Osmanlıca Sözlük (İ Harfi)-Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İle İlgili Kelimeler...

Osmanlıca Sözlük (İ Harfi)-Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İle İlgili Kelimeler
Osmanlıca Sözlük (İ Harfi)-Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İle İlgili Kelimeler

Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İA'
Koyun sürmek, koyun gütmek

İAB
Kökünden koparmak

İAD
Korkutmak, tehdit etmek Vaidde bulunmak

İADE
Geri vermek Eski haline getirme * Mukabilini yapma Karşılığını yapma * Avdet ettirmek * Edb: Bir mısraın veya beytin son kelimesini, kendisinden sonra gelen mısra veya beytin ilk kelimesi olarak kullanma sanatı İade'li şiire "muâd" da denmektedirEy vücud-u kâmilin esrar-ı hikmet masdarıMasdarı zatın olan eşyâ sıfatın mazharıMazharı her hikmetin sensin ki kilk-i kudretinSafha-i eflâke nakşetmiş hutut-ı ahteriAhteri mes'ud olan oldur ki tâb-ı pâkinin Kabil-i feyz ola nutkundan safâ-yı cevheriCevheri ma'yub olan nâkıs benim kim muttasılSadedir hattın hayalinden zamirim defteriDefter-i a'malimin hattı hatadandır siyâhKan döker çeşmim hayâl ettikçe hevl-i mahşeriMahşeri eşkim verir seylâba ger ruz-i cezaOlmasa makbul-i dergâhın sirişkin gevheri Gevheridir ışık bahrinin Fuzulî ab-ı çeşmLiyk bir gevher ki Lütf-u Hak ânadır müşteriFuzulî gazelinde olduğu gibi

İADE-İ ÂFİYET
Hastalıktan sonra âfiyetin iadesi İyileşme

İADE-İ İTİBAR
Ticarette iflâstan kurtulma * Kaybedilen itibarı tekrar kazanma Şerefini kurtarma

İADE-İ MÜCRİMÎN
Suçluların kendi memleketlerine iade edilmesi

İADE-İ ZİYARET
Ziyarete gelenin ziyaretine gitmek

İADETEN
Geri vermek üzere

İALE
Çoluk çocuğun nafakasını te'min etme Evlâd u iyâlin maişetini tedarik etme * İyali çoğalmak, çoluk çocuğu artmak

İANAT
(İâne C) İaneler

İANE
Yardım İmdat Yardım için istenen, toplanan şey

İANE-İ ASKERİYE
Tanzimattan sonra cizye yerine Hristiyan tebeadan alınan vergi Bu vergi sonradan "bedel-i askerî" adını almış ve 1908 Temmuz inkılâbına kadar devam etmiştir

İANE-İ CİHADİYE
Muharebe zamanında harbin icab ettirdiği fazla masrafları karşılamak ve yardım olmak için halktan alınan paralar Miktarı, her mahallin iktidarı derecesine göre kaza ve liva üzerine merkezden tertib ve "tevzi defterleri"ne maktu' miktar olarak konulurdu Bu çeşit vergi ve ianeler Tanzimat'tan sonra kaldırılmıştır

İANET
(Avn dan) Yardım

İANETEN
İane suretiyle, yardım olmak üzere

İARE
Emaneten vermek Bir malın kullanılmasından karşılık istemiyerek meccanen başkasına vermek

İARE-İ MUKAYYEDE
Bir mülkün kayıd ve şartlarla birine ödünç olarak verilmesi

İARE-İ MUTLAKA
Bir mülkün, bir eşyanın sâhibi tarafından hiç bir şart ve kayda bağlı kalmayarak başka birine ödünç verilmesi

İARETEN
İare olarak Emaneten

İAŞE
Geçindirmek Beslemek Yaşatmak Diriltmek

İAZ
İşaret etmek

İAZA
(İvaz dan) Bedel ve karşılık vermek Bedel vermek

İAZE
Sığındırmak Muhafaza etmek İltica

İBA'
Çekinmek Tiksinmek * Kabul etmemek, bir işe razı olmamak * Doymadan yemekten çekilmek

İF
Vakit

İFA'
Çocuğun büyümesi

İ'FA'
Çoğaltmak * Terketmek

İFA
Ödemek Yerine getirmek Söz verdiğini veya vazife bildiğini yerine getirmek Kılmak Yapmak

İFA-Yİ VAZİFE
Görevini yapma, vazifesini yerine getirme

İFAD
Bir kimseyi elçilik (sefirlik) vazifesiyle gönderme

İFADAT
(İfâde C) Anlatmalar İfadeler

İFADAT-I LÂZİME
Gerekli ifadeler

İFADE
Anlatmak Söylemek * Fayda vermek, fayda tutmak

İFADE-İ CEBRİYYE
Zoraki ifade * Mat: Cebir işaretleri ile maksadını anlatma

İ'BA'
Hazırlık

İBABE
Yol, tarik

İB'AD
Uzaklaştırmak Sürmek Kovmak

İBAD
Tıb: Bacaklarda diz mafsalının iç kısmındaki büyük damar

İBAD
(Abd C) Kullar Allah'ın kulları

İBAD
Devenin ayağını bağladıkları ip

İ'BAD
Kul etmek, köle yapmak

İBADAT
(İbâdet C) İbâdetler

İBADE
Helâk etmek

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İBADET
Allah'ın (CC) emirlerini yerine getirmek ve nehiylerinden kaçmak Yapılmasında sevab olup, ihlâsla yapılan herhangi bir amel Şeriatta bildirildiği gibi Allah'a kulluk etmek Kâinatın ve dolayısıyla insanların hilkatindeki hikmet ve gaye (Bak: Târik-üs-salât)( İbadet'in ruhu ihlâstır İhlâs ise yapılan ibadetin yalnız emredildiği için yapılmasıdır Eğer başka bir hikmet ve bir faide ibadete illet gösterilse o ibadet bâtıldır Faydalar, hikmetler yalnız müreccih olabilirler, illet olamazlar İİ)(İbadetin mânası şudur ki: Dergâh-ı İlâhîde abd, kendi kusurunu ve acz ve fakrını görüp kemal-i rububiyyetin ve kudret-i Samedaniyyenin ve rahmet-i İlâhiyyenin önünde hayret ve muhabbetle secde etmektir Yâni, rububiyetin saltanatı, nasılki ubudiyeti ve itaati ister; rububiyetin kudsiyeti, pâklığı dahi ister ki: Abd, kendi kusurunu görüp istiğfar ile ve Rabbini bütün nekaisten pâk ve müberra ve ehl-i dalâletin efkâr-ı bâtılasından münezzeh ve muallâ ve kâinatın bütün kusuratından mukaddes ve muarrâ olduğunu, tesbih ile Sübhanallah ile ilân etsinHem de rububiyetin kemal-i kudreti dahi ister ki: Abd, kendi za'fını ve mahlukatın aczini görmekle kudret-i Samedaniyyenin azamet-i âsârına karşı istihsan ve hayret içinde Allahu Ekber deyip huzu ile rükua gidip O'na iltica ve tevekkül etsinHem rububiyetin nihayetsiz hazine-i rahmeti de ister ki: Abd, kendi ihtiyacını ve bütün mahlukatın fakr ve ihtiyâcâtını sual ve dua lisaniyle izhar ve Rabbinin ihsan ve in'âmatını, şükür ve sena ile ve Elhamdülillâh ile ilân etsin Demek, namazın ef'âl ve akvâli, bu mânaları tazammun ediyor ve bunlar için taraf-ı İlâhîden vaz'edilmişler S)

İBADETGÂH
f Kanunlarla tanınmış bir dine, bir mezhebe ait ibadetlerin icrasına tahsis olunan yerler Mabet, ibadethane

İBADETHANE
f İbadetgâh Allah'a ibadet edilen yer

İBADETKÂR
f İbadet yapan İbadete düşkün

İBADULLAH
Allah'ın kulları

İBAET
Bir şeyi diğer bir şeye ircâ etme

İBAG
Helâk etmek

İBAH
İtibar etmek, ehemmiyet vermek Hürmet etmek

İBAHA
(İbahe) Sevab veya günah olmamak Bir şeyin yasak ve haram olmaktan çıkması * İzin vermek Mübah ve helâl kılmak * Bir şeyi izhâr etmek

İBAHA
Ateşi söndürme

İBAHAT
(İbâhe C) Mübahlar Günah ve sevab olmayan işler

İBAHÎ
Herşeyi mübah sayan

İBAHİYYE
Sevab veya günah olduğunu kabul etmeyen bâtıl ve dalâlete saparak dinden çıkan bir fırka veya bu fırkadan olan kimse

İBAHİYYUN
İbaheciler Her şeyi mübah sayan bâtıl bir zümre

İBAK
Bir esirin, bir köle veya câriyenin sebepsiz olarak, sahibini bırakıp kaçması

İBALE
Kuyu bileziği * Hayvanları muhafaza etme * Küçük çocuklara def-i hacet ettirme * Devenin hallerini ve huylarını iyi bilmek

İBANE
Irak etmek, uzaklaştırmak * Ayırmak * İzhar etmek, göstermek

İBAR
Eritilmiş kurşun * (İbre C) İğneler, ibreler

İBARAT
(İbare C) İbareler Bir ifadeyi meydana getiren kelime ve cümleler

İBARATÜNA ŞETTÂ
Bizim ibarelerimiz çeşit çeşittir, muhteliftir, dağınıktır

İBARE
Bir fikri anlatan bir veya birkaç cümlelik yazı Parağraf * İbretli ders veren söz (Bak: İbaret)

İBARE
Helâk etmek

İBARE-SENC
f Düzgün konuşan, akıcı söz söyleyen

İBARET
Meydana gelmiş, toplanmış Bir şeyden teşekkül etmiş Bir şeyin aynı Bir şeyin içindekini ve aslını beyan Bir halden bir hale tecavüz eylemek * Rüya tabir etmek

İB'AS
Yeniden yaratmak, göndermek Hayat vermek

İBAS
Kurutmak

İBASE
Tedkik ve teftiş etme

İBAT
(İbt den) Bohça, koltuğun altına alınan şey Paket

İBATE
Bir yerde barındırma Gece yatırma

İBATE VE İAŞE
Barındırma ve besleme

İBAVET
Yabancı bir adamın bir çocuğa baba gibi olması, babalık yapması

İBB
Zâyi ve telef etmek

İBBÂN
Uygun zaman, vakit Her şeyin mevsimi

İBBÂN-ÜL FÂKİHE
Meyva mevsimi

İBCAL
Büyük saygı, tâzim ve tekrim (Bu mânâlarda kullanılırsa da tebcil şeklinde kullanılması doğrudur)

İBCAM
Huzur ve rahatını bozma Rahatsız etme

İBDA'
İzhar etmek Bir yerden diğer bir yere çıkmak * Yaratmak Nümunesiz şey yapmak

İBDA'
Cenab-ı Hakkın âletsiz, maddesiz, zamansız, mekânsız yaratması ve icâdı * Misli gelmemiş bir eser meydana koymak, icâd, ("İbda', ihdâs, ihtirâ, icâd, sun', halk, tekvin" kelimeleri birbirine yakın mânâdadırlar) * Edb: Geçmişte benzeri olmayan şiiri söylemek

İBDA-I SAN'AT
Benzeri olmayan mükemmellikte san'at eseri İbda' yapabilene mübdi', eserlerine bedi'a denir

İBDA'
(İbzâ') Parça parça etmek * Sorulan şeye güzel cevab vermek * Kandırmak * Birisine, kâr tamamen kendine âit olmak üzere sermaye vermek

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İBDAD
Uzaklaştırma, teb'id * Bir şeyi uzatma

İBDAL
Değiştirmek Tebdil ve tahvil eylemek Birinin yerine diğerini getirmek

İBDAN
Kısrak * Câriye, kız veya kadın esir

İBEK
f Put, sanem, haç

İBER
(İbret C) İbretler, ders alınacak şeyler

İBER
(İbre C) İbreler, iğneler

İBGAZ
(Buğz dan) Buğzetme, nefret etme, hoşlanmama, sevmeme

İBHA
Kesilme, inkıtâ'

İBHAC
Sevindirme, sürur ve sevinç verme

İBHAH
Sesini boğuk bir şekilde çıkarma

İBHAK
Gözünü çıkarma, kör etme

İBHAL
Kendi hâline bırakma, salıverme

İBHAM
Mübhem, kapalı bırakmak Belirsiz olmak Muayyen olmayan * Edb: Sözün kolayca anlaşılmayacak şekilde kapalı olması, vâzıh olmayışı * Baş parmak

İBHAMAT
(İbham C) Mübhem şeyler, açıklanmayan mes'eleler, üstü kapalı sözler

İBHAMVARÎ
f Belli etmeyerek, âşikâr surette tanıtmıgirsin bir tarafına !!!, gizli bir şekilde, mübhem olarak

İBHAR
(Bahr dan) Deniz yolculuğu

İBHİRAR
Gece yarısı olma

İBİBİK
Çavuşkuşu, hüdhüd

İBİK
Horozun başındaki kırmızımsı bir renkte uzanmış et parçası

İBİL
(Bak: İbl)

İBİŞ
Hımbıl, salak * Orta oyunu ve kukladaki şahıslardan biri

İBKA
Ağlatmak

İBKA
Bâkileştirmek Devamlı etmek Azletmeyip yerinde bırakmak Yerinde devamlı etmek * Tayinleri her sene, bir sene müddetle yapılan memurlardan bu müddet bitmeden evvel hizmetleri beğenilenlerin yeniden bir sene için yerlerinde kalmalarına müsaade edilmesi * Mc: Sınıfta bırakmak( Madem her şey elimizden çıkacak, fâni olup kaybolacak Acaba bâkiye tebdil edip ibka etmek çaresi yok mu? deyip, düşünürken birden semavî sadâ-yı Kur'an işitiliyor S)

İBKAEN
İbka suretiyle

İBKAEN TA'YİN
İşinden ayrılan bir memuru tekrar eski işine getirme

İBKA FERMANI
Tâyinleri bir sene müddetle yapılan memurların vazifelerinde devam edeceklerine dâir gönderilen ferman

İBKAL
Yerde ot bitmesi Ramis adı verilen otun yeşermesi

İBKAR
Fecirden kuşluğa kadar olan vakit * Tehir etmek, sonraya bırakmak

İBL
(İbil) Dişi deve * Deve sürüsü

İBLA'
Yutturma, emdirme

İBLAG
Bildirmek Yetiştirmek Haberdar etmek Göndermek

İBLAK
Alaca olmak Kapı açmak

İBLAN
İki sürü deve

İBLAS
Mahzun olmak, ümitsiz olmak

İBLÎ
Deveci

İBLİM
Anber * Bal

İBLİS
İnsanları Allah yolundan çıkarmağa çalışan şeytan (Bak: Hannas, Şeytan)

İBLİSANE
Şeytanca İblisçesine, müfsidane

İBN
Oğul

İBN-İ ABBAS
(Bak: Abdullah İbn-i Abbas)

İBN-İ ARZ
Garip, gurbette bulunan

İBN-ÜL BETÛL
Hz İsâ (AS) Hz Meryem'in oğlu (Bak: Betûl)

İBN-İL CELLÂ
Meşhur kişi Namlı ve şöhretli adam

İBN-İ CERİR-İ TABERÎ
(Bak: Taberî)

İBN-İ CEVZÎ
(Hi: 508-597) El-Muğni isimli Kur'an-ı Kerim tefsiri vardır Hanbelî fıkhı ve tarihî bilgilerde muhakkik âlimlerdendir Ebu-l Ferec İbn-i Cevzî diye de meşhurdur

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İBN-İ DEHALİZ
Hırsız

İBN-İ HACER-İ ASKALANÎ
(Hi: 773-852) Büyük hadis âlimidir Şafiî mezhebinin meşhur fukahasından olup hadis üzerine çok eserleri vardır

İBN-ÜL HABBE
Ekmek

İBN-İ HURRE
Dürüst, doğru ve namuslu insan

İBN-İ HÜMAM
(Hi: 788-861) Hanefî fukahasından meşhur bir zattır Şer'î ilimlerde, edebiyatta mütehassıs idi

İBN-İ IRS
(C: Benât-ı ırs) Gelincik dedikleri küçük hayvan

İBN-İ İSHAK
(Ebu Abdullah Muhammed) Medine'de büyümüştür Hz Muhammed'in (ASM) hayatına dair vak'aları derin bir alâka ile toplamağa başladı Daha sonra Mısır'a, oradan da Irak'a gitti Hi: 151 veya 152 tarihinde Bağdat'ta vefat etti Siyere dair iki eser vücuda getirmiştir1 Kitab-ül Mübtedâ ve Kısâs-ul Enbiya 2 Kitab-ül Magazi

İBN-ÜL MÂ'
Su kuşu

İBN-İ MES'UD
Ebu Abdurrahman Abdullah Bin Mes'ud da denir (RA)şeref-i İslâm ile müşerref olanların altıncısıdır Bütün gazvelere iştirak etmiştir Dâimî surette huzur-u Risalette bulunduğundan Kur'an-ı Kerim'i herkesten iyi öğrendiği gibi, pekçok hadis de işitmiş ve ezberlemişti Kur'an-ı Kerim'i en evvel Mekke'de Kureyş'e duyuran, Makam-ı İbrahim'de "Rahman" Suresini açıktan okuyan, bu zâttır Ashab-ı Kiramın büyük fakih ve müçtehidlerindendir Bünyesi çok zayıftı Resul-i Ekrem (ASM) bir gün Ashab-ı Kirama hitaben: "Siz İbn-i Mes'ud'un vücudca zayıf olduğuna bakmayınız Mizanda hepinizden ağırdır" buyurmuşlardırBir gün kendisine: Hangi ilim mu'teberdir diye sormuşlar "Kur'an-ı Kerim ve Hadis-i Şerif ilmini çok severim" cevabını vermiştir Resul-i Ekrem'den (ASM) 840 hadis rivayet etmiştir Hicri 32 tarihinde 60 yaşını mütecaviz olduğu halde ebedî hayata kavuşmuştur

İBN-İ MİKRAZ
Sansar

İBN-İ ÖMER
(Bak: Abdullah İbn-i Ömer)

İBN-İ RÜŞD
(Kadı Muhammed Bin Ahmed) (Hi: 514-595) Endülüs Devleti zamanında yetişen bir filozoftur Kurtuba'da doğmuştur(Kur'an vahiy olmakla beraber delâil-i akliye ile te'yid ve tahkim edilmiş Evet kâmil ukalânın ittifakı buna şâhiddir Başta ulema-i ilm-i Kelâmın allâmeleri ve İbn-i Sina, İbn-i Rüşd gibi felsefenin dâhileri müttefikan esasat-ı Kur'aniyeyi usulleriyle, delilleriyle isbat etmişler M)

İBN-İ SEBİL
Yolcu Seyyah

İBN-İ SİNA
(Hi: 370-428) Buhara'lı olup zamanının en büyük âlimi, doktor ve filozofudur Avrupa'da, Avicenna diye tanınmıştır

İBN-İ TEYMİYE
(Hi: 661-728) Diğer adı Ahmed bin Abdülhalim Harranî'dir Hanbelî fıkıh ve hadis âlimi olarak bilinir Bazı mes'elelerde ifrata kaydığından cumhur-u ulemaca hüsn-ü kabul görmemiştir

İBN-İ UYEYNE
(Hi: 107-198) Ebu Muhammed Süfyan bin Uyeyne, ikinci derecede tâbiinden olup aslen Kufeli olduğu hâlde Mekke-i Mükerreme'de kalmıştır Hadisde, tefsirde ve bilhassa Hadis-i Şerifleri tefsir etmede derin âlim olup yedi bin Hadis-i Şerif nakletmişti Zâhid, müttaki ve sâlih bir zât olup kuru arpa ekmeği ile beslendiği meşhurdur (Rahmetullahi aleyh)

İBN-ÜL ÜNS
Dost

İBN-İ ÜSBUAYN
Çok güzel genç * Ayın ondördü

İBN-ÜS-SEBİL
Misâfir

İBN-İ VAKT
Zamanın uyarına giden, vaktin icaplarına göre hareket eden kişi Zamane adamı * Mizaç ve tabiata göre söz söyleyen kimse

İBN-İ VERDÂN
Hamam içinde olan kara çekirge

İBN-İ ZÜKÂ
Sabah

İBN-ÜZ ZAMAN
Zamanın çocuğu Devrin adamı

İBN-ÜZ ZİNÂ
Zinâ sonucu meydana gelen çocuk Piç

İBNE
Kız çocuğu Veya teennüs eden oğlan

İBRÂ
(Ber' den) Temize çıkarmak Borçtan kurtarmak Sağlamlaştırmak

İBRÂ-İ ÂMM
Huk: Bir kimsenin zimmetini bütün haklardan, dâvâlardan temize çıkarmak

İBRÂ-İ HÂS
Huk: Bir kimsenin zimmetini belirli bir haktan, hususi bir dâvâdan veya bir kısım haklardan beri kılmaktır

İBRÂ-İ ISKAT
Huk: Bir kimsenin diğer bir kimsedeki hakkını, tamamen veya kısmen terketmesi

İBRÂ-İ İSTİFA
Bir kimsenin, başka birisindeki hakkını aldığına dair ikrar etmesi

İBRAD
Güçsüzleştirme, âciz bırakma * Soğutma

İBRAHİM
İbrahim kelimesi, İbranicede baba anlamına gelen "eb"; ve cumhur demek olan "reham" kelimelerinden meydana gelmiştir "Ebu-l cumhur" ise; cumhurun babası demektir Bu ismi meydana getiren kelimelerin ikisinin de hareke veya telaffuzlarını az bir değişiklik yapmakla yine bu mânalar Arapçada vardır Bu da İbranilerle Arapların yakınlıklarına delildir

İBRAHİM (AS)
Halilullah ve Halil-ür Rahman da denir Peygamberlerden İshak ve İsmâil'in (AS) babasıdır Yirmi sahifelik kitap kendisine nâzil olmuştur Süryanice konuşurdu Peygamberimizin de (ASV) ceddi idi Urfa'da doğduğu da rivayet edilir Zamanın kralı Nemrud tarafından ateşe atılmak istendi, mu'cize olarak ateş onu yakmadı En şiddetli zamanda dahi Allah'tan başka kimsenin dostluğunu kabul etmediğinden, sadece ondan meded beklediğinden kendisine Halilullah denilmiştir Sonra Mısır'a ve Kenan iline gitti Oğlu İsmail (AS) ile birlikte Kâbe-i Muazzama'yı yeniden inşa' ettiler Kudüs'te medfun'dur( $ Ayet-i Kerimesinin delâletine göre, Hazret-i İbrahim ateşe atıldığı zaman, ateşin harareti burudete inkılâb etmesi, beşerin keşfettiği yakıcı olmayan mertebe-i nâriyeye örnek ve me'hazdır İİ)(Hazret-i İbrahim Aleyhisselâm'ın Nemrud'a karşı imate ve ihyâda Güneş'in tulu' ve gurubuna intikali, cüz'î imate ve ihyadan küllî imate ve ihyâya intikaldir ve bir terakkidir O delilin en parlak ve en geniş dairesini göstermektir Yoksa bir kısım ehl-i tefsirin dedikleri gibi, hafî delili bırakıp, zâhir delile çıkmak değildir M)

İBRAHİM BİN EDHEM
Babası Belh Şehrinin Pâdişahı idi Hicri 2 asırda yetişmiş büyük bir veliyullahtır Bir çok kerametleri görülmüş, Allah rızası yolunda dünya saltanatını terk ederek fakirliği kabul etmiş ve bütün ömrünü ibadet ve taat ile geçirmiştir Kerametleri dillere destandır

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İBRAHİM DESUKÎ
Büyük âlim ve mutasavvıflardan olup büyük makam sâhibi bir zâtdır Pek meşhur ve çok güzel sözleri ve mev'izaları vardır 676 tarihinde 43 yaşında Şam'da vefat etmiştir (KS)

İBRAHİM HAKKI
(KS) : Hi: 12 asırda yaşamış büyük âlim ve mutasavvıftır Hasankale'li olup en son Tillo'da yaşamıştır Marifetname isimli meşhur eseri vardır

İBRAHİM-VARİ
f İbrâhim (AS) gibi Fani, gelip geçici şeylere kalbini bağlamamak sureti ile

İBRAK
Av hayvanlarını ürkütüp korkutmak * Koyun kurban etmek * Şimşek çakmak

İBRAK
Deveyi çökertmek

İBRAM
Israrla rica etmek Usandırıncaya kadar üzerine düşmek * Usandırmak, yıldırmak * İpi sağlam bükmek * Muhkem kılmak

İBRAMAT
(İbram C) Yalvarmalar, ısrar etmeler, rica etmeler, zorlamalar

İBRANAME
Alacaklı kimse tarafından alacak ve verecek kalmadığına dair verilen kâğıt İbrâ senedi

İBRANİ
Eski Yahudi Sülâlesi veya o soydan olan

İBRAR
Yapılan yeminin doğru olduğu tasdik edilme

İBRAZ
Göstermek Meydana koymak

İBRAZ-I FAZL U HÜNER
Hüner ve fazilet gösterme

İBRE
İnce iğne gibi âlet * Saatlerde veya pusuladaki rakamlara işâret eden ince âlet * Çam gibi ağaçların yaprağı

İBRE-İ HAYYAT
Kendi işlerini bırakıp başkasının işlerini halledip düzeltmeye çalışan adam * Terzi iğnesi

İBRET
Uyanıklığa sebeb olan ders * Çok çirkin ve düşündürücü * Tuhaf, acâyip

İBRET-İ ÂLEM İÇİN
Bütün âleme ibret olsun diye Herkese ibret olsun için

İBRETAMİZ
(İbret-âmiz) f İbret öğreten Ders verici hâdise

İBRETBAHŞ
f İbret veren, ibreti iktiza eden

İBRETBİN
f İbret almış, ders almış

İBRETEN
İbret olmak üzere, intibah ve ibret vesilesi olmak için

İBRETFEŞAN
f İbret dağıtan, çok mühim ders verici hâdise

İBRETNÜMA
f İbret gösteren İbret veren

İBRETNÜMUN
f İbret olan, ders olan

İBRÎ
(İbriyye) İğne yapan veya satan kimse * İğne veya ibresi olan

İBRÎ
Yahudi, İbrani

İBRİC
Yoğurdu yayıp ayran yapmağa yarayan âlet Yayık

İBRİK
(C: Ebârik) Topraktan, tenekeden, hattâ bakırdan, gümüşten, altundan yapılan emzikli su kabı * Abdest almağa, çay, kahve vs yapmağa yarayan ayrı ayrı ve türlü türlü kaplar * İyi ve parlak kılıç

İBRİKDAR
Eskiden sarayda büyük devlet adamlarının konaklarında su döken ve leğen ibrik işlerine bakan kimse

İBRİN
Yüzü çok parlak ve güzel olan sevgili

İBRİNŞAK
Ağaçta çiçek açmak

İBRİŞİM
İpek ipliği, bükülmüş ipek * İbrişimden yapılmış

İBRİYE
Baş konağı

İBRİYY
İğne yapıcı veya satıcı

İBRİYYUN
Yahudiler, İbraniler

İBRİZ
Halis altun, saf altun

İBS
Sevinmek, ferah

İBSAL
Bir şeyi sipariş etme * Men etme

İBSAN
Bir kimsenin huyunun veya yüzünün güzel olması

İBSAR
Dikkatle bakmak, tetkik etmek

İBSAS
Sırrı açıklama * Yayma, dağıtma

İBSİ'RAR
At yarışlarında koşuşma

İBŞAR
(Büşr den) (C: İbşarât) Müjdeleme, tebşir etme, sevinçli bir haber bildirme

İBŞARAT
(İbşâr C) Müjdelemeler, tebşir etmeler, sevinç verici haber bildirmeler

İBŞAS
Bazı bitkilerin veya çiçeklerin birbirine sarılıp karışması

İBTA'
Gecikme, geciktirme * Ağır hareket

İBTAL
Battal etmek Çürütmek Hükümsüz bırakmak

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İBTAL-İ HİSS
Duygusunu battal etmek ve uyuşturmak(Evet, şu elim elemi ve dehşetli mânevi azabı hissetmemek için ehl-i dalâlet, ibtâl-i his nev'inden gaflet sarhoşluğu ile muvakkaten hissetmez Fakat hissedeceği zaman kabre yakın olduğu vakit birden hisseder Çünki, Cenab-ı Hakka hakiki abd olmazsa kendi kendine mâlik zannedecek S)

İBTALE
Bâtıl ve boş şey

İBTALİYYAT
İşe yaramıyan, boş sözler

İBTAR
Parçalama * Mahrum etme, esirgeme * Gündüzün başlangıcı

İBTAR
Şaşma, tuhafına gitme, hayrette kalma * Alabileceği miktardan fazla yük yükletme

İBTAŞ
Şiddetle tutma, kavrama

İBTAT
Kesmek Kat'etmek

İBTİAR
Kuyu kazma

İBTİAS
Gönderme, ba's etme

İBTİDA'
Benzeri olmayan bir şey yaratmak (Bak: İbdâ')

İBTİDA
Baş taraf Evvel Başlangıç En önce, başta

İBTİDA-İ DÂHİL
Tar: Medreselerden orta tahsili verenler

İBTİDA-İ CÜLUS
Hükümdarlığın başlangıcı Tahta çıkışın ilk zamanları

İBTİDAD
İki kişinin bir şeyi bir tarafından tutup kavraması

İBTİDAEN
Önceden, ilk ve başlangıç olarak

İBTİDAÎ
Başlangıca ait, en önce olarak İlk, evvelâ * Ham, işlenmemiş * İlk tahsil veren okul (Daha da evvel bunun yerine "Sıbyan Mektebi" tabiri kullanılırdı)

İBTİDÂİYYÂT
Başlangıçta olanlara öğretilen bilgiler * Bu derslere ait kitaplar

İBTİDA-ŞÜDEGAN
f Stajyer

İBTİDAR
Bir işe sür'atle başlama

İBTİGA
Maksad, gaye Taleb, arzu, istek

İBTİGA-İ TE'VİL
Te'vil maksadıyla Te'vil ederek izahta bulunma

İBTİHAC
Sevinç, sevinme İç açıklığı

İBTİHAC
Bolluk, bereket, mebzuliyet

İBTİHAL
Halktan alâkayı keserek Allaha tazarru' ve niyazda bulunmak

İBTİHAR
İki parça olma, ikiye bölünme

İBTİHAS
Bir şeyin doğruluğunu öğrenmek için soruşturma, tetkik etme

İBTİKA'
Bir şeyin renginin fıtri olarak değişikliğe uğraması

İBTİKA'
(Bükâ dan) Ağlama, göz yaşı dökme

İBTİKAR
Sabahleyin erkenden kalkma

İBTİLÂ
Belâya uğramak Musibete düşmek İyi veya kötü şeye düşkünlük, tiryakilik * İnsanın iyiliğini, kötülüğünü ve kemâl derecesini meydana çıkaran imtihan, tecrübe

İBTİLÂ-Yİ ŞEDİD
Şiddetli tiryakilik

İBTİLA'
Zorlukla yutmak * Gelini gerdeğe koymak

İBTİLAC
Meydana çıkma, zuhur etme, görünme

İBTİLAL
Islanmak

İBTİLAZ
Alma

İBTİNA'
(Binâ dan) Bir şeyin üzerine bina etme Bir dava veya bahiste bir şeye istinad etme

İBTİNAEN
İbtinâ ederek, mübteni olarak, dayanarak

İBTİRA'
Ağaç yontma

İBTİRAD
Duş yapma, soğuk su ile banyo yapma * Serinlemek için soğuk su içme

İBTİSAM
Tebessüm etmek İnce ve hafif gülümsemek

İBTİSAR
(Basar dan) Kalb gözüyle görme Basiret * Görüp hakikatına varma

İBTİSAR
Bir şeye başlama, ibtida

İBTİŞAK
Haysiyet ve nâmusa dokunma * Yalan söyleme

İBTİTA'
Kesilme, inkıta'

İBTİTAR
Tâbi olma, uyma, ittiba etme

İBTİYA'
Satın alma, mübâyaa etme

İBTİYAR
Seçip kabul etme * Kavga yapma, dövüş etme * Güçsüz, zaif ve kuvvetsiz olma

İBTİYAZ
Biriktirip yığma

İBTİZA'
Birşey meydanda ve açık olma

İBTİZAL
Çokluğu sebebiyle bir nimetin kıymetini bilmeyip, hor kullanmak * Devamlı şeklide bir şeyi kullanmak * Edb: Herkesin bildiği bir sözü tekrar etmek (Mümtâziyetin zıddıdır)

İBTİZAR
Cebren ve zorla alma Soygunculuk yapma

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İBTİZAZ
İhtiyacdan dolayı zillet ve hakaretlere tahammül etme

İBYİZAZ
Beyazlama, ağarma

İBZA'
Bir kimseyi sıkıntı ve kedere boğma Mahvetme

İBZA'
Kötü söyleme, fena söyleme

İBZAL
Esirgemeyip bol sarfetme, bol kullanma

İBZAZ
Yağlanma, şişmanlama, semirme

İBZAZ
Bir şeyi istenilen miktardan veya gerektiğinden az verme

İCA'
(Veca dan) Ağrıtma, veca verme

İCAA
(Cu dan) Yemek içmek için hiçbir şey vermiyerek aç bırakma

İ'CAB
Şaşırtmak Hayran etmek Hayrete düşürmek * Hodpesendlik Kendini beğenmişlik

İCAB
Lâzım Gerekli Lüzum Sebeb olmak * Ist: Akitlerde ilk söylenen söz Bir mal sahibinin müşteriye karşı, "Bu malımı sana şu kadar paraya sattım" demesidir Müşterinin de kabul etmesine dair olan sözüne "kabul" denir Şer'i ıstılahta buna "icâb ve kabul" denir

İCABAT
İcablar Gerekenler Lüzum edenler

İCABE(T)
Kabul olmak Kabul etmek * Râzı olma, rızâ gösterme, muvafakat etme

İCABE-İ DUÂ
Duânın kabul olması Duâya cevap verilmesi Muvafakat edilmesi (Bak: Dua)

İCABETGÂH
f Kabul etme yeri

İCABÎ
Müsbet İcaba âit, icaba dair * Lâzım, gerekli, zarurete müteallik

İCAD
Vücuda getirmek Yeniden bir şey meydana getirmek Yoktan var etmek (Bak: İbda')(şu zamanda çok ileri giden feylesoflar diyorlar ki: "Hiçten, hiçbirşey icad edilmiyor ve hiçbirşey idam edilmiyor; yalnız bir terkip bir tahlildir ki, Kâinat fabrikasını işlettiriyor"Elcevap : Nur-u Kur'an ile mevcudata bakmayan feylesofların en ileri gidenleri bakmışlar ki, tabiat ve esbab vasıtasiyle bu mevcudatın teşekkülât ve vücudlarını -sabıkan isbat ettiğimiz tarzda- imtina derecesinde müşkilâtlı gördüklerinden, iki kısma ayrıldılarBir kısmı, Sofestaî olup, insanın hassası olan akıldan istifa ederek, ahmak hayvanlardan daha aşağı düşerek, Kâinatın vücudunu inkâr etmeyi; hatta kendilerinin vücudlarını dahi inkâr etmesini dalâlet mesleğinde esbab ve tabiatın icad sahibi olmalarından daha ziyade kolay gördüklerinden; hem kendilerini, hem Kâinatı inkâr edip, cehl-i mutlaka düşmüşlerİkinci güruh bakmışlar ki; dalâlette esbab ve tabiat mucid olmak noktasında, bir sinek ve bir çekirdeğin icadı, hadsiz müşkilâtı var Ve tavr-ı aklın haricinde bir iktidar iktiza ediyor Onun için bilmecburiye icadı inkâr ediyorlar, "yoktan var olmaz" diyorlar ve idamı da muhal görüyorlar, "var yok olmaz" hükmediyorlar Yalnız, harekât-ı zerrât ile, tesadüf rüzgârlariyle bir terkib ve tahlil ve dağılmak ve toplanmak suretinde bir vaziyet-i i'tibariye tahayyül ediyorlar İşte sen gel, ahmaklığın ve cehaletin en aşağı derecesinde, en yüksek akıllı kendini zanneden adamları gör; ve dalâlet, insanı ne kadar maskara ve süfli ve echel yaptığını bil; ibret al! Acaba her senede, dört yüzbin envâı birden zemin yüzünde icad eden ve Semavat ve Arzı altı günde halkeden ve altı haftada, her baharda, kâinattan daha san'atlı, hikmetli zihayat bir kâinatı inşa eden bir Kudret-i Ezeliye, bir İlm-i Ezelî'nin dairesinde, plânları ve mikdarları taayyün eden mevcudat-ı ilmiyeyi göze göstermiyen bir ecza ile yazılan ve görünmeyen bir yazıyı göstermek için sürülen bir ecza misillü, gayet kolay o mâdumât-ı hâriciye olan mevcudat-ı ilmiyeye vücud-u hârici vermeği o Kudret-i Ezeliyeden uzak görmek ve icadı inkâr etmek; evvelki güruh olan Sofestâilerden daha ziyade ahmakane ve cahilânedir Bu bedbahtlar, âciz-i mutlak ve yalnız bir cüz-i ihtiyariden başka ellerinde olmayan; firavunlaşmış kendi nefisleri, hiçbir şeyi idam ve yok edemediklerinden ve hiçbir zerreyi, bir maddeyi, hiçten, yoktan icad edemediklerinden ve güvendikleri esbab ve tabiatın ellerinde hiçten icad gelmediği cihetle, ahmaklıklarından diyorlar: "Yoktan var olmaz, var da yok olmaz" deyip, bu bâtıl ve hatâ düsturu, Kadir-i Mutlak'a teşmil etmek istiyorlar Evet, Kadir-i Zülcelâl'in iki tarzda icadı var Biri; ihtira ve ibda' iledir Yâni; hiçten, yoktan vücud veriyor; ve ona lâzım her şey'i de hiçten icad edip eline veriyor Diğeri; inşâ ile, san'at iledir Yâni; kemal-i hikmetini ve çok esmasının cilvelerini göstermek gibi, çok dakik hikmetler için, kâinatın anasırından bir kısım mevcudatı inşa ediyor Her emrine tâbi olan zerratları ve maddeleri, Rezzakıyet kanunuyla onlara gönderir ve onlarda çalıştırır Evet Kadir-i Mutlak'ın, iki tarzda; hem ibda' hem inşâ suretinde icadı var Varı yok etmek ve yoğu var etmek; en kolay, en sühuletli, belki daimî, umumî bir kanunudur Bir baharda, üçyüz bin envâ-i zihayat mahlukatın şekillerini, sıfatlarını, belki zerratlarından başka bütün keyfiyat ve ahvallerini hiçten var eden bir kudrete karşı, "yoğu var edemez!" diyen adam, yok olmalı!L)(Eğer desen: "Delil-i İhtiraî i'tâ-i vücuddur İ'tâ-i vücud ise; i'dam-ı mevcudun refikidir Halbuki: Adem-i sırftan vücudu ve vücud-u mahzdan adem-i sırf-ı aklımız tasavvur etemiyor" Cevaben derim: Yahu! Sizin bu istis'âbınız ve şu mes'elenin tasavvurundaki istiğrabınız, bir kıyas-ı hâdi'in netice-i vahimesidir Zira icad ve ibda-i İlâhiyi, abdin san'at ve kesbine kıyas edersiniz Halbuki abdin elinden bir zerreyi imate veyahut icad etmek gelmez Belki yalnız umur-u itibariye ve terkibiyede bir san'at ve kesbi vardır Evet, bu kıyas aldatıcıdır, insan kendini ondan kurtaramıyorElhasıl : İnsan kâinatta mümkinatın öyle bir kuvvet ve kudretini görmemiş ki, icad-ı sırf ve i'dam-ı mahz etsin Halbuki hükm-i aklîsi de daima üss-ül-esası, müşahedattan neş'et eder Demek âsâr-ı İlâhiyeye mümkinat tarafından bakıyor Halbuki: Hayret-efza âsârıyla müsbet olan kudret-i Sâni'in canibinden temaşa etmek gerektir Demek ibadın ve kâinatın umur-u itibariyeden başka tesiri olmayan kuvvet ve kudretlerin cinsinden olan bir kudret-i mevhume içinde Sânii farz ederek o noktadan şu mes'eleye temaşa ediyor Halbuki Vacibü'l-vücud'un canibinden, kudret-i tâmmesi nokta-i nazarından bu mes'eleye temaşa etmek gerektir RN)

İCAD
(Ücâd) Kapı ve pencerelerin üstlerinde bulunan kemer

İCADE
İyi yapma, iyi işleme

İCADGERDE
f İcad olunmuş

İC'AF
Yere düşürme, yıkma

İ'CAF
Devamlı olarak hastaya bakma * Zayıflatmak

İCAH
Örtü, perde

İ'CAL
Acele ettirme, çabuk yaptırma * Öne geçme

İCAL
Korkutmak

İCALE
(Cevelan dan) Dolaştırma, cevelan ettirme

İCALE-İ ESB
Atı dolaştırma

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İCALET
El kitabı Lüzum etttiği zaman müracaat olunup faydalanılan, cepte ve elde taşınabilir küçük kitap * Acele ile ve derhal yapılan iş

İCALETEN
Hemen, acele olarak, seri bir şekilde

İ'CAM
Harflere, yazıya nokta koymak * İsteğini açıklıkla bildiremeyip, maksadı belirsiz, muğlak söylemek

İCAM
(Eceme C) Arslan yatakları * Çalılıklar, ağaçlıklar, meşelikler

İCAN
Boyun, unk

İCANE
(C: Ecanin) Hamam taşı * İçinde bez ve kaftan yıkanılan kap

İCAR
Kiralamak Kiraya vermek * Kira parası

İCAR
Kadının başına bağladığı nesne

İCARAT
Kiranın gelirleri Gelirler

İCARE
Kira Gelir, irâd Ücret * Fık: Belli bir menfaati belli bir karşılık ile satmak

İCARE-İ AKAR
Ev, dükkân, arsa gibi yerlerin kirası

İCARE-İ FÂSİDE
İn'ikad şartlarını câmi' olduğu halde sıhhat şartlarını tamamen veya kısmen cami olmayan icaredir Bu, aslen meşru olduğu hâlde vasfen meşru bulunmamış olur Binaenaleyh böyle bir icareyi mucir ile müstecirden herhangi biri fesh edebilir

İCARE-İ GAYR-İ MÜN'AKİDE
İn'ikad şartlarını tamamen veya kısmen câmi' olmayan icaredir ki, buna "İcare-i batıla" da denir

İCARE-İ MEVKUFE
Başkasının hakkı taalluk edip icazeti lahık olmadıkça nâfiz olmayan icaredir

İCARE-İ MÜECCELE
Sonradan alınacak kirâ

İCARE-İ MÜN'AKİDE
Bey'ide olduğu gibi in'ikad şartlarını tamamen câmi' olan icaredir

İCARE-İ MÜNECCEZE
Bir şeyi akd-i icare ânından itibaren kiraya vermektir Akd zamanında kiranın başlangıcı söylenmezse kira, bir icare-yi müneccezeye haml olunur

İCARE-İ MÜSANEHE
Yıllık olarak yapılan icaredir Bir hanenin bir yıl müddetle kiraya verilmesi gibi

İCARE-İ MÜŞAHERE
Aylık olarak yapılan icaredir Bir haneyi bir aylığına kiraya vermek gibi

İCARE-İ MÜZAFE
Bir şeyi gelecek muayyen bir vakitten itibaren kiraya vermektir Meselâ: Bir hâneyi gelecek falan ayın birinden itibaren bir sene müddetle şu kadar bin liraya kiraya vermek, bir icare-i müzafedir

İCARE-İ SAHİHA
İn'ikad ve sıhhat şartlarını tamamen câmi' olan icaredir ki, şuyu'ı asilden ve şartı mufsidden hâli olmak üzere malum bir menfaatı, malum bir bedel mukabilinde temlik etmekten ibarettir

İCARET
İcâr, ücret Kiraya vermek * Kurtarmak, yardım etmek

İCARETEYN
Müeccel ve muaccel icarelerle kiralanan vakıf emlâkı Hem derhal alınan, hem ileride alınacak kirası olan vakıf bina

İCAS
Gönlüne korku düşürmek

İ'CAZ
Âciz bırakmak Acze düşürmek, şaşırtmak * Edb: Mu'cize derecesinde düzgün ve icazlı söz söylemek Benzerini yapmada herkesi acze düşürmek Güzel söz söylemekte insanların muktedir olmadıkları derece * Mu'cizelik olan şey(Kur'an 1350 senedir bütün hakaikını kâinat çarşısında açıp teşhir ettiği halde herkes, her millet, her memleket onun cevahirinden, hakaikından almıştır ve alıyorlar Halbuki, ne o ülfet, ne o mebzuliyet, ne o mürur-u zaman, ne o büyük tahavvülâtlar onun kıymettar hakaikına, onun güzel üslublarına halel vermemiş, ihtiyarlatmamış, kurutmamış, hüsnünü söndürmemiş; şu hâl tek başı ile bir i'câzdır M)

İCAZ
(İycâz) Edb: Az söyle çok şey anlatmak Sözü muhtasar söylemek Çok mânaya gelen kısa cümlenin hâli Mâruf ve müteârif olan cümleden kısa bir cümle ile maksadı ifâde san'atıBöyle sözlere mucez, veciz veya vecize denilir

İCAZ-I BİTTAKDİR
Maksadı az sözle ifade etmekle beraber fazla olan etraflı mânaların zuhurudur

İCAZ-I HASR
Lafzan hiçbir hazf olmadığı halde, ibârenin mânaca zengin olmasıdır

İCAZ-I HAZF
Mânâya halel gelmemek şartı ile ve lâfzî veya aklî karine delâleti ile cümleyi tamamlayanlardan birinin hazfıdır

İCAZ-I MAKBUL
Tazammun ve hazf ile olan icaz

İCAZ-I MUHİLL
Sözün istenilen mânayı ifadeye kifayet etmemesi yüzünden mânanın bozulması halidir

İCAZ
Kadın eşarbı Baş örtü

İCAZET
İzin Müsaade Şehadetname Diploma "Olur" demek Destur vermek İlmî ehliyet Reva görmek

İCAZET-İ FİİLİYE
Bir kimseden izin ve ruhsata delalet eden bir fiil ve hareketin sudûr etmesi

İCAZET-İ KAVLİYE
Bir kimsenin bir şey hakkında "izin verdim" demesi

İCAZET-İ KÜLLÎ
Vaktiyle Osmanlı serdarlarına ve sefirlerine müsâlaha, muahede akdi ve sair işler hakkında verilen mezuniyet Tam salâhiyet demektir Bu salâhiyeti alan kumandan veya sefir, üzerine aldığı işi merkezden sormaya ihtiyaç kalmadan maslahatın icabettirdiği ve kendi aklının erdiği vechile yapıp bitirirdi

İCAZET-İ LÂHİKA
Bir kimsenin önce izni olmadığı halde, yapıldıktan sonra bir şeyi tasdik edip kabul etmesi

İCAZETNAME
f Şehadetname Diploma Şehadet kâğıdı

İCAZET VERMEK
Medrese usulüne göre okuttuğu dersi bitiren talebeye hocası tarafından izin verilmesi Bu tasdikan verilen mühürlü kâğıda "icazetname", icazet vermiş olan müderrise de "muciz" denilirdi

İCAZÎ
İcaza dair, icaza ait ve müteallik Veciz bir tarzda

İCAZKÂR
f İcazlı, kısa ifadelerle çok şey anlatmak halinde olan

İ'CAZKÂR
f Mu'cizeli olmak Başkalarını acze düşürecek derecede olmak

İ'CAZKÂRANE
f Herkesi yarışmada âciz bırakacak yolda

İ'CAZNÜMA
Mu'cize gösterir derecede Mu'cize derecesinde eser göstermek Âciz bırakmayı göstermek

İCBA'
Ekilen ekini henüz olgunlaşmadan satmak

İCBAR
Zor Zorlama Cebretmek

İCBAR-I NEFS
Kendini zorlama, nefsini icbar etme

İCCAR
(C: Ecâcir) Dam, çatı

İCCAS
Erik * Zerdâli * Armut

İCDAF
Bağırıp çağırma

İCDAN
Sonradan zengin olma

İCFA'
Koparmak

İCFAL
Gidermek * Devekuşu seğirtmek

İCFİL
Yaşlı kadın, ihtiyar kadın * Korkak adam

İCHA'
Ayaz çıkma

İCHAD
Eziyet çekme, elem ve sıkıntıya mâruz bırakılma * Gayret etme

İCHAF
Zulüm etme, gaddarlık * Gidermek * Noksan etmek, eksiltmek

İCHAM
Men'etmek, engel olmak

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İCHAR
(Cehr den) Sesle okuma * Ortaya çıkarma, zuhur ettirme, meydana çıkarma, açıklama

İCHAŞ
Bir kimseden yardım ve medet istemek

İCHAZ
Hazırlandırmak

İCÎ
f Atmaca * Hükümdar vekili

İCL
Dana Sığır yavrusu

İCL-İ SAMİRÎ
Musa (AS) zamanında Samirî'nin yaptığı buzağı heykeli (Bak: Samirî)

İCL
(C: İcâl) Boyun ağrısı * Sığır sürüsü

İCLÂ
(Cilâ dan) Sürme, nefyetme, sürgün etme Evinden barkından ayırma * Sür'atle seğirtme * Cilâlama, parlatma

İCLÂ-Yİ VATAN
Yerinden yurdundan sürgün etme, başka tarafa nefyetme

İCLAB
Cem'etmek, toplamak * Yoldaşlık etmek * Ardından çağırmak * "Gitsin" diye haykırmak

İCLAL
Ağırlama İkram Tekrim eylemek Büyüklüğünü kabul edip hürmet etmek Büyüklük Azamet

İCLALEN
Büyük sayarak, saygı ve hürmet göstererek

İCLAS
Oturtmak Tahta çıkartmak Padişahı tahta oturtmak

İCLE
Düve, dişi buzağı

İCLET
(C: Ucul) Dişi buzağı * Bir cins ot * Kırba

İCLİHMAM
Toplanmak, cem'olmak

İCLİNBAB
Yan yatmak

İCMA'
Toplanma Dağınık şeyleri toplamak * Hazırlamak * Azm ve kasdeylemek * Topluluk Fikir birliği Bir mes'eleden âlimlerin ittihad etmesi * Fık: Sahabe-i Güzin Hazretlerinin (RA) ittifakları üzere akaid hükmüne geçmiş umur-u diniyenin tamamı

İCMA-İ ÜMMET
Ist: Aynı asırda yaşamış olan İslâm âlimlerinden müctehid olanların, şeriatın bir mes'elesi hakkında verilen hükümde birleşmeleridir

İCMAD
Dondurma, câmidleştirme

İCMAD-I MÂ
Suyun dondurulması Suyun buz haline getirilmesi

İCMAEN
Toplu olarak, hep birlikte İcma-i ümmet olarak

İCMAL
Hülâsa etmek Kısaltmak, bir araya toplamak Kısa anlatmak Biriktirmek * Uzun bir hesaptan çıkarılan hülâsa, netice

İCMAL-İ SENEVÎ
Senelik gelir ve giderleri yahut yalnız giderleri toplu ve kısaltmış olarak gösteren cetveller

İCMAL-İ ŞEHRÎ
Aylık gelir ve giderleri, yahut yalnız giderleri toplu ve kısaltılmış olarak gösteren cetveller

İCMALEN
Kısaca Özlüce İcmali ve hülâsa olarak

İCMALÎ
Kısaca, toplu olarak, tafsilatsız Muhtasaran

İCMALÎ İMAN
İman esaslarını kısaca bilmek Allah'a ve Peygamberine imân ettiğini söylemek ve tasdik etmek (Bak: İman-ı icmalî)

İCMAM
Atı soluklandırma, dinlendirme * Biriktirme

İCMAR
Bir araya toplamak * Süratle yürümek * Atın sıçrayarak yürümesi * Bir şeyin umumi olması Ateşe öd ağacı koymak * Bir şeyi buhurlamak Tahmini hesab yapmak * Yeni ayın görünmesi

İCNAF
Doğruluktan ayrılma Sadakattan uzaklaşma

İCNAN
Deli etme, divane eyleme * Bir şeyi örtme

İCNE
Tıb : Yanak kemiği

İCNİS
Tembel ve uyuşuk adam

İCRA
Bir işi yürütmek * Yerine getirmek Yapma Tatbik etme * Vekil göndermek * Mahkeme kararını yerine getirmek * Suyu akıtmak * Huk: Borçlunun alacaklıya karşı ödemekle mükellef olduğu bir borcu, adlî bir teşekkül vâsıtasıyla ödetme

İCRA-YI İCABÎ
Lüzum eden muamelenin yerine getirilmesi

İCRA-YI LU'BİYYAT
Oyun icra etme, sahnede oyun oynama

İCRAAT
(İcrâ C) Meydana getirilen işler Yapılan işler * Ameliyat Tatbikat

İCRAAT-I CELİLİYE
Allah (CC)ın celalî sıfatına yani, kibriya ve azametine delâlet eden, kudret-i hakkı ile hâsıl olan icraatı

İCRA HEY'ETİ
Mahkeme kararını tatbike memur olan heyet İcra memurları heyeti

İCRA KUVVETİ
Memleketi idâre eden, kanunları tatbik eden kuvvet

İCRAM
Kabahat yapma, cürüm işleme

İCRA MEMURU
Mahkeme kararını tatbik ile borçludan borcunu alıp alacaklıya vermekle vazifeli olan adliye memuru

İCRA VEKİLLERİ HEY'ETİ
Vekiller heyeti Başvekilin riyaset ettiği bakanlardan meydana gelen hey'et

İCSA'
Dizüstü getirme Çökertme

İCŞAM
Teklif etmek

İCŞAŞ
Bir şeyi döverek ufaltma, küçültme

İCTİBA
Seçmek İhtiyar ve intihâb etmek Seçkin bir şeyi almak * Tahsildarın para ve vergi toplaması

İCTİBAZ
Mıknatıstaki kendine çekme hasiyeti

İCTİHAD
Kudret ve kuvvetini tam kullanarak çalışmak Gayret etmek Çalışmak * Anlayış * Kanaat * Fık: Şeriatın fer'î mes'elelerine âit hükümleri, İslâm müçtehidlerinin, usulüne uygun olarak, Kur'an ve Hadis-i Şeriflerden çıkarmaları ve bunun için tam gayret etmiş olmaları Böyle içtihad eden zâtlara Müçtehid denir(Mesail-i diniyeden olan içtihad kapısı, açıktır Fakat, şu zamanda oraya girmeğe altı mâni vardır:Birincisi : Nasılki, kışta fırtınaların şiddetli olduğu bir vakitte, dar delikler dahi seddedilir; yeni kapılar açmak hiç bir cihetle kâr-ı akıl değil Hem nasılki, büyük bir selin hücumunda tâmir için duvarlarda delikler açmak gark olmağa vesiledir Öyle de: Şu münkerat zamanında ve âdât-ı ecânibin istilâsı ânında ve bid'aların kesreti vaktinde ve dalâletin tahribatı hengâmında, içtihad namıyla kasr-ı İslâmiyetten yeni kapılar açıp, duvarlarında muharriplerin girmesine vesile olacak olan delikler açmak İslâmiyete cinâyettirİkincisi : Dinin zaruriyatı ki içtihad onlara giremez Çünki kat'i ve muayyendirler Hem o zaruriyat, kut ve gıda hükmündedirler, şu zamanda terke uğruyorlar ve tezelzüldedirler Ve bütün himmet ve gayreti onların ikamesine ve ihyâsına sarfetmek lâzım gelirken, İslâmiyetin nazariyat kısmında ve selefin içtihadat-ı sâfiyâne ve hâlisânesiyle bütün zamanların hacatına dar gelmeyen efkârları olduğu halde, onları bırakıp, heveskârane yeni içtihadlar yapmak bid'atkârâne bir hıyânettirÜçüncüsü : Her zamanın insanlarınca kıymetli addedilerek efkârı celbeden câzibedar bir metâ merguptur Meselâ: Bu zamanda en rağbetli, en iftiharlı, siyâsetle iştigal ve dünya hayatını te'min etmektir Selef-i sâlihin asrında ve o zaman çarşısında en mergup metâ, Hâlik-ı semâvat ve arzın marziyatlarını ve bizden arzularını kelâmından istinbat etmek ve nur-u Nübüvvet ve Kur'an ile kapatılmayacak derecede açılan âhiret âlemindeki saadet-i ebediyeyi kazandırmak ve vesâilini elde etmek idi Bu itibarla, o zamanlarda bütün fikirler, kalbler, ruhlar marziyat-ı İlâhiyeyi bilmek ve öğrenmeğe müteveccih idi Bunun için istidat ve iktidarı olanlar o zamanlarda vukua gelen bütün ahvâl ve vukuat ve muhâverattan ders almakla, içtihadlara zemin teşkil eden yüksek istidatlar vücuda gelirdiŞimdi ise, fikir ve kalblerin teşettütü, inâyet ve himmetlerin zâfiyeti, insanların siyaset ve felsefeye iptilâ ve rağbetleri yüzünden bütün istidatlar fünun-u hâzıra ve hayat-ı dünyeviyeye müteveccihtir Ahkâm-ı diniyeye sarfedilecek müstakim bir içtihad yokturDördüncüsü : İçtihad kapısından İslâmiyete girip mesâilini genişlendirmeğe meyleden adamın maksadı, zaruriyata imtisal ile takva ve kemale mazhariyet ise güzeldir Amma zaruriyatı terk ve hayat-ı dünyeviyeyi, hayat-ı uhreviyeye tercih eden adam ise, onun içtihada meyli, meyl-üt-tahribdir Tekliften çıkıp kaçmak için bir yol bulmaktırBeşincisi : Her şeyin, her hükmün vücuda gelmesi bir illete binaen olduğu gibi, bir maslahata dahi tâbidir Fakat maslahat illet değildir Ancak tercih edici bir hikmettir Bu zamanın efkârı, bizzat saadet-i dünyaya müteveccihtir Şeriatın nazarı ise, bizzat saadet-i uhreviyeye müteveccih olup, bittabi dünyaya da nâzırdır Çünki, dünya âhirete vesiledirUmumi bir beliyye olan ve nâsın ona müptelâ olduğu çok işler vardır ki zaruriyattan olmuştur O gibi işler su-i ihtiyar ile gayr-i meşru meyillerden doğmuş olduklarından, mahzuratı ibâhe eden zaruriyattan değildir Ve ruhsat ve müsaade-i şer'iyenin şümulüne dâhil olamazlar Meselâ: Bir adam su-i ihtiyâriyle haram bir tarzda kendini sarhoş etse, hâl-i sekirde yaptığı tasarrufatta mâzur olamaz Bu zamanda bu gibi içtihadlar, semavî değil ancak arzî içtihadlardır Bu gibi içtihadlar ile Hâlik-ı Semavat ve Arz'ın hükümlerinde yapılan tasarrufat merdutturMeselâ : Bazı gafiller, hutbenin Türkçe okunmasını istihsan ediyorlar ki, halkın bilhassa siyasî ahvalden haberleri olsun Halbuki bu gibi ahval-i siyasiye yalandan, hileden, şeytani fikirlerden hâli değildir Hutbe makamı ise, ahkâm-ı İlâhiyenin tebliği için ittihaz edilmiş bir makamdırSual : Avâm-ı nâs Arabiden haberdar değildir, fehmedemez?Cevap : Avâm-ı nâs, zaruriyat ve müsellemat-ı diniyeye muhtaçtır Ve hutbe makamı da bu gibi hükümlerin tebliği içindir Bu hükümler kisve-i Arabiye içinde tafsilen değilse de icmalen avâm-ı nâsa mâlum ve mâruftur Maahaza lisan-ı Arabda bulunan şehamet, yükseklik, meziyet, satvet diğer lisanlarda yoktur MN)

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İCTİHADÂT
(İctihad C) İçtihadlar

İCTİHADÎ
İçtihada müteallik İçtihada dair İçtihada ait

İCTİHAF
Bir şeyden çok şey almak * Üç parmakla yemek

İCTİHAH
Kadının veya dişi hayvanların hâmile olması

İCTİHAR
Askeri çoğaltma * Meydanda ve gözükür olma Aşikâr olma

İCTİLAB
Celbetmek, çekmek

İCTİLAL
Bir şeye bakmak

İCTİMA'
Toplantı Toplanmak Bir araya gelmek Kavuşmak

İCTİMA-İ A'ZAM
Ast: Bir çok gezegenin burç mıntıkalarının aynı noktasına tesadüf etmiş gibi görünmeleri

İCTİMA-İ NEYYİREYN
Güneş ile Ay'ın bir istiva üzerine gelmeleri

İCTİMA-İ SÂKİNEYN
İki sessiz harfin yanyana bulunması * Ast: İki gezegenin yan yana gelmesi

İCTİMA-İ ZIDDEYN
İki zıt şeyin bir arada, beraber olması(Bir şey zâtî olsa onun zıddı o zâta ârız olamaz Çünkü "ictima-i zıddeyn" olur, o da muhâldir İşte bu sırra binaen madem Kudret-i İlâhiyye zâtiyedir ve Zât-ı Akdes'in lâzım-ı zarurîsidir Elbette o kudretin zıddı olan acz, O Zât-ı Kadir'e ârız olması mümkün olmaz Ş)

İCTİMAAT
İçtimalar Toplanmalar

İCTİMAÎ
Topluluğa ait, birlikte yaşayanlara dair Cemiyet hayatına ait ve müteallik Sosyal

İCTİMAİYYAT
İçtimaî ilimler Topluluk hayatına dair ilimler Sosyoloji

İCTİMAİYYUN
İçtimaî hayatı en güzel şekilde idareyi düşünen ve ona çalışan İçtimaî mes'elelere dair ilimlerle uğraşan kimseler Sosyologlar

İCTİMAR
Tütsülenme, buhurlanma

İCTİNA
Meyve toplamak Meyve devşirmek Bir yere toplamak * Aldanmak

İCTİNAB
Çekinmek Sakınmak Uzak olmak

İCTİNAH
Bir yana eğilme, meyletme * Secde etme * (Hayvan) bir tarafa meyilli koşma

İCTİNAN
Gizlenmek

İCTİRA'
(Cür'et den) Cesaret etme, cür'et etme, yeltenme, atılma

İCTİRA'
(Cür'a dan) Suyu soluk almadan birden içme * Ağacı bir tutuşta kırma

İCTİRAH
El emeği ile kazanılan para ile geçinme

İCTİRAM
Kabahat yapma, cürüm işleme

İCTİRAR
İleri ve geri çekme, çekilme * Hayvanın geviş getirmesi

İCTİRAZ
Devenin geviş getirmesi

İCTİSAR
Cür'et ve cesâret göstermek * Çölü aşıp gitmek * Denizde geminin geçip gitmesi

İCTİSAS
Ağacı kökünden çekip koparmak

İCTİSAS
Hayvanın, ağzı ile çayırı araştırarak otlaması

İCTİSAS
Evleri yakın olmakla bir arada olma

İCTİŞA'
Yer uygun olmama

İCTİVA'
İğrenme, tiksinme

İCTİVAR
(Civar dan) Komşu olma, muhit yapma

İCTİYAB
Gömlek giyme * Yırtma * Kuyu kazma

İCTİYAH
Öldürme

İCTİYAL
Doğru yoldan döndürme

İCTİYAS
Yağma için dolanma * Taleb etmek, istemek

İCTİYAZ
Geçmek, mürur

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İCTİZA'
Ağaç veya dal kesme

İCTİZA'
İktifa etmek, yeter bulmak

İCTİZAB
(Cezb den) Çekip uzatma * Etrafına toplanma

İCTİZAL
Sevinme, mesrur olma

İCTİZAZ
Yün kırkma * Çayır ve ot biçme

İCTİZAZ-I AGNAM
Koyun kırkma

İCYAM
Men'etmek, engel olmak

İCZAB
Koparmak

İCZAL
Birini sevindirme, mesrur etme, gönlünü hoş etme

İCZAL
Semerin, devenin boynunu yara etmesi

İCZAM
El kesme * Hızlı yürüme

İÇ
t Herşeyin içerisi, dâhil, derun * Bir şeyin ortasındaki kısım, göbek * Karın, mide * Kalb, vicdan, gönül * Harem dairesi * Bir şeyin görünmez ciheti, bâtın

İÇ CEBEHANE
t Şimdiki askerî müzeye eskiden verilen addır İç cebehâne tâbiri bilahare "Hazine-i esliha", Üçüncü Sultan Ahmed devrinde "Dâr-ül esliha", daha sonraları da "Harbiye ambarı" olarak değiştirilmiş, en sonunda "askerî müze" şeklini almıştır

İÇERLEK
t Dip, kuytu yer Çıkmaz * Daha geride, daha içeride bulunan

İÇ EZAN
t Cuma günleri hatib minberde iken müezzin tarafından mahfilde okunan ezan Diğer namazlarda yalnız minarede ezan okunurken, cuma günleri öğle vaktinde hem minarede, hem de caminin içinde müezzin mahfilinde ezan okunur İkinci ezan caminin içinde okunduğu için buna "iç ezan" denilir

İÇGÜVEY
t (İçgüveyi, içgüveysi) Kayınpederinin evine alınan dâmat Karısı tarafının evinde oturan dâmat

İÇ HAZİNE
t Osmanlı İmparatorluğu zamanında sarayda muhafaza edilen bir kısım paralar

İÇ İL MÜDERRİSLERİ
t İstanbul, Edirne ve Bursa'da ve bunlara bağlı yerlerde 150'şer akça ve daha fazla yevmiyeleri olan medrese müderrisleri

İÇ KALE
t Kale duvarlarıyla çevrilmiş şehir ve kasabaların bazılarının ortasında ve en yüksek yerinde yapılan küçük kaleler Bu çeşit kalelere "bâlâ hisâr" da denilirdi Bu iç kaleler, düşmanın, surları geçmesi hâlinde veya şehirde bir isyân çıktığı zaman, hükümdar veya kumandanın çekilip kendini müdafaa etmesi için yapılırdı

İÇLİ
t İçi dolu * Çabuk müteessir olan, hassas duygulu * Kin tutan, haset eden

İÇ OĞLANI
t Saray hizmetine alınıp devletin çeşitli makamlarına namzed olarak yetiştirilen gençler İç oğlanı, Yıldırım Bayezid zamanında yeni teşekküle başlayan saray hizmetlerinde bulunmak üzere yeniçerilik için toplanan devşirmelerden ayrılmak suretiyle meydana getirilmiş ve bu usûl sonradan yapılan kanunla devam edip gitmiştir

İÇTİHAD
(Bak: İctihad)

İÇTİMAÎ
(Bak: İctimaî)

İÇTİNAB
(Bak: İctinab)

İDA'
Emanet bırakmak Vedia koymak * Huk: Kendi malının muhafazasını başkasına havale etme

İDA'
Fasid olmak Bozulmak * Helâk olmak * Yardım etmek

İ'DA'
Düşman etmek * Sıçratmak * Geri getirmek * Muavenet etmek, yardım etmek

İDÂA
Zâyi etmek Boşuna harcamak

İDÂA-İ VAKT
Vaktini boşa geçirmek Vaktini zâyi etmek

İDAB
Herkesi ziyafete davet etme Sofrası herkese açık olma * Doğruluğunu ve hak olduğunu herkese bildirme

İDAB
Acib nesne

İDABE
Edeblilik, terbiyeli oluş

İDAD
Saymak Sayı Hesab etmek * Ölüm vakti * Fark Vergi * Bahşiş * Küfüv Denk, hemtâ * Delilik emâresi * Parmakla hesab etmek

İDAD
(İded) Üstünlük, galibiyet, zafer * Kuvvet, zor

İ'DAD
Hazırlama Yetiştirme Geliştirme

İD'AD
Korkutmak

İDADE
Kol bağı

İ'DADİYE
Hazırlığa ait Hazırlığa mahsus * Orta tahsili veren okullar Vaktiyle rüşdiyeden sonra gidilip yüksek mekteblere girebilmek için lâzım gelen bilgileri öğreten okul Sultaniyelerden aşağı olan mekteb

İDAHA
Muti olmak, itaat etmek

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) [font=Trebuchet MS]İDAK
Davarın kösneyip aygır istemesi

İ'DAL
Güç olmak, zor olmak

İDALE
Bir şeyin elden ele geçmesi

İ'DAM
Vücudu ortadan kaldırmak Yok etmek Öldürmek

İ'DAM-I NEFS
İntihar Kendi kendini öldürmek

İDAM
Katık Ekmekle beraber yenen şey

İDAM
Islah etmek Muvafık kılmak, uygun yapmak

İD'AM
Direk vurmak

İDAME
Devam ettirmek Dâim ve bâki kılmak

İDANE
(Deyn den) Borç, ödünç verme, ikrâz

İDANETEN
Borç olarak, ödünç olarak, idane suretiyle

İDARE
Devrettirmek Çekip çevirmek Döndürmek Kullanmak Becermek

İDARE-İ ASKERİYE
Askerlik işleriyle meşgul olan idare

İDARE-İ EKVANÎ
Kevnlerin, âlemlerin idaresi, tasarrufu

İDARE-İ MAHSUSA
İlk adı "İdare-i Aziziye" olan devlet vapur işletme dairesi

İDARE-İ MASLAHAT
Bir işi mümkün mertebe iyi-kötü yürütmek

İDARE-İ MEŞRUTA
Meşrutiyet idaresi, meşrutiyetle idare

İDARE-İ MUTLAKA
Bir hükümdarla idare Bir hükümdarın idare ve yönetimi altında bulunan devlet Mutlakiyet idaresi

İDARE-İ MÜSTEBİDE
İstibdat idaresi

İDARE-İ ÖRFİYE
İcabında devletin bir yerde mülki idareye ait nizamları tatil ile kanunen kurduğu askerî idare Örfi idâre, sıkıyönetim

İDARE-İ UMÛR
İşlerin görülmesi

İDARE FİTİLİ
Eskiden geceleyin yatak odalarını aydınlatmak için zeytinyağı konmuş küçük bir tabağın içinde yakılan bir çeşit fitilin adıdır Küçük petrol lâmbalarına da idâre denildiği için bunların fitillerine de bu ad verilir

İDAREHANE
f Bir işe bakan hey'etin veya bir işi idare edenlerin toplanarak iş gördükleri yer ve dâire * Dergi, gazete vs gibi yayınların yazı işlerine bakılan dâire

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İDLÂLİYYÂT
İnsanı doğru yoldan saptıracak fikirler, azdıracak mevzular Kur'ânla muaraza eden safsata ve bâtıl felsefi nazariyeler

İFADE-İ MERAM
Dilek ve maksadını anlatmak

İFADE-İ ŞİFAHİYYE
Ağızdan söyleyerek, şifahî olarak ifade ederek

İFADE-İ TAHRİRİYE
Yazı ile anlatış

İFAHA
Yellenmek

İFAHE
Kan fışkırtma * Kanatma

İFAKAT
(Fevk den) İyileşme, hastalıktan kalkma Hastalıktan kurtulup tamamen iyileşinceye kadar aradan geçen zaman * Ayılma Sarhoşluk veya baygınlıktan kurtulma

İFAKAT-PEZİR
f İyileşmesi mümkün, iyileşebilir

İFAKAT-YÂB
f İfakat bulucu, iyileşen

İFAKAT-YAFT
f Sıhhat bulan, iyileşen, hastalıktan kalkan

İFAL
Sür'atle gitmek, hızla gitmek * Uzaklaşmak, ırak olmak

İFASA
Yumuşak söylemek * Aşikâre söylemek Açık açık konuşmak

İFATE
(Fevt den) Kaybetme, kaçırma, elden çıkarma

İFATE-İ FIRSAT
Fırsatı kaçırma Fırsatı değerlendirememe

İFATE-İ VAKT
Vakit kaybetme, zaman harcama

İFAVE
Çorbanın iyisi * Çömlek kaynarken yüzüne çıkan köpük

İFAZA
(Feyz den) Bereketlendirmek Feyz vermek Bol bol dağıtmak ve akıtmak Taşıp yayılmak

İFAZA-BAHŞ
f Feyizlendiren, feyiz aldıran

İFAZE
(Fevz den) Maksada erdirmek Merama kavuşmak Zaferyâb eylemek

İFCA'
Geçimini genişletme

İFCAC
Kuş cıvıldaması, kuş ötmesi

İFCAC-I TUYUR
Kuşların cıvıldayışı

İFCAR
Fecir vaktine girme * Bir kimseyi fâcir sayma

İFDA'
Fidye kabul etme

İFCAS
Mânâsız ve münasebetsiz şeylerle kibirlenme

İFDA'
Sahraya çıkmak, çöle çıkmak

İFDAH
(Fadih den) Kötülüğü açığa vurma Kusur ve ayıpları meydana çıkarma

İFDAL
(Fadl dan) Lütuf ve bağış İhsan

İFFET
Namus Temizlik Perhizkârlık Nefsi behimî temayüllerden men etmek Helâla razı olup haramdan kaçınmak

İFFET-FÜRUŞ
f Namus ve iffetten söz eden Namusluluk taslayan

İFFETLİ
(İffetlü) Namus, hayâ ve iffet sahibi kadın * Doğru, rüşvet yemez, haram yemez, istikametli kimse * Eskiden kadınlara yazılan mektub hitabı

İFHA'
Unutmak

İFHAC
Davarın ayaklarını ayırıp sağmak

İFHAH
Âciz bırakma

İFHAK
Doldurmak

İFHAM
İkna edip sükût ettirmek Delil göstermekle ve isbat etmekle galip gelmek

İFHAM
Bildirmek Anlatmak Maksadı bildirmek

İFHAM
Ulu etmek, yüceltmek

İFHAR
Şereflendirmek Şeref vermek Fahirlendirmek

İFHAŞ
(Fuhş dan) Kötü ve fena söyleme

İFK
Bühtan Bir suçu birisine yüklemek İftira

İFKA'
Fakir ve kötü durumda bulunma

İFKAD
Kaybettirme, kazandırmama

İFKAH
Öğretme

İFKAR'
Fakir düşürme, fakirleştirme * Hayvanı kirâya verme

İFLA'
Sütten ayırma, memeden kesme * Yabana kaçma

İFLAH
Mübarek ve muvaffakiyetli olmak Selâmete çıkmak Felâha kavuşmak * Nimette dâim ve kararlı olmak (Bak: Felah)

İFLAK
şiir okurken fesahat üzerine olmak * Mâna ve kelime icad etme

İFLAL
Gidermek * Yağmur gelmeyen yere yetişmek

İFLAS
Malı tükenmek, parası kalmamak Borçlarını ödeyemiyecek hâle gelmek Sermayesini batırmak * Ahirette günahları çok olanın hüsrana düşmesi

İFLAS
Sıyrılıp kurtulmak

İFLAT
Kement veya bağdan kurtulup kaçma

İFLİLAK
Yer yüzünü bulut kaplamak

İFNA'
Mahvetmek Tüketmek Kıymetini kaybetmek Çok zarar etmek Yok etmek

İFNA-Yİ BEDEN
Vücudu yok etme, öldürme

İFNA-Yİ HAYAT
Hayatını sarf edip bitirmek Hayatını yok etmek

İFNA-Yİ MAÂL
Malını sarfetme, malını ifnâ etme

İFRA'
Kesmek * Yarmak

İFRAC
Açılma * Ayrılmak * Genişletmek * Açmak

İFRAC-ÜL BÂHİRE
Geminin kıyıdan veya iskeleden açılması

İFRAD
Tek olarak söylemek * Ayırmak * Göndermek Yollamak

İFRAG
Bir halden başka bir hale sokma Kalıba dökmek Şekil vermek * Boşaltmak Akıtmak Dökmek Câri kılmak

İFRAH
Ferahlandırmak Memnun etmek

İFRAH
Belirsiz bir şeyi belirtme * şübhe ve tereddütü giderme * (Kuş) yavrulama * (Tohum) yeşerme

İFRAM
Doldurma, doldurulma

İFRAR
Kaçırmak Kaçırılmak Firara mecbur etmek

İFRAS
Fırsat ele geçme

İFRAŞ
Zemmetme, kötüleme, çekiştirme * Serip döşetme

İFRAT
Haddinden geçmek Pek ileri gitmek * Takatinden ziyade iş vermek (Tefrit'in zıddı)

İFRAT-I NEŞAT
Sevinç coşkunluğu, sevinçten dolayı çoşma

İDARE KANDİLİ
Yatak odalarını aydınlatmağa ve elde gezdirmeğe mahsus küçük, ışığı az lâmba

İDARETEN
İdare için Kanun ile değil, işin gelişine göre yaparak İdare yoluyla, işi idare ederek

İDARÎ
İdare * İdare ile alâkalı

İD'AS
Tepelemek

İDAVE
(C: Edâvâ) Deriden yapılmış su kabı Asker matarası

İDB
Acib iş

İDBAK
Ulaştırmak Yapıştırmak * Tecvidde: Harf okunduğu zaman dilin üst damağa yapışmasına denir Bu sıfatın harfleri Sad, dad, tı, zı'dır İsimlerine müdbaka denir (Bak: İtbak)

İDBAR
Geriye gitmek Geri dönmek * İşlerin ters gitmesi * Talihsizlik * Bir gezegenin diğer oniki burcun tertibine zıt olarak hareketi (Asıl tertibe göre gitmesine de ikbal denir)

İDBİSAS
Ne kırmızı, ne siyah olmak * Ot bitmek

İDCAN
(İdcican) Gökyüzü yağmur bulutlarıyla örtülme * Hava çok sisli ve dumanlı olma

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İFRAT-I NEŞAT Sevinç coşkunluğu, sevinçten dolayı çoşma
İFRATKÂR f Pek ileri giden Haddini aşan
İFRAT Ü TEFRİT Birbirine tamamıyla ters olan iki uç Çok fazla ve çok az
İFRAZ Ayırmak, tefrik etmek Ayrılmak
İFRAZ f Yükseklik Rif'at İrtifa'
İFRAZ Vazifeye tayin etmek * Farzedip vermek
İFRAZAT Vücuddan çıkan, bedenden ayrılan kan, irin, balgam gibi şeyler
İFRAZCİYAN Darphanede sikke (para) kesenler Altun, gümüş ve bakır madenlerini para haline getirdikleri için bu tabir meydana gelmiştir
İFRAZ HAZİNESİ Tar: Kullanılmayan kıymetli eşyanın saklandığı yer Bu gibi kıymetli şeylerden ikinci dereceden olanların muhafaza olunduğu yere de "Bodrum Hazinesi" denilirdi
İFRİNKA' Parmak çıtırdatma * Gidermek * Ayırmak
İFRİT Cin taifesinden çok muzır, şerir ve korkunç bir cins * Mc: Korkunç, kızgın ve öfkeli insan
İFRİZ Dam saçağı
İFSAD Bozmak Azdırmak Fesada uğratmak Fitne salmak Karıştırmak
İFSAD-I Mİ'DE Mideyi bozma
İFSADAT (İfsad C) İfsadlar, kargaşalıklar, fesada uğratmalar
İFSAH Açmak, genişletmek
İFSAH Fesahatla konuşmak Açık ve düzgün söz söylemek
İFSAH Unutmak Akıldan çıkarmak İhmal etmek
İFSAM Hastanın ateşinin düşmesi * Kesilip bitme, tükenme * Yağmurdan sonra hava açılma
İFŞA (C: İfşâât) Duyurmak Fâşetmek Meydana çıkarmak Gizli bir şeyi herkese duyurmak
İFŞA-Yİ RAZ Sırrı açıklama
İFŞAAT (İfşa C) İfşa etmeler, fâşetmeler, meydana çıkarmalar, duyurmalar
İFTA Fetva vermek (Bak: Fetva)
İFTAH Açmak Fethetmek (Bak: Feth)
İFTAH Seğirtme * Sık nefes alma, hızlı hızlı soluk alma
İFTAL f Dağınık * Yırtık, aralık, yarık
İFTAM Memeden ayırma, sütten kesme
İFTAN Fitneye düşürme * Ayartma
İFTAR Oruç açmak Oruç açılırken yenen yemek (Zıddı: İmsak)
İFTARİYYE İftarlık İftar için hususi olarak hazırlanmış nevale Bunlar oruç bozulduktan sonra yemek yenmeden evvel yendiği için bu ad verilmiştir * Osmanlı İmparatorluğu zamanında padişah sarayında, vüzera, eşraf ve âyân konaklarında, davetlilere iftardan sonra diş kirası namıyle verilen bahşiş, para
İFTİAL Bir şeyi iş edinmek Kendiliğinden yapmak * Arabçada beş harfli fiilin birinci babı * Yalan düzmek, iftira etmek
İFTİAL Fal tutma, fala bakma
İFTİAT Başa tülbent sarmak

RE: Osmanlıca Sözlük (İ Harfi) İFTİCA' Birdenbire, ansızın olma
İFTİDA' (Fidye den) Fidye vererek esirlikten kurtulma
İFTİDAH (Fadâhat den) Kırma, kırıp ufalama * Maskara olma, rezil olma
İFTİHAM (Fehm den) Kavrama, anlama Fehmetme
İFTİHAR Övünmek Kendini beğenircesine kendinden ve yaptıklarından bahsetmek * Başkasının iyi bir hali ile sevinmek (Bak: Tahdis-i ni'met)
İFTİHARİYYAT İftihar yoluyla söylenen sözler
İFTİHAR MADALYASI Padişaha sadakat gösterenlere, tarım ve san'atın ilerlemesine çalışanlara, yangın ve sâri hastalık anında devlet ve millete büyük hizmetleri dokunanlara verilmek üzere II Abdülhamid'in irade-i seniyesiyle altın ve gümüşten olmak üzere çıkarılan madalya (1886 ve 1887) Madalyanın ön yüzünde yukarı kısmında şualar içinde tuğra ve alt kısmında Osmanlı arması; diğer yüzünde defne dalı arasında bir boş saha vardır Buraya, madalyanın sahibi olacak şahsın adı yazılırdı Kırmızı renkli kurdele ile göğsün sol tarafına takılırdı Sahibinin ölümünde vereseye intikal etmez, hükümete geri verilirdi
İFTİHAS Gerçeği ve hakikatını dikkatle araştırma İçyüzünü iyice tetkik etme * İmtihan etme, deneme
İFTİKAD Arayıp sormak * Kaybolmak
İFTİKAK (Fekk den) Rehinden kurtarma, rehinden çıkarma
İFTİKAL Çok çalışma, bir işte çok fazla emek harcama, pek fazla gayret sarfetme
İFTİKAR Yoksulluğunu, fakirliğini açığa vurmak * Çok ihtiyacı olmak * Tevazu' Alçak gönüllülük
İFTİLA' Otlatma
İFTİLAK Taaccüb etmek, şaşırmak
İFTİLAL Bükülme * (Asker) muharebeden yılma
İFTİLAT Ansızın bir işe girişme * Hatıra gelivererek şiir veya söz söyleme
İFTİLAZ Kesmek, kat' * Bir kimsenin bir parça malını almak
İFTİNAN Türlü türlü ve birbirini tutmayan düzensiz söz söyleme * Fitneye düşmek * Âşık olmak
İFTİRA Birinin üzerine suç atmak Bühtan İfk Yalan yere birisini suçlu göstermek
İFTİRAAT (İftira C) İftiralar, asılsız isnatlar, aslı esası olmayan suç yüklemeler
İFTİRAK Perişan olmak * Ayrılmak, dağılmak Hicran
İFTİRAK-I İZAM Kemiklerin dağılması
İFTİRAKAT Ayrılıklar İftiraklar Parçalanmalar
İFTİRAR Gülmek
İFTİRAS Yırtmak Parçalamak Yırtıp parçalamak * Zorla yere yıkmak
İFTİRAS Fırsat gözlemek Fırsatı ganimet bilmek
İFTİRAŞ İzine uyma * Namusa dokunur söz söyleme * Yayılma * Cima * Döşemek
İFTİRAZ Farz kılma, vacib kılma
İFTİSAD Neşter ile kan aldırma
İFTİSAL Sütten kesilme, memeden ayrılma * Fidanı çıkarıp başka yere dikme
İFTİTAH (Fetih den) Açmak, başlamak, fethetmek Zabtetmek
İFTİTAH TEKBİRİ Namaza başlarken alınan tekbir Namaz, her nevi dünya meşguliyetinden alâkayı keserek kılındığı için, Allahü Ekber diye iftitah tekbirini alarak namaza başladıktan sonra ibadet esnasında dünya işi haram olup namazı bozar Bu mâna için bu tekbire, tahrime adı da verilir
İFTİTAN (Fitne den) Fitneye uğrama * Aldatmak * Azdırmak
İFTİYAK Fakirleşmek, yoksullaşmak
İFTİYAL Fal tutma
İFTİYAT Düşünmeden bir işe başlama * Bir şey kaybolup gitme
İFTİZAH (Bak: İftidâh)
İFZA' Korkutmak * Güç olmak
İFZA' Medet etmek, yardım etmek * Korkutmak
İFZAH (Fazih den) Kusuru, kötülüğü, ayıbı açığa vurma
İG Koku, rayiha
İĞ Yün, pamuk vs kıvırmağa mahsus iğne
İGAL Acele ile bir kimseyi bir yere sokma * Uzaklara gitme
İGAME Havanın bulutlu olması
İGARE Yağma etmek, hücum etmek * Teşvik etmek Gayrete getirmek Acele etmek
İGASE İmdada yetişmek, yardım etmek
İGAZA Kızdırma, darıltma
İGBAB Korkmak * Bir gün görüp bir gün terketmek
İGBİRAR Kırılmak Gücenmek * Toz ile paslanmak * Boz benizli olmak