Alkol Bağımlılarında Ruhsal Belirtiler Evlilik Sorunları Ve Aile Tutumları*

C KAPTANOĞLU, Ç YENİLMEZ, G SEBER, D TEKIN
ÖZET
Bu çalışmada DSM-111 R kriterlerine göre alkol bağ ımlılığı tanısı olan 35 kişi incelenmiştir Ayr ıca sonuçlar 20
nörotik hastanın sonuçlarıyla karşılaştırılm ıştır Alkol grubu kontrol grubundan daha fazla iş ve evlilik problemi
bildirilmiştir Psikolojik profilleri arasında herhangi önemli bir fark saptanmamıştır
GIRIŞ
Alkol kullanan kişinin bedeninde oluşturduğu fiziksel
zararlann yan ında, işgücünü etkilemesi, kişinin
aile ve sosyal yaşamını bozması, neden olduğu
trafik kazaları ve işgücü kaybı gibi etkenlerle topluma
getirdiği ekonomik yük sonucunda ki şisel bir
sorun olmaktan çıkıp sosyal bir sorun halini alm ıştır
ABD'de her 7 kişiden birinin alkol kullanımı ya da
bağımhlığı olduğu belirtilmiştir (7) Ülkemizde bu
oranın 15 kişide bir olduğu söylenmektedir (1)
Alkol bağımlılığı olan kişilerde anksiyete bozulduğu,
antisosyal ki şilik bozukluğu, psikoseksüel disfonksiyon,
majör depresyon ve distimik bozuklu ğunun
yüksek oranda görüldü ğü saptanmıştır (1 °)
Ayrıca alkolün bu kişilerde aile, evlilik ilişkileri ve
iş yaşamı üzerine olumsuz etkileri bildirilmiştir (3,12)
Biz bu çalışmayı alkol kullanım öyküsü olan hastaların
psikiyatrik semptom dağıhmını, alkol kullanmanın
evlilikleri ve aile ya şamları üzerindeki etkilerini
araştırmak üzere planladık
GEREÇ ve YÖNTEM
Çalışmaya alkol bağımhlığı nedeniyle Anadolu Üniversiesi
Tıp Fakültesi Psikoloji Bölümü ile Bak ırköy
Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi AMATEM* kliniğinde
yatarak tedavi gören 35 hasta rastgele örnekleme
yöntemi ile seçilerek al ındı

Alkol Ba ğımblarında Ruhsal Belirtiler Evlilik Sorunları ve Kaptanoğlu, Yenilmez, Seber, Tekin
Aile Tutumlar ı
Çalışmaya alınan hastalara semptom tarama listesi
(SCL-90-R), Aile De ğerlendirme Ölçe ği (2), Evlilik
Sorunları Ölçeği (9) ve çe şitli sosyodemografik özellikleri
sorgulayan çal ışmacılar tarafından hazırlanan
bir anket formu uyguland ı
Kontrol grubu olarak Anadolu Üniversitesi T ıp Fakültesi
psikiyatri bölümünde DSM-III R tam kriterlerine
göre nörotik bozukluklar kategorisinde değerlendirilen
ve alkol kullanım öyküsü olmayan 20
hasta seçildi Sonuçlar Ki-kare ve t testi istatistiksel
yöntemleriyle de ğerlendirildi
BULGULAR
Araştırma grubundaki hastaların yaşları 23-52 arasında
değişiyordu (381) ve 32'si erkek (% 91), 3'ü
kadındı (% 9) Bu hastalar ın 27'si evli (% 77), 2'si
bekar (% 6) ve 6's ı ise (% 17) duldu Evli olan 27
hastanın 14 tanesinin (% 52) 2 çocu ğu olduğu saptanırken,
1 tanesinin hiç çocu ğu yoktu
Çalışma grubumuzun 12 ki şisi (% 34) lise mezunuyken
bunu sırasıyla 9 kişi (% 26) ortaokul, 8
kişi (% 23) ilkokul ve 6 kişi (% 17) üniversite mezunu
izliyordu Olguların iş durumlarına bakıldığında
da 15 kişi (% 43) memur, 10 ki şi (% 29)
serbest meslek sahibi, 5 ki şi (% 14) işçi, 4 kişi (%
11) işsiz, 1 kişi (% 3) ev han ımı olduğu saptand ı
Bunlardan % 14'ü ekonomik durumlar ının yüksek,
% 66'sı orta % 17'si düşük olarak belirtti, % 3 ise belirtmedi
Bu hasta grubunun % 83'ünde 10 y ıldan daha uzun
süredir alkol kullanma öyküsü vard ı ve % 91'i bir
gün içinde 35cc rak ı veya e şdeğeri alkol alıyordu 35
kişinin 17'si (%49) daha önce hiç tedavi görmemi şti
ve 7'si (% 20) şu anda almakta olduğu tedavi sonucu
alışkanlığından kurtulacağını düşünmüyordu
Hastalara göre alkol kullanma nedenlerine gelince
%15'i işyeri sorunlarını, % ll'i evlilik sorunlarını , %
1 l'i ekonomik sorunları gösterirken 63'ü birden
fazla etkenin alkol kullan ım nedeni olarak gösteriyordu
Alkolün bu ki şilerin yaşamları üzerinde
etkileri ara ştırıldığında 12 kişi (% 34) bazen, 3 ki şi
(% 9) sürekli yak ın çevresine karşı şiddet kullanıyordu
24 kişi (% 69) alkol kullanım iş yaşamını
etkilemediğini, % 36'sı ise evlilik yaşamını olumsuz
yönde etkiledi ğini düşünüyordu 22 olgunun % 43'ü
alkol kullanım nedeniyle trafik kazas ı geçirmiş, %
13'ü işten atılmış , % 38'i dü şerek yaralanm ış ve %
6'sı ise hapis cezası almıştı 6 kişi (% 18) 1 defa, 1
kişi (% 3) ise 4 kez intihar giri şiminde bulunmu ştu
Olguların semptom tarama listesi de ğerlendirildiğinde,
ölçeğin genel olarak tüm alt skalalannda yükselme
olduğu görüldü Özellikle ek skala, paranoid,
kişiler arası uyum, anksiyete, obsesyon ve depresyon
skalalannda yükselme belirgindi
SCL-90-R sonuçları nörotik hasta grubunun sonuçlanyla
karşılaştırıldığında istatistiksel olarak önemli
bir fark saptanmad ı (Tablo 1, Grafik 1)
Evlilik sorunları ölçeğine göre; evli olan 26 ki şinin
19'unda (% 73) çeşitli derecelerde sorunlu evlilik
saptandı Nörotik hasta grubunda bu oran 11 ki şi (%
55) idi ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemli
bulunmadı
Tablo 1 Alkol ve nörotik hasta gruplar ının SCL-90-R sonuçların
ın karşı laştırılması
Hasta grubu Kontrol grubu
X S Ht X S Ht t
Somatik 1264 0118 1482 0167 p>005
0-K 1452 0138 1612 091 p>005
Kaudal 1554 0153 1600 0232 p>005
Depresyon 1401 0139 1823 0199 p>005
Anksiyete 1458 0162 1705 0216 p>005
Öfke 1218 0145 1350 0233 p>005
Fobi 0888 0138 1269 0184 p>005
Paranoid 1614 0156 1376 0222 p>005
Psikolojik 0881 0098 1216 0154 p>005
Ek 1715 0114 1696 0175 p>005
GSİ 1339 0110 1538 0196 p>005
Tablo 2 Alkol ve nörotik hasta gruplarının evlilik sorunlarının
dağıl ımı
Hasta grubu Kontrol grubu
Evlilik
Sorun yok 7 27 9 45
Sorun var 19 73 11 55
X2 = 092 p>005

Alkol kullanımının- aile içi ilişkileri ve evlili ği
bozma nedenlerinden biri de alkoliklerde görülen
aile içi şiddet kullanımıdır (13) Bizim olgularımızın
% 43'ü de aile içi fiziksel şiddete başvuruyordu
Bunun nedenleri alkolik hastalarda yüksek oranda
görülen antisosyal ki şilik bozukluğu, psikoseksüel
disfonksiyon, anksiyete gibi psikiyatrik bozukluklar
ya da alkolün i ş ve sosyal yaşamda oluşturduğu belirgin
bozulma olabilir (7,10) Ayrıca intihar girişimine
bulunanların oranının % 21 olması, sözkonusu şiddet kullanımının sıklıkla bireyin kendisine
de yöneltilebilece ğini göstermektedir