Bilişsel Psikoloji

1960’lardan sonra ortaya çıkan bilişsel (cognitive) psikoloji algılama bellek ve düşünme gibi zihinsel süreçleri inceler; bireyin kendini ve fiziksel-toplumsal çevreyi algılama biçimi inançları ve tutumları üzerinde durur (Kültürel farklılıkların davranış üzerine etkisi gibi)

Bilişsel Yaklaşım

Bilim ve biliş (cognition) olguları hep insanın ilgisini çekmiş değişik yaklaşımların konusu olmuştur Bilgi edinme ve bilinçli duruma gelme sürecinin öğrenme davranış üzerindeki etkileri psikolojinin konusunu oluşturur Çağdaş biliş anlayışında iki yaklaşım göze çarpar Bunlardan biri Bilgi işlemi yaklaşımdır Bunda düşünceyi ve usavurma (akıl yürütme) süreçlerini açıklamak amaçtır Bu yaklaşım insan zihnini çeşitli programlara göre bilgi edinmek bilgiyi işlemek depolamak ve kullanmak üzere tasarlanmış gelişkin bir bilgisayar sistemi olarak ele alır Diğer yaklaşım Jean Piaget'nin çalışmalarına dayanan yaklaşımdır Gelişme psikolojisi alanındaki çalışmaları ile tanınan Piaget çocuğun yetişkinliğe değin bir dizi zihinsel gelişim evrelerinden geçtiğini savunmuştur Piaget çocukta dört gelişim evresi saptamıştır Piaget'nin gelişme ile ilgili görüşleri eğitim anlayışında değişiklikler getirmiştir Belli kavramların özümlenebilmesi için zihinsel gelişmede belli aşamaların tamamlanmış olmasının gereği anlaşılmıştır Öğretmenin görevi çocuğa yalnızca bilgi aktarmak değil ona dünyayı keşfetmesinde rehberlik etmektir ABD'li psikolog ve eğitimci Jerame S Bruner küçük çocuklarda algı öğrenme bellek gibi biliş biçimleri konularındaki çalışmaları ile eğitim anlayışında etkili olmuştur Çalışmaları ders programlarının yeniden düzenlenmesini sağlamıştır Bruner'e göre; bütün çocuklarda doğal bir merak ve değişik konulara ilgi vardır Hangi gelişim amacında olursa olsun her çocuğa uygun biçimde verilmesi koşuluyla her konuyu öğretmek mümkündür

Psikolojide bilişsel teori davranışların açıklanmasında düşünce beklenti tutum şema prototip temsil atıf ve benzeri içsel süreçleri temel alan teorik bir perspektiftir Bu yaklaşımın temel anlayışına göre insanlar çevrelerinde karşılaştıkları uyaranların algılanmasında ve yorumlanmasında aktiftirler

Bu başlık altında birbirinden az çok farklı çeşitli model ve yaklaşımlar yer almaktadır Bunlar arasında en önemlileri geştalt teori fenomenoloji alan teorisi bilgi-işlem teorisi olarak belirtilebilir

Bilişsel yaklaşım bireylerin benzer uyaranlar karşısında farklı tepkilerini anlamamızı sağlamaktadır Örneğin bir sınavdan aynı notu alan iki öğrenciden birinin hoşnut olması diğerinin olmaması notu veya uyaranın objektif özelliklerini dikkate alan yaklaşımlara göre anlaşılmaz bir tepki gibi görünmektedir; ancak bu olgu sınav notunun bireyler tarafından algılanmasını ve sınavın bireyler için anlamını öne çıkaran bilişsel yaklaşım çerçevesinde rahatlıkla açıklanabilmektedir