Namazın Şartları Ve Anlamları Nelerdir?

Namazın Şartları Ve Anlamları Nelerdir?
Namazın Şartları Ve Anlamları Nelerdir?

namazın şartları
namazın şartları nelerdir,
Namazın şartları içindekiler dışındakiler

Namazın farzları on ikidir Bunlardan altısı namaza başlamadan bulunması gereken farzlar olup şunlardır:

1) Hadesten temizlenme 2) Necasetten temizlenme, 3) Avret yerini örtmek, 4) Kıbleye yönelmek, 5) Vakit, 6) Niyet

Bunlara, "namazın şartları" denir

Diğer altısı da namaza başladıktan sonra bulunması gereken farzlar olup şunlardır:

İftitah tekbiri, 2) Kıyam, 3) Kıraat, 4) Rükû, 5) Sücûd, 6) Son oturuşta "et-Tehiyyâtü"yü okuyacak kadar bir süre oturmak

Bunlara da "namazın rükünleri" denir Bunlardan başka ta'dîl-i erkân ve namazdan kendi isteği ile çıkmak gibi başka rükünler de vardır

1) Hadesten Temizlenme

Abdestsizlik, cünüplük, hayız veya lohusa hallerinde bulunmaya "hades hâli" denir Abdestsizlik küçük hades, diğerleri büyük hadestir Küçük veya büyük hadeslerden temizlenmek abdest almak, yıkanmak veya teyemmüm etmekle olur Allah Teâlâ şöyle buyurur: "Ey iman edenler! Namaza kalktığınız zaman yüzlerinizi, dirseklerle birlikte ellerinizi yıkayın Başınızın bir bölümünü meshedin Topuklarla birlikte ayaklarınızı da (yıkayın) Eğer cünüp iseniz iyice temizlenin " (el-Maide, 5/6)

Hz Peygamber de şöyle buyurmuştur: Abdest bozan kimse, abdest almadıkça Allah Teâlâ sizden birinizin namazını kabul etmez"
Allah Teâlâ temizlenilmeksizin hiç bir namazı kabul etmez"

Farz, vacib, sünnet veya nâfile tam namaz veya tilâvet yahut şükür secdesi gibi eksik namaz için hadesten temizlenmiş olmak şarttır Abdestsiz kılınacak bir namaz sahih olmaz

Namaz kılarken herhangi bir sebeple abdest bozulsa, namaz da bozulmuş olur Hz Peygamber (sas) şöyle buyurmuştur: "Sizden birisi, namazda yellendiği zaman, namazdan ayrılıp abdest alsın ve namazını iade etsin "

Hadesten temizlenme, namazın diğer şartları gibi sıhhat şartlarındandır

2) Necasetten Temizlenme

Namazdan önce bedende, elbisede veya namaz kılınacak yerde bulunan pisliği temizlemek gerekir Bu temizlik namazın geçerli olması için ön şarttır Elbisede ve namaz kılınan yerde, ayak, el ve dizler ile sağlam görüşe göre alnın konulacağı yerde dört gramdan (1 miskal) fazla insan dışkısı gibi katı yahut avuç içinden daha geniş alana yayılan insan sidiği veya şarap gibi sıvı pisliğin bulunması namazın sıhhatine engel teşkil eder Eti yenen hayvanların veya atların sidiği ve dışkısı ise bulaştığı bedenin veya elbisenin dörtte bir bölümünden az miktarı namaza engel olmaz, affedilmiş sayılır Bundan fazlasını ise, temizlemeye güç yetince namazın sıhhatine engel olur
Allah Teâlâ; "Elbiseni temizle" (el-Müddessir, 74/4) buyurmuştur İbn Sîrin, bu temizlemenin elbisedeki pisliğin su ile temizlemek olduğunu söylemiştir Hz Peygamber Fâtıma binti Ebî Hubeyş (ranhâ)'nın özür kanının (istihâza) hükmünü sorması üzerine şu cevabı vermiştir:

"Bu, kanama yapan bir damardır Ay başı değildir Âdet zamanın geldiğinde, namazı bırak Âdetin kadar bir süre geçtikten sonra kanını yıka, guslet ve namaz kıl"

Mescidin içinde küçük abdest bozan bedevî için Resulullah (sas);

"Bu bedevinin işediği yere kova ile su dökün " buyurmuştur

Yukarıdaki ayet elbiseyi temizlemenin, ilk hadis bedeni, ikinci hadis ise namaz kılınacak yeri temizlemenin farz olduğuna delâlet eder

3) Avret Yerini Örtmek

Avret sözlükte; eksiklik, kusur, düşmanın sızmasından korkulan zayıf mevzi, örtülmesi gereken yer ve kadın gibi anlamlara gelir Şer'î bir terim olarak; bakılması haram olup, örtülmesi farı bulunan uzuvlara "avret yeri" denir Hanefîlere göre, insanların huzurunda avret yerinin örtülmesi icma ile farzdır Sağlam olan görüşe göre, tenhada örtmek de farzdır Bir kimse karanlık bir evde bile olsa, temiz elbisesi bulunduğu halde çıplak olarak namaz kılsa, bu namaz sahih olmaz
Yıkanma, tabiî ihtiyaç, taharetlenme gibi ihtiyaçlar dışında, tenha bir yerde de bulunulsa, namazda veya namaz dışında avret yerlerinin örtülmesi farzdır Bunun delili Kitap ve Sünnettir Allah Teâlâ şöyle buyurur: Ey Âdemoğulları! Her mescide gelişinizde güzel elbiselerinizi giyerek gelin" (el-A'râf, 7/31) İbn Abbas (ra)'a göre; bundan kastedilen namazda giyilen temiz elbiselerdir

Hz Peygamber şöyle buyurur:

"Allah Teâlâ büluğa ermiş kadının namazını başörtüsüz kabul etmez" Ey Esma! Kadın büluğ çağına ulaşınca, onun şu ve şu uzuvlarından başkasının görünmesi helâl ve caiz olmaz" Hz Peygamber bu sözleri söylerken, elleri ile yüzünü işaret etmişti"

Erkeklerin avret yeri sayılan uzuvları; göbekleri altından dizleri altına kadar olan kısımdır Sağlam görüşe göre diz kapağı da uyluktan olup avret yeri sayılır Delil, Hz Peygamber'in şu hadisidir: "Erkeğin avret yeri, göbeği ile diz kapağı arasıdır", "Göbeğinden aşağısı diz kapaklarını geçinceye kadar olan kısımdır" Başka bir delil de Darekutnî'den rivayet edilen, Diz kapağı avret yerlerindendir" anlamındaki zayıf hadistir

Hür kadınların yüzleriyle ellerinden başka, sarkan saçları dahil bütün bedenleri avrettir Yüzleriyle elleri ise ne namazda, ne de bir fitne korkusu bulunmadıkça namaz dışında avret değildir Ayakları konusunda ise görüş ayrılığı vardır Daha sağlam görülen görüşe göre, ayakları da avret değildir Çünkü ayaklarla yolda yürüme zarûreti vardır Özellikle bunları örtmek yoksullar için güçtür Başka bir görüşe göre, bir kadının namazı, ayağının dörtte biri nisbetinde açık bulunmasıyla bozulur, diğer bir görüşe göre ise, ayakları namaza göre avret yeri sayılmazsa da namaz dışında avret yeri sayılır Bu görüş ayrılığından kurtulmak için ayakların örtülmesi daha uygun görülmüştür Sağlam görüşe göre, hür kadınların kolları ile kulakları ve salıverilmiş saçları da avrettir

Allah Teâlâ şöyle buyurmuştur:

"Kadınlar, kendiliğinden görünen dışında, ziynetlerini göstermesinler" (en-Nûr, 24/31) Bundan kastedilen ziynetlerin takıldığı yerlerdir Kadının kendiliğinden görünen yerleri ise elleri ile yüzdür Hz Peygamber şöyle buyurmuştur: "Kadın avrettir Dışarı çıktığı zaman şeytan ona gözünü diker" (Tirmizî, Radâ', 18) Diğer yandan Allah elçisi, Esmâ (ranhâ)'ya büluğ çağından sonra el ile yüz ve avuçlarına işaret ederek, bu yerlerin dışındaki kısımların örtülmesini bildirmiştir Hz Âişe'den nakledilen; "Allah Teâlâ büluğ çağına ulaşan kadının namazını başörtüsüz kabul etmez" hadisi de, saçları örtünme kapsamına almaktadır

Müstehcen avret yerleri olan ön ve arka uzuvlar ile hafif avret yeri sayılan, bu iki yer dışındaki uzuvlardan birinin tamamı veya en az dörtte biri açık bulunur ve bu durum kasıtsız olarak iki rükün eda edecek kadar devam ederse namaz bozulur Çünkü bir şeyin dörtte biri tamamı hükmündedir

Cildin rengini gösterecek derecede ince olan elbise ile avret yeri örtülmüş sayılmaz Bu yüzden derinin rengini belli edecek şekilde bulunan, dolayısıyla derinin beyazlığı veya kırmızılığı belli olan elbise ile namaz sahih olmaz Çünkü bununla örtünme gerçekleşmemektedir Eğer elbise kalın olmakla birlikte uzvu belli ederse ve hacmi ortaya koyarsa bu, zemmedilmiş olmakla birlikte namaz sahih olur Çünkü bundan kaçınmak mümkün değildir

4) Kıbleye Yönelmek

Namazı kıbleye doğru yönelerek kılmak şarttır Mekke döneminde ve Medine döneminin ilk günlerinde müslümanların kıblesi Kudüsteki Mescid-i Aksa idi Medine döneminde inen şu ayet-i kerime ilk kıble, Mekke'deki Ka'be-i Muazzama'ya çevrildi: "Yüzünü Mescid-i Haram tarafına çevir Siz de olduğunuz yerde, yüzünüzü onun tarafına döndürünüz" (el-Bakara" 2/144) Kâbe, Mekke'deki bilinen binadan ibaret değildir Ancak bu binanın yerini ifade eder Nitekim bu kutsal yerin göklere kadar üst tarafı ve toprağın derinliklerine kadar alt tarafı kıble yönüdür Bu yüzden Kâbe-i Muazzamanın yanında veya içinde bulunanlar, bunun herhangi bir tarafına yönelerek namazlarını kılabilirler Cemaatle namazda imamın önüne geçmemek şartıyla, cemaat Kâbe'nin çevresinde halka olur ve hepsi imamla birlikte namaz kılarlar
Hz Peygamber (sas)'in Mekke fethedildiği gün, Kâbe'ye bir kere girip içinde namaz kıldığı nakledilir Abdullah b Ömer, Bilâl (ra)'e, Allah elçisinin Kâbe'ye girdiği zaman namaz kılıp kılmadığını sormuş, Bilâl şu cevabı vermiştir: "Evet Kâbe'ye girince sol taraftaki iki direk arasında namaz kıldıktan sonra çıktı ve Kâbe'nin yönüne doğru iki rek'at namaz kıldı"

Kâbe-i Muazzamadan uzakta bulunanların tam Kâbe'ye yönelerek namaz kılmaları farz değildir, Kâbe tarafına yönelmeleri farz olup, bu yeterlidir Hz Peygamber (sas); "Doğu ile batı orası kıbledir"' buyurmuştur Eğer kıblede Kâbe'nin kendisine isabet ettirmek farz olsaydı, bir mescidde uzun bir safın sadece Kâbe'nin hizasına rastlayan kısımdaki cemaatin namazlarının sahih olması, diğerlerinin ise sahih olmaması gerekirdi

5) Vakit

Farz namazlar ile bunların sünnetleri, vitr, teravih ve bayram namazları için vakit şarttır Farz namazlar; sabah, öğle, ikindi, akşam ve yatsı namazlarından ibarettir Cuma namazı da öğle namazı yerine geçer Namazın yükümlüye gerekli olması ve kılındığında da geçerli sayılması kendisine bağlı olan "namaz vakitleri"ni bilmeyi gerektirir Bu vakitler Kitap ve Sünnetle belirlenmiştir:

Sabah Namazının Vakti

İkinci fecrin doğmasından güneşin doğmasına kadar olan süre, sabah namazının vaktidir İkinci fecir; sabaha karşı doğu ufkunda yayılmaya başlayan bir aydınlıktan ibarettir Bununla sabah vakti girmiş, yatsı namazının vakti çıkmış ve oruç tutacaklar için bu ibadet başlamış olur Bu yüzden buna "fecr-i sadık" denir Bunun karşıtı, birinci fecirdir Bu, doğu ufkunun ortasında yükseklere doğru, iki tarafı karanlık ve uzunlamasına bir hat şeklinde yayılan bir beyazlıktır Bu beyazlık kısa bir süre sonra kaybolur ve kendisini bir karanlık izler Bundan sonra ikinci fecir doğar Bu birinci fecre, sabahın gerçekten girdiğini göstermemesi ve yalancı bir aydınlık olması yüzünden "fecr-i kâzib" adı verilmiştir Bu fecir gece hükmündedir Bununla ne yatsı namazı çıkmış ve ne de sabah namazı vakti girmiş olmaz Oruç tutacakların bu süre içinde yiyip içmeleri de caizdir
Zira Hz Peygamber (sas) şöyle buyurmuştur: Fecir (şafak) iki tanedir Birincisi yemeyi içmeyi haram kılan ve kendisinde namaz kılmayı helal kılan fecirdir İkincisi ise, sabah namazını kılmak caiz olmayan, fakat yemek içmek helal olan fecr-i kâzibtir"

"Sabah namazının vakti ikinci fecrin doğmasından, güneşin doğuşuna kadardır"

Öğle Namazının Vakti

Öğle vakti, güneşin gökyüzünde çıktığı en yüksek noktadan batıya doğru meyletmesiyle başlar ve her şeyin gölgesinin bir misli uzamasına kadar devam eder Cisimlerin, güneş tam tepe noktada iken yere düşen gölgesi (fey-i zeval), bunun dışındadır Öğlenin bu vaktine "asr-ı evvel" denir Bu, Ebû Yusuf, İmam Muhammed, Şâfiî, Mâlik ve Ahmed b Hanbel'in görüşüdür Ebû Hanîfe'ye göre ise, öğlenin vakti, fey-i zeval dışında, cisimlerin gölgesi, iki misli uzayıncaya kadar devam eder Bununla öğle namazı vakti çıkmış, ikindi vakti girmiş olur Buna "asr-ı sânî" denir
Hac farizasını yerine getirmek için dünyanın her tarafından Mekke ye gelen müslümanlar, namazlarını Harem-i Şerifte kılmaya özen gösterirler

Cisimlerin gölgesinin mislini hesaplamada, zeval vaktinde bu cisimlerin sahip oldukları gölge, uzunluğu itibar etmede uzayan gölgeye ilâve edilir

Çoğunluk fakihlerin delili şu hadistir: Cebrail aleyhisselâm, Hz Peygamber'e namaz vakitlerini öğretirken, ikinci gün her şeyin gölgesi bir misli olduğu zaman öğle namazını kıldırmıştır

Ebû Hanîfe'nin delili ise, Hz Peygamber'in şu hadisidir: "Öğle namazını hava serinlediği zaman kılınız Çünkü öğle vaktindeki sıcaklığın şiddeti, cehennemin sıcaklığını andırır" Arabistan yöresinde sıcağın en şiddetli olduğu zaman, her şeyin gölgesinin bir misli olduğu zamandır Bu yüzden öğleyi yazın serine bırakmak (ibrâd) müstehap sayılmıştır

Cuma namazının vakti de, tam öğle namazının vakti gibidir

İkindi Namazının Vakti

Vakti: İkindi vakti, öğle vaktinin çıktığı andan itibaren başlar ve güneşin batması ile son bulur İkindi vakti; çoğunluk müctehidlere göre, her şeyin gölgesinin bir misli, Ebû Hanîfe'ye göre ise, iki misli olduğu andan itibaren başlar ve ittifakla güneşin battığı zamana kadar devam eder Zira Hz Peygamber (sas) şöyle buyurmuştur: "Güneş batmadan önce, ikindi namazından bir rekata yetişen kimse, ikindi namazına yetişmiştir"
Çoğunluk müctehidlere göre, ikindi namazını güneşin sararma vaktine kadar geciktirmek mekruhtur Çünkü Resulullah (sas) şöyle buyurmuştur: "Bu vakitte kılınan namaz münafıkların namazıdır Münafık oturup güneşi bekler Güneş şeytanın iki boynuzu arasına girdiği (batmaya yüz tuttuğu) zaman, çabuk olarak ikindiyi dört rekat kılar, Allah'ı çok az anar"

İslâm âlimlerinin büyük çoğunluğuna göre Kur'an-ı Kerim'de sözü edilen "orta namaz", ikindi namazıdır Delil, Hz Âişe (ranhâ)'nin naklettiği şu hadistir: "Hz Peygamber (sas); "Namazlara devam edin, orta namaza da devam edin" (el-Bakara, 2/238) ayetini okudu "orta namaz ise ikindi namazıdır" buyurdu

İkindi namazına "orta namaz" denmesi iki adet geceye ait, iki adet de gündüze ait namazın arasında bulunması yüzündendir

Akşam Namazının Vakti

Akşam namazının vakti, güneş yuvarlağının tam olarak batmasıyla başlar ve şafağın kaybolması ile sona erer Ebû Hanîfe'ye göre, şafak, akşamleyin batı ufkundaki kızartıdan sonra meydana gelen beyazlıktır Ebû Yusuf, İmam Muhammed ve Hanefiler dışındaki diğer üç mezhep ile Ebû Hanîfe'den başka bir rivayete göre ise şafak, ufukta meydana gelen kızıllıktan ibarettir Bu kızıllık gidince, akşam namazının vakti çıkmış olur
Delil, İbn Ömer'in;

"Şafak, ufuktaki kırmızılıktır" sözüdür

Hanefilerde fetvaya esas olan görüş Ebû Yusuf ve İmam Muhammed'in görüşüdür

Yatsı Namazının Vakti

Yatsının vakti, kırmızı şafağın kaybolduğu andan itibaren başlar ve ikinci fecrin doğmasına kadar devam eder İkinci fecir doğunca yatsının vakti çıkmış olur Delil, İbn Ömer (ra)'den rivayet edilen şu hadistir:

"Şafak kırmızılıktır Şafak kaybolunca namaz kılmak farz olur"

Başka bir delil, Ebû Katade hadisidir:

"Uyku halinde kusur yoktur Kusur ancak, diğer namazın vakti gelinceye kadar namazı kılmayandadır"
Yatsı namazını gecenin üçte birine kadar geciktirmek müstehaptır Gecenin yarısına kadar geciktirmek mübah, bir özür bulunmadıkça ikinci fecre kadar geciktirmek ise mekruhtur Çünkü bu durumda namazı kaçırmaktan korkulur

Vitir namazının vaktinin başlangıcı, yatsı namazından sonradır Vitrin sonu ise, ikinci fecrin doğmasından biraz önceye kadardır

Vitir namazını, uyanacağından emin olmayan kimse için uyumadan önce kılmak, uyanacağından emin olan kimse için ise, gecenin sonuna kadar geciktirmek daha faziletlidir

Teravih namazının vakti, tercih edilen görüşe göre, yatsı namazından sonradır, sabah namazının vaktine kadar devam eder Teravih, vitir namazından önce de, sonra da kılınabilir Ancak yatsı namazı kılınmadan önce teravih namazı kılınsa, iadesi gerekir Bayram namazlarının vakti, güneş doğup, kerahet vakti çıktıktan sonra başlar, güneşin gökyüzünde en yüksek noktaya çıkışına (istivâ) kadar devam eder Ramazan bayramı namazı, bir özür sebebiyle birinci gün istivâ zamanından önce kılınamazsa, ikinci gün istivâ zamanına kadar kılınır, artık özür bulunmasa da üçüncü gün kılınamaz Kurban bayramı namazı ise, bir özür sebebiyle, birinci gün kılınamazsa ikinci gün kılınır İkinci gün de bir özür sebebiyle kılınamazsa üçüncü gün istivâ zamanına kadar kılınır Bu namazları bir özür bulunmaksızın böyle ikinci veya üçüncü güne bırakmak ise çirkin bir ameldir Bu bayram namazları, istivâ zamanından veya zeval vaktinden sonra ise hiç bir halde kılınamaz Kazaları da caiz değildir

Kaynak: Şamil İslam Ansiklopedisi