Doksan Beş Tez

DOKSAN BEŞ TEZ





Doksan Beş Tez,Martin Luther"in 31 Ekim 1517"de Wittenberg"de Schlhosskirche"nin ( Kale Kilisesi) kapağına astığı ,endüljans sorununa ilişkin tartışma önerileriBu tarih Protestan Reformu"nun başlangıcı sayılır

Luther"in,tezlerini kilise kapısına asması gerçekte yaygın tartışma geleneğine uygunduOlağan koşullarda tezlerin yalnızca uzman ilahiyatçıların ilgisini çekmesi beklenirdiama dönemin olağandışı siyasal ve dinsel koşulları ile yeni gelişen basım tekniği bir araya gelince tezler birkaç hafta içinde bütün Almanya"ya yayıldıLuther,Latince kaleme aldığı tezlerin birer örneğini Mainz başpiskoposu ile Brandenburg piskososuna göndermiştiama halka dağıtmamıştıOysa tezler Almancaya çevrilerek çoğaltıldıBöylece Doksan Beş Tez,endüljans skandalını hedef alan bir protestoyu ,Batı Kilisesi tarihindeki en büyük bunalıma dönüştüren bir bildirge niteliği kazandı

Tronto Konsili ( 1545-63) öncesinde,Katolik Kilisesinin endüljans öğretisi oldukça belirsizdiGünahların dünyevi bedelinin bir bölümünün para biçiminde ödenmesi anlamına gelen endüljans,gerçekte tövbe ayininin maddi bir unsuruyduPapalığın iradesiyle bağışlanan endüljanslar yetkili aracılar eliyle dağıtılırdıEndüljans,tanrısal bağışlamanın alınıp satılabileceği anlamını hiçbir zaman taşımadığı gibi ,tövbe etmeyenler ya da günah çıkarmayanlar için de geçerli değildiAma ortaçağda papalığın mali sıkıntıları arttıkça,sık sık endüljans dağıtılmaya ve yolsuzluklar yagınlaşmaya başladıPapa IVSixtus,endüljansı araftaki ruhlar için de geçerli kılınca ortaya yeni sorunlar çıktı




1517"de Almanya"da patlak veren olayların ana nedeni,Roma"daki San Pietro Bazilikası"nın yeniden inşasına para sağlamak için çıkarılan bir endüljanstıAma çoğu Almanın,bu arada büyük olasılıkla Luther"în de bilmediği gizli bir anlaşmaya göre,Almanya"daki satışlardan elde edilecek gelirin yarısı,Mainz elektörü ve başpiskoposu Albrecht"in banker Fugger"e olan yüksek borçlarını karşılayacaktıAlbrecht,yüksek görevlere atanması karşılığında papaya ödeme yapabilmek için bu kadar borçlanmıştıBu durumdaki bir prens,endüljans satan aracısının kullandığı dili ve yöntemi önemseyemezdiAlmanya"daki aracısı Dominiken Johann Tetzel,sattığı endüljanslar karşılığında aşırı para taleplerinde bulununca,Elektör IIIFriedrich ( Akıllı) Wittenberg"de bu satışları yasakladıFriedrich,endüljans satın almak yerine Allerheiligen Kilisesinde sergilenen kendi kutsal emanet koleksiyonlarından satın alarak bağışta bulunulmasını önerdiAma Wittenberg Kilisesi üyeleri gene de o yörede vaaz veren Tetzel"e gittiler ve günahlarının bağışlandığını gösteren belgeleri ondan alıp Luther"e götürdülerBu uygulamayı ağır bir hata olarak değerlendiren Luther,Doksan Beş Tez"i kaleme aldı

Luther"in de kesin sonuçlara bağlamadığı tezlerde,papalığın bu konudaki ayrıcalığı yadsınmamakla birlikte,izlenen politika eleştiriliyorHıristiyanlığın içe dönek tinsel niteliği vurgulanıyorduYoksul halktan toplanan paraların Roma"daki zengin papalığa gönderilişi üzerindeki vurgu,Roma"ya para göndermeye zorlanmaktan uzun süredir yakınan Almanlar arasında yankı uyandıracak nitelikteydi

Telaşlanıp öfkeye kapılan Mainz Başpiskoposu,Luther"in engellenmesi istemiyle Aralık 1517"de belgeleri Roma"ya gönderdiDominiken bir ilahiyatçıya hazırlatılan karşı tezler Frankfurk"ta Ocak 1518"de gene Dominikenlerin oluşturduğu bir kurul önünde savunulduTartışma tezlerinin uyandırdığı geniş ilgi üzerine Luther,Doksan Beş Tez"i açıklamak amacıyla Latince uzun bir metin hazırladıbu da 1518 sonbaharında basıldı

Reform döneminin Doksan Beş Tez"in asıldığı tarihle başlatılması ,17yüzyılın ikinci yarısından sonraki bir uygulamadır


Kaynak;AnaBritannica cilt 10 frmsinsinet için derlenmiştir

MARTIN LUTHER ve REFORM HAREKETİ




(1483 Eisleben, Almanya - 1546 Eisleben, Almanya) Reform hareketinin lideri Martin Luther, 10 Kasım 1483′te Almanya’da varlıklı bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi Luther’in bakır madenlerinde çalışan babası, ocakların birkaçını da kiralayarak elde ettiği gelirle onun iyi bir öğrenim görmesini sağladı 1501′de Erfurt Üniversitesine başlayan Luther, 1505′te yüksek lisansını burada tamamlayarak keşişler tarikatına katıldı 1507′de papaz oldu 1508′de Wittenberg Üniversitesinde yüksek ilâhiyat eğitimini tamamladı Bazı keşişlerin isteklerini Papa’ya iletmek üzere seçildi Bu amaçla yola çıkan Luther, papalığın merkezi Roma’ya vardığında, din adamlarının hafif davranışları ve dünya işlerine düşkünlüğüyle karşılaştı ve çok şaşırdı





Martin Luther’in bu durum karşısında düştüğü şaşkınlık, ilâhiyat konusunda farklı bakış açılarını dikkate almasını ve üzerine düşünmesini sağladı 1512′de ilâhiyat doktorasını tamamladı ve ilâhiyat alanında profesörlük yaptı
31 Ekim 1517′de Wittenberg Kilisesinin kapısına çaktığı “Doksan Beş Tez”iyle Martin Luther, Katolik kilisesiyle karşı karşıya geldi Luther’in tezlerinde ele aldığı konu endüljanslarla ilgiliydi Papalığın endüljans yetkisine karşı çıkmadan, günahların dünyevî cezasının para karşılığı ödenmesi anlamına gelen endüljans uygulamasını eleştirdi Luther tezleriyle büyük bir tartışma başlattı Bu tartışma, matbaa sayesinde yerel bir sorun olmaktan çıktı ve Reform hareketlerinin oluşması için zemin hazırladı
1520′de Papa’nın bir fermanıyla Luther’in yazıları yakıldı Aynı yıl Luther, kilisenin ikiyüzlülüğü üzerine kaleme aldığı yazısında Alman prenslerine, şövalyelere ve yöneticilere seslendi Ardından bir bildiri daha yazarak din adamları ve ilâhiyatçılara seslendi
Roma’da, Luther’in hakkında başlatılan resmî işlemler Ocak 1521′de Luther’in aforoz edilmesiyle sonuçlandı Nisan 1521′de yola çıkan Luther’e, Alman halkı desteğini coşkusuyla gösterdi Görüşlerini geri almayacağını; ama tartışmaların şiddetinden dolayı özür dileyebileceğini söyleyen Luther’in kendisi de toplumsal huzursuzluktan kaygılanıyordu Kendisini destekleyen şövalyeler kralı tehdit ediyor, köylüler sokaklarda bayraklarını dalgalandırıyordu
Kralın verdiği dokunulmazlık belgesiyle hareket edebilen Luther, tarafsız yargıçlar huzurunda duruşmaya çıktı Duruşma, Luther’in yasa dışı ilân edilmesi ve yazılarının yasaklanmasıyla sonuçlandı Bunun üzerine kaçırılma süsü verilerek Luther, Wartburg Şatosu’na yerleştirildi Burada, meslektaşlarını da kattığı çalışmayla İncil’i Almancaya çevirdi
1522′de İncil çevirisini tamamladıktan sonra Luther ortaya çıkarak yeniden vaazlar vermeye başladı Gerçekte Luther, hem Katoliklere hem de fanatik Reformculara karşı çıkıyordu 1523′te kaleme aldığı yazıda yasal yönetime karşı gelmenin günah olduğunu söylediyse de 1524′te Köylü Savaşı başladı Luther, köylülerin haklı istekleriyle ilgilendi Bununla birlikte 1525′te, köylü ayaklanmasına karşı sert karşı çıkışın da yanında yer aldı
İlâhiyat konularında oldukça titiz davranan ve doğru öğretilerin benimsenmesini savunan Martin Luther’in görüşleri, Luthercilik olarak tüm Avrupa’ya yayıldı Luthercilik, Avrupa’nın bazı kesimlerinde Reform hareketi olarak kök salarken, bazı kesimlerinde de karşıt görüşlerle değerlendirildi Hristiyanların bu dünyadaki görevleri ve insanların dünyevî yaşamlarının önemiyle ilgili görüşleri Protestanlığın temellerinde yer aldı
Doğru gördüğü düşüncelerini son nefesine kadar savunan ve uzlaşmazlıklara aracılık yapacak kadar da tarafsız olabilen Luther, 1546′da öldü