, ancak uzun süre beklemeleri halinde kısmen serbest siyanürlere dönüşebilirler
•

Siyanür bileşiklerine hangi kaynaklardan maruz kalabiliriz?
a) Endüstride yap

ılan çeşitli aktiviteler;

- Elektroliz kaplamac

ılık (NaCN)
-Altın ve gümüş madenciliği (NaCN)
-Metal, fotoğraf işlemeciliği (alkali ve metal siyanürler)
-Boya üretimi (alkali ve metal siyanürler)
-Sentetik kauçuk ve plastik üretimi (NaCN, asetonitril, akrilonitril)
-Tarım ilaçları (rodentisit, insektisit, gübre yapısı içerisinde)
-

Petrol rafinasyonu, kok kömürü ve havagazı fabrikaları yıkama suları (metal siyanürler, CN- )
olarak gruplandırılabilir
1

Türk Toksikoloji Derneği, Ulusal Toksikoloji Kongresi Panel Notları, Kimyasal Bileşiklerin Toksikolojik Risk Değerlendirmesi- Altın Madenciliğinde Siyanür Kullanımı, Ankara, Haziran 1999
2
b

) Siyanojenik bitkiler
olarak da isimlendirilen kayısı, badem, şeftali, elma ve vişne çekirdeklerinin yapısında Amigdalin bileşiği bulunmaktadır, bu meyveler yendiği zaman amigdalin vücutta sindirilerek HCN’e dönüşmektedir Diğer yandan Cassava ve Lima fasülyesinin yapısında bulunan Linamarin bileşiği de benzer şekilde HCN’e dönüşür Bu tip meyvelerden hazırlanan meyve suları çekirdekli ve çekirdeksiz presleme tekniğine göre değişen miktarlarda hidrosiyanik asit (HCN) içerebilmektedir
-Siyanür

hidrosiyanik asit olarak Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği’nde yer almaktadır Bu yönetmeliğe göre meyve sularında 1mg/kg (1 ppm), sert çekirdekli meyve konservelerinde 5 mg/kg (5 ppm), nugatlar ve badem ezmelerinde 50 mg/kg (50 ppm)’a kadar hidrosiyanik asit bulunmasına izin verilmektedir

Türkiye’de Sa

ğlık Bakanlığı Ulusal Zehir Merkezi 1991 yılına ait verilerde 33 siyanür zehirlenmesi başvurusunun olduğu ve bu zehirlenmelerin tamamına yakınının çocuklarda ve amigdalin içeren meyve çekirdeklerinin yenmesi sonucu ortaya çıktığı görülmektedir
c) Küçük ve büyük çapl

ı yangınlar

Poliüretan, akrilik banyo aksesuarlar

ı, ipek ve yün eşyaların yanması sonucu ve yangın olaylarında ortamda HCN gazı oluşmaktadır Sigara dumanında da sigara başına ortalama 04-05 mg HCN gazı oluşmaktadır
d) Siyanür bula

şmış meyvelerin yenmesi ile maruz kalınabilmektedir

Elma, üzüm, çilek gibi pH’s

ı 4’den az , yani asidik pH’ya sahip meyvelerde siyanür bulaşmasından 4 saat sonra siyanür konsantrasyonunda önemli bir azalma olmamaktadır Şeftali ve kavun gibi alkali pH’ya sahip meyvelerde siyanür konsantrasyonu 4 saat içerisinde %92 oranında azalır
e)T

ıbbi amaçlarla siyanüre maruz kalınabilmektedir

Akut hipertansiyon krizinde kullan

ılan Sodyum nitroprussid vücutta siyanüre dönüşmektedir, vücuda hızlı verilmesi , yüksek dozda uzun süreli kullanılması ya da böbrek yetmezliği olması durumunda toksik etkiler ortaya çıkarabilmektedir
Kanser tedavisinde kullanılan Leatril (1g Leatril yaklaşık 60 mg siyanür içermektedir) tabletlerinden 12-13 adet alınarak gerçekleştirilen intihar girişiminde ciddi metabolik asidoz ve konvülsiyonlara neden olduğu bildirilmiştir
•

Siyanür bileşikleri hangi yollarla vücuda girebilir?
Alkali siyanür tuzlar

ının suda çözünürlüğü fazla olduğu için deri yolu ile vücuda girişi önemsiz miktardadır (deriden absorpsiyon yağda çözünürlükle doğru orantılı olduğundan dolayı), bu nedenle sadece ağız yolu ile toksik etki gösterirler Öldürücü olmayan dozlarda siyanür karaciğerde rodanaz enzimi yardımıyla 20 dakika ile 1 saatlik bir zaman aralığında tiyosiyanat’a (SCN-) dönüşerek idrar ile vücuttan atılır
Hidrojen siyanür’ün (sıvı ya da gaz) siyanür tuzlarına göre deriden geçişi daha kolaydır, bu nedenle ağız, deri ve solunum olmak üzere her üç yolla toksisitesini gösterir
Hidrojen siyanür’e solunum yolu ile maruziyette ağız yolu ile alınan siyanür bileşiklerine göre vücuda daha hızlı bir giriş söz konusudur ve toksik etkiler daha hızlı ortaya çıkar
3
•

Siyanür bileşiklerinin ağız yolu ile alındığında insanlarda ölüme neden olan dozları nedir?
İ

nsanlarda kazaen ya da intihar girişiminde ağız yolu ile alındığında ölüme neden olan dozları olgu raporlarından derlendiğinde; Alkali siyanür tuzlarının (NaCN, KCN) insanlarda ölüm oluşturan en küçük dozları 200-300 mg, hidrojen siyanürün ağız yolu ile insanlarda ölüm oluşturan en küçük dozu ise 50-100 mg arasındadır
•

İnsanlarda ağız yolu ile siyanür bileşikleri alındığında kandaki düzeyleri ve buna bağlı belirtiler nelerdir?
İ

nsanlardaki olgu raporlarından derlenen sonuçlara göre siyanür bileşiklerinin ağız yolu ile alındığında kandaki konsantrasyonları ve buna bağlı olarak ortaya çıkan etkiler Tablo 1’de gösterilmiştir
Tablo 1

Kandaki siyanür düzeyleri ve insanlardaki etkileri
__________________________________________________ _
Kan siyanür konsantrasyonu Belirtiler
(mikrogram /ml)_______________________________________
02 - 05

Herhangi bir belirti yok
05- 10

Taşikardi
10- 25

Şuur kaybı
25- 30

Koma ve solunum depresyonu
30 ve üstü

Ölüm
Sigara içen bireylerin
kan siyanür konsantrasyonu
yakla

şık 041 mikrogram /ml Herhangi bir belirti yok
•

Endüstride siyanür kullanan işyerlerinde solunum yolu ile maruz kalındığında hangi etkiler görülebilir?
Madencilik d

ışında siyanür kullanan endüstri sektöründe çalışanların iş yeri havasında saptanan CN- konsantrasyonları ve buna bağlı olarak insanda ortaya çıkan etkiler vaka raporlarından derlenerek Tablo 2’de özetlenmiştir
4
Tablo 2

Solunum havasındaki CN- konsantrasyonu ve insanlarda ortaya çıkan etkiler
__________________________________________________ ______________
Etki Doz (ppm)a
__________________________________________________ ______________
Hemen ölüm 270
10 dakikada ölüm 181
30 dakikada ölüm 135
Hemen etki yok, 45-54
geç etki (1saat maruziyet) ⎬ Tolere edilen
Hafif semptomlar 18-36 maksimum maruziyet
(saatlerce maruziyet)
Tiroid bezinde büyüme,
başağrısı, uykusuzluk 014-103 / endüstride metal işi
yapanlar, HCN gazı ile
fumigasyon yapanlar
Mitokondriyel enzim aktivitesinde
azalma (54 yıl maruziyet sonrası) 022
Hiç etki yok 01-09 hassas bireyler
a

1 ppm HCN= 112 mg/m3 HCN
HCN’in Amerika Birle

şik Devletleri Mesleki Güvenlik ve Sağlık Kurumu (OSHA) tarafından tespit edilen işyeri havasında bulunmasına izin verilen eşik sınır düzeyi; TLV-TWA = 10 ppm, TWA (deri) = 11 mg/m3 olarak belirlenmiştir
•

İnsanlarda siyanüre bağlı doğum anomalisi ve kanserojenik etki var mıdır?
İ

nsanlarda siyanüre bağlı herhangi bir doğum defekti bildirilmemiştir Deney hayvanları ve insanlarda siyanürün kanserojenik etki gösterdiği konusunda bir veri bulunmamaktadır
•

İnsanlarda siyanüre düşük dozda uzun süre maruz kalınca ne gibi etkiler görülür?
Siyanür vücut dokular

ında birikmez İnsanlarda siyanürün uzun süre maruz kalma sonucu oluşan toksik etkilerine ilişkin çok az veri vardır Bu etki genellikle hijyenik koşulları kötü endüstri işyerlerinde çalışanlarda ve büyük miktarlarda Cassava (Manihot) bitkisini yiyen bireylerde görülmektedir Başlıca etkiler; başağrısı, sersemlik, uykusuzluk, işitme bozuklukları, tiroid fonksiyonlarında baskılanma, tiroid bezinde büyüme, optik atrofi, B12 vitamin düzeyi bozukluğudur
•

Siyanür bileşiklerinin ağız yolu ile alındığında herhangi bir toksik etki oluşturMAyan dozu (Referans Doz) belirlenmiş midir?
Bu miktar serbest siyanür bile

şikleri (CN- ) için 70 kg’lık yetişkinde günde yaklaşık 56 mg’dır
•

Siyanür bileşikleri ile oluşan akut zehirlenmelerde tedavi mümkün müdür?
Evet Siyanür bile

şiklerine yüksek dozda maruziyet sonrası oluşan zehirlenmelerde ölüm çok kısa bir süre içinde meydana gelebilir Bu nedenle çok hızlı bir şekilde en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir Gerekli antidotlar Sağlık Bakanlığı Ulusal Zehir Merkezi’ne başvurularak da temin edilebilir (114 no’lu telefon ile ulaşılabilir)