Doğalgaz Nedir?

DOĞALGAZ NEDİR?

Doğalgaz yanıcı,kokusuz,renksiz ve havadan hafif bir gazdırMetan,etan,propan azot ve az miktarda karbondioksit gazlarının birleşiminden meydana gelen bir enerji türüdürDoğalgaz doğada bağımsız yataklarda,petrol yataklarının üstünde yada civarında bulunurDoğalgaz hidrokarbonların karışımından meydana gelen bir gazdırÇoğunlukla metan ihtiva ederÇıktığı yere göre metan dışındaki diğer hidrokarbonlar da az miktarda bulunabilirYine çıktığı yere göre karbondioksit,azot ve kükürtlü hidrojen de içerebilirHavadan hafif olan doğalgaz basınç altında sıvılaştırılabilir,depolanabilirEnerji üretim sektöründe doğalgaz kullanımı ilk olarak ABD’de olmuşturModern üretim ve tüketim teknikleri ile yeryüzünde yakın kaynaklardan elde edilen doğalgaz borularla tüketim yerlerine taşınarak şehir aydınlatmasında kullanılmıştırFakat 1950’lere gelindiğinde doğalgazın toplam enerji sektöründeki payı o/o10’un altında olmuştur

KULLANIM ALANLARI

Doğalgaz,konutlarda ısıtma ve soğutma,sıcak su elde etme ve pişirmede kullanılırken,küçük sanayi atölye ve fırınlarda üretim amaçlı olarak kullanılırCam ve kiremit imalatında da yararlanılan doğalgaz,tekstil sektörü için de önemli bir enerji kaynağıdırAyrıca Türkiye’nin elektrik ihtiyacının küçümsenemeyecek bir kısmı doğalgazla çalışan santrallerden üretilmektedir

DOĞALGAZIN ÜSTÜNLÜKLERİ:

 Doğalgaz her an için kullanıma hazırdırStok yapma,önceden sipariş verme gerektirmez
 Doğalgaz birincil enerji olarak borular ile,taşıma kayıpları,nakliye temin yeri olmadan ve temel taşıma yollarını meşgul etmeden kullanıcıya gelir
 Doğalgaz uzun süreli bir enerji kaynağıdırBüyük rezervlerden,on yıllar ötesine kadar uzanan sağlam anlaşmalarla emniyete alınmıştır
 Doğalgaz depolama yeri gerektirmez,böylece binalarda boş alanlar elde edilir
 Doğalgaz kullanıldıktan sonra ödenir,önceden ödeme gerektirmezBir apartmanda her dairenin ayrı gaz sayacı edinmesi halinde ne kadar gaz sağlandığı kolaylıkla belirlenir
 Doğalgaz ekonomiktirZaman ve işgücü tasarrufu sağlanır
 Doğalgaz çevre dostudurKalıcı atıklar bırakmadan yanar
 Doğalgaz ile cihazlarda ısı geçişi kısa sürede olur
 Doğalgazlı cihazlarda sıcaklık kontrolü çok hassas olarak yapılır,konfor ve enerji tasarrufu sağlanırModern doğalgaz cihazları her türlü ihtiyaca karşılık verir,sizin isteklerinize göre yerleştirilebilir

DOĞALGAZIN HAKKINDA

DOĞALGAZ
COMPRESSED NATURAL GASE
BİLEŞİMİ %90 METAN %5 ETAN %5 DİĞER
ÜRETİM YERALTINDAN DOĞAL OLARAK
TAŞINMA BORULARLA
YETERLİ ISI KAYNAĞI KIVILCIM
YETERLİ OKSİJEN % 12
YANMA ŞEKLİ PATLAMA (C türü)
SÖNDÜRME MADD KKT,CO2, HALON ALTERN
TOKSİDİTE ZEHİRSİZ
KOKU KOKUSUZ [+ THF]
PATLAMA LİMİTLERİ [%] 5 – 15
YOĞUNLUK [GAZ] [Hava = 1] 0,58
GEREKEN HAVA [V/V] 9,75
GAZ/SIVI ORANI [V/V] 600
ALGILAMA Kokulandırılmıştır

KAÇAK DURUMU İçilmez, kıvılcım çıkartılmaz
TAHLİYE TAVANDAN SÜPÜRME
SÖNDÜRME Oksijensiz bırakılarak söndürülür
SÖNDÜRME Söndürmeyin
DİĞER TEDBİRLER VANALARLA KONTROL
DİĞER TEDBİRLER Aydınlatma yan taraftan
DİĞER TEDBİRLER Temiz hava girişi olmalı

DÜNYADA DOĞALGAZ

Başlangıçta daha çok yerel olarak kullanılan bu yakıt,özellikle1970’li yıllardan sonra petrol fiyatlardaki aşırı artış ile enerji sektöründeki yerini genişletmiştirUluslararası kullanımı sürekli artış göstermiş ve üretici ve tüketici konumunda birçok ülkenin ortaya çıkmasına neden olmuşturBu değişim doğalgazın toplam enerji üretimindeki payını arttırmıştırBugün için dünyanın çeşitli bölgelerinde birçok doğalgaz üreticisi ülke bulunmaktadırBugün Batı Avrupa’nın kullandığı doğalgazın %70’i Avrupa’da üretilmektedirGeri kalanın %90’ını dağılan SSCB ülkeleri ve %10’unu ise Cezayir karşılamaktadırBaşlangıçta sınırlı kullanımı olan doğalgaz,üretim artışı ve buna mukabil oluşan yoğun taleplerle evsel ısıtmanın haricindeki birçok değişik sektörde de tercih edilir hale gelmiştirDoğalgaz 1989 yılında dünya toplam enerji tüketiminin %21’ini karşılar durumdaydıGünümüzde ise dünya enerji tüketiminin %77’sini fosil yakıtlar karşılamaktadır ve bunun da yaklaşık 26’sı doğalgaza aittirBu oran doğalgaz kullanım ömrüne bakıldığında da petrolün tahminen 45 yıl sonra tükeneceği görülmektedirEn uzun ekonomik ömre sahip fosil yakıt olarak görülen kömürün ise çevreye olumsuz etkisinin fazlalığı sebebiyle sadece belli alanlarda kullanımı zorunludurDolayısıyla mevcut durum itibariyle çevreye olumsuz etkisi minimum olan doğalgazın kullanımının artacağı açıkça görülmektedir
Çevre sağlığının bozulmasına ve hava kirliliğinin artmasına engel olmak amacıyla, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı yeterli düzeye gelene kadar enerji ihtiyacının doğalgazdan sağlanması en sağlıklı çözüm olarak görülmektedirAyrıca teknolojik gelişmelerle yeni rezervlerin keşfedileceği ve buna bağlı olarak düşeceği tahmin edildiğinden,doğalgazın yakın geleceğin en önemli yakıtı olacağı düşünülmektedir

Dünya Doğalgaz Rezervleri

Dünya doğalgaz rezervi 116 trilyon metreküp olarak tahmin edilmekte,en büyük rezerv ise %42 ile yani 45-50 trilyon metreküp ile Sovyetler Birliği’nde (%90Rusya Federasyonu %10 Türkmenistan)bulunmaktadırBu ülkeyi başta İran olmak üzere ABD,Suudi Arabistan, Katar, Cezayir, Venezuella, Kanada, Nijerya, Endonezya, Libya, Norveç ,Hollanda, Meksika ve İngiltere izlemektedirDünyada bilinen petro)rezervlerine eşdeğer doğalgaz rezervi vardır

TÜRKİYE’DE DOĞALGAZ

Türkiye’de doğalgazın varlığı ilk defa 1970 yılında Kumrular bölgesinde tespit edilmiş ve 1976 yılında da Pınarhisar Çimento Fabrikası’nda kullanılmaya başlamıştır1975 yılında Çamurlu sahasında bulunan doğalgaz 1982 yılında Mardin Çimento Fabrikasına verilmiştirFakat bu kaynaklardaki rezerv ve üretim miktarı düşük olduğu için yaygınlaştırılamamıştır
Türkiye’nin gelişimine paralel olarak artan hızlı ve çarpık kentleşme,sanayileşme ,bunlara bağlı olarak oluşan çevre kirliliği,1970’lerde yaşanan petrol krizi tüm dünyayı olduğu gibi Türkiye’yi de alternatif kaynak arayışlarına itmiştirBu sebeple 1984 yılında SSCB ile Doğalgaz Sevkiyatı konusunda anlaşma imzalanmış,akabinde 84/8806 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile satın alınan gazın sanayi ve şehir şebekelerinde kullanılması öngörülmüştür

Öncellikle hava kirliliği nedeni ile Ankara ve İstanbul illeri seçilmiş ve çalışmalara başlanmıştırTürkiye’de doğalgazın yaygın olarak kullanımı 1Ekim 1986 tarihinde yapımına başlanan 850 km’lik SSCB-TÜRKİYE doğalgaz boru hattının Nisan 1988’de bitirilmesi ile başlamaktadır14 Nisan1988’de Cezayir’le yıllık 2 milyar metreküp sıvılaştırılmış doğalgaz terminaline 286 milyon metreküp taşınarak ana iletim hattına transfer edilmiştir
Türkiye’ye gelen ve verilen doğalgazın en büyük bölümü elektrik üretiminde kullanılmaktadır1966 yılında Türkiye’nin ithal ettiği doğalgazın %53’ü elektrik üretiminde kullanılırken,bu oran 1997’de %50 olarak gerçekleşmiştirAncak uzun vadede doğalgazdan elektrik üretiminin azalan değil,artan bir trend göstermesi öngörülmektedirDoğalgazın elektrik üretiminde kullanım oranı 2000 yılında %53’e,2005 yılında %58’,2010 yılında ise %60’a yükselecektirŞehir merkezindeki evsel ve ticari doğalgaz kullanımı ilk olarak Ankara’da 1988 yılı sonunda başlamıştır1992 yılında İstanbul ve Bursa’da da kullanıma geçilmiştirŞehiriçi doğalgaz dağıtımını,Ankara’da EGO,İstanbul’da İGDAŞ,Bursa ve Eskişehir’de BOTAŞ yürütmektedirDoğalgaz’ın ithali ve Türkiye’deki genel dağıtımını da BOTAŞ yapmaktadırBOTAŞ tarafından dağıtılan doğalgazın 1995,1996 ve 1997 yıllarına ait sektörel dağılımı aşağıda verilmiştir

DOĞALGAZ KULLANMAK BANA NE GİBİ AVANTAJLAR SAĞLAYACAK?
Doğalgaz,kömür,linyit,fuel oille kıyaslanmayacak oranda pratik ve temiz bir yakıttır Doğalgaz, kokusuz,kül ve artığı olmayan,aynı zamanda güvenli bir yakıttırYapacağımız çok basitüğmeye basın,doğalgaz rüyanızı gerçekleştirin
Doğalgaz diğer yakıtlarla karşılaştırıldığında hem çok ucuz,hem de daha verimlidirDoğalgaz bütçenizi sarsmadan dünyanıza sevimli bir sıcaklık armağan eder

Bazı Örnekler
 Yakıt kaybını en aza indirir
 Uzun zaman dilimi içinde aynı ısınma kalitesi elde edilebilir
 Yanma verimi yüksektir
 Ön yakıt hazırlama masrafı yoktur
 LPG tüpleri gibi patlama tehlikesi ve basınçlı parça tesiri yoktur

DOĞALGAZ BORU HATTI

İSTANBUL'DA DOĞALGAZ

1984 yılında SSCB ile imzalanan doğalgaz sevkiyatı anlaşmasını müteakip 84/8806 sayılı Bakanlar Kurulu tarafından satın alınan gazın sanayi ve şehir şebekelerinde kullanımı öngörülmüştü Bu karara istinaden yukarıda açıklandığı şekilde seçilen şehirlerden biri olan İstanbul'da ülkemizde yeni olması sebebiyle Mayıs 1987 yılında verilen firma tekliflerin incelenmesi neticesinde İstanbul doğalgaz sisteminin malzeme ve işçiliği Fransız SAE firması ile Alarko konsorsiyumuna ihale edilmiştir Yatırıma 1989 yılında başlanmış, yatırımın birinci bölümü Mayıs 1993'de bitirilmiştir Abonelere ilk doğalgaz ise 1992 Ocak'ında verilmiştir Daha sonra çalışmalar İGDAŞ bünyesinde yürütülmeye başlanmıştır
İstanbul Kaynak Geliştirme ve iştirakler Dairesi'ne bağlı olarak ; İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve bazı iştiraklerin katılımı ile, 25 Aralık 1986 yılında doğalgaz projesiyle ilgili daha ciddi çalışmalar yapılması ve yatırımlara başlanması amacıyla İstanbul Gaz Dağıtım Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi (İGDAŞ) kurulmuştur
İGDAŞ işletmekte olduğu İstanbul Gaz Şebekesini iyi kontrol etmek ve İstanbul halkına doyurucu bir hizmet verebilmek için işletim açısından İstanbul’u üç bölgeye ayırmıştır Bunlar; İstanbul, Beyoğlu ve Anadolu Bölgesi'dir İstanbul Bölgesi Haliç Hattı'nın güneyinden başlayıp Esenyurt'a kadar, Beyoğlu Bölgesi Haliç Hattının kuzeyinden başlayıp Sarıyer'e kadar, Anadolu Bölgesi ise Dolayoba'dan başlayıp Beykoz'a kadar uzanmaktadır Şirketin Genel Merkezi ise Eyüp - Alibeyköy'dedir
1987 yılında SAE-Alarko Konsorsiyumu'na ihale edilen doğalgaz şebekesi yatırımlarına başlanmıştır Ancak sonrasında yatırımların çok uzaması ve halkın doğalgaz konusunda yeterli düzeyde bilinçlendirilmemesi neticesinde 90'lı yıllara gelindiğinde 80'li yıllarda geliyorum sinyalleri veren hava kirliliği tüm çirkinliğini İstanbullulara göstermeye başlamıştır Dünya standartlarına göre bir metreküp havada bulunması gereken maksimum 150 mikrogram/m3 kükürt dioksit oranı İstanbul’da 1993 kışında bir ara 2330 mikrogram/m3'e kadar yükselmiştir Yaz ve kış aylarında İstanbul havasının kirlilik miktarları karşılaştırıldığında, hava kirliliğinin asıl olarak, doğalgaz kullanımı o yıllarda yaygın olmadığı için diğer fosil yakıtlardan kaynaklandığı görülmüştür Ayrıca bu yakıtların gerek şehre sokulması gerekse artan külün şehir dışına taşınması sırasında binlerce kamyonun hava kirliliği ve trafik sıkışıklığına sebep olduğu gerçeği ve daha bir çok neden İGDAŞ'ın yatırım atağına kalkmasını zorunlu hale getirmiştir
27 Mart 1994 seçimlerinin ardından işbaşına geçen yeni yönetim İGDAŞ'ı hantal, statik durumdan kurtararak dinamik bir hale getirmiştir Yeni yönetim için ilk hedef yatırımlara hız vermek ve halkın doğalgaz kullanımı konusunda bilinçlendirilmesi olmuştur Daha önceleri sadece Genel Müdürlükçe yürütülen abonelik proje kontrol işleri ve müşteri hizmetleri Bölge Müdürlüklerine dağıtılarak vatandaşların İGDAŞ'a daha kolay ulaşmaları sağlanmıştır Daha önce 20-25 gün süren proje onayları en sıkışık dönemlerde dahi en geç bir hafta içinde onaylanır hale gelmiştir
Güzel şehrimiz İstanbul'un üzerine çöken kirli havayı temizleyebilmek, solunum yolları tıkanan şehrimizi sağlığına kavuşturabilmek için Nisan 1994'ten itibaren yoğun bir tanıtım ve teşvik kampanyasıyla doğalgaz kullanımı yaygınlaştırılmaya çalışılmıştır Ve Nisan başında 180 bin olan abone sayısı 300 bine,120 bin olan kullanıcı 215 bine ulaştırılmıştır 1995'te yine mevcut hatların daha verimli kullanımı için abone ve kullanıcı sayısını artırmaya yönelik kampanyalara ağırlık verilirken,1996 ve 1997 yıllarında ise yatırımlar ön plana çıkmaya başlamıştır Sadece bu iki yılda daha önceki 7 yılda yapılan altyapının çelik hatlarda yüzde 67'si, polietilen hatlarda yüzde 35'i ve servis hat kutularında yüzde 56'sı kadar yatırım gerçekleştirilmiştir
1997 yılında İGDAŞ özellikle hava kirliğinin yoğun olduğu bölgelere yatırım yaparak, gündemden düşen hava kirliliğini iyice ortadan kaldırma çabasına girmiştir Doğalgazın 1 milyon aboneye, yani yaklaşık İstanbul nüfusunun yarısına ulaşmasıyla, İstanbul'daki yıllık kömür tüketimi 85 milyon tondan, 23 milyon tona düşmüştür İGDAŞ'ın son yıllarda, özellikle hava kirliliğinin yoğun olarak yaşandığı bölgelere yatırım yapması, hava kirliliği oranlarının dünya standartlarının üstüne çıkmasını önlemiştir Sadece son üç yıllık veriler bile doğalgazın hava kirliliğini önlemede ne kadar etkili olduğunu göstermeye yeterlidir1994-1995 kışında İstanbul’da ortalama kükürt dioksit oranı 250 mikrogram/metreküp iken, bu oran 1995-1996 kışında 115 mikrogram/metreküpe, 1996-1997 kışında ise 80 mikrogram/metreküpün altına düşmüştür 1996-1997 kışında kükürt dioksit oranı hiç bir zaman Dünya Sağlık Teşkilatı(WHU)'nın belirlemiş olduğu 150 mikrogram/metreküpün üzerine çıkmamıştır

1GİRİŞ
İnsanlığın vazgeçilmez ihtiyaçlarından biridir enerji 1970’ li yıllardaki petrol krizinden sonra enerji sektörü gaz sektörü ile kademeli olarak bağlantılarını genişletmeye başlamıştır Doğalgaz kullanımı sanayicinin kendi elektriğini daha ucuza mal etme, elektrik kısıntıları nedeniyle oluşan üretim aksamalarını gidermek, çevre kirliliğinin azaltılması gibi nedenlerle ve ayrıca diğer yakıtlara göre daha az kirlilik emisyonuna sahip olması nedeniyle doğalgazın tercih edilmesinde büyük rol oynamaktadır
2DOĞALGAZIN TANIMI
Doğalgaz doğal olaylar sonucu oluşmuştur Doğalgaz, milyonlarca yıl önce yaşamış bitki ve hayvan artıklarının zamanla yeryüzü kabuğunun derinliklerine gömülüp kimyasal ayrıma uğraması sonucu ortaya çıkmıştır Organik madde olarak bilinen bu bitki ve hayvan artıkları doğal süreçler sonucu göl ve okyanuslarla taşınıp, dibe çökerek çamur ve kumla kaplanarak kayalaşmıştır Giderek daha derine gömülen bu organik madde, basınç, sıcaklık ve bir ihtimalle de bakteri ve radyoaktivitenin etkisiyle ayrışarak petrol kömür ve doğalgazı oluşturmuştur(1)
Doğalgaza en çok dağ silislerinin yamaçlarında rastlanmaktadır Bu dağların bir bölümü milyonlarca yıl önce meydana gelen jeolojik değişiklikler sonucu okyanuslarla kaplanmıştır(2)
Doğalgaz, genelde, yüzeyden binlerce metre derinde, kumtaşı gibi gözenekli bir kayaç katmanınca tutulmuş olarak bulunur Bu katman gaz geçirmeyen ve bu özelliğiyle doğalgazın kaçmasını önleyen bir başka kayaç katmanıyla örtülüdür
Doğalgaz, dünyamızın önemli enerji kaynaklarından biridir Enerjinin, günlük yaşamımızdaki önemi her köşede görülebilir Endüstrinin gelişmesiyle enerjiye olan ihtiyaç da artmaktadır Geçmişte insanlara ve hayvanlara yaptırılan tekdüze işler makinelere yüklenmiştir Dolayısıyla doğalgaz uygarlığın temel taşlarından biridir
3DOĞALGAZIN ÖZELLİKLERİ
A Doğalgazın Yapısı: yeraltından çıkartılır Genelde petrol yatakları ile birlikte bulunur Ağır hidrokarbonlar, nem ve sülfür bileşenlerinden ayrıştırılarak kullanıma sunulur Yavaş yanan bir gazdır 10-12KWh/m3 / 8600-10300 KWh/m3 mertebesinde kalorilik değere sahiptir Bileşiminin büyük bölümünü metan gazı oluşturur Metan dışında az miktarda etan, propan, bütan gibi diğer karbonlar bulunur Ayrıca azot, oksijen, karbondioksit hidrojen sülfür ve bazen de helyum gazına rastlanır(3)
Doğalgaz, renksiz ve kokusuzdur Gaz kaçaklarının fark edilmesi için THT (tetrahidrofen) katılarak özel olarak kokulandırılır Doğalgaz, zehirli değildir, fakat yüksek konsantrasyonlarda oksijen olmayacağı için boğucu etkisi vardır Havadan hafiftir Yanma sonucu 8250 kcal ısı açığa çıkar Doğalgazın yanma hızı 34 cm/sn’ dir Doğalgaz, rutubetsiz, kuru bir gazdır Doğalgazın içerisinde yanmayan hiçbir madde yoktur Ayrıca kükürt ve kükürtlü maddeler de olmadığı için kükürt dioksit gibi zehirleyici gaz açığa çıkarmaz Ancak uygun koşulların oluşturulmaması sonucu tam yanma sağlanmazsa karbon monoksit oluşur Doğalgaz atmosferik şartlarda –163° soğutulduğu zaman sıvılaşmakta, hacmi 600 kat daha küçülmektedir
B Doğalgazın Oluşumu: Denizlerin ve göllerin dibine çökelen tortularda
önce yoğun bir bakteri etkinliği gerçekleşir ve buradaki organik maddelerden metan, karbondioksit, azot ve azot oksit ürer Bu aşamada bol miktarda metan gazı oluşur Buna karşılık etan ve daha ağır hidrokarbonlar hemen hemen hiç bulunmaz Bazı bakterilerde hidrojen sülfür oluşturur Çökellerin altındaki tortuların gömülmesiyle bakteri etkinliği sona erer ve organik maddeler, kerojene dönüşür Kerojende ısıl ayrışmayla petrole ve doğalgaza dönüşür 1000-3000 metre arasındaki derinliklerde ilk aşamada metan ve karbondioksit ile birlikte ham petrol oluşur Daha aşağılarda, tortulun kalınlığı ve sıcaklığı arttıkça petrolün yerini, hafif ve gaz halindeki hidrokarbonların oluşumu alır 5000m altındaki derinliklerde ise molekül parçalanması kerojen artıkları ve kuru metan oluşumuna yol açar
Doğalgazda bulunan helyum ve argon radyoaktif parçalanma ürünleridir Toryum ve uranyum radyo izotoplarından helyum, potasyumdan ise argon ürer
Doğalgaz yataktan çıkarıldığı haliyle kullanılmaz Metan bakımından (%95) çok zengindir ve içinde ağır hidrokarbonlar da bulunur Ayrıca çeşitli oranlarda azot, karbondioksit, hidrojen sülfür ve başka kükürt bileşikleri içerir İçerdiği sıvıların ve katıların ayrışılması amacıyla çeşitli işlemlerden geçirilir Ayrıca işlemi tamamlanınca ticari özelliklere uygun gaz elde edilir
C Doğalgazın Depolanması: Pik tüketim dönemlerinde kullanmak, stratejik miktarları elde bulundurmak ve boru hatlarıyla ulaşılmayan noktalarda kullanım sağlamak amacıyla doğalgaz yeraltı depolama sistemi geliştirilmiştir
Killi tabakalara gaz basılarak basınçlı ortam oluşturulur Basınç altındaki gaz suyu iter, fakat killi tabakalardan çıkamayacağı için yeraltına hapsedilir Diğer bir yöntem, yeraltı tuz kaynaklarına su basılarak tuz tabakalarının erimesi sağlanır Elde edilen tuzlu su alınırken, oluşan boşluğa doğalgaz basılır(4)
Gaz depolamak için ısı yitimi sorunu daha önemsiz olduğundan, yeraltı sularının dondurulmasıyla su sızmaz duruma getirilen donmuş topraktan oluşturulmuş yeraltı hazneleri kurulur Ayrıca boşalmış petrol ve gaz hazneleri doğalgaz depoları olarak kullanılabilir(5)
D Doğalgazın Nakli: Doğalgazın boru hatlarıyla ve yüksek basınç altında taşınılabilir olması ekonomik bir enerji alternatifi olarak ülkemiz ekonomisinde yerini almıştır
Bugünkü teknik ilerlemeler, doğalgazın atmosferik basıncın 80 katı bir basınçta 140 cm çaplı borularla 6000km gibi uzaklıklara taşınmasına imkan vermektedir 6500km' nin üzerindeki taşımalar için sıvılaştırma yoluna başvurulmuştur
4 DOĞALGAZ ENDÜSTRİSİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ
Doğalgazın ticari amaçlı kullanımı, gaz endüstrisinin babası olarak bilinen iskoç mühendisi William Murdock’ un kömürden gaz elde etme tekniklerini geliştirmesiyle 18yy’ da hız kazanmıştır İlk modern üretim ve tüketim tekniklerine 19yy’ da ABD’ de rastlanmaktadır William Hart 182 yılında New York eyaletinde Erie gölü yakınlarında yaklaşık 9 metre derinlikten 4 cm çapında bir boruyla çıkarttığı doğalgazla Freodania kasabasını ışıklandırmıştır İlk endüstriyel kullanımı ise 1841 yılında ABD’ nin Virginia eyaletinde tuz üretiminde görülmüştür Doğalgazın evlere girmesiyle 1885 yılında Wilhem Bunsen’ in “mavi alev gaz ocağı” nı geliştirmesiyle olmuş Büyük ölçekteki ilk tüketim 1890’ lerde ABD’ de Pensylvania eyaletinde 500m ile yakın gaz borusu döşemesiyle gerçekleştirilmiştir
II Dünya savaşı’ na kadar doğalgaz teknolojisi ABD dışındaki ülkelerde yok denecek kadar azdır Daha sonra Avrupa’ da özellikle Hollanda’ da Kuzey Afrika’ da, Pakistan’ da ve Sovyetler Birliği’nde önemli kaynakların bulunmasıyla Doğalgaz üretim ve tüketimi yaygınlaştı
Eldeki belgelerden, doğalgaz ilk olarak yakıt amacıyla Çın’ de kullanıldığı bilinmektedir
5 DOĞALGAZIN ÜSTÜNLÜKLERİ
• Çevre dostu bir yakıttır Gaz halinde olduğundan hava ile iyi karışır Bu nedenle tam yanarak, is kurum gibi zararlı madde çıkarmaz(6)

• Verimli bir yakıttır gaz halinde olması nedeniyle yanıcı ve yakıcı moleküllerin birleşme şansı daha fazla olduğu için daha yüksek verimle yanma olanağı vardır (6)
• Otomatik kontrole uygun olması nedeniyle, enerji tasarrufu sağlamaktadır(6)
• Yakma işlemi için, daha az hava kullanıldığından enerji tasarrufu sağlar
• Daha ucuz bir yakıttır 1000 kcal’ nin parasal karşılığı incelendiğinde, doğalgaz hep ucuz yakıt olma özelliğini korumuştur(6)
• Temiz kazan dairelerine olanak tanır

6 DOĞALGAZIN GELECEĞİ
Avrupa’ nın çok uzun süredir ve yaygın şekilde doğalgaz kullandığı ve bunu soğuk savaş dönemlerinde bile Rusya’ dan temin ettiği düşünülürse, küreselleşen dünyada karşılıklı ekonomik dengeler gereği, gaz temininde sıkıntı olmaması beklenmektedir
Doğalgaz temin kaynaklarını çeşitlendirmek ve tank çiftlikleri oluşturmakla, teminindeki güçlü risk azaltılabilir
Günümüzde doğalgazın dünyada tahmin edilen rezerv miktarlarının henüz %14-15 gibi bir bölümüne erişilip işletilebilmiştir Doğalgazın işletilen bu küçük bölümü bile, dünya tüketimine yaklaşık 70 yıl yeteceği vurgulanmaktadır
7 DOĞALGAZIN KULLANIM ALANLARI OLARAK İNCELENMESİ
A Motor Yakıtı Olarak: Dünya otomotiv yakıt pazarı dağılımı %76 benzin, %22 motorin, %2-4 alternatif yakıtlardır Alternatif yakıtların yarısını LPG oluşturmaktadır LPG ucuzluğu yüksek, temiz yanması, kartel yağının seyrelmemesi ve güvenli kullanım yönleri dikkat çekmektedir(7)
B Gübre Olarak: Hidrojen, yakıt olarak kullanıldığı gibi amonyak ve metanol üretiminde hammadde olmaktadır Amonyak, amonyumlu fosfat ve amonyum sülfat amonyakla elde edilen gübrelerdir
C Isınma Amaçlı Olarak: Konutlarda doğalgaz kullanımı beraberinde birçok avantaj sağlamıştır Kolay kullanım, taşıma rahatlığı, bedelin tüketiminden sonra ödenmesi, hava kirliliğinin azalması yönünde önemli etkiler bulunmaktadır
D Doğalgazın Başka Kullanım Alanları: (7)
• Seramik yapımında
• Beyaz eşya boyanmasında
• Metallerin kesilmesinde
• Ağır sanayide
• Yapay lastik sanayide
• Mürekkep sanayisinde
• Yapıştırıcı sanayisinde
• Antifriz
• Film şeridi
8 TÜRKİYE’ DE DOĞALGAZIN MEVCUT DURUMU
A Türkiye’ deki Doğalgaz rezervleri: 1992 yılı sonu itibariyle petrol ve
doğalgaz rezervleri 41387674 ton olup, bu rezervin %73’ ü TPAO, %18’ i Shell şirketine aittir(8)
B Türkiye’ de doğalgaz Tüketim Değerleri: Türkiye de üretilen doğalgaz ilk defa çimento sanayiinde yakıt olarak daha sonra da elektrik enerjisi üretiminde kullanılmıştır Halen yerli üretim az olduğundan doğalgaz talebi büyük ölçüde ithalat ile karşılanmaktadır
1992 yıllı sonu itibariyle doğalgaz tüketimi 4615 milyon m3’ dür(8) Türkiye’ de doğalgaz genel olarak, enerji ulaştırma, sanayi, tarım ve ısınma amaçlarına yöneliktir ülkemizde en fazla tüketimi elektrik üretiminde gerçekleşmektedir Ayrıca çimento, gübre, kimya, cam, kağıt sanayi kollarında da kullanılmaktadır
C Türkiye’ de Doğalgaz Üretim Değerleri: Doğalgaz üretimi talepler
doğrultusunda gerçekleşmektedir 1992 sonu itibariyle Türkiye’ de üretilen doğalgaz 197796 milyon m3’ dür(9)
D Türkiye’ de Doğalgaz Birim retim Giderleri: Doğalgaz üretiminde
maliyeti belirleyen unsurlar, direkt ve endirekt giderler olarak gruplandırılır Türkiye’ de direkt gider unsurlarını personel giderleri, malzeme giderleri, amortisman, rezerv tükenme payı, resim ve harçlar, tamir-tadilat ve bakım giderleri gibi kalemlerden oluşur Endirekt giderler ise su, buhar, ikmal, nakliyat, atölyeler, inşaat, yol, laboratuar işlemleri, sosyal işler, genel idare masrafları, gibi kalemler oluşturur
E Türkiye’ de Doğalgaz Birim Maliyet Giderleri: Türkiye’ de doğalgazın
maliyeti, üretilen sıvının özellikleri, gerekli üretim ekipmanları, işçilik, nakil gibi sorunların her bir sahaya özel olması nedeniyle sahadan sahaya farklılık gösterir Doğalgazın üretim maliyeti yaklaşık 40 dolar/1000m3’ dür(10)
9 DÜNYA’ DA DOĞALGAZIN MEVCUT DURUMU
A Dünya’ da Doğalgaz Rezervleri: Dünya doğalgaz rezervleri 1992 yılında
Sovyetler Birliği ve Orta Doğu’ da yapılan yeni keşifler neticesinde bir önceki yıla göre artış göstermiştir 1991 yılında 124 trilyon m3 olan doğalgaz rezervi %11 artış göstererek, 1992 yılında 1383 trilyon m3 olmuş
Doğalgaz rezervlerinin çoğu eski SSCB ve Orta Doğu’ da yer almaktadır Eski SSCB, dünya doğalgaz rezervinin 55 trilyon m3 ile %398’ ine, İran 198 trilyon m3 ile %143’ üne ABD 47 trilyon m3 ile %34’ üne, Katar 64 trilyon m3 ile %46’ sına sahiptir
1992 yılı üretimleri ile doğalgaz rezervleri, dünyanın yaklaşık 648 yıllık ihtiyacını karşılayabilecek düzeydedir(11)
B Dünya’ da Doğalgaz Tüketim Miktar ve Değerleri: Doğalgaz sanayide,
buhar kazanlarında, fırınlarda, konut ve ticari sektörde, mutfak ve su temini ve mekan ısıtmasında yakıt olarak kullanılmaktadır Ayrıca doğalgaz bir dizi petrokimyasal ürünün hammaddesini (mürekkep, zamk, sentetik, deterjan, naylon, fotoğraf filmi vb) oluşturmaktadır Doğalgazın en önemli kullanım alanı elektrik üretimidir
Doğalgaz dünya birincil enerji tüketiminin 1997’ de %18 teşkil ederken, 1992’ de bu oran %229’ a yükselmiştir 1992 yılı dünya toplam doğalgaz üretiminin %321 Kuzey Amerika’ da, %138’ i OEDC Avrupa ilkelerinde ve %191’ i diğer ülkelerde gerçekleştirilmiştir(12)
C Dünya’ da Doğalgaz retim Miktar ve Değerleri: 1992 sonu
itibariyle doğalgaz üretimi, önceki yıla göre 16 artış göstererek 1828,7 milyon ton petrole eşdeğer olmuştur 1992 yılı doğalgaz üretiminde en büyük payı %413 ile eski SSCB olup, bunu %246 ile ABD takip etmektedir

D Dünya’ da Doğalgaz Birim retim Giderleri: Doğalgazın
aranmasından üretilmesine kadar olan işlemler dört safhada incelenebilir
• Ruhsat Alma
• Arama
• Geliştirme
• Üretim

Bütün bu işlemler sırasında yapılan harcamalarda ruhsat alma, arama,ve sondaj yapma, mevcut düzenekleri geliştirmek ve üretim yapmak amacıyla olmaktadır

E 1886 İtibariyle Dünya’ da Doğalgaz Ticaretleri (14)

İhracatçı Ülke İthalatçı Ülke
SSCB % 344 Batı Almanya % 181
Hollanda % 152 Japonya % 167
Norveç % 114 Fransa % 112
Kanada % 92 ABD % 92
Cezayir % 9 İtalya % 87
Endonezya % 89 İngiltere % 55
Malezya % 29 Çekoslovakya % 5
Diğerleri % 6 Belçika % 39
Polonya % 3
Diğer % 18

10 DOĞALGAZIN EKONOMİK ANALİZİ İLE İLGİLİ İNCELEDİĞİM MAKALELER
1970’ li yıllardaki petrol krizlerinden sonra enerji sektörü ile kademeli olarak genişletmeye başlamıştır Böyle bir gelişmeye bağlı olarak doğalgaz, dünyanın önemli enerji kaynaklarından biri haline gelmiştir
Çevre politikaları giderek önem kazanmaya başlayan enerji kullanımını neden olduğu kirliliğin azaltılması veya ortadan kaldırma düşüncesi, diğer fosil yakıtlara göre daha az kirlilik emisyonuna sahip doğalgazın tercih edilmesinde büyük rol oynamaktadır
Doğalgaz sistemleri; arz kaynakları, iletim dağıtım bağlantı hatları ve depolama sistemleri ve ulaştığı piyasanın yapısı ile bir bütün oluşturmaktadır Doğalgaz sistemlerinin ilk yatırım maliyetleri yüksek, marjinal maliyetleri düşüktür
19502 li yıllarda dünyanın enerji tüketiminin sadece %10 karşılayan bu yakıtın, daha sonra uluslar arası kullanımı giderek artış göstermiştir 1970’lerde ortaya çıkan petrol krizlerinin ekonomilere olumsuz yönde etkilemesi ve krize bağlı olarak artan kömür tüketiminin yarattığı hava kirliliği bu gelişmenin en önemli nedenleri arasında yer almaktadır
Bugün birçok ülkede doğalgazın, toplam enerji içindeki payı giderek artmaya başlamıştır Doğalgazın günümüzde, dünyanın toplam enerji tüketiminin %21 karşılamakta ve teknolojik gelişmeler devam ettiği sürece, 2030 yılında %25-30’ luk miktarlarını karşılayacak duruma geleceği düşünülmektedir(15)
1980 yılından itibaren uluslararası enerji gelişmeleri incelendiğinde üç temel faktör ortaya çıkmaktadır(16)
• Şirketlerin tümü enerji şirketi olma yoluna girmişlerdir
• 2005 yılından itibaren dünya enerji tüketiminde doğalgazın petrolden daha fazla pay alacağı yönünde bir düşünce ortaya çıkmıştır
• Doğalgaz ticaretinde alım-satım yerine; kaynaktaki emniyeti sağlamak amacıyla satışın yapılacağı ülkeye üretim sahasındaki rezervin satılması yoluyla gerçekleştirilmektedir
Bir ülkeden doğalgaz ithal edildiğinde oradaki hem rezervin bir bölümü hem de, üretimden belirli oranda pay satın almaktadır Sıvılaştırılmış doğalgaz alımında ise (LNG); hem LNG’ ye gaz sağlayan sahaya hem de sıvılaştırma tesisine ortak olunmaktadır
Doğalgazın enerji pazarında sahip olduğu payın giderek artması ve bu artışın gelecekte da devam edeceği nedenlerinden başlıcaları şunlardır(17)
• Petrol ile olan rekabetçi durumu korumak amacıyla doğalgazın kullanımını birçok ülkede hükümetler tarafından teşvik edilmektedir Bir taraftan doğalgaz yatırımı desteklenirken diğer taraftan petrole oranla %20 daha ucuz bir fiyat ile enerji piyasasına girmesi sağlanmaktadır
• Doğalgaz alım anlaşmalarındaki ithal fiyatı; politik, teknik, ticari ve sosyal faktörler gibi etkenlerin bileşiminden oluşmaktadır Doğalgaz taşıma sistemleri, özel ekipman gerektiren yüksek yatırım maliyetleri ile gerçekleşmektedir Bu nedenle doğalgaz ticareti, hükümetler arası ikili anlaşmalar çerçevesinde yapılmaktadır
• Doğalgaz alım anlaşmaları genellikle, uluslar arası ticaret ve ekonomik işbirliği ilişkilerine dayanmaktadır Bu anlaşmanın özelliği, doğalgaz fiyatlarının aşırı dalgalanmasını önlemektedir
• Doğalgaz fiyatlarının petrol ve petrol ürünleri ile rekabetinin sağlanmasında, doğalgaz rezervlerinin petrole oranla daha uzun ömürlü olması önemli bir faktördür
• Enerji ekonomistlerinin doğalgaz arzı, talebi, iç piyasa maliyeti üzerine yaptıkları analizlerde, doğalgazın iç piyasa maliyetlerinin diğer yakıtlar ile rekabet edecek kadar düşük olduğunu ve iç piyasa kullanımının ekonomiyi olumlu etkilediği belirlenmiştir
• Gaz sisteminin sağladığı en önemli avantajlardan biri de ölçek ekonomisidir İletim hattının 4 kat artırılması, yatırım maliyetlerini %60-90 etkilemektedir İlave kompresörler ile yatırım maliyetini %15-20 artırırken, kapasite %40-80 arasında artmaktadır
• Doğalgazın diğer bir üstünlüğü, kendine özgü çevre ve teknik avantajlarının sanayi , ticaret ve kamu sektörü tarafından aşılmasına bağlı olarak, pazarını kendisinin yaratmasıdır
• Nükleer enerji programlarının Rusya’ daki Çernobil kazasından sonra kısıtlamaya başlaması, elektrik üretiminde doğalgazın kullanılmasının tercih edilmesine neden olmuştur
Dünyada ortaya çıkarılan doğalgaz kaynaklarının %80’ i, sadece 10
ülkede bulunmakta ve bu rezervlerin %375’ i ise BDT’ de yer almaktadır Rusya ve BDT, Batı Avrupa gaz ihtiyaçlarının %23’ ünü, Orta ve Doğu Avrupa ihtiyacının da %55’ ini karşılamaktadır (18)
Ortadoğu ülkeleri, doğalgaz üretiminde %30 oranında bir paya sahiptirler ve İran bu üretimin 1/3’ ini tek başına gerçekleştirmektedir Buna karşılık, dünyanın en büyük gaz tüketicilerinden olan ABD, mevcut üretiminin sadece %25’ ini, Batı Avrupa ise %91’ ini kendi rezervlerinden karşılamaktadır
Gelecekte rezervlerin çokluğu nedeniyle BDT ve Cezayir’ in uluslar arası piyasada önemli üreticiler olmaya devam edecekleri düşünülmektedir Ayrıca Azerbaycan, Kazakistan, Türkmenistan ve Özbekistan 7-10 trilyon m3 dolayında tahmini gaz rezervleri ile önemli üreticiler olacağı beklenmektedir (19)
Dünya’ da mevcut doğalgaz kaynakları çoğunlukla potansiyel tüketim merkezlerinden uzakta yer almaktadır En büyük doğalgaz kaynaklarının bulunduğu Rusya’ daki Batı Sibirya, Türkmenistan, İran ve Arap Yarımadası önemli tüketici merkezlerinden olan AB, Nafta, Asya Pasifik gibi ekonomik birliklerin çok uzağında bulunmaktadır Türkiye coğrafi konum açısından, dünyanın en zengin doğalgaz kaynaklarına yakın olması nedeniyle şanslı bir duruma sahiptir ve bu avantajı iyi değerlendirmesi gerekir
1970’ de yaşanan petrol krizinden sonra, Türkiye’ dede alternatif enerji kaynakları aranmaya başlanmıştır Gelişen sanayi ile şehirlerin enerji ihtiyacının karşılanması amacıyla, doğalgazın Türkiye’de de kullanılması yönünde çalışmalar başlatılmıştır Yapılan araştırmalar sonucunda 1984’ de TC ile Sovyetler Birliği Hükümetleri arasında doğalgaz sevkıyatına ilişkin bir anlaşma imzalanmıştır Bunun ardından 1986’ da BOTAŞ ile Soyuzgasexport (SSCB’ ye bağlı yetkili kuruluş) arasında 25 yıl süreli doğalgaz alım-satım anlaşması imzalanmıştır
Türkiye’ de BOTAŞ halen doğalgazın ithali dağıtımı, fiyatlandırılması ve satışı konusunda tekel konumunda iktisadi devlet teşekkülüdür
Türkiye’ de doğalgaz konut, ticaret sektörü, küçük ve orta ölçekte yakıt tüketen sanayi kuruluşları, büyük yakıt tüketen kullanıcılar olarak belirlenebilir
Doğalgaza dönüşüm sonrasında elde edilebilecek bazı yararlar şunlardır(20)
• Yakıt maliyetleri: Doğalgaz her tip tesis ve kazanda yakıt olarak kullanılabilmelidir Temiz ve kükürtsüz olduğu için, doğalgaz kullanımı tesis ömrünü ve toplam verimi artırmaktadır Yüksek termal verim yakıt tasarrufu sağlamaktadır
• Enerji tasarrufu: Doğalgaza dönüşüm yapıldığı zaman ekonomizer kullanılarak yakıttan tasarruf sağlanmaktadır
• Kontrol ve Bakım: Temiz bir yakıt olan doğalgazın homojen yanmaya sahip olması nedeniyle yanmayı kontrol etmeye gerek yoktur İşgücü açısından tasarruf söz konusu olmaktadır

• Yakıt İkmali: Doğalgaz kullanım noktasına kadar getirilebildiğinden, stoklama ve sipariş maliyetleri söz konusu değildir Yakıt depolamak ve taşımak için herhangi bir araca gerek yoktur
• Yakıt Hazırlama Maliyeti: Kömürlü sistemlerde kırma, eleme ve yükleme gibi bazı ön hazırlıkların yapılmasını gerektirmektedir Doğalgaza geçildiğinde bu işlemlerin hiçbirine ihtiyaç kalmamaktadır
• İşçi Sağlığı Ve Üretim Kalitesi Üzerindeki Etkileri: Doğalgaz kullanımıyla kurum, kül birikimi ortadan kalkmış, çalışanların sağlık durumları ve çalışma verimlerinde iyileşme ortaya çıkmıştır Ayrıca hatalı üretim miktarının azalmasına büyük ölçüde katkıda bulunmuştur
BOTAŞ’ ın yapmış olduğu çalışmalara göre elektrik santrallerinde doğalgaz
kullanım oranı 2001’ de 557, 2005 yılında %585 ve 2020 yılında %595 olacaktır Buna göre gelecek yıllarda doğalgazın önemli bir pay almaya devam edeceği açıktır
Türkiye’ de doğalgaz üretimi, Hamitabat, Umurca, Karacaoğlan, Değirmenköy, Karaçalı, Kuzey Marmara ve Silivri, Çamurlu ve Hayrabolu sahalarında yapılmaktadır
1997’ de Türkiye’ nin ispatlanmış rezervi 181 milyon m3, üretilebilir rezervi 123 milyar m3 dür Şimdiye kadar üretilen 29 milyon m3 gazdır Doğalgazın üretim maliyetleri 40$/1000m3’ dür
Doğalgaz üretimin artan talebi karşılamaması nedeniyle BOTAŞ, Nijerya, Mısır, Cezayir, Katar, Arap Emirlikleri, Yemen ve Umman’ daki olası LNG kaynakları araştırmış ve çeşitli bağlantılar yapmıştır(21)
Türkiye, 1998 yılında doğalgaz finansmanını, özelleştirmeden elde edilen 400 trilyon liranın %20’ lik bölümünü, yani 115 trilyon 850 milyar lirasını enerji yatırımlarına kaydırarak sağlamıştır(22)
Görülen o ki krizin aşılması için uzun vadeli yatırım politikası uygulamadan, kesintisiz verimli ve ucuz enerjiye ulaşmak mümkün olmayacak Uzun vadeli politikaların fizibilitesini çıkarmak için kollar sıvanınca belli zorluklar ortaya çıktı Acil enerji ihtiyacının karşılanması için hemen devreye girebilecek doğalgaz santralarının kurulmasına ağırlık verilirken, doğalgaz konusunda İran, Rusya, Mısır, Cezayir gibi ülkelerle yoğun temaslara başlandı
Yapılan araştırmalara göre doğalgaz verimlilikte ilk sırada yer alıyor(23) Doğalgaz teknolojisindeki son gelişmeler aracılığıyla ısı ve elektriğin bir arada üretilip kullanılma imkanının sağlanması verimi %53’ den %85’ e yükseltmektedir
Yapılan projeksiyonlara göre 1997 yılında 11 milyar m3’ görülen doğalgaz talebi 4 yıl sonra 27 milyar m3’e çıkacaktır Kısa dönemde dahi bu tempoya devam ederlerse 2020 yılında liderliğe oturacaktır
Önemli endüstri ülkelerinin doğalgaz açıklarının, dünyanın diğer bölgelerindeki gaz arzı fazlasıyla kolayca hem de boru hatları gibi yüksek yatırım maliyetleri taşıyan projeler olmadan karşılanabilmesi LNG’ ye olan ihtiyacı artırmıştır Bu çerçevede kıtalararası, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) sevkıyatı ilk kez 1964 yılında Cezayir ve İngiltere arasındaki ticaretle başladı LNG endüstrisinin gelişmesinin en önemli nedeni 1980’ lerde dünya çapında yaşanan enerji krizidir 1973 Orta Doğu Savaşını takip eden petrol ambargosu endüstrileşmiş ülkeleri doğalgaza yöneltti 1980’ lerden buyana doğalgaz Avrupa’nın en önemli enerji kaynağı haline gelmiştir Doğalgaz verimliliği, kolayca enerjiye dönüştürülebilmesi petrol ve kömüre göre çevre yönünden avantajları tercih sebebi oldu LNG üretimi, sevkıyat ve depolanması için gerekli teknolojilerin gelişmesiyle LNG’ ye olan talep patladı Dünya, LNG’ de yıllık %27’ lik gibi yüksek bir talep artışıyla karşı karşıya kaldı
LNG’ nin avantajları:
• Renksiz, Kokusuz bir nitelik taşıyor Atmosfer şartlarında –160C°’ de soğutulduğunda hacim olarak 600 kez daha küçülmesi, LNG’ nin daha kolay taşınmasına olanak veriyor
• Teslimata gerek kalmaksızın uzun mesafelere taşınmasını sağlıyor
• Temiz yakıt elde edilmesini sağlıyor
Türkiye’ de bu avantajlardan yararlanmak için “Mavi Akıntı” projesini oluşturmuştur Mavi Akıntı, 1997 yılında Türkiye Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu hükümetleri arasında imzalanan, 1998’ de yürürlüğe giren “Rus Doğalgazının Karadeniz Altından TC Sevkıyatına İlişkin Anlaşma”çerçevesinde ortaya çıktı Bu anlaşma, Türkiye’ ye 25 yıllık süre içinde yılda 16 milyar m3’ e kadar ulaşan hacimlerde doğalgaz naklini içeriyor Mavi Akıntı Projesiyle Rusya’ nın Türkiye’ ye sağlamayı taahhüt ettiği gaz büyük çapta garanti altına alınmıştır
Mavi Akıntı Projesinin finansman, SACE’ nin şemsiyesi altında Alman Hermes ile Japon Eximbank’ ın katılımıyla oluşturuldu Ayrıca İtalyan bankaları ile 2 milyar dolar kredi anlaşması imzalandı
Mavi Akıntı Projesinin amacı Rusya Federasyonunca şu şekilde özetleniyor: “Rusya Federasyonu ile Türkiye Cumhuriyeti arasında son yıllarda hızla artan ekonomik işbirliği, politik ilişkilerin gelişmesinde önemli rol oynamıştır Mavi Akıntı Projesiyle, Rusya Federasyonu topraklarında fazlasıyla bulunan doğalgazın taşınmasıyla Türkiye Cumhuriyeti’ nin büyük atılım yapan ekonomisi paralelinde hızla artan enerji ihtiyacına cevap verebilmek, çevrenin korunmasına katkıda bulunurken, tüketici talebine düzenli arzı sağlayabilmek ve Türkiye’ nin enerji kaynaklarını çeşitlendirme yoluyla stratejisine ilave bir alternatifle katkıda bulunabilmek amacındadır”(24)

Mavi Akıntı Projesinin Türkiye’ ye kazandıracakları (24)
• Artan doğalgaz talebi karşılanacak
• Türkiye’ ye gelen gazın, alıcı-satıcı haricindeki üçüncü ülkelerin topraklarından geçmesi engellenecek
• Rusya’ nın Türkiye’ ye yolladığı gaz, güven altına alınacak
• Karadeniz tabanından boru hattı döşenebileceği kanıtlanarak, ileride gerçekleşebilecek benzer petrol ve gaz projelerinin önü açılmış olacaktır
11 AVRUPA BİRLİĞİNDE PETROL VE DOĞALGAZ TEKNOLOJİSİ

Avrupa’ nın 20yy başlarında temel enerji kaynağını kömür oluşturuyordu Kömür üreten bölgeler sanayileşmede merkezi konuma gelmişlerdi Kömür kaynağı olmayan pek çok Avrupa ülkesi için ise bir şans kalmamıştır II Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa ülkelerini bir araya getiren temel sebepte kömür ve çelik üretimindeki çıkarlarını birleştirmesiydi Avrupa Kömür Çelik Topluluğunun (AKÇT) kurulmasının ardından (1951), üye ülkelerin yaşam standartlarının yükselmesi ve nükleer sanayiinin hızla kurularak büyümesi ilkesinden hareketle Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu kuruldu Bu iki topluluğun ortak amacı, ekonomik büyümeyle doğru orantılı olan enerjinin ortak ve rasyonel şekilde kullanılarak, üye ülke insanlarının yaşam düzeyinin yükseltilmesiydi
II Dünya savaşı’ ndan sonra Ortadoğu’ daki petrol kaynaklarının ortaya çıkmasıyla önem sıralamasında kömür yerini petrole bıraktı 1960’ ların ekonomik patlaması ve otomotiv sanayiinin büyük önem kazanması sonucunda petrol, vazgeçilmez enerji kaynağı oldu 1974-1979 petrol krizleri, en önemlisi doğalgaz olan ikame enerji kaynaklarının devreye girmesine yol açtı26 AT bünyesinde, ortak enerji politikası oluşturması fikri ilk kez bu kriz sonrasında ortaya çıktı AT konseyi, 1974’ de aldığı karar ile 1985’ e kadar enerji hedeflerini sapladı Şu anda komisyon 2010 yılına kadar enerji hedeflerini belirlemiş durumdadır
AB’ de petrol ve doğalgaz, enerji tüketiminin 2/3’ ini karşılamaktadır Avrupa teknolojisini geliştirmedikçe 21yy da petrol ve doğalgaz ithalatına bağımlılığı giderek artacaktır Bu nedenle Avrupa’ da petrol ve doğalgaz yatırımlarına büyük ölçüde hız verilmiştir
Yapılan araştırmalara göre, 2010 yılında Avrupa’ nın enerji tüketiminin %25 doğalgaz tarafından karşılanacak Doğalgaza olan talep, 2005 yılında 1990 yılındaki gereksinim %50’ sinden fazla olacaktır
Toplulukta en çok doğalgaz üreten ülkeler; İngiltere ve Hollanda’ dır Doğalgaz üretimi, gelişmiş nakil hatları gerektirdiğinden, üye ülkelerde dağıtım monopolleri kurulmuştur Bu yüzden doğalgaz üretiminde AB Topluluğunun rekabet kuralları uygulanamıyor
Avrupalı teknisyenler, sıvılaştırma konusunda yeni teknolojilere yöneliyorlar(25) Şu anki sıvılaştırma teknolojisine getirilecek alternatifler, kıyıya yakın sıvılaştırma istasyonları, yükleme boruları ve hortum sistemleri ile gaz haline getirme istasyonlarının geliştirilmesidir Yapılan tahminlere göre, bu teknolojilerin geliştirilmesiyle maliyet %20-30 arasında düşecektir Bu teknolojiler ile rezervler artırılacak, üretim masrafları düşürülecek, sanayii sektörü gelişecek, ,istikrarlı ekonomik büyüme sağlanacak, global çevre korunacak ve geliştirilecektir

KAYNAKLAR

1 VI Beşyıllık Kalkınma Planı ÖİK Raporu 1992/ANKARA Sayfa:1
2 Temel Britanica Cilt:14 Sayfa: 62-63
3 Ana Britanica Cilt:10 Sayfa:235-236
4 Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi / Mahmut Başoğlu, ADANA/1999 Sayfa:12
5 Ana Britanica Cilt:10 sayfa:236
6 Doğalgaz Tüketici El Kitabı / Prof Dr Hikmet Karakoç Sayfa:50
7 Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi / Mahmut Başoğlu, ADANA/1999 Sayfa:34
8 VII Beşyıllık Kalkınma Planı ÖİK Raporu Ankara/1996 Sayfa:50
9 PİGM Dergisi No:37 / 1992
10 VII Beşyıllık Kalkınma Planı Raporu Sayfa:77
11 VII Beşyıllık Kalkınma Planı Raporu Sayfa:9
12 VII Beşyıllık Kalkınma Planı Raporu Sayfa:22
13 VII Beşyıllık Kalkınma Planı Raporu Sayfa:37
14 BOTAŞ doğalgaz sempozyumu Tebliğleri, 6-9 Haziran 1988/ ANKARA
15 Paşa YAYLA “Gelişen Dünya ile Beraber Doğalgazın Dünü, Bugünü ve Yarını” Doğalgaz dergisi Sayı:47 Sayfa:255 /1996
16 Mustafa MURATHAN “Türkiye’ de doğalgaz” Sayı :48 Sayfa:60 / 1996
17 Aysun Güray “Dünya Petrol Fiyatlarının Doğalgaz zerindeki Etkileri” BOTAŞ Doğalgaz Sempozyumu Tebliğleri Sayfa:169 – 1988
18 DTM Dış Ticaret Dergisi Sayı: 15 Ekim / 1999 Naci BATRAÇ “Dünya’ da ve Türkiye’ de Doğalgaz Piyasasının Ekonomik Analizi” Sayfa:1-29
19 BOTAŞ “Kafkas Petrollerinin Bugünü ve Geleceği 21yy Eşiğinde Hazar Havzası” Sayı:47 /1998
20 Şahabettin UYARER “Sanayi’ de Doğalgaza Dönüşüm” BOTAŞ Doğalgaz Sempozyumu Tebliğleri sayfa:89/1998
21 DTM Dış Ticaret Dergisi Sayı:15 / 1999
22 Petro Gaz Dergisi , Ekim-Kasım-Aralık 1997, Sayfa: 28-33, Sayı:3 “Enerjide Umut Doğalgaz”
23 DTM Dış Ticaret Dergisi Sayı:15/1999
24 Petro Gaz Dergisi Sayı:8 Sayfa:54-56 / 1998 Arslan KAYA “Adım Adım Mavi Akıntı”
25 Bilim ve Teknik Dergisi Şubat / 1995 Sayı: 31-32 “Avrupa Birliği’nde Petrol ve Doğalgaz Teknolojisi”