Çoklu Zeka Kuramı

Çoklu zeka kuramı
Howard Gardner tarafından 1983 yılında geliştirilmiştirGardner, zekayı “problem çözme kapasitesi ya da değerli bir veya birden çok kültürel yapı ürününe şekil vermek” olarak tanımlamaktadırGardner’a göre çoklu zeka kuramının temelinde biyolojik ve kültürel boyutlar yer almaktadır Zekanın oluşumunda biyolojik ve çevresel etkenler vardırBunlar;kaynaklara ulaşım şansı,kültürel etkenler,coğrafi etkenler,ailesel etkenlerdirBu etkenlere bağlı olarak zekanın değişik boyutları artabilir veya eksilebilir Howard Gardner'e göre zekanın özellikleri: Sekiz zeka alanı vardır,zekanın belirli bir ölçütü yoktur,her insan kendisine göre bu zeka alanlarını kullanabilir,bu zeka alanları farklı alanlar da olsa zeka bir bütündür,bu zeka alanları güçlendirilebilir


Bedensel-Kinestetik(Dokunsal)
Bedensel hareketlerde iyi olan bireylerin sahip olduğu zeka alanıdırBu tür zekaya sahip olan kişiler; bedenlerinin farkındadırlarSportif hareketlerde başarı gösterirlerDuygularını vücut dilleriyle anlatabilirlerTiyatro,drama,spor gibi etkinliklerden hoşlanırlar


Sözel-Dilsel
Sözel ifadelerde başarılı olan bireylerin olduğu alandırBu tür zekaya sahip olan kişiler;sözlü iletişimden hoşlanırlarKonuşarak kişileri ikna etme kabiliyetleri vardırAvukatlık,öğretmenlik gibi meslekler bu alanda yer alır

Görsel
Zihinde olayları,nesneleri görselleştirebilme ve tasarlayabilmede başarılı olunan zeka alanıdırBu tür zekaya sahip olan kişiler;üç boyutlu düşünebilirlerBulmaca çözmekten hoşlanırlarResim ve sanat etkinliklerinden zevk alırlar,harita ve tabloları kolayca okuyabilirlerNesneleri hayal etmede başarılıdırlarGörsel ayrıntılara dikkat ederlerMimarlık,mühendislik gibi meslekler bu alanda yer alırlar


Müziksel
Seslere karşı duyarlılığı yüksek olan bireylerin bulunduğu zeka alanıdırBu tür zekaya sahip olan kişiler;ses tonlarını tanır,ses farklılıklarını ayırt etme,şarkıların melodilerini hatırlamada başarılıdırlarRitim tutma,şarkı söyleme,mırıldanma,beste yapma gibi etkinliklerden hoşlanırlarMüzisyenler bu alanda yer alır

Mantıksal-Matematiksel
Mantık kurallarını iyi kullanma,sınıflama,soyut ilişkiler kurma becerilerinde olanların bulunduğu zeka alanıdırBu tür zekaya sahip olan kişiler;soyut kavramsal düşünme,matematiksel işlemlerde başarı,sebep sonuç ilişkilerini kolayca anlama,bilgiler arasındaki bağı anlama,hipotezler kurmada başarılıdırlarBilim adamları,matematikçiler,muhasebeciler bu zeka alanındadır

Sosyal
Sosyal becerileri gelişkin kişiler bu zeka alanındadırBu kişiler için sosyal ortamlarda bulunmak zevktirİletişimde başarılıdırlarBu tür zekaya sahip kişiler empati kurmada,ikna etme kabiliyetinde,paylaşma ve yardım etmede başarılıdırlarPolitikacı ve din adamları bu zeka alanındadır


İçsel
Kendini objektif olarak değerlendirebilen,potansiyelinin farkında olan kişilerin sahip olduğu zeka alanıdırBu tür zekaya sahip kişierin bağımsızlık duygusu gelişmiştirKendi başına karar verirlerKendi yeteneklerinin farkındadırlarÖzsaygıları yüksektirEleştirilmekten çekinmezlerYalnız yaşamaktan hoşlanırlarBireysel projeler geliştirmekte başarılıdırlar


Doğa
Doğal ortamları seven açık havada bulunmaktan zevk alan bireylerin başarılı olduğu zeka alanıdırBu tür zeka sahip kişiler;doğa olaylarına meraklıdırlarBitki ve hayvanlara ilgi duyarlarDoğayla başbaşa kalmayı severlerÇevre bilimciler,veterinerler,bahçıvanlar bu zeka alanına sahip kişilerdir

“Zekanın ölçüsü nedir? Zeki olup olmama durumu nasıl anlaşılır? Zeka geliştirilebilir mi?” gibi soruların pek çok karşılığı bireyin, sorunlarını çözme becerisi, mantığını kullanabilmesi ve eleştirel düşünebilmesi gibi daha çok matematik ve dil becerileri ile ilgili olarak yanıtlanmıştır


1980’lere değin tek tip zekadan söz edilmekteydi Bugün eğitim sürecindeki gelişmelerle birlikte bireylerin neler yapabildiğinden çok neler yapabileceği düşünülmeye başlanmıştır Yukarıda sözü edilen tek tip zekanın, bireylerin değerlendirilmesinde yeterli olmayacağı, onların var olan yeteneklerinin ortaya çıkarılması gerektiği görüşü yaygınlaşmaktadır Çoklu Zeka Kuramı da bu amaçla yeni eğitimsel yöntemlerin düşünülmesi için ortaya atılmıştır


Gardner, zekanın iki değil, yedi yönü olduğunu savunmuştur Böylece sadece matematikte ve dilde başarılı olanların değil, müzikte, sporda, dansta, iletişimde, doğada, resimde kendini gösterenlerin ve kendini iyi tanıyanların da zeki olduğunu ortaya çıkarmıştır


Çoklu Zeka Kuramının amacı; eğitimde bireylerin neler yapabildiklerinden çok neler yapabilecekleri-nin düşünülmesidir Günümüzde eğitim ve psikoloji alanındaki gelişmelerle klasik testlerin, çocukların değerlendirilmesinde yeterli olamayacağı, onların potansiyel yeteneklerinin de ortaya çıkarılması gerektiği görüşü vardır

Gardner, bireylerin aynı düşünüş tarzına sahip olmadıklarını ve eğer eğitimin bu farklılıkları ciddiye aldığı düşünülürse bütün bireylere en etkili şekilde hizmet edeceğini belirtmiştir Eğer bireyler farklı zeka bileşenlerini tanıyabilirlerse karşılaşacakları sorunları çözmede daha şanslı olabilirler


Çoklu Zeka Kuramının Bölümleri


1 Sözel Zeka: Dili, sözlü ve yazılı olarak etkin bir biçimde kullanma yeteneğidir Örneğin; bir şairin, sözcükleri ustaca kullanarak şiir yazması, bir siyasetçinin söyleminin büyükçe bir grubu etkilemesi gibi


Doğaçlama: “Kasiyer, alıcıya kredi kartının iptal edildiğini söyler
Kasiyerin amacı: Kredi kartı iptal edildiği için alıcının seçtiği ürünleri ona vermemek için direnmektir

Alıcının amacı: Kredi kartında hiçbir sorun olmadığını düşünüyor Bu mağazanın sisteminde bir aksaklık olduğunu kasiyere anlatmaya çalışıyor


2 Müziksel Zeka: Ritm, ses yüksekliği, melodiye duyarlılık gibi düşünce ve duyguların aktarılmasında müziği kullanan bireylerin sahip olduğu zeka türüdür Müzisyenler, koristler ve orkestra şefleri bu tür bireyler arasındadır
Doğaçlama: Öğrenciye öncelikle bir müzik eseri dinletilir Daha sonra öğrenciden, dinlediği eseri, eserle ilgili hissettiklerini de doğaçlamasına katarak bir orkestra şefi gibi yönetmesi istenir


3 Görsel Zeka: Biçim, şekil, derinlik, renk, çizgi ve boşluklara duyarlılıkla ilgilidir Zihinde canlandırma gibi yetenekler ağırlıktadır Bir ressam ya da heykeltraşın eserinde, bir mimarın tasarımında ya da harita yapımındabu zekanın oldukça gelişmiş olduğu söylenebilir


Doğaçlama: Öğrencilere birer boş kağıt dağıtılır ve onlardan, yaratıcılıklarını da kullanarak daha önce görmedikleri ve adlarını da kendilerinin koyacakları bir balık resmi çizmeleri istenir

4 Vücutsal Zeka: Bireyin, bedenini kullanarak düşünce ve duygularını anlatabilmesi ile ilgilidir Bedeni oluşturan organlar arasında eşgüdüm, denge, hız, esneklik gibi özellikler gelişmiştir Dansçılar, atletler, aktörler ve cerrahlar bu zekanın gelişmiş formuna sahiptirler


Doğaçlama: 4 kişilik bir grup oluşturulur Bireylerden biri doktor, biri ameliyat olacak hasta, diğer ikisi de yardımcı hemşire olmak üzere rol dağılımı yapılır Hasta olan kişi kalp ameliyatı olacaktır Öğrencilerden, bu doğaçlamayı yalnızca bedenlerini kullanarak canlandırmaları istenir


5 Kişiler Arası İlişkiler: İnsanlarla kolaylıkla iletişim kurma, onların duygularını ve düşüncelerini anlatma, davranışlarını yorumlama, grupla işbirliği kurma gibi yetenekleri içerir Başarılı öğretmenler, siyasetçiler, pazarlama uzmanları, din görevlileri bu zekaya sahiptir


Doğaçlama: “Lisede bir öğretmen ve öğrenci Dersin sonunda zil çaldığında öğretmen, öğrenciye birkaç dakika sınıfta kalmasını, onunla konuşmak istediğini söyler,
Öğretmenin amacı: Öğrencinin sırasının altında bir paket sigara bulmuş ve sigaranın ona ait olduğunu düşünüyor Sigara bağımlısı olduğunu düşündüğü öğrencisine bu konuda yardım etmek istiyor
Öğrencinin amacı: Sigara içen arkadaşının sigara paketi, kendisinde bulunduğu için oldukça korkuyor Bunu öğretmene söylemek istiyor ama arkadaşına söz verdiği için susuyor


6 Kişisel Zeka: Birey, kendini duyma ve anlamasıyla ilgili bilişsel yeteneklerini anlatır Bireyin kendisini tanıması şeklinde açıklanabilir Kendi düşünce ve duygularını bilme, sorularıyla başa çıkma, güdülerini, ilgilerini anlayabilme gibi yeterlilikler söz konusudur Kendisiyle barışık diye adlandırılan bireyler bu tür zekası gelişmiş bireylerdendir
Doğaçlama: İki arkadaş vardır Bunlardan biri doğum gününü kutlamak amacıyla bir parti düzenlemektedir ve arkadaşını da bu partiye davet etmiştir
Parti sahibinin amacı: Partiye davet ettiği en iyi arkadaşına hiç olmazsa doğum gününde bir kadeh içki içmesi için ısrar ediyor


Arkadaşının amacı: Daha önce içki bağımlısı olduğu ve içkiyi bırakma çabası içerisinde olduğu için içki içmek istemiyor; fakat, arkadaşının da hatırını kırmak istemiyor
7 Doğacı / Doğal Zeka: Doğal kaynaklara ve sağlıklı bir çevreye yoğun ilgisi olan bulunan, bitki ve hayvan topluluklarını tanıyan, çevresel değişikliklerin sonuçlarını açıklayan,doğa yaşamını inceleyen bireylerin doğacı zekası gelişmiş demektir Biyologlar, zoologlar, avcılar bu bireyler arasındadır
Doğaçlama: Bir sunucu, bir hayvansever, bir de avcı seçilir Hayvanların avlanılıp avlanılmaması gerektiği hususu tartışılır


8 Matematiksel / Mantıksal Zeka: Sayıları etkin kullanma, problemlere çözümler önerme ve elde edilen sonuçları nedenlere bağlama gibi davranışları içerir Matematikçiler, istatistikçiler, bilgisayar programcıları bu tür zekası güçlü bireylerden sayılabilirler
Oyun: Öğrencilere şöyle bir mantık oyununun oynatılması Derenin bir tarafında koyun, kurt, ot ve çoban bulunmaktadır Derede de bir sandal vardır Sandal iki kişiliktir Yani nesnelerden yalnızca iki tanesi aynı anda sandala binebilir Çoban sürekli sandalda biner durumda olacağı için nesneleri birer birer derenin karşısına geçirmek durumundadır Yalnız, karşıya geçireceği nesneleri öyle iyi seçmelidir ki, birinci nesneyi karşıya geçirirken ikinci nesne üçüncü nesneyi yiyebilecek durumda olmamalıdır