Alkol Bağımlılarında Ruhsal Belirtiler Evlilik Sorunları Ve Aile Tutumları*
 

C. KAPTANOĞLU, Ç. YENİLMEZ, G. SEBER, D. TEKIN
ÖZET
Bu çalışmada DSM-111 R kriterlerine göre alkol bağ ımlılığı tanısı olan 35 kişi incelenmiştir. Ayr ıca sonuçlar 20
nörotik hastanın sonuçlarıyla karşılaştırılm ıştır. Alkol grubu kontrol grubundan daha fazla iş ve evlilik problemi
bildirilmiştir. Psikolojik profilleri arasında herhangi önemli bir fark saptanmamıştır.
GIRIŞ
Alkol kullanan kişinin bedeninde oluşturduğu fiziksel
zararlann yan ında, işgücünü etkilemesi, kişinin
aile ve sosyal yaşamını bozması, neden olduğu
trafik kazaları ve işgücü kaybı gibi etkenlerle topluma
getirdiği ekonomik yük sonucunda ki şisel bir
sorun olmaktan çıkıp sosyal bir sorun halini alm ıştır.
ABD'de her 7 kişiden birinin alkol kullanımı ya da
bağımhlığı olduğu belirtilmiştir (7) . Ülkemizde bu
oranın 15 kişide bir olduğu söylenmektedir (1) .
Alkol bağımlılığı olan kişilerde anksiyete bozulduğu,
antisosyal ki şilik bozukluğu, psikoseksüel disfonksiyon,
majör depresyon ve distimik bozuklu ğunun
yüksek oranda görüldü ğü saptanmıştır (1 °).
Ayrıca alkolün bu kişilerde aile, evlilik ilişkileri ve
iş yaşamı üzerine olumsuz etkileri bildirilmiştir (3,12).
Biz bu çalışmayı alkol kullanım öyküsü olan hastaların
psikiyatrik semptom dağıhmını, alkol kullanmanın
evlilikleri ve aile ya şamları üzerindeki etkilerini
araştırmak üzere planladık.
GEREÇ ve YÖNTEM
Çalışmaya alkol bağımhlığı nedeniyle Anadolu Üniversiesi
Tıp Fakültesi Psikoloji Bölümü ile Bak ırköy
Ruh ve Sinir Hastal ıkları Hastanesi AMATEM* kliniğinde
yatarak tedavi gören 35 hasta rastgele örnekleme
yöntemi ile seçilerek al ındı.

Alkol Ba ğımblarında Ruhsal Belirtiler Evlilik Sorunları ve Kaptanoğlu, Yenilmez, Seber, Tekin
Aile Tutumlar ı
Çalışmaya alınan hastalara semptom tarama listesi
(SCL-90-R), Aile De ğerlendirme Ölçe ği (2), Evlilik
Sorunları Ölçeği (9) ve çe şitli sosyodemografik özellikleri
sorgulayan çal ışmacılar tarafından hazırlanan
bir anket formu uyguland ı.
Kontrol grubu olarak Anadolu Üniversitesi T ıp Fakültesi
psikiyatri bölümünde DSM-III R tam kriterlerine
göre nörotik bozukluklar kategorisinde değerlendirilen
ve alkol kullanım öyküsü olmayan 20
hasta seçildi. Sonuçlar Ki-kare ve t testi istatistiksel
yöntemleriyle de ğerlendirildi.
BULGULAR
Araştırma grubundaki hastaların yaşları 23-52 arasında
değişiyordu (38.1) ve 32'si erkek (% 91), 3'ü
kadındı (% 9). Bu hastalar ın 27'si evli (% 77), 2'si
bekar (% 6) ve 6's ı ise (% 17) duldu. Evli olan 27
hastanın 14 tanesinin (% 52) 2 çocu ğu olduğu saptanırken,
1 tanesinin hiç çocu ğu yoktu.
Çalışma grubumuzun 12 ki şisi (% 34) lise mezunuyken
bunu sırasıyla 9 kişi (% 26) ortaokul, 8
kişi (% 23) ilkokul ve 6 kişi (% 17) üniversite mezunu
izliyordu. Olguların iş durumlarına bakıldığında
da 15 kişi (% 43) memur, 10 ki şi (% 29)
serbest meslek sahibi, 5 ki şi (% 14) işçi, 4 kişi (%
11) işsiz, 1 kişi (% 3) ev han ımı olduğu saptand ı.
Bunlardan % 14'ü ekonomik durumlar ının yüksek,
% 66'sı orta % 17'si düşük olarak belirtti, % 3 ise belirtmedi.
Bu hasta grubunun % 83'ünde 10 y ıldan daha uzun
süredir alkol kullanma öyküsü vard ı ve % 91'i bir
gün içinde 35cc rak ı veya e şdeğeri alkol alıyordu. 35
kişinin 17'si (%49) daha önce hiç tedavi görmemi şti
ve 7'si (% 20) şu anda almakta olduğu tedavi sonucu
alışkanlığından kurtulacağını düşünmüyordu.
Hastalara göre alkol kullanma nedenlerine gelince
%15'i işyeri sorunlarını, % ll'i evlilik sorunlarını , %
1 l'i ekonomik sorunları gösterirken 63'ü birden
fazla etkenin alkol kullan ım nedeni olarak gösteriyordu.
Alkolün bu ki şilerin yaşamları üzerinde
etkileri ara ştırıldığında 12 kişi (% 34) bazen, 3 ki şi
(% 9) sürekli yak ın çevresine karşı şiddet kullanıyordu.
24 kişi (% 69) alkol kullanım iş yaşamını
etkilemediğini, % 36'sı ise evlilik yaşamını olumsuz
yönde etkiledi ğini düşünüyordu. 22 olgunun % 43'ü
alkol kullanım nedeniyle trafik kazas ı geçirmiş, %
13'ü işten atılmış , % 38'i dü şerek yaralanm ış ve %
6'sı ise hapis cezası almıştı. 6 kişi (% 18) 1 defa, 1
kişi (% 3) ise 4 kez intihar giri şiminde bulunmu ştu.
Olguların semptom tarama listesi de ğerlendirildiğinde,
ölçeğin genel olarak tüm alt skalalannda yükselme
olduğu görüldü. Özellikle ek skala, paranoid,
kişiler arası uyum, anksiyete, obsesyon ve depresyon
skalalannda yükselme belirgindi.
SCL-90-R sonuçları nörotik hasta grubunun sonuçlanyla
karşılaştırıldığında istatistiksel olarak önemli
bir fark saptanmad ı (Tablo 1, Grafik 1).
Evlilik sorunları ölçeğine göre; evli olan 26 ki şinin
19'unda (% 73) çeşitli derecelerde sorunlu evlilik
saptandı. Nörotik hasta grubunda bu oran 11 ki şi (%
55) idi ve aralarındaki fark istatistiksel olarak önemli
bulunmadı
Tablo 1. Alkol ve nörotik hasta gruplar ının SCL-90-R sonuçların
ın karşı laştırılması
Hasta grubu Kontrol grubu
X S. Ht X S. Ht t
Somatik 1.264 0.118 1.482 0.167 p>0.05
0-K 1.452 0.138 1.612 0.91 p>0.05
Kaudal 1.554 0.153 1.600 0.232 p>0.05
Depresyon 1.401 0.139 1.823 0.199 p>0.05
Anksiyete 1.458 0.162 1.705 0.216 p>0.05
Öfke 1.218 0.145 1.350 0.233 p>0.05
Fobi 0.888 0.138 1.269 0.184 p>0.05
Paranoid 1.614 0.156 1.376 0.222 p>0.05
Psikolojik 0.881 0.098 1.216 0.154 p>0.05
Ek 1.715 0.114 1.696 0.175 p>0.05
GSİ 1.339 0.110 1.538 0.196 p>0.05
Tablo 2. Alkol ve nörotik hasta gruplarının evlilik sorunlarının
dağıl ımı
Hasta grubu Kontrol grubu
Evlilik
Sorun yok 7 27 9 45
Sorun var 19 73 11 55
X2 = 0.92 p>0.05.

Alkol kullanımının- aile içi ilişkileri ve evlili ği
bozma nedenlerinden biri de alkoliklerde görülen
aile içi şiddet kullanımıdır (13). Bizim olgularımızın
% 43'ü de aile içi fiziksel şiddete başvuruyordu.
Bunun nedenleri alkolik hastalarda yüksek oranda
görülen antisosyal ki şilik bozukluğu, psikoseksüel
disfonksiyon, anksiyete gibi psikiyatrik bozukluklar
ya da alkolün i ş ve sosyal yaşamda oluşturduğu belirgin
bozulma olabilir (7,10). Ayrıca intihar girişimine
bulunanların oranının % 21 olması, sözkonusu şiddet kullanımının sıklıkla bireyin kendisine
de yöneltilebilece ğini göstermektedir