Lidya Uygarlığı Lidya Uygarlığı Hakkında Lidya Uygarlığı Bilgi Lidya Uygarlığı Tanımı

Lidya Uygarlığı Lidya Uygarlığı Hakkında Lidya Uygarlığı Bilgi Lidya Uygarlığı Tanımı Lidyalılar Kimlerdir Lidya Uygarlığı Konumu
Lidya Uygarlığı Lidya Uygarlığı Hakkında Lidya Uygarlığı Bilgi Lidya Uygarlığı Tanımı (MÖ 700-300) Batı Anadolu'da Gediz ve Küçük Menderes yörelerinde oturan bu halkın nereden geldiği kesin olarak belirlenememiştir Antik dönem yazarları onların güneydeki Karyalılar ile kuzeydeki Mysialılar ve Frigler ile akraba olduklarını söylerler Hint-Avrupa karakterli bir dilleri olan Lidyalıların Batı Anadolu'da MÖ 2 binyılın ikinci yarısından itibaren varoldukları kabul edilmektedir En ileri dönemlerindeki kralları aşağıda verilmektedir :

Gyges MÖ 680-652
Ardys MÖ 652-625
Sadyattes MÖ 625-610
Alyattes MÖ 610-575
Kroisos MÖ 575-546

Lidya'nın parlamasının nedeni bölgede bulunan altın madenleriydi Bu madenin MÖ 7 yüzyılın başından beri Sardes'te işletilmeye başlaması Lidya'lıları zenginleştirmiş ve güçlendirmişti Lidya'nın Anadolu'daki uygarlığa katkısı daha çok ekonomi dalında olmuştur Altın sikkeler basarak ticaretteki değiş-tokuş usulünü değer ekonomisine çevirmişlerdir

Lidya tarihinin bazı dönemlerinde Frigleri de yıkan Kimmerlerin saldırısına uğradı ve Sardes kenti Kimmerlerle birlikte yine göçebe bir topluluk olan Trerler tarafından da yağmalandı Ayrıca Medler ve Perslerle de çeşitli kez savaşlar yapmışlardır MÖ 28 Mayıs 585 günü Medlerle yapılan savaş sırasında güneş tutulması meydana gelmiş ve savaş böylece sona ermiştir Lidya devletine son veren Pers kralı Kyros olmuştur

Lidya soyluları ölülerini, Friglerdeki gibi tümülüslere gömüyorlardı Bu tümülüsler Sardes'in kuzeyinde Marmara Gölü kıyısında yer alırlar Bunlardan 355 m çapında ve 61 m yüksekliğindeki tümülüs Anadolu'daki en yüksek yığma mezar örneğidir Çok zengin olan Anadolu mozayiğinde sözü edilmesi gereken ve bugün de izlerine rastladığımız başka uygarlıklarda vardır

Demir Çağında incelenmesi gerekenler arasında Karia ve Lykia uygarlıklarını sayabiliriz Hint-Avrupa ailesinden olan dilleri Hitit öncesi ögeler taşımaktadır Karialıların daha önceleri Batı Anadolu'da yerleşmiş oldukları bilinen Leleglerden, Lykia'lıların ise Luvilerden geldikleri sanılmaktadır Lykia uygarlığının en özgün örnekleri arasında kayalara oyulmuş anıtlar yer almaktadır

Lidya devletinin MÖ 546 yılında son bulmasıyla İranlılar Ege Denizi kıyılarına kadar tüm Anadolu'yu ellerine geçirdiler Pers egemenliği MÖ 333 yılına değin sürdü Bu dönemden sonra yerli kültür gelişiminin yerini Batıdan gelen yeni etkiler ve bunun sonucunda ortaya çıkan bir kültür almaya başladı

LİDYA TARİHİ

Kökenleri konusunda kesin birşey söylenilemeyen Lidyalılar'ın oturdukları yerlere MÖ 2 Bin yıldan önce geldikleri bilim adamlarının ortak görüşüdür Dilleri nedeniyle Hint-Avrupa kökenli oldukları düşünülmektedir Sonraları Lidce konuşan bu halk kütlesinin MÖ 2000 ya da daha erken bir tarihte Hititler'den ayrıldığı sanılır Buna karşılık Lidya'da hiç olmazsa Kalkolitik çağdan başlayarak yerli bir halk kitlesinin oturduğu kesindir

Lidyalı'lar yerli halkla kaynaşmış gibidir Herodotos'tan öğreniyoruz ki "Yunanlıların Lidya diye bildikleri ülkede eskiden ,Maionlar adında, Lidlerden farklı, ama onlara tümüyle yabancı olmayan başka bir halk yaşardı Lidler, Maionları yenip topraklarını alınca onlar da ya denizi geçip batıya kaçtılar ya da kalıp yenenlere boyun eğdiler"

MÖ 7yy'ın ilk yarısı içinde birdenbire parlayan Lidya krallığı, Önasya dünyasının en ilginç kültürlerinden biridir Bu krallık ne tam anlamıyla doğulu, ne de tam anlamıyla batılı devletlere benzer; her iki bloğun siyasal ve kültürel etkilerinden oluşmuş yeni bir Anadolu Krallığıdır Kaynaklara göre Lidya'da üç ayrı sülale hüküm sürmüştür: Atyadlar, Heraklidler(Tylonidler) ve Mermnadlar

Herodotos'a göre Atyadlar sülalesi Atys'in oğlu Lydos ile başlar fakat Lydos'tan sonra kralların sıraları ve hatta adları bile kesin değildir Bu da 2bin yılın ikinci yarısı içinde yaşanmış olması gereken Atyad sülalesi krallarının gerçekte var olmadığı, tüm eski çağ toplumlarındaki gibi, Lidyalılar'ın çok eski bir geçmişe sahip olma istedikleri sonucunda ortaya çıktığı fikrinin oluşmasına neden olmuştur Ama bu hanedana ait bir kral adı 'Meles' Hitit kayıtlarında geçmektedir

Sardes'te yapılan kazılar Son Tunç Çağı'nda (MÖ 1400-1200) Lidyalılar'ın, Yunanistan'dan gelip Batı Anadolu'ya yerleşen Mikenlerle ticaret yaptıklarını ortaya çıkarmıştır Ayrıca Hitit arşivlerine göre Hitit İmparatoru Tudhaliya IV (MÖ 1250-1220) "Assuwa Konfederasyonu" adıyla birleşerek kendine karşı gelen bir takım devletlere sefer yapmış, bu ülkeleri yıkıma uğratmıştır Nitekim arkeolojik kazılar 2bin yılın sonlarında bir düşman güç tarafından yakılıp yıkıldığını göstermiştir

Atyadlar'ı izleyen Heraklidler sülalesi Lidya'da 505 yıl egemen olmuştur Başlangıcı MÖ 1192 yıllarına uzanır Bu tarih yeni Hint-Avrupa kabilelerinin Boğazlar yoluyla Anadolu'ya göç ettikleri ve Büyük Hitit İmpartorluğu'nun ortadan kalktığı yıllardır Bu sülaleye Grekler'ce tanrı Herakles'le ilişkiye getirelerek "Heraklidler", Lidyalılarca kahramanları Tylos ya da Tylon'un adından "Tylonidler" adı verilmiştir Tylon'un Batı Anadolu'ya yeni gelen Hint-Avrupa'lı Thraklar'ın bir boyunca getirilmiş olması olasıdır

Heraklidlerin daha önce bahsettiğimiz Maionlar'a eşitliği ve Demir Çağı'nın başlarında Sardes'e "Hyde", ülkeye de "Maionia" adını verdikleri öne sürülmüştür Çünkü son Heraklid kralı Kandavles'in adının Maionca olduğu kabul edilmektedir Ayrıca MÖ 1000 yıllarında Maionia denilen Lidya' da çanak-çömlekçilikte yeni bir boyalı geometrik biçim meydana gelmiştir ve bu Demir Çağ Lidyasında yüksek bir kültür ve artistik faaliyet olduğunun kanıtıdır

Daha sonra Mermnadlar denen hanedanın ilk kralı Gyges'in MÖ 685 yılında Lidya tahtına çıkışıyla ilgili oldukça heyecanlı asıl öykü başlar Karısının güzelliğine hayranlığını kanıtlama derdindeki Kandavles'in kuşkulu dostu Gyges'e yatmaya hazırlanan karısını gizlice seyrettirmesi ve çok kızan Kraliçe'nin kocasını öldürsün diye Gyges'ı gizliden gizliye zorlamasıyla Gyges Kandavles'i öldürür ve kraliçeyle evlenerek tahta geçer Böylece 141 yıl sürecek olan Mermnad egemenliği başlar

Lidyalılar eski Önasya' da birinci derecede önem kazandılar ve özgün eserler yarattılar (MÖ 587-546) sırayla Gyges, Ardys, Sadyattes, Alyattes ve Kroisos Lidya devletini yönettiler Bu dönemde Lidya'nın zenginleşmesi ve güçlenmesi de altın madeninin bulunması, işlenmesi ve ticaretin yapılması çok önemli bir faktördür Bu saydığımız kralların ilk adımda, güç politikasının silahı olarak ekonomik kaynakları kullandıkları sanılır İlk sikkelerin ortaya çıkışının asker ücretlerinin ödenmesiyle ilgili olduğu bile düşünebilir

Gyges tarihe geçince Yunan kentlerine karşı askeri girişimlerde bulundu ve kuzeyden gelen Kimmer tehlikesiyle uğraştı Ve onları yenilgiye uğrattı Fakat ikinci Kimmer saldırısına dayanamayacak Sardes'in yıkımıyla sonuçlanan savaşta öldü Bu dönemde Yunanistan'la ticaret ilişkileri çok gelişmiştir

Gyges'ten sonra gelen krallar döneminde de Kimmer akınları devam etti Fakat bunlara karşı Lidya devleti çok iyi direndi ve bu da ekonomisinin ne denli güçlü olduğunu gösterir Yine Gyges'ten sonra gelen krallar Yunan kent devletlerine saldırılar düzenlediler Alyattes Lidya tarihinin en büyük kişisi ve Mermnad hanedanının en etkin kralıdır Batı And kıyılarını ele geçirdi ve Batı And'ın kuzey kısmını elinde bulunduran Kimmerleri Kızılırmak'ın ötesine sürdü ve bu sayede Lidya Krallığı'nın gücü yeni boyutlara ulaştı

Kuzeyli barbarlardan zara görüp zayıflayan Phrygia Lidya'ya bağlandıBu dönemin önemli olaylarından biri de nedeni pek bilinmeyen Lidya-Med savaşıdır Sonuçta Kızılırmak her iki devlet arasına sınır kabul edildi Alyattes Lidyalılar'la Grekler arasındaki ilişkilere çok değer verdi; Miletos'ta iki tapınak inşa ettirdi; Delphi'deki kehanet merkezine armağanlar yolladı; Korint tiranı Periandros ile dostluk ilişkileri kurdu Bu kraldan itibaren Grek etkisi açık bir şekilde görülmeye başlar, Hellenleşme bunu izleyen dönemlerde büyük bir hız gösterir

MÖ 560 yılında oğlu Kroisos başa geçti ve babasından devraldığı güçlü ve zengin devlet sayesinde ününü tüm eski çağ dünyasına duyurdu İçerdeki taht kavgasını sona erdirdikten sonra Ephesos'a yöneldi ve tüm Grek kentlerine egemen oldu Ephesos'taki Artemis tapınağını tekrardan inşa ettirdi Kroisos döneminde Lidya devleti zenginliğinin ve kültürel gelişiminin doruğuna ulaştı Dillere destan zenginliği kaynağını bağlı bölgelerden alınan haraçlar, ticari gelirler ve ülkenin doğal zenginliklerinden alıyordu

MÖ 6yy'ın ortalarında beliren Pers tehlikesini gören ve önlemler alan Kroisos Sardes yakınlarına gelen Pers ordusuyla karşılaştı ve yenildi Sonuçta İranlılar tüm Anadolu'ya hakim oldular ve Lidya devleti tarih sahnesinden silindi

Lidya Uygarlığı Lidya Uygarlığı Hakkında Lidya Uygarlığı Bilgi Lidya Uygarlığı Tanımı Lidyalılar Kimlerdir Lidya Uygarlığı Konumu
(MÖ 700-300) Bati Anadolu'da Gediz ve Küçük Menderes yörelerinde oturan bu halkin nereden geldiii kesin olarak belirlenememiitir Antik dönem yazarlari onlarin güneydeki Karyalilar ile kuzeydeki Mysialilar ve Frigler ile akraba olduklarini söylerler Hint-Avrupa karakterli bir dilleri olan Lidyalilarin Bati Anadolu'da MÖ 2 binyilin ikinci yarisindan itibaren varolduklari kabul edilmektedir En ileri dönemlerindeki krallari aiaiida verilmektedir :

Gyges MÖ 680-652
Ardys MÖ 652-625
Sadyattes MÖ 625-610
Alyattes MÖ 610-575
Kroisos MÖ 575-546

Lidya'nin parlamasinin nedeni bölgede bulunan altin madenleriydi Bu madenin MÖ 7 yüzyilin baiindan beri Sardes'te iiletilmeye bailamasi Lidya'lilari zenginleitirmii ve güçlendirmiiti Lidya'nin Anadolu'daki uygarliia katkisi daha çok ekonomi dalinda olmuitur Altin sikkeler basarak ticaretteki deiii-tokui usulünü deier ekonomisine çevirmiilerdir

Lidya tarihinin bazi dönemlerinde Frigleri de yikan Kimmerlerin saldirisina uiradi ve Sardes kenti Kimmerlerle birlikte yine göçebe bir topluluk olan Trerler tarafindan da yaimalandi Ayrica Medler ve Perslerle de çeiitli kez savailar yapmiilardir MÖ 28 Mayis 585 günü Medlerle yapilan savai sirasinda günei tutulmasi meydana gelmii ve savai böylece sona ermiitir Lidya devletine son veren Pers krali Kyros olmuitur

Lidya soylulari ölülerini, Friglerdeki gibi tümülüslere gömüyorlardi Bu tümülüsler Sardes'in kuzeyinde Marmara Gölü kiyisinda yer alirlar Bunlardan 355 m çapinda ve 61 m yüksekliiindeki tümülüs Anadolu'daki en yüksek yiima mezar örneiidir Çok zengin olan Anadolu mozayiiinde sözü edilmesi gereken ve bugün de izlerine rastladiiimiz baika uygarliklarda vardir

Demir Çaiinda incelenmesi gerekenler arasinda Karia ve Lykia uygarliklarini sayabiliriz Hint-Avrupa ailesinden olan dilleri Hitit öncesi ögeler taiimaktadir Karialilarin daha önceleri Bati Anadolu'da yerleimii olduklari bilinen Leleglerden, Lykia'lilarin ise Luvilerden geldikleri sanilmaktadir Lykia uygarliiinin en özgün örnekleri arasinda kayalara oyulmui anitlar yer almaktadir

Lidya devletinin MÖ 546 yilinda son bulmasiyla iranlilar Ege Denizi kiyilarina kadar tüm Anadolu'yu ellerine geçirdiler Pers egemenliii MÖ 333 yilina deiin sürdü Bu dönemden sonra yerli kültür geliiiminin yerini Batidan gelen yeni etkiler ve bunun sonucunda ortaya çikan bir kültür almaya bailadi

LiDYA TARiHi

Kökenleri konusunda kesin biriey söylenilemeyen Lidyalilar'in oturduklari yerlere MÖ 2 Bin yildan önce geldikleri bilim adamlarinin ortak görüiüdür Dilleri nedeniyle Hint-Avrupa kökenli olduklari düiünülmektedir Sonralari Lidce konuian bu halk kütlesinin MÖ 2000 ya da daha erken bir tarihte Hititler'den ayrildiii sanilir Buna kariilik Lidya'da hiç olmazsa Kalkolitik çaidan bailayarak yerli bir halk kitlesinin oturduiu kesindir

Lidyali'lar yerli halkla kaynaimii gibidir Herodotos'tan öireniyoruz ki "Yunanlilarin Lidya diye bildikleri ülkede eskiden ,Maionlar adinda, Lidlerden farkli, ama onlara tümüyle yabanci olmayan baika bir halk yaiardi Lidler, Maionlari yenip topraklarini alinca onlar da ya denizi geçip batiya kaçtilar ya da kalip yenenlere boyun eidiler"

MÖ 7yy'in ilk yarisi içinde birdenbire parlayan Lidya kralliii, Önasya dünyasinin en ilginç kültürlerinden biridir Bu krallik ne tam anlamiyla doiulu, ne de tam anlamiyla batili devletlere benzer; her iki bloiun siyasal ve kültürel etkilerinden oluimui yeni bir Anadolu Kralliiidir Kaynaklara göre Lidya'da üç ayri sülale hüküm sürmüitür: Atyadlar, Heraklidler(Tylonidler) ve Mermnadlar

Herodotos'a göre Atyadlar sülalesi Atys'in oilu Lydos ile bailar fakat Lydos'tan sonra krallarin siralari ve hatta adlari bile kesin deiildir Bu da 2bin yilin ikinci yarisi içinde yaianmii olmasi gereken Atyad sülalesi krallarinin gerçekte var olmadiii, tüm eski çai toplumlarindaki gibi, Lidyalilar'in çok eski bir geçmiie sahip olma istedikleri sonucunda ortaya çiktiii fikrinin oluimasina neden olmuitur Ama bu hanedana ait bir kral adi 'Meles' Hitit kayitlarinda geçmektedir

Sardes'te yapilan kazilar Son Tunç Çaii'nda (MÖ 1400-1200) Lidyalilar'in, Yunanistan'dan gelip Bati Anadolu'ya yerleien Mikenlerle ticaret yaptiklarini ortaya çikarmiitir Ayrica Hitit ariivlerine göre Hitit imparatoru Tudhaliya IV (MÖ 1250-1220) "Assuwa Konfederasyonu" adiyla birleierek kendine karii gelen bir takim devletlere sefer yapmii, bu ülkeleri yikima uiratmiitir Nitekim arkeolojik kazilar 2bin yilin sonlarinda bir düiman güç tarafindan yakilip yikildiiini göstermiitir

Atyadlar'i izleyen Heraklidler sülalesi Lidya'da 505 yil egemen olmuitur Bailangici MÖ 1192 yillarina uzanir Bu tarih yeni Hint-Avrupa kabilelerinin Boiazlar yoluyla Anadolu'ya göç ettikleri ve Büyük Hitit impartorluiu'nun ortadan kalktiii yillardir Bu sülaleye Grekler'ce tanri Herakles'le iliikiye getirelerek "Heraklidler", Lidyalilarca kahramanlari Tylos ya da Tylon'un adindan "Tylonidler" adi verilmiitir Tylon'un Bati Anadolu'ya yeni gelen Hint-Avrupa'li Thraklar'in bir boyunca getirilmii olmasi olasidir

Heraklidlerin daha önce bahsettiiimiz Maionlar'a eiitliii ve Demir Çaii'nin bailarinda Sardes'e "Hyde", ülkeye de "Maionia" adini verdikleri öne sürülmüitür Çünkü son Heraklid krali Kandavles'in adinin Maionca olduiu kabul edilmektedir Ayrica MÖ 1000 yillarinda Maionia denilen Lidya' da çanak-çömlekçilikte yeni bir boyali geometrik biçim meydana gelmiitir ve bu Demir Çai Lidyasinda yüksek bir kültür ve artistik faaliyet olduiunun kanitidir

Daha sonra Mermnadlar denen hanedanin ilk krali Gyges'in MÖ 685 yilinda Lidya tahtina çikiiiyla ilgili oldukça heyecanli asil öykü bailar Karisinin güzelliiine hayranliiini kanitlama derdindeki Kandavles'in kuikulu dostu Gyges'e yatmaya hazirlanan karisini gizlice seyrettirmesi ve çok kizan Kraliçe'nin kocasini öldürsün diye Gyges'i gizliden gizliye zorlamasiyla Gyges Kandavles'i öldürür ve kraliçeyle evlenerek tahta geçer Böylece 141 yil sürecek olan Mermnad egemenliii bailar

Lidyalilar eski Önasya' da birinci derecede önem kazandilar ve özgün eserler yarattilar (MÖ 587-546) sirayla Gyges, Ardys, Sadyattes, Alyattes ve Kroisos Lidya devletini yönettiler Bu dönemde Lidya'nin zenginleimesi ve güçlenmesi de altin madeninin bulunmasi, iilenmesi ve ticaretin yapilmasi çok önemli bir faktördür Bu saydiiimiz krallarin ilk adimda, güç politikasinin silahi olarak ekonomik kaynaklari kullandiklari sanilir ilk sikkelerin ortaya çikiiinin asker ücretlerinin ödenmesiyle ilgili olduiu bile düiünebilir

Gyges tarihe geçince Yunan kentlerine karii askeri giriiimlerde bulundu ve kuzeyden gelen Kimmer tehlikesiyle uiraiti Ve onlari yenilgiye uiratti Fakat ikinci Kimmer saldirisina dayanamayacak Sardes'in yikimiyla sonuçlanan savaita öldü Bu dönemde Yunanistan'la ticaret iliikileri çok geliimiitir

Gyges'ten sonra gelen krallar döneminde de Kimmer akinlari devam etti Fakat bunlara karii Lidya devleti çok iyi direndi ve bu da ekonomisinin ne denli güçlü olduiunu gösterir Yine Gyges'ten sonra gelen krallar Yunan kent devletlerine saldirilar düzenlediler Alyattes Lidya tarihinin en büyük kiiisi ve Mermnad hanedaninin en etkin kralidir Bati And kiyilarini ele geçirdi ve Bati And'in kuzey kismini elinde bulunduran Kimmerleri Kizilirmak'in ötesine sürdü ve bu sayede Lidya Kralliii'nin gücü yeni boyutlara ulaiti

Kuzeyli barbarlardan zara görüp zayiflayan Phrygia Lidya'ya bailandiBu dönemin önemli olaylarindan biri de nedeni pek bilinmeyen Lidya-Med savaiidir Sonuçta Kizilirmak her iki devlet arasina sinir kabul edildi Alyattes Lidyalilar'la Grekler arasindaki iliikilere çok deier verdi; Miletos'ta iki tapinak inia ettirdi; Delphi'deki kehanet merkezine armaianlar yolladi; Korint tirani Periandros ile dostluk iliikileri kurdu Bu kraldan itibaren Grek etkisi açik bir iekilde görülmeye bailar, Hellenleime bunu izleyen dönemlerde büyük bir hiz gösterir

MÖ 560 yilinda oilu Kroisos baia geçti ve babasindan devraldiii güçlü ve zengin devlet sayesinde ününü tüm eski çai dünyasina duyurdu içerdeki taht kavgasini sona erdirdikten sonra Ephesos'a yöneldi ve tüm Grek kentlerine egemen oldu Ephesos'taki Artemis tapinaiini tekrardan inia ettirdi Kroisos döneminde Lidya devleti zenginliiinin ve kültürel geliiiminin doruiuna ulaiti Dillere destan zenginliii kaynaiini baili bölgelerden alinan haraçlar, ticari gelirler ve ülkenin doial zenginliklerinden aliyordu

MÖ 6yy'in ortalarinda beliren Pers tehlikesini gören ve önlemler alan Kroisos Sardes yakinlarina gelen Pers ordusuyla kariilaiti ve yenildi Sonuçta iranlilar tüm Anadolu'ya hakim oldular ve Lidya devleti tarih sahnesinden silindi