Hz Muhammedin Hoşgörülü Olması

Hz Muhammedin Hoşgörülü Olması
Hz Muhammedin Hoşgörülü Olması

Peygamber efendimizin Hoşgörülü olması
Peygamber Efendimizin hoşgörülüğü
Hz Muhammed'in Hoşgörüsü

Hoşgörü, literatürümüzdeki deyimiyle müsâmaha, görmezliğe gelme, aldırmama, bir suçluya karşı şiddet göstermeyip geçiverme, katlanma[579] gibi anlamlara gelir

Hoşgörü, toplum hayatında son derece gerekli bir davranış biçimidir Çünkü insanlar farklı inanç, düşünce ve davranışlara sahiptirler Bir konuda dayanakları, amaçları, hedefleri ve yöntemleri çoğu zaman farklı olduğu için her zaman ve her konuda uzlaşmaları mümkün olmayabilir O sebeple, birbirlerinin düşünce ve davranışlarına hoşgörü ile yaklaşmaları gerekmektedir

Hoşgörü, çağımızın olumlu anlamda yükselen değerlerinden birisidir Nitekim 1995 yılı, Türkiye'nin girişimi ile "Hoşgörü Yılı" ilan edilmiştir Hz Peygamber'in hoşgörüsünü anlamak, çağımızdaki hoşgörü anlayışı ve uygulamalarının onun uygulama alanına koyduğu hoşgörünün neresinde bulunduğunun anlaşılmasına da yardımcı olacaktır Hz Peygamber bizzat hoşgörü anlamındaki müsâmaha kelimesini pek çok sözünde kullanmış ve faaliyetlerinde hoşgörü prensiplerini uygulamıştır Halbuki hoşgörü, Batı'da, Asr-ı Saadet'ten bin yıla yakın bir zaman sonra, XV yüzyıldan itibaren bir felsefî kavram olarak kullanılmaya başlamıştır

Hoşgörü Hz Peygamber'in faaliyetlerinde önemli bir ilkedir Bu ilkenin temelini de "Kolaylaştırınız, zorlaştırmayınız Müjdeleyiniz, korkutmayınız" sözleriyle atmıştır Dinin kolaylık olduğunu[580] açıklamıştır Hoşgörü ve kolaylık dini olan İslâm'la gönderildiğini bildirmiştir[581] Bazı kişilerin "Allah katında hangi iş daha üstündür?" şeklindeki sorularına cevap verirken, Allah'a imandan sonra saydığı hususların içine hoşgörüyü de dahil etmiştir[582] Hoşgörünün cennete girmeye vesile olacağını bildirmiştir[583]

Hz Peygamber hoşgörüyü bireyler arasında tek taraflı değil, karşılıklı uyulması gereken bir davranış biçimi olarak görmüştür Haksızlığa yol açılmaması, bir kişinin sürekli hoşgörü bekleyen, diğerinin ise hoşgörü göstermek zorunda kalan durumuna düşmemesi ve toplumun tüm bireyleri arasında hoşgörünün hakim olması için "Hoşgörülü davran ki sana da hoşgörü ile davranılsın"[584] buyurmuştur Bu söz, aynı zamanda hoşgörüye aynıyla karşılık verilmesi ve hoşgörünün istismar edilmemesi gerektiğini de ortaya koymaktadır

Hz Peygamber kaba ve genel âdâba aykırı davranışlar karşısında fevrî hareket etmez, bunları olgunlukla karşılardı Bir gün üzerinde Necran mamulü yakası sert bir elbise bulunduğu halde yürürken, yanına yaklaşan bir kişi Hz Peygamber'in elbisesini hızlıca çeker Bunun sonucu elbisesinin yakası boynunda iz bırakır Adam bununla yetinmez ve "Ey Muhammed! Senin yanındaki Allah'ın malından bana vermeleri için emret"! der Hz Peygamber adama döner ve güler; onu cezalandırma yoluna gitmez Arkasından da ona istediğini vermeleri için emir verir[585]

Yine bir gün bedevînin biri Mescid-i Nebevî'ye küçük abdestini yapar Orada bulunanlar bu adamı cezalandırmak isterler Hz Peygamber onlara müdahele ederek adamın abdest bozduğu yere su dökmelerini ister ve "Siz zorlaştırıcı olarak değil, kolaylaştırıcı olarak gönderildiniz"[586] der Bu olayda Hz Peygamber'in, uygunsuz davranışta bulunan kişiye hoşgörüyle davranmasının yanında, sahâbeyi de eğittiği ve konuyla ilgili genel prensipleri hatırlattığı görülmektedir

Hz Peygamber'in, aile bireylerine ve yakın çevresine hoşgörüsü takdire şayandır Eşlerine, çocuklarına, yanında büyüyenlere ve hizmetinde bulunanlara hoşgörülü davrandığını daha önce gördük Bunun yanısıra geniş toplum kesimlerine de hoşgörü göstermiştir Sözgelişi yakınlarına karşı işlenen cinayetlerin ve kendisine karşı tertiplenen süikastlerin faillerini affetmiştir

Hz Peygamber başka din mensuplarına hoşgörü göstermiş, onlara saygılı davranmıştır Örneğin hicretten sonra Medine'de müşrik Araplar ve Yahudilerin de katılımıyla Medine Sözleşmesini imzalamıştır Gayr-i Müslimlere inanç, fikir, mal ve can güvenliği tanınmıştır Onlara tanıdığı ibadet hürriyeti konusunda bir örneği burada hatırlatmak gerekir Hıristiyan Necran heyeti bir ikindi vakti Medine'ye gelerek Mescid-i Nebevî?ye girmişlerdir Hz Peygamber ashabı ile henüz ikindi namazını kıldığı sırada ibadet vakitleri gelen Hristiyanlar doğuya yönelerek ibadet etmeye hazırlanmışlardır Bazı sahâbiler onların ibadet etmesine engel olmak istemişler, fakat Hz Peygamber onların serbest bırakılmasını ve ibadetlerini yerine getirmelerine müsade edilmesini emretmiştir Ehl-i kitaba dahil olan zümreler, yani Yahudiler, Hıristiyanlar, Mecusîler, şayet İslâm'ı kabul etmeyip kendi dinlerinde kalmak isterlerse devlete cizye adlı yıllık bir vergi ödedikleri takdirde canları, malları, ırz ve namusları ile din ve mabetleri himaye altına alınmıştır Görüldüğü üzere bu uygulamada sadece hoşgörü ile yetinilmemiş, bunun çok ötesinde himaye, koruma, garanti altına alma, teminat verme gibi hususlar devreye girmiştir Bu alandaki uygulamalar daha sonraki dönemlerde de devam etmiştir Hz Peygamber'in Ehl-i kitaba karşı hoşgörüsünü Hristiyanlarla ilişkiler, Yahudilerle ilişkiler ve toplum yapısı ile ilgili bölümlerde anlattığımız için aynı konu üzerinde burada uzun uzadıya durmak istemiyoruz

Katlanma olmaksızın hoşgörüsüz hayat geçmeyeceği tabiîdir Hoşgörü, tahammülün de ötesinde hâkim, egemen, güçlü olduğu zamanda hak tanımak, affetmek şeklinde gerçekleşirse daha da anlamlı olmakta ve önem kazanmaktadır Bu çerçevede, Mekke'nin Fethi'nde Hz Peygamber'in yaptığı hoşgörü önemlidir

Şüphesiz her şeyin hoş görüleceği de söylenemez Bireye ve topluma karşı işlenen öyle ağır suçlar görülmektedir ki, bunların hoş görülmesi mümkün değildir Bu bakımdan Hz Peygamber'in, yeni bir toplum düzeni kurmaya, toplumsal düzeni sağlamaya ve barışı korumaya yönelik bazı uygulamaları, hoşgörüsüzlük olarak değil, yukarıda çizilen çerçevede değerlendirilmelidir Peygamberimiz bu tutumuyla, hoşgörüyü safdilliğe varan bir davranış biçimi olarak görmediğini de ortaya koymuştur Ayrıca her şeyi hoş görmek, yanlış bir hoşgörü anlayışının doğmasına, hoşgörünün bir sığınma aracı olarak kabul edilmesine ve kötü alışkanlıkların yaygınlaşmasına sebep olabilir

Hoşgörü toplumsal barış ve uzlaşmaya katkıda bulunur Karşılıklı sevgi ve saygıya dayalı, kavgasız, çekişmesiz, birbirinin düşüncelerine, görüşlerine, inançlarına saygılı bireylerden oluşan huzurlu bir toplum oluşmasına vesile olur Ki, böyle bir toplum yapısı, Hz Peygamber'in en başta gelen hedefiydi Hz Peygamber sadece yanlışa göz yummakla yetinmemiş, doğru olanı da göstermiş, aynı yanlışın tekrarlanmaması için gayret göstermiştir Çünkü aksi takdirde göz yumma, giderek sabrı taşıran, bireyin ve toplumun huzurunu bozan noktalara ulaşabilir Başlangıçtaki hoşgörü daha sonrası için birikim oluşturabilir

Hz Peygamber'in hoşgörüsü Batılı araştırmacıların da ilgisini çekmiştir Mesela onunla ilgili özel bir eser kaleme alan İngiliz subayı Bodley, çok yönlü bir insan olan Hz Muhammed (sas)'in insanların zaaflarını hesaba kattığını ve bu zaaflara karşı müsamaha gösterdiğini, insanların ihtiraslarını anladığını[587] vurgular Hoşgörü, kolaylaştırma ve ılımlı politikanın onun başarısına damgasını vurduğunu dile getirerek bu konuda şunları söyler: "Ebû Cehil'in oğlu İkrime'nin İslam'ı kabul etmesi, itidal ve kolaylığı haklı gösteren bir zaferdi"[588] Bodley, Hz Peygamber'in hoşgörü çizgisini hemen her ortamda izlediğini, itidalden en sıkıntılı zamanlarında bile ayrılmama çabası içinde bulunduğunu[589] ifade eder