Geçmişten Günümüze Farklı Geçim Tarzları, Farklı Geçim Tarzları Nelerdir ?

Geçmişten Günümüze Farklı Geçim Tarzları, Farklı Geçim Tarzları Nelerdir ?
Geçmişten Günümüze Farklı Geçim Tarzları, Farklı Geçim Tarzları Nelerdir ?
Farklı Geçim Tarzları

İnsanlar yeryüzüne coğrafi özelliğini veren en önemli etkendir Çünkü doğal ortamı değişik şekillerde değiştirebilmektedir İnsanlığın uygarlığı arttıkça bu etki de artmaktadır Ancak insanoğlunun uygarlığı ne kadar artarsa artsın doğal ortamın çeşitli etkileri altında kalmaktadır Bu etkide kalış ilkel toplumlarda daha fazladır Yer tarihinde insanoğlunun ortaya çıkışı buzul çağına rastlar O tarihlerde ter yüzünün iklim bitki örtüsü bu günkünden çok farklı idi Ancak bu özellikler değişime uğrayarak günümüze gelmiştir İnsanlarda bu değişik ortamlarda yaşamış ve çeşitli uygarlık basamaklarından geçerek günümüze gelmiştir

İnsanın ilk vatanının neresi olduğu yönünde çeşitli görüşler ileri sürülmüştür

Bunlardan birincisine göre insan bir bölgede türemiş oradan dünyaya yayılmış ( Eski Dünyanın tropikal bölgeleri)

İkinci görüşe göre de dünyanın çeşitli yerlerinde aynı zamanda türemiş ve muhtelif ırklar ayrı ayrı olarak oluşmuşlardır Bunlar sonradan etrafa yayılıp birbirleri ile karışmışlardır

Tarih Öncesi DevirlerPrehistorik)

Taş Devri: ( MÖ 600000- MÖ 5000) Maden Devri: ( MÖ5000- 3500)

Kaba Taş ( MÖ 600000- 10000) Bakır Devri

Yontma Taş(MÖ10000- 8000) Tunç Devri

Cilalı Taş ( MÖ 8000- 5500) Demir Devri

Bu dönemlerde yaşayan insanların yaşamlarına ait bilgileri kullandıkları eşyalar silahlar barındıkları mağaraların içindeki kalıntılar ve mağara duvarlarına çizdikleri resimlere bakarak elde ediyoruz

(Tarih öncesinin devirlere ayrılması kullanılan aletlere göre yapılmıştı)

A- Kaba taş-eski taş(Paleolotik)-(MÖ 600000–10000):

İlk insanlar sığınak olarak mağaraları kullanmışlar ve doğal etkenlerden korunmaya çalışmışlardır

Bu insanlar geçimlerini toplayıcılık avcılık ve bitki kökleri ile beslenerek sürdürmüşlerdir

Bu insanlar küçük ilkel aileler ve küçük kabileler halinde ve göçebe olarak yaşamışlardır

Subaşları nehir kıyıları göl ve deniz kıyıları yaşama için tercih ettikleri yerlerdir

Bu insanlar henüz önemli aletler yapamamışlar sivri cisim ve taşlarla savunma yaparlardı Kabaca yontulmuş ve cilâsız taştan aletler yapılmıştır

Zamanla sanata yönelmişler aletlerini süslemiş ve yaşadıkları mağaraların duvarlarına resimler çizmişlerdir( Bu resimler önemli bilgi kaynaklarıdır)

B-Yontma taş- orta taş(mezolotik)-(MÖ10000–8000):

Bu dönem insanları göç etmeden yaşamak için doğal şartları uygun yerler arayıp bulmuşlardır

Bu alanlar doğal yiyeceklerin ve av hayvanlarının çok olduğu verimli ve sulak alanlardır

Bütün bunlara rağmen tam anlamıyla yerleşik hayata geçememiş hala göçebe hayat yaşanmıştır

Taşlar çakmak taşı yontularak savunma amaçlı aletler yapmak için kullanılmıştır

Soğuklardan dolayı mağaralara ve ağaç kovuklarına sığınmışlardır

Mağaralara hayvan resimleri çizmişlerdir

Dönemin sonlarına doğru ateş bulundu Köpek evcilleştirildi Üretim ekonomisine geçildi

C-Cilalı taş-yeni taş(Neolitik)-(MÖ 8000–5500):

Son buzul çağının bitişiyle iklimde meydana gelen değişim daha ılıman ortamda yaşayan bitki ve hayvan türlerinin çoğalmasına olanak vermiş günümüzdekine benzer doğal bir ortam oluşmuştur Arpa buğday gibi bitkilerle koyun keçi ve domuz gibi hayvanların yabani ataları bu ılıman ortamın bitki ve hayvanları arasına girmiştir Bu olaya neolitik devrim denilmektedir Neolitik devrim insan topluluklarının binlerce yıl boyunca geçimini sağladığı avcılık ve toplayıcılık yerine üretime başlaması yani tarım ve hayvancılığı öğrenmesidir

Artık beslenmek için av hayvanlarının peşinde göç etmeye veya tükenen bitkilerin yerine yenilerini aramaya gerek kalmamış aksine ekilen tohumların yetişmesini üreyen hayvanların büyümesini uzun süre bir yerde bekleme gereği doğmuştur Bunun sonucu olarak da insanlar göçebe hayat tarzından yerleşik düzene geçmeye başlamışlar ilk köy toplumları da böylece ortaya çıkmıştır Güneşte kuruyan çamurun sertleşmesinin öğrenilmesiyle ilk evler daha sonra da kilin pişirilmesiyle çanak çömlek yapımı gelişmiştir

Bu dönem yerleşmeleri daha çok Anadolu’nun güney yörelerinde yoğunlaşmışlardır Çatalhöyük binden fazla konut ve 6000’e ulaşan nüfusu ile Yakın Doğunun en büyük Neolitik yerleşmesi olarak kabul edilmektedir MÖ6250–5400 yıllarına tarihlenen Çatalhöyük Konya Ovasının en verimli yerine kurulmuştur Hasan Dağı kaynaklı zengin obsidyen yataklarına da yakın olan Çatalhöyük bu avantajı hem obsidyen işlemede hem de obsidyen ticaretinde iyi kullanmıştır

1-Buzullar erimeye başladı Bu dönemde buzullar eriyerek kuzeye doğru çekilmesi ile insanlar mağaralardan çıkmışlardır

2- Tarım hayatının başlaması ile birlikte yerleşik hayata geçildi Göçebelik dönemi sona erdir Buğday arpa mercimek bezelye gibi ürünler tarıma alınmıştı

3- Kamıştan kulübeler taş ve ker***ten evler toprak ve kilden kaplar yapılmıştır

4- Hayvanlar evcilleştirildi( Köpek koyun sığır domuz at vb ) Önce büyük baş hayvanlar daha sonra da koyun ve keçi evcilleştirilmiştir

5-İlk insan toplulukları oluştu Bunlar ilk yerleşim merkezleri olan köyleri kuruldu

6-Çanak-çömlek kullanıldı Toprak ve kilden kaplar yapıldı Seramik sanatı başladı

7-Dönemin sonunda dokumacılık başladı Örgüler yapıldı

8-Dolmen ve Menhir denilen mezarlar yapıldı **üleri yerleşme dışına gömme geleneği başlamıştır

9-İlk üretim ile ticaret yapılmaya başlandı( Çiftçilerle zanaatkârlar arasında takas yoluyla)

Bu dönemde insanlar taşı yontmakla kalmadı ve onu süslediler Taşların yanı sıra kemiklerde kullanıldı Bu dönemde ateşte pişmiş toprak kaplar yapılmaya başlandı

D- Kalkolitik Çağ( maden Çağı): İnsanlar taş devrinin sonunda ateşi kullanarak madenleri eritmeyi başarmaları ile maden çağı başladı Bu dönemde tarım yerleşmeleri daha çok büyüdü köyler surlarla çevrildi büyüyerek şehirlere dönüştü Devletler kuruldu Devletlerarası ticari ilişkiler başladı Madenlerin işlenmesi ile yapılan güçlü silahlar imparatorlukların kurulmasına yol açtı Çeşitlenen ihtiyaçlar yeni değişik meslek sanat dalları gelişti

Bu dönem işlenen madenlere göre isim almaktadır

Bakır Çağı: Maden devrinde ilk kullanılan maden bakırdır İnsanlar bakırdan kap –kaçak silah yapımında faydalandılar Altın ve gümüş bu dönemde süs eşyası yapımında kullanıldı Bu madenler çok yaygın olarak kullanımının artmamasının nedeni dayanıksız olmalarıdır

MÖ 5000–3000 Maden Çağı Kalkolitik Çağ Adını taşın yanı sıra bakır kullanımından da alan Kalkolitik Çağ kültür tarihinde ilk ön kent kültürlerinin başladığı dönem olarak bilinir Madenlerin kullanımının çeşitlenmesi ve yaygınlaşması bu dönemde gerçekleşmiştir Bu dönemin en önemli özelliği taş aletlerin yanı sıra bakırın da kullanılmaya başlamasıdır İkinci belirgin özellik ise özgün bezemeli kaplardır

Kalkolitik Çağda nüfus artışıyla birlikte yerleşim yerlerinde de bir artış görülmektedir

Bu dönemde dini inanışlar gelişti Tanrılar edinmeye başladılar Daha önceki gerçekçi Ana tanrıça figürlerinin aksine son derece soyut fakat yine Ana tanrıçayı ifade eden mermerden yapılma putlar yaygınlaşmıştır Küçük kutsal alanlardan başka ortak tapınaklar bulunmamaktadır

TUNÇ ÇAĞI (MÖ 3000–1200):

Bu yeni dönem önceki çağların tarım hayvancılık dokumacılık çömlekçilik gibi buluşlarına daha güçlü silahların üretilmesine daha ince süs eşyalarının yapılmasına olanak veren bakır ve kalay alaşımı olan tuncun keşfini eklemiştir Bakır ve kalay karışı olan ve daha sert madde olan tunç insanların ihtiyaçlarını karşılama da kullanıldı Bu daha çok tarımda ve savaş aletleri yapıldı Bu dönemde şehir devletleri kurulmaya başlandı

Tekerlek bu dönemde bulundu Seramik kaplar yapıldı

DEMİR ÇAĞI (MÖ 1200 – 750):

Demirin bulunarak işlenmesi insanlık tarihi açısından önemli bir buluştur Tabiatta çok bulunan ve kolay işlenebilen demir medeniyetlerin gelişmesine önemli katkı yapmıştır Demir günlük hayatta inşaatlarda silah yapımında kullanıldı

Bu dönemde küçük şehir devletlerinin yerini büyük devletler aldı Dönemin sonunda yazının bulunması ile tarih çağları başladı

Yelkenli gemiler Sulu tarım metodu yazı ve arabanın bulunması

TÜRKİYENİN TARİH ÖNCESİ DEVİRLERİNİ AYDINLATAN MERKEZLER:

KABA TAŞ- Antalya çevresinde Karain Beldibi Belbaşı mağaraları Adıyaman Palanlı mağarasıdır

YOTMA TAŞ-Antalya çevresinde Beldibi Göller bölgesinde Barandız Ankara çevresinde Macunçay Samsun yakınlarında Tekkeköy

CİLALI TAŞ-Diyarbakır Çayönü Gaziantep Sakçagözü Konya Çatalhöyük ilk yerleşim şehridir

KALKOLİTİK DEVİR: Çanakkale Truva Denizli Beycesultan Burdur Hacılar Yozgat Alişar Çorum Alacahöyük Van Tilkitepe

Tarihi Çağların Genel Özellikleri:

İlkçağ (Eskiçağ):

Siyasi: Çağın başlarında "Site" de denen şehir devletçikleri hâkimdi Daha sonra merkezi imparatorluklar görüldü

Sosyal: Toplumsal sınıf farklılıkları vardı Halk rahipler asiller memurlar askerler vb sınıflara ayrılırdı

Ekonomik: Paranın icadı ile ticaret hızlandı Genel olarak ekonominin temeli tarım ve hayvancılığa dayalıydı Bunun yanında kara ve deniz ticareti de yapılmaktaydı En önemli ticaret yolları "İpek Yolu Baharat Yolu" idi

Dini: Çok tanrılı(politeist) dinler yaygındı Fakat Musevilik ve Hıristiyanlık dinleri de bu dönemde ortaya çıktı **üleri oda biçimindeki mezarlara koyarlardı

Kültürel: Toplumlar arası etkileşim sınırlıydı Yazı ve kâğıdın kullanılmasıyla kültürel etkileşim hızlandı

Ortaçağ:

Siyasi:Avrupa`da feodalite rejimi hâkimdi Doğu`da ise merkezi imparatorluklar vardı Doğu ve Batı medeniyetleri arasındaki en önemli savaşlar "Haçlı Savaşları" idi

Sosyal: Avrupa`da insanlar asiller rahipler burjuvalar ve köylüler diye sınıflara ayrılıyorlardı Doğu`da ise İslam topluluklarında sınıf farklılıkları yoktu

Ekonomik Akdeniz Ticareti Avrupalılar lehine canlandı

Dini: Avrupa`da Hıristiyanlık doğuda ise İslamiyet devletlerin temel politikasını yönlendirdi Avrupa'da kilise siyasi otorite haline gelmişti

Kültürel: İslam kültür ve uygarlığı en parlak dönemini yaşadı Avrupa`da ise "Skolâstik Düşünce" hâkimdi

Yeniçağ:

Siyasi: Avrupa`da feodalite güç kaybetti ve merkeziyetçi krallıklar güç kazandı Doğu`da Osmanlı Devleti önce yükselme daha sonra da duraklama ve gerileme dönemlerini yaşadı

Sosyal: Avrupa`da Ortaçağdaki sınıf farklılıkları değişime uğradı

Ekonomik: Coğrafi keşifler sonucunda Avrupa ekonomik açıdan güçlendi Avrupa`nın Osmanlı Devleti`ne ekonomik açıdan bağımlılığı sona erdi Sömürgecilik ortaya çıktı

Dini: Avrupa`da "Reform" hareketleri sonucunda dinin etkisi azaldı Din adamlarına güven azaldı Katolik ve Ortodoks mezhepleri yanında Protestanlık Kalvenizm ve Anglikanizm mezhepleri ortaya çıktı

Kültürel: Avrupa`da kâğıt ve matbaanın kullanılmasıyla yeni fikirlerin yayılması kolaylaştı Kültür seviyesi yükseldi

Yakınçağ:

Siyasi: Avrupa`da Fransız İhtilali sonucunda milli devletler kurulmaya başladı Osmanlı Devleti dağılma dönemine girdi Dünyada demokratik yönetimler yaygınlaştı Dünya savaşları ortaya çıktı Avrupa'da bloklaşmalar meydana gelmiştir

Sosyal: Fransız İhtilali sonucunda eşitlik düşüncesi yaygınlaştı Milliyetçilik ilkesi siyasi bir karakter kazanarak çok uluslu devletlerin parçalanmasına sebep oldu

Ekonomik: Sanayi İnkılâbı nedeniyle ham madde ve pazar ihtiyacı ortaya çıktı Kapitalizm liberalizm sosyalizm gibi sosyo-ekonomik sistemler görüldü

Dini: Avrupa`da laik düşünce laik hukuk kuraları ve yönetimler etkili olmaya başladı

Kültürel: Batı kültürü Doğu`ya göre daha üstün bir hale geldi

ZAMANIZDA KÜLTÜR BASAMAKLARI VE HAYAT TARZLARI:

İnsanlık çeşitli kültür basamaklarından geçerek günümüze ulaşmıştır Ancak buna bütün insanlık ayak uyduramamıştır Bu insan toplulukları arasında büyük bir kültür ve teknoloji farkı vardır İnsanlığın bir kısmı uzaya giderken dünyada hala neolitik çağda yaşayan toplumlar vardır

Uygarlığın çeşitli düzeylerindeki insan topluluklarının bulundukları kültür basamaklarına göre yaşayış şekillerine “ Hayat Tarzı” denmektedir

Hayat tarzları iki ana grupta toplanır:

1- Göçebe hayat tarzı

2- Yerleşik hayat tarzı

1- Göçebelik hayat tarzı: Yeryüzünde bazı insan toplulukları hayatlarını sürdürebilmek için sürekli veya devirli olarak yer değiştirmek durumundadır Bu yer değiştirmeye dayana hayat tarzlarına göçebelik ( Nomadlık) denir

Buda kendi içinde ikiye ayrılır

A- Avcılığa dayanan göçebelik:

1- Avcı ve toplayıcı göçebeler: Bunlar ilkel silahlarla hayvan avlamak veya çeşitli bitki ve meyveleri toplamakla geçinirler Orta Afrika’daki Pigme’ler Güney Afrika’daki Boşiman’lar Avustralya ve Yeni Gine Ve Amazonlardaki yerliler gibi

2- Avcı ve Balıkçı Göçebeler: Hem avcılık hem de balıkçılıkla geçim sağlayan gruplar oluşturur Bunlara en iyi örnekleri Eskimo’lardır Yazın ren geyiği avlarlar denizde balık tutarlar Avlanmak için sürekli yer değiştirirler Kışın ise buz tutmayla birlikte av azalır Buz delerek balık avlar veya kışın bir arada yaşarlar

B-Kır Göçebeliği: ( Göçebe Hayvancılık): Bu yaşam tarzı evcil hayvanların yetiştirilmesi faaliyetlerine dayanır

1- Göçebe Çobanlık: Yeryüzünde iklimin elverişsiz olduğu ve bitkilerin cılız ve yetersiz olduğu bölgelerde bitkiler bir mevsim boyunca hayvanları beslemeye yetmez Bu yüzden sürekli hayvanlarla birlikte insanlar sürekli olarak yer değiştirir Orta Asaya Kuzey Afrika Arabistan ve Kuzey kutbuna yakın yerlerde yaygındır( At deve koyun keçi ren geyiği gibi hayvanların peşinde sürekli dolaşma)

2- Yarı Göçebeler: Bunlar hayvancılık yanında tarım faaliyetlerinde yapıldığı yaşam tarzıdır Senenin belli dönemlerinde tarlalarını işlerler yazın gelmesi ve otların kuruması ile daha serin yağışlı ve otlakların bol olduğu yaylalara giderler Kış soğukları gelmeden geri aşağıdaki sıcak yaşadığı yerleşmelerine dönerler (Ülkemizdeki klasik yaylacılık faaliyetleri)

2- Yerleşik hayat tarzı: Göçebeliğin tamamen tersi olan hayat tarzıdır Bu tarzda insanlar belli bir yerde yani köy kasaba veya şehirlerde yaşarlar Burada da tarım sanayi ticaret el sanatları turizm ulaşım madencilik vb işlerle geçimlerini sağlarlar Yerleşik hayatın temelini tarım oluşturur Yerleşik hayatta kültür ilerledikçe toprağı işleme teknikleri de gelişir

Dünyada farklı hayat tarzlarının nedenleri nelerdir?

1- Coğrafya şartları

A- Bulunulan alanın konumu

B- Yer şekilleri özellikleri

C-İklim şartları

D- Bitki örtüsü şartları

Dünyada konumu iyi olan ülkeler kolay gelişebilmektedir Bunun yanında konumun önemi zamanla değişebilir Örnek ilk Çağda İngiltere ve batı Avrupa ücra köşeler iken Kıtaların bulunması ile önemleri artmıştır Buda gelişmelerine olumlu etki etmiştir İklim ve bitki örtüsü hayat tarzının kolay veya zor olması yönünden etki eder Ekvatoral bölge çöller ve kutup bölgeleri insanları göçebeliğe zorlamıştır

Orta kuşak veya ılıman bölgenin coğrafi şartları yerleşik hayatı kolaylaştırmıştır

2- Tarihi ve sosyal Sebepler: Örneğin Japonya ve İskandinav ülkeleri bundan 100- 200 yıl öncede aynı tabiat şartları altında geri kalmış ve uygar dünya ile fazla ilgisi olmayan toplumları iken coğrafi şartlar aynı kalmasına rağmen tarihi sosyal ve ekonomik etkenler neticesinde dünyanın en ileri ülkeleri haline gelmişlerdir

Geçim kaynaklarının çeşitlenmesi toplumsal yaşamın farklılaşmasında etkili olmuştur Çünkü farklı geçim kaynakları farklı mesleklerin ve meslek gruplarının doğmasına neden olmuştur Farklı meslek grupları farklı ekonomik yapıları ve bu da farklı toplumsal yapıları doğurmuştur